• Nie Znaleziono Wyników

Schlesische Geschichtsblätter, 1931, Nr. 1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Schlesische Geschichtsblätter, 1931, Nr. 1"

Copied!
40
0
0

Pełen tekst

(1)

Biblioteka Śląska

H O n f

H2Z

(2)

,\>v»

(3)
(4)

H O U . 7

/Ml A

(5)

Sictilßsiscto

a ^ g o n g

Kummet J

töege gut © rtegtf^^^

H a t f c ^ l a g e f u c f c ^ l e f t f d ) t Ą d m a t f o c f Ą t c

Om 5tuftcagc

6 c s ü r n i n s f u t © ^ U f l t n s

3 ufam m engcftellt

oon

K l e m e n s £ o t e n g

Breslau

■Crewendt & 6ranier

1931

^ährlidi 3 Ęefte: Januar, Hpril und Juli

(6)

ö s r o f f e n t l i d j u n g t n ó e s ö ß c d n s f u r © d j l r j k n s . (Bcftanb ł)om J a n u a r 1931.)

1. Scriptores rerum Silesiacarum .

2 b . 1. unb 2. ftnb nor ber © rünbung bes U ercins non ©. 21. i)- S te n jc t Ijeraus- gegeben tuorben. Dergriffen.

■ 3. S . 23. fitofes D arfteEung ber inneren E>er(jäitni[fe ber S ta b t B re s la u non 1458—1526, l?g. n. Stengel. 1842. üerg r.

- 4. f icräö8 B a n s non S a g a n i. J. 1488 unb f)<ws n. 3d?ineim d?ens ICeben B erjog £)einrid)s IX ., bg. non Stengel. 1850. Dergr.

> 5. 2lfitenftücfte, B e r ie te u. a. B eiträge g. < 5s)d). Sd?leftens feit b. J . 1740, (jg. n. Stengel. 1851. Dergr.

< 6. ©efd)id?tsqueUen b. Ejuffttenliriege, fjg. n. C. ©rünfjagen. 1871. ü erg r.

7. ■ H isto ria W ratislav ien sis, n. M. p . ©fcf?enloer, bg. n. £)• llta rk g ra f. 1872.

2vm. 8.

• 8. 9. politifd?c florreiponbeng B re s la u s i. 3 e iia lte r © eorgs n. pobiebrab.

I. 1 4 5 4 -1 4 6 3 , II. 1 4 6 3 -1 4 6 9 , o. £). m a r h g ra f. 1873, 74. BUT. 8 u. 9.

. 10. A n n ales G logovienses 1051— 1493, l;g. n. B- JTlartigraf. 1877. 2HTT. 6.

• 11. Sd?tueibm ber Cfjroniften bes 16. Jal?rl>unberts, b3- f . S ibtutuelpfennig u. Scbönborn. 1878. 21)11. 6.

< 12. ©efcbicbtsfcbrciber Siblefiens b. 15. J a b r lp , bä- v . 5 . TÜacbter. 1883. Pergr.,

■ 13. 14. politifdge/iorrefponbeng B re s la u s im 3 e ita tte r bes fiönigs U ta ttb ia s

© orninus. 1. 1469 — 1479, H. 1479—1490, bg- S . ftro n tb at tu B- Tüenbt.

1893, 94. 2?m. 7 u. 6.

> 15. Tlfttcn bes ß rieg sg eriib ts non 1758 rnegen ber K apitulation non B re sla u , bg- n. €■ © tünbagen u. 5 - 1üa<bter. 1895. 2ÜTt. 4.

> 16. 21 ft ten bes Kriegsgerichts rnegen ber (Eroberung non ©taig 1760 unb Sthrncibniig 1761, bö- f* 5 . 1Pad)ter. 1897. üergr.

. 17. D escripcio to ciu s Silesie e t c iv itatis reg ie Y ratislav ien sis p e r M. B artol.

Stenum , bg. o. B- ü la rftg ra f. 1902. 21)11. 4.

2. C odex d iplom aticus S ilesia e.

Bb. 1. Urltuttben b. Klofters ©gamomang, bg- »• 112- lüattenbad?. 1856. P ergr.

« 2. Urfiunben ber Klöfter 2?auben u. Biutmelrniig, ber P ontiniftaner u. ber P o- tniniltanerinnen in ber S ta b t 21atibor, b g -f.T H -lüattenbacb. 1859. P ergr.

3. H enricus p a u p e r. B edptungen ber S ta b t B re s la u n. 1299—1358 etc., bg. n. ©. © rünbngen. 1860. ü erg r.

4. Itrftunben febtefifeber P ö r f e r , gur ©eftbidgte ber länblicben ü e rb ä lt- niffe etc., bg- tu 21 ITleilgen. 1863. ü erg r.

- 5. P a s Sorm elbud) bes P o m b errn 2lrnolb non P r o f a n , bg- v - 2Ü. lü atten - b a * . 1862. 21111. 10, berabgef. au f 21)11. 6.

■ 6. R eg istru m W en ceslai. llrltunben g. ©cfcf), © berfcblefiens, bg- non TD. lü atten b ad ) u. ©. © rünbagen. 1865. ü erg r.

• 7. Tiegefien gur fcblefifcbcn ©efdgiebte, bg- tu ©. © rünbagen. ©eil I. bis gum J a b r e 1250. 2. 21u.fl. 1884 Cief. I (bis 1200). ü e rg r. tie f. I I —IV 2H11. 7,50. ©eil II. 1251— 1280. 1875. ü e rg r. ©eil 111. 1281— 1300.

1886.

2tm .

10. S o rtf. f. B b. 16. 18. 22. 29. 30-

• S. 5d)lef. llrftft. g- ©efdj- b.®einerbered)tsnor 1400, b g .n .© .K o rn .lS 6 7 .ü e rg r.

- 9. llrltunben ber S ta b t B rieg b is 1550, bg- tu ©. © rünbagen. ü erg r.

• 10. llrltunben b. Klofters Kameng, bg- tu p . P fotenbauer. 1881. üergr.

- 11. B re sla u e r S tab tb u d ), entbaltenb bie R a tslin ie non 1287_ab u. llrltunben gur Derfaffungsgefcbidfte ber S ta b t, bg- tu B- H larltg ra f u. ®. Srengel.

1882. üergr.

■ 12. 13. Scblefiens )Tlünggefcbid)te im Tflittelalter, 2 ©eite, bg-.tu 5. Srtcbens*

burg. 1. Urhunbenbud) u. IH ünjtafcln. 1887. II. ITlünggeftbicbte u. ITTüng- befebreibung. 1888. ü e rg r.

(7)

®ct)lefifd)e ©efc()icf)t5blätfer

M i t t e i l u n g e n b e 5 V e r e i n s f ü r ( £ > e f d ) i d ) t e ® c f ) I e f i e n ö

l A o i ^ e r ß in b m tg tnU ,Äourai) p u t f i e v. <

Öcrattögegeße« » o n ISitijeC m I^ rfd )

— - ' - " = — B S B '~ ~ 1 - - B

2B ege jur O rtsgef^ic^te.

5Rotf(^lägc für fcfilefifdje ^ c im a tfo r f^ c r . 35on S ie m e n s Soren,^.

S o r w o r t .

2iu § b er in n e rp o litifd ^ e n 9 io t b er 9lacf)frieggiaf)xc evluuc^S bte beutfc^e § e im a tfc f)u le , „ je tte ©cfjufe be§ S o ta litä tS f in n e ä , bte lu tr braitc^en, u m a u s b e t g e ijtig e n 3 ei;rtjje n i)e tt b e t © e g e n lc a tt l)etau§«

ä u fo m m e n ." 1) S i e ftellte 2)eutfcf)Ianb§ S e ^ re rfc ^ a ft b o t u n g e to o ^ n te A u fg a b e n . S a t t n bod) ttte m a n b j u r „ S e e le " b e r § c i m a t b ü tb r in g e n , btine ba§ b ie lg e fta ltig e SB erben u n b S ß a i^ je n t£)reg a lle re n g fte n 2Bofyn=

u n b S g ie l ta u m e g — bc8 S o tf e S u n b b e t fle tn e n S t a b t — g rü n b lid ) te n n e n g e le r n t 5U baße«- ® a b e rfa g te n S a n b e S fu n b e n u n b S e r r t»

to r ia lg e f ^ td ite n , gan^ ein g eb en b e D rt§ g efcb td )ten tttu rb c n ^ u r böba»

gogtjd)en d io tro e n b ig fe tt. 9 Jlit tü b m ttc b e m (S ifet ju d )te m a n jtd) a ß e t»

o rte n biefe m eift feb ten b en © r n n b la g e n p fd jaffen . § tfto rtjc b e u n b b o ltd tu n b ltc b e 2trb e ttS g e m e in fd )a fte n e in te n bte K r ä f te ©letcb»

ftre b e n b e r. S a n ib r e m g o rf d )e n u n b g tn b e n sen g te n b alb b ie fröbltcb au jjd )icR en b eu „ H e im a tb lä t te r " i n fa ft a lle n jd)lejijd)en (Ü auett, bte b e im a tfu n b lic b e in g e fte ß te n I lte iS f a te n b e r u n b ein e g ä l t e ortSgefcbicbt»

ticber S e rö f fe n tlic b u n g e n . Stiebt a lle s , m a§ in biefen a rb e itsre ic h e n l a g e n gefdbaffen tn u rb e , ertbieS jicb a l s m ü n ^ b a r ® o lb ; nicht je b e t be»

g eifterte S e g in n e r m ü rb e j u n t fr o h e n S o ß e n b e r . ® ie 2ßege j u r D rtS » gefchichte fin b befdjm erlich, b ie lb e rfd )lttn g e n u n b leicht ir r e f ü h r e n b . © in fu n b ig e r iß fa b m e ije r t u t b a r ttm jeb em n o t. iß a u l S re tfc h n e ib e r b o t a ls erfte r in fe in e m S e r ! „ S e r P f a r r e r a l s P f le g e r b e r m iffen fd )afttid )eu u n b fü n ftlerifch cn S e r t e fe in e s Slm tSbereicheS" ( S r e S la n , g r j . © oer»

lieh, 1918) 9 ia t u n b H ilfe. S i e U n g u n ft b e r f e i t e n liefe fein e berbienft»

' liehe A rb e it b iel 51t m en ig b e ta n n t m e rb e n . S a r u m t r i t t n u n biefeS '■öüdßeitt a n ben H e im a tfr e n n b h e r a n , u m ih m a u f befchm erlicher g o r»

fchungSreife S t a b u n b S t ü h e 311 fein. 2luS b er iß ra g iS erm a d jfe n , hbfft es, a u f e rp r o b te m S e g e jeben ju m ^ i e l e j u fü h r e n . S i e fitnftgefd)icht»

‘) ®b. ©granger, ©tibuugStoert ber Heimatlunbe (Berlin 1923), S . 29.

(8)

2 3 u m 9li'6dt§6egiim.

!id)e, geologijdje, n otuv» u n b ö o l! § !m tb It^ c , jo u ń e b k btn-gejd)icf)tüd)c

© cite itn f e te r A u fg ab e fa iu t le tb e r nicbt berüd|ic£)tigt k e r b e n . Jyür biefe © toffe b ietet 3 'üfcf S I n u , S e r •'peim atfurfdjer (© d ^ riften f ü r tie tjre rf u rtb itb u n g , 9 lr . 6), 3. S lu ftag e, iß r a g » 3Bten ? SeifJ^tg, 8t. § a a f e 1922, 26 4 © ., gebb. 4 ,6 0 StiOt., jebe g e k ü n fd jte 8t u f f lä r u n g .

I. 3 um Ö lrbcitsbeginn.

1. 33ebenten unb eintoürfe.

©b b ü lt n id )t fcfjlner, bic £ e t l n e |m e r Oon b etn ia tfunbttct)eu T a g u n g e n f ü r ortsgefd)ict)ttid)e g o r f ^ n n g e t t 51t b eg eiftetn . U n b bod) fo lg t bem Überfcbtucing b er © efü tjte n u r bödjft feiten btc lo irfltd ) fd)offenbe S a t . Ü b erfd fäfju n g o o rb a n b e n e r •ö tn b ern iffc, ö fte r nod) ©eben o o r ein g e b itb e te n © eb u n e rig fe ite n e rtö te n © n tfcb lu jffreu ö ig feit u n b S lrb e itö e tfe r g e k ö b n lid ) fd)on im M einte. S a r u m g ilt u n f e r e rfte s S ö o rt b en ® tib b ^ ttr a n k e t t e n bie ort§gefd)id)tticbe f50Tic^)uvtS e rfa b ru n g b * geiuäf? a m öfteften febeitert.

S n b e n b c b a u 3 u f cb rifte n k ie b e r b o le n ben gteidjen K la g e ru f :

„ Ü b e r m e in S ö r f te i n ta ^ t fid) r e in niebtb e r m itte ln . 3tlfe U rfu n b e u u n b 8lf te n finb O e rb ra n n t, b e rf tre u t, b e rn id jte t: 9B a§ foil in bem fle in e n Üleft an d ) © ro b e s gefebeben f e in ? " © e n t a d ) ! ©S toil! ju n ä d jft n id )t b iel b eb eu te n , k e n n bie S t u b e n u n b © eb rän fe b er 5 3 au ern u n b ört^

fidjen iP ebörben fe in e rle i 9(uS beute g e k ä b r e n . S i e g ro ß en fcblefifcbeu

© a m m e la rc b ib e b ^b en ficbetlid) baS f^eblenbe befto tr e u e r u n b forg*

fa m e r b eh ü tet. U n b k e n n in beinern ftilten ÜBeiler an d ) f a u m gcfcbidit- lid)e © reig n iffe b o n ü b e r r a g e n b e r S c b e u tu n g b o rg e fa lle n finb, jo b ab e n bod) bie 9Beilen g ro ß e n 3 c'tf lefcb eb eilS b is in bie e in fa m fte n © ebirgS*

k i n f e l g e fp ü lt u n b ir g e n b k ie b e u tb a r e © fm re u l)in te rla ffe u . ©cbliefjlicb

— u n b baS k i r b jo b ä u fig ü b e rfe b e n — bie k ir tf d ) a f tiid ) e n , fo k a le n u n b f u ltu r e lle n ^ u f t ä n b e b on b e u t finb n id jtS ß n fä llig e s , fo n b e rn baS

© rg e b n is e in e r b ie lb n n b e rtjä b rig e n , e rb g e b u u b e n e n © u t k i d l u n g , bie ib re S d ) id f a lS r u n e n a u f S o r f , S in g er, ö a u S , § o f , f f lu r , f^elb u n b S ßalb g e p rä g t b a t. SBenn alfo bie P e r g a m e n te fd jk e ig e n , k e r b e n bie © teilte reb en . StlleS in a lle m , bie 'JJiögliri)feit, eine C :rtSgefd)id)te ju e ra rb e ite n , ift f ü r jeben m en fd )lid )cn S B obuplap gegeben, u n b es fö n n te k o b l fein, b a ß k i r m it u n je r e m S ö e rt eb er a n © to ffü lle a ls a n © to ffm a n g e l febeitern.

„S3iu id) b er geeignete U la n u j u r S tb faffu n g ber S rts g e fc b id jte ? "

© ciüifj, k e n n bu n u r S u ft u n b Hiebe b a p ü e rfp ü rft. SSor bem ftrie g e k a r e n es m eift ftu b ie rte Heute, a b e r .U inber beS S o rf e S , bie ipve Sin b ä n g lid )fe it a u ben © e b n rtS o r t bab u reb b efu n b e te n , baß fie fte n n tn iffe u n b iUiufje in ben S i e n f t b er •ö e im a tfo rfd ju n g ftellten . S o d ) g ib t eS an d ) SScifpiele, baf) jetbft einfaepe S ta u e r n in ja b r e la u g e r S trb e it k iffe n ^ fd jaftlid ) k e r t o o ll e O rtSgefcpicbten p f t a n b e b raep ten . ö e n t ift ip re S tbfaffung in m an ep e n © cp u lattfficb tsb e^irfeu ben H ep rern 51t r am ttiep en

(9)

löebenfen unb ßtntuürfe. 3 gem acht, ( f s lä ß t fid) au d ) n td jt (eu g n eit, b aß g erab e bev S e c r e t, fo fern er n u r m it ber © em etn b e red )t b erlttad jfen ift, a l§ btc b e ru fe n fte ißerfönlichJeit f ü r btefeS SBerf an g efeh en to erb en mufe. Ger befiöt boci) in reichftem ’D laß e bad V e r tr a u e n bed G olfed, bad p m © a m m e ln m iin b ü d )e r Ü b e rlie fe ru n g e n b u rd ) a u d n o tto e n b ig ift u n b hett etttch bie S S urfenntniffe, bie ein e fachgem äße 'S e n n h u n g b er gebrneften u n b tut»

gebrueften Q u e lle n erm ö g lich en . S ß en n er ftth f ü r fein e A u fg a b e noch bie ü n te r f tü b u n g u n b 'D ü ta rb e it bed p f t ä n b ig e n © eiftüchen fichert, fo fteflt er einfach ben frb e a lttjp bed m o b e rn e n Q rtd g efch ich tsfo rfd jerd b a r.

S o d ) ber S a n b f e h te r ift b u rd ) feine 2 tm t§ tä tig fe it p i t l i d f ttn b örtlich g eb u n b en . .fiaittt e r ba bie u n e rlä ß lic h e S lrd )ib a rb e it in iö re d la u u n b an b erd iu o leiften'? Q ie fe r G in lo u r f je ig t bie Ä lip p e , a n b e r au d ) aller»

befter SBille h ä u fig g en u g fcheitert. Q ie Ü b c rto e ifu n g Don S lrd jib a lie n nad) a u d lu ä r td ift, tnie tn ir nod) h ö re n tn erb en , n u r in felten en g ä lt e n u n te r g a n j b e ftim m te n iü o rfid )td m a ß re g e ln g e fta tte t. g m a llg e m e in e n tn irb m a n alfo u m bie S lrb e it im S lrd)io felbft nicht h ^ u m f o m n t e n .

® ied feßt n u n freilich ein hohc§ ®^a ß C p fe rb e re itfc h a ft b o ra u d , b a fte fid) n u r in ben g e r i e n erm ö g lich en laffen tn irb . g u m 33erluft ber tnohl»

n e rb ie n te n (g rh o lu n g d ^ e it gefeiten fich b a n n noch n n b e rm e ib lic h e Slud»

g ab en f ü r t8 ü d )er, S teifen u n b U n te r f u n f t, bie m a n n u r u n te r befonberd g lüdlichen U m ftä n b e n tn ieb er h e te tn b e fo m m e n f a n n . S lber g b e a tid m u d u n b Siebe p r © ad)e tn e rb ftt ü b e r biefen to te n tp u n f t h in tn eg h elfen , u n b bie a u fg e tn a n b te n O p fe r m achen fid) b e p h tt - —er S lrd )iü b e n u ß e r a rb e ite t fchneller, b a iß m bie p b o r f o m m e u b e ^B eratu n g b er Slrchib»

b e a m te n p r © eite fte h t; e r h a t a n O r t u n b © teile ö a n b b ib lio th e fe n p t r V e rfü g u n g , bie f ü r feine gtneefe g e r a b e p ein g eftellt ftn b , u n b e r fin b e t u id it feiten in ben oft fd)on g a f j r p h n t e a lte n gebrueften O u e lle n tn e rf e u alle g rg e b n iffe ber n e u e fte n © p e ^ a tfo r fd )u n g b ereitd h an b fd )riftlich u a c h g e tra g e n . S e r e in m a l n u r a u d biefem fchier u n erfd )ö p flid )en .'p au p tq u ell fd)lefifd)er @ efd)id)tdforfd)ung g e tr u n fe n , to er e in m a l n u r bad © lüefdgefühl bed S u c h e n d u n b g in b e n d g e fp ü rt h a t, b er fe h r t un»

tneig erlid ) p r ü c f p b iefer © tä tte u n b f r a g t u n b flo g t nicht m e h r u m 3 e it u n b © elb. Ooch au d ) f ü r je n e n , b er b u rd ja u d nicht b on fein em S lm td o rtc tu eg fo m m en f a n n , b ieten fid) nod) iD töglid)feiten. V ielleicht h a t er ein en S u r f u d b r u b e r o b er lieb en g r e u n b in b er © ro ß fta b t, b er ih m bie 3lr< f)ibarbeit a b n im m t , ob er ed g e lin g t ih m , ein e n im S o r f be»

h e im a te te n © tu b e n te n f ü r b ie g o r f d ju n g p begeiftern. S o e in S i l l e , ba ift jeb en falld an d ) ein S e g .

S tu n a b e r bad ©chrecflichfte. © e ra b e bie ä lte fte n u n b to e rtb o llftc n U rfu n b e n ftnb bod) in S a te in a b g e fa ß t. S a d f ä n g t b er © p ra d m n f u n b ig e m it foldjen V o rla g e n a n ? Slud) biefe S a c h e ift n id )t h a lb fo fchlim m , w ie fie fich a n fie h t. © eW iß, bid u n g e fä h r 3u m g a h r e 1420 ü berW iegt bie la te im fä )e © p ra d )e in a lte n U rfu n b e n . © d)riftftücfe, bie fid) a u f firchliche V e rh ä ltn iffe beziehen, b e b o r p g e n S a te in fo g a r bid in bie S te u je it. O od) b r in g t bad g ro ß e fd)lefifd)e V eg eftenW erf alle W ichtigen U rfu n b e n bid 1342 b e re itd a u d p g d to e if e in beutfeher Ü b e rfe ß u n g .

(10)

4 g u m 2Ir6ett36eginn. .

3 u b e m t)at b e r m itte la lte r lic h e U r f u n b e n f til feittc feftflehenbcn, jtch ftä n b ig iü ie b c rh o le n b e n ^ o r m e l n u n b S tb f u r p u g e n , bie fid) a n e in ig en

^Beifpiclen u n fch tn er e r le r n e n laffen . SBenn an d ) |elbftO erftanb=

lieh bie 2lrd )io h e a m te n nicht b a fin b , n m b en t S k in eher Ü b erie h u ttg e n p m achen, fa m erb en fie bod) a u f ein e hefcheibene iö itte h i« fid)erlich helfenb u n b ra te n b b e ifp rin g e n . S i e SSortagcn n ad ) 1420 finb ge=

toöhnlich fchon in f o l ^ f f a r e r , leicht le s b a r e r © th rift a b g e fa ^ t, baff m a n m ü h e lo s S lbfchriften h e rfte lle n f a n n , bie b e r D rtS g eiftlich e ob er ein f p r a d d u n b ig e t fy te u n b p e r l lä r e n ö e tm ö g e n . f j ü r oberfchlcfifd)e Slrchi O alien lo m m e n i n befd)eibencnt SluSm afee auch ißolnifch u n b Sfdjechifch in © e tra c h t. bie ©efchichte b er ff la tio n a lita tS b e rh a ltn if fe ift eS felfr toichtig, baS ä tu f lo m m c u flabifdher S lm tS fprachen seitlich feftsuftellen.

SBclche 3 e i t ntuf; ich f ü r bie ortSgefd)i<f)tliche g o r f d ju n g in Slnfchlag b r in g e n ? S a S f a n n n ie m a n b b o ra u S fa g e n . S a r u m ift eS g ru n b falfch , ih r e SSollenbung a n e in e n b e ftim m te n S e r m in , b iclleid jt ein e b er h e u t fo b elieb ten 7 0 0 = 3 a h r fe ie rn j u b in b e n . S i e © to ffe fb n n e n fiih fo h ä u fe n , bah ih rc g rü n b lid je S u r c h a r b e it u n g a is b a n n u n m ö g lich ib irb . 3 u b e m lie g t baS ortSgefchichtlidje 'D ta te r ia l n id d , tbie biete m e in e n , j u b e q u e m e r S k n u p u n g b e re its fä u b e rtid ) g e fa m m e lt u n b g e o rb n e t in e in e r © chublabe b e ifa m m e n . StuS ta u fe n b oft b ü rf tig e n iR in n fa le n flie h e n u n s bie fJ la ^ ric h te u p . G crm übenbeS © uchcn u n b © lä tt e r u b le ib t n ie m a n b e r f p a r t. SBir huffett a lle rb in g S , b u rd ) u n fe re ein-- g eh en b en Q u e lle n n a c h to e ife jeben S e e rla u f a u f e in ‘U tin b e ftm a h fynab=

p b r ü d e n . S a S eigene © neben h a t fein e T cebengem inue. S a n g fa m u n b u n m e r flid ) f ü h r t eS j u r V e r tr a u th e it m it bem a lte n d a u s le if tif . S a S fud jen b e Sluge h a fte t auch u n lo illf ü r lid ) a u f 9 ta d )ric h teu , bie fre m b e O rt=

fchaften b e tre ffe n , © o g e w in n t ttn fe r V e rftä n b n iS m itte la lte r lic h e r K u ltu r » u n b S eb e n S fo rm e n ein e b re ite re ® ru n b la g e . 3 ö ir le r n e n „ge*

fchidjtlid) b e n fe n " , WaS u n f e r e r S lrb e it n u r s u m V o r te il gereichen fa n u .

2. SlrbeitSWcife.

S e r D rtsg e fd ü c h tö fo rfc h e r m ü h t fid) in e rfte r S in ie f ü r feine S o r f f a f f e n . 3 h n c n 'r i l l er bie S in g en ö ffn en f ü r a lle S e b e n S p fa m m e n * h ä n g e b er en g ften .föeim at, u m fie m i t f to lje r f^reube a u f ih re (S ig en art, m it b a n f b a r c r S iebe j u r a n g e fta m m te n © cholie j u e rfü lle n . S ie f e r

© nbsW ed ü e r la n g t a n re g e n b e , flüffige S a r f te ll u n g b er g e w o n n e n e n l£r»

gebniffe. S o d ) W ir h a b e n g rö b e re n E hrgeiS- U n fe re D rtSgefd)ichte m öchte auch b e r p n f t i g e n @ efd)ichtSforfd)ung e tw a s b eb eu te n . © ic W itt b ra u c h b a re V a u fte in e lie fe r n f ü r bie noch auS ftehenbe © efam tgefchidfte b e r fdjlefifchen § e im a t . S a p g e h ö rt, b ah bie © to ffc q u e lle n m ä h ig bar*

g eftellt W erben. S a S fchüeht suuächft rüdfichtSlofeS S tr e b e n nach 3 U=

ö e rlä ffig fe it u n b © e n a u ig fe it in fid). S e r re in e n , u n g e fd jm in fte n SBahr*

h e it g e b ü h rt bie © h re, auch W enn fie u n f e r e r p e rfö n lid )c n © in fte ttu n g o b er u n fe r e m S o fa lp a trio tiS m u S ju W ib e r ift. ütttan beufe a n bie S a r * fte llu n g b er ^ u f tä n b e Dor u n b nach b er ^R eform ation, a n baS V e rja g e n

(11)

WrbeitSmeife. 5 b er S a n b to e fjr u n b be§ S a n b ftu rm S 1813, a n bte 31u3toiid}fe be§

lrie g e § u n b b er i n f l a t i o n , yyüt b a ś , lu a e lu ir jd jte ib e n , b ab e n in i t ein®

p f t e lj e n . 5 ) a r u m ift bte g e n a u e Q u e lle n a n g a b e f ü r jebe ge=

tn o n n e n c S atfacfic u n erlä^Iicf). 3 lu r fo ift bte 'D töglicbfeit e in e r iRacb»

P r ü f u n g gegeben. ©8 e m p fie h lt fiep, b a u A n fa n g a n a lte l l o t i j e u a u f S l ä t t e r gleicher ® rö ^ e ( Q u a r t ) m i t S i n t e j u fd jrcib e n . 8 in l§ oben io irb bie Q u e lle a n g eg eb en , reeffte» oben b le ib t 3 ta u m f ü r ein 0cE)lagü>ort, baS b en ^ S luf^eicpnung fu r^ f f ijj ie r t. S tu r a u f biefe äßeife laffen ficb fp ä te r bie g e to o n n en e n Slu§äüge u n b Slbfcpriften m itp e lo ś naep jebem b elieb ig en © in te ilu n g g g r u n b o rb n e n u n b p tfa m m e n le g e n . 3 )a§

f p a r t fp ä te r Q t i t u n b ä rg e r lid ie ä ÜJtacpfucpen. Q e b e r n e u e g u n b g e p ö rt a u f e in b efo n b eres 58latt. 33eim 3 ü i e r e n b on S ü c p c r n u n b älrc p ib a lie n b ü r f e n n u r fotepe S lb fu rg u n g e n g e b rau ep t to e rb e n , bie fe in e g a lftp « b e n tu n g e n jttla ffe n . Slucp 9lebenfäcpticpe§ u n b fep ein b ar lln b e b e u te n b e § ift fo r g fä ltig p b er^ eiip n en . Süiem anb f a n n b o ra u g fe p e n , ob e§ ttitp t fp ä te r in irg e n b e in e m 3 u f a ib n te n p a n g e b e b e u tu n g g b o ll fttirb. Slutp m ü n b licp e I J litte ilu n g e n finb fo fo rt fcpriftliü) feftsn leg en u n b m i t bem F la m e n be§ (M etoäprgm anneg p b erfep en . S i e a lte n Q c p re ib e r b e n u p te n befonbere g o rm e lb ü c p e r a l§ ü lh tfte r f ü r ip r e U rfu n b e n . S a r a u g fo lg t, b a ß bie o ft reept ttm fa n g re ic p e n © cpriftftücfe in e rm ü b e n b e r 3Bieber=

p o lu n g iß p r a fe n u n b © a p g e b ilb e b rin g e n , bie pöcpfteng fpracplicpen SBert p a b e n . 3B ir fp a r e n 3 e' t u n ^ 9Küpe b u rd ) ß w fa m m e n fa ffu n g be8 tb irfliep m e r tb ü l le n ^ n p a l tg p e in e m m öglicpft e in b e u tig e n S ln g p g e , b. p.

9tegeft. ( f n biefeg g e p ö re n : S a t u r n ( $ a p r , iü lo n a t, S a g ) , SlugfteH ungg»

a r t , S lu g fteller, E m p fä n g e r, bie p f a m m e n g e b r ä n g te E r jä p l u n g ,

Ü b e rlie fe ru n g b er ll r f u n b e ( O r ig in a l, 3lbfcprift, S fo n jep t), © epreibftoff u n b © iegel. E in 3 3 e if p ie l1):

1340 Slug. 11. © te irta u a. Q .

( j o p a n n , % r p g b. © tp lefien it. § e r r b. S t e i n a u , b e fu n b e t, bafj e r a u f B it te n feineg © e tre u e n Q tto S p a b i r b em felb en ben erften f j if c p p g im @ee b eim S o r f e S a rc p ilg b o rf ( S a r j b o r f , if r e ig S t e i n a u ) gefepenft p a t.

3 e u g e n : S ie t r i e p © t e b o r n ,.Q tt o b. S p f n o t o .( S ie f e n a u ) , S^if.

it. 'JOtart., SS rüber b. © ro je n o m (© ro p e n b o rf, .Ür. © te in a u ), ^ ec^ fo Spgfe u . .§ e in r. b. S p fn o m , p e r p g l . sJ lo ta r .

5?regl. © ta a tg a re p ib R e p . 9 1. U rfu n b e n .Ü lofter S e u b u g , 282.

O r ig i n a l, P e r g a m e n t m i t b em a n © tre ife n p ä n g e n b e n g ro p e n S ie g e l beg S lugftellerg.

f^ ü r SRcgeften u n b S lbfcpriften big 1500 ift eg n o tto e n b ig , Q r tg - u n b ^ S e rfo u e n n a m e n , fotoie bie b e r SSorlage e n tn o m m e n e n © te ile n in ooKer S m p f ta b e n tr e u c m ie b e r p g e b e n . fp ä te re © cpriftftücfe ift e§

g e fta tte t, bie S tecptfcpreibüng ben p e u tig e n 9 teg eln a n ju g le ic p e n . iD tan b a rf alfo b burep u , f bnrep i e rfe p e n , ü b e rflü ffig e Ä o n fo n a n te n b er m 'eiben u n b bte © ro p ^ n n b Ä le in fc p re ib u n g m o b e rn ifie re n . S i c b o n ben ') Hegeften jnr fcplef. @Sefcf)icf)te 1338—42 (Cod. dipl. Sil. 30, 33re§latt 1927), Kr. 6479.

(12)

6 Siotmenbige Vorbereitungen.

ijeu ttg eit S c ^ re ib fo rm e tt o ft red )t f ta r f ab)uetct)enbctt S )o rfita m e n ibcitti=

f i5ie r t m a n a m fcbneliftcu nad) ben O r td n a m e n r c g tf te r n b er g e b ru d t ü o tlte g e n b e n SRegeftenbänbe. S o r t m irb m a n m eift an d ) m e ite re 3tn=

g a b e n ü b e r bte a u ftre te n b e n i^ e rfo n e n b o rfin b e n . 3 u r S lu flo fu n g ber m itte la lte rlic tie n D a tie r u n g e n g ib t tp erm . © ro te fe n b , D afd jen b u d ) ber 3 e itr e d ) n u n g (6 . S tu ft., ^ a n n o b e r 1928) bte befte S tn le itu n g .

SSei a tte r fe lb ftb e rfta n b tid je n S ld)tung b o r bem u r f u u b lid ) u n b a f te n m ä g ig Ü b e rlie fe rte n ift eg bod) n o tto e n b ig , fid) b o n b o rn tje re in e in e getniffe fritifd je © in fte tlu n g gu b em atjren . ^ r r t ü m e r , ißerm edjg»

lu n g e n , @ d)reibfef)ter lieg en im m e r im iBereid) b er ÜRögtidReit. O ffen*

b a re g ä l f ^ u n g e n ro erb en a u f bem ® e b ie t, bag b en O x t8gefd)id)tgforfd)er in te re f fie r t, ta u m b o rto m m e n , befto ö fte r gelbiffe te n b e n jiö fe göb*

b u n g e n , b u rd ) bie m a n ein e n b e ftim m te n 3 'b>ecf j n e rre id )e n ^offte. SKer bie b e rjto e ife tte n ö itfe fd jre ie b er fd)tefifd)en D ö r f e r im 3 0 jä t)rig e n K rie g e b u rĄ lie ft, b e r m uf) m o t)t-ober ü b e t j n b er S R ein u n g fo m m e n , baff gan^e D if tr if te in ® r u n b u n b ® oben b e tb o tb e n m a r e n . U n b bod) b e r r a te n bie ©djbpftmt* u n b © e rid )tg b ü d )e r b e r gfeidjen O rtfc ^ a fte n ö fte rg , baß bie fo belneglid) fta g e n b e n © a n e r n ju ft j i t r fetben ' u D r n n f , © p ie t, J a n j , S d jtu e tg e re ie n u n b fo n ftig en ü ftR ig feiten re d )t (gr*

ffedticbeg teifteten . © ie fte ttte n alfo itjre D r a n g f a te fr a ffe r u n b nu*

e rträ g lic h e r t)iu, a lg fie i n 35B'irftid)feit m a r e n , u m n e u e n © te n e r n u n b S tu fta g e n ju en tg eh e n . S9efonberc ito r f id ) t ift ben a lte n K fm bniftcn g e g e n ü b e r geboten, © ie m a r e n p o titifd ) u n b fonfeffio n ett im m e r ein*

feitig ein g eftellt, fo bafe it)re D a r f te ttu n g e n fetten b e r ftr e n g en ©ad)Iid)=

fe it en tfp rech en . 3 n biefem ,3 u fiu n m en f)an g e fei nod) g e m a r n t b o r a ttju b e rtra u e n g fe lig e r Ü b e rn a h m e b o n © to ffe n u n b i)tad )rid )ten a u g a tte rc u fd)tefifd)en @ efd)ichtgm erfen. © ie fin b bielfad) tä n g ft ü b e r h o lt u n b m im m e tn o ft b on U n rid ) tig f e ite n u n b fchiefen S tu ffaffu n g en , bie m ir b u rd ) u n fe re S trb e it nicht n e u beleben u n b m e ite r b e rb r e ite n m otten.

D a g fritifd )e U r te it beg O rtg g efd jic h tg fo rfd terg m eitet u n b fe ftig t fid) u n b c b in g t, m e n u er feine © tu b ie n n id )t a n f bag e i n e D o r f b e fd )rä n ft, fo n b c rn a tte ‘iR achbargem einben ob er m en ig ften g bag .ftird)fhict in beu .ihreig fe in e t U n te rf u d iu n g e n .^ieht. 9 f n r au g b ieten S injetbeobach»

tu n g e n taffen fid) richtige ©cfRüffe jie h e n .

II. Ülottöenbigc ® o rb em tu n g cn .

3 m ifd)ett (gntfchtuf) u n b 9 lu g fü l)ru n g b u tb e t ber D a tfr ä ftig e iu en ig

© g ie tr a u m . D a r u m tegen m ir tm ut nod) § a n b a n g SBerf. s-töir he*

g in n e n a m O r t fetbft; fd jaffen u n g afg erfteg eine fichere iß ta ttf o r m 5u m S tu g g a n g g fm n ft n u f e r e r g o rf d )u n g e u . D a ^ u b e rh itft a m fd jn etlften b ie fo g e n a n n te „ © e m e i n b e a u f n a h m e;/. D iefe fott e in g etreu eg S tbbitb b er h e u t e in D o r f u n b © e m a r f u n g b o rh errfö h en b en itc r h ä tt»

uiffe fein. ®g e m p fie h tt fid), p u ä c h f t eine m öglichft g e tre u e © f ijje beg SB ohnorteg 311 geidinen. © ie m u ^ fäm tlich e S e fih n u g e n u n b § a u g » n u m m e r n m i t ih r e n 5B autid)feiten u m fa ffe n , fo baf) n id )t n u r bie g a n je D o r f a n la g e , fo n b e rn an d ) bie tt)htfd)e g o r m b e r § o f e r e ite n m i t ih r e n

(13)

9iotiuen&ige Vorbereitungen. 7

© a r te n , btc S ag e bev 3?rücfen, © tege, © affen , J e i d je , öffentlichen B r u n n e n , b er S a u f be8 SBacheg u n b bie S tu g b e h n u n g be8 S in g e rs ober b er Stue b e n ttid ) j u e rJ e n n e n ftnb. Ä trche, © Ą u le , § e r r e n t) a u g , @rb- fd)ottifei u n b a lte öffentlichen © e b ä u b e finb b u tĄ b e fo n b e te g ai:öe,:l5 tö n u n g fe n n tlid ) j u m achen. S a j u t r i t t ein e e in tn a n b fre ic g l u r f a r t e , bie fiel) m it ö i l f e be§ ® ief]tifd )b latteg (eid)t a n fe r tig e n lä ß t. @ie m u ß bie

© e m a r f u n g g g r e n je n , bie S S afferläu fe, bad jedige SÖegenetj u n b bie .'döhenfd)id)tungen, a b e r and) bie h e u tig e V e r te ilu n g b a u Slcfer, SBiefe u n b S ßalb, bie S a g e b er © te in b rü c h e , @anb= n n b S e ^ m g ru b e n , ben S t a u b a r t b o n g e lb fre u ^ e n , .U a pell en, © ül) n e t re u te n , a lte äöege, g u r t e n n ftn. m iebergeben. V e fo n b e rs fo rg fä ltig fin b bie iß u n f te 31t m a r f ie r e n , a n benen e ttb a b orgefd)id)tlid)e g u n b e gem aept m ü rb e n .

T ie „ © e m e iu b e a u fn a ö m e " m irb jm e d n tä ß ig e rg ä n z t b u rd ) bie 2lu=

läge eineg „ ö ä u f e r b u cp e g ". J ü a n o rb n e t eg p ra f tif d ) n a cp tpaug»

n u m m e r n . ® ie § p p o tp e f e n n u m m e r n beg © ru n b b n c p b la tte g fü g e m a n bei. @ie finb n äm licp bie 1772 e in g e fü p rte n e rfte n .'p a u g m tm m e rn u n b g e fta tte n a lg folcpe m e rtb o lle iKüctfcplüffe a u f bag a lte 3 )o rfb ilb , b a r a lle m a u f bie ep em a lig e S ag e b er V a u e rn p ö fe , © ä r tn e r » u n b § ä u g le r=

ftellen, bie fiep naep g ro ß e n V rä n b e n o ft ä n b e rte . g p r e m eitere tHuf e in a n b e rfo lg e b e r r ä t bem .Slunbigen niept n u r bie tr a u r ig e © efd)id)te ber

© ü te r b ig m e m b r a tio n e n , fo n b e rn an d ) b en © a n g ber n a tü r li d je n g n u e u f o lo n ifa tio n , bie im Sintbad)fen b er S le in fte ile n ip re n S lu g b ru d fau b .

;^n jeb er d iu n tm e r u n fe re g •'päuferbuepeg fo m m t n u n bie Sin gäbe beg b a p tg e p ö rig e n S lrealg (© o fra u m , © a r te n , S lder, SBiefe, SÜßalb). X a m t fo lg t bie V efcp reib u n g beg p e u tig e n V a u ju fta n b e g . ß g m u ß perbor»

gepöben lo erb en , meld)e V a u te n m a ffib , toelcpe a n g ■'D0 I3 ob er Sepm » b in b e to e rl a n f g e f ü p r t finb. S a g feuerfiepere, p e n t im m e r m e p r 0 er<

fepm inbenbe „ S e p m ig " o e rb ie n t b efonberg eingepenbe V e p a u b lu n g . Sieben b er S lrt b er V eb acp u n g in te re f fie r t m e ite r bie V e rto e n b u n g b on 3 ie r b a lf e n u n b © epm ueffim fen a n ben © ie b e ln , bag S lu ftre te n bon

„ S a u b e n " ( g i r p ä u g la ) , „ © ä n g e n ober V ü p n e n " u n b b er cparalte»

riftifdpen „ g r a n f f p i p e n " 1). ß ig e n a r ti g e r V e rp u p , V e m a lu n g , g n » fepriften, © e b e n fta fe ln , S ö irtsp a u g fc p ilb e r, ^ a n b m e rfg je ic p e n u n b g a ß r e g j a p le n b ü r f e n niept ü b e rfe p e n io e rb e n . V e fo n b e rg e ig e n a rtig e V a n te n b e rb ie n e n ein e e r lä u te r n b e © fi^je. © elb ftb crftän b licp m erb eu Ä ircpeu u n b an d ) © eplöffer, V u r g e u u n b ö e r r e n p ö f e , fo lo eit fie ju m S o r f b ilb e g ep ö ren , tuegen tp r e r g ü l l e b au liep er n n b p ifto rifep er iOierf»

m ü rb ig fe ite n befo n b erg liebeboll b e p a n b e lt lo erb en m ü ffen . V ilb e r, V p o to g ra p p ie n u n b ^ a n b ^ e ie p n u n g e n finb im m e r m illfo m m e n e u n b m e rtb o lle g ll u f t r a ti o n e n u n fe re g p ä u fe rb u e p e g .

g u ben a u g fü p rlic p e n V a u b e fc p re ib u n g e n tr e te n n u n geneatogifepe S ln g ab en ü b e r bie g a m i l i e n a lle r b e rje itig e n V efip er. Slug ip u e u folleu a llm ä p lid ) V e fip e rta b e lle n u n b S lp n e n ta fe ln erloacpfen, bie u n g bag k o m m e n u n b © ep en b er ©efcplecpter e in b ru rfg b o ll b o r Singen fü p re n .

’) Vgl. SRartin SreWin: Vüpne, Saube unb granffpipe an fcplefifcpen Sauern=

finujern, in: ©cplefien, Qeitfcpr. be§ ^unftgeiuerbebereing II, peft 10 (Vre§lau u.

Änttomip 1908/09), ©. 373—383.

(14)

8 Siołioenbige a?or6ereitungen.

© o r m and^eä fc^Iefifc^e ® oxf l^at b o b e n ftä n b ig e n S a u e r n a b e l , b er feinen

© ta m m b a u m iü d e n lo S 4 0 0 , j a 50 0 $ a i> re belegen f a n n .

® a § n ä ^ f t e J e i l j t e l u n fe re § ö o rb e re ite n b e n © tu b in m g ift bie fa m m e n fte llu n g fta tiftifd je r S tn g ab en ü b e r bie S e b ö I ! e r u n g b er

§ e im a tg e m e in b e . S i r u n te r ric h te n u n § ü b e r b ie Q cintooljttersaht (© e- fct)IecE)t, ^Religion), S e b ö lf e ru n g ä b e in e g u n g ( © e b u rte n , © te rb e fä lle , fchliefjungen, 3 u äu 0/ S ib ro a n b e ru n g ), ih r e S c f c h ä f tig u n g s a r t (S ä n b in irte , S ie h jü c h te r , S ä g e r , ö a n b in e r te r , © e tn e rb e trc ib e n b e , § ä n b te r , S n b u f t r ie a r b e it e r , T a g e lö h n e r , © efinbe) u n b ih r e fo lia le © ( h i^ tu n g ( Ś e a m tc , ft'a u fie u te , S ä u e r n , © ä r tn e r , § ä u § I e r , © in ü e g e r ufin.)- b efonberg au g fü h rlic h e g S a f iite l b e h a n b e lt bie b ü rg e r liä je n , fird ü ich e n u n b f o k a le n S e r h ä ltn if f e u n b © in ric h tu n g e n be§ D rte S n a ih ä e r ®Iie=

b e r u n g : © e tn e in b e b e rto a ltu n g ( S o r f te h e r u n b © erich tS leu te, © enteinbe»

fchreiber, S e r m ö g e n , © in n a h n te u n b Stuögabe), to irtfd ja ftlic h e U n ter«

n e h n tu n g e n (© te f triü tä tö « , 3JioIferei» u n b T ra in a g e g e n o ffe n fc h a fte n ), S ö o h ifa h rtS b e ftre b u n g e n (3trnxen« u n b Ü r a n f e n b e r jo tg u n g , ©A}iyeftern=

fta tio n e n , © y a rta ffe , S e u e rin e h r, © e'noffenfchaften), S ilb u n g ö e in ric t)»

tu n g e n (© chulen, S e h re r, S ib lio th e f e n , S e r e in e ) , bie fird )tich en S e r«

h ä ltn iffe (U m fa n g b er p a ro c h ie , @ eiftlid)e, 5 ß a tr o n a t§ h e r r, S i b m u t , D r g a n if t, L ü f te r , S ru b e r fc h a fte n , S a l l f a h r t e n , © e lö b n is ta g e , •pagel«

fe ie rn , b e fan b ere g e fte ) u n b fchliefjHch bie ftalitifche © in fte llu n g b er ©in«

m o h n e r (potitifche © r g a n if a tio n e n , bie le p te n SB ahlergebniffe, S e r p a l t e n m ä h re n b b er © ta a tg u m in ä t^ u n g 1918). © e m e in b e a n fn a h m e , K äu fer«

bud) u n b © ta tif tif legen bie S e r h ä ltn if f e ber © e g e n ta a rt f t a r . S a n b iefer © r u n b ta g e a n d fö n n e u m ir n u n in eu tg eg e n g efcb ter S ic h tu n g m e ite r a rb c ite n , in b e m m ir e in e r fe its £)rt§gef<htd)te tr e ib e n , b. h- i u r S e r g a n g e n h e it h in a b fte ig e n , a u b c re r fc itd u n fe r e e ra r b e ite te S a f i § j u r ju f ü n f tig e n © efchicht§quelle a u g b a n e n , in b e m m ir a ß e b o n h en t a b e in tre te n b e n S e r ä n b e r u n g e n g e m ifje n h a ft n a d itr a g e n . ® ie fe N a c h trä g e gefchehen a m beften in ih r e r geitlichen ü tu fe in a n b e rfo lg e , gang in b er S o r m d ) r o n if a r tig e r S tu f^ eiih n u n g en . ® ie a u f fold)e SBetfe m eiter«

g e fü h rte „ D r tg c h r o n if " m irb n ach fo m m e n b e n @ efd)ted)tern h ^ätüiid«

fa m m e n e S a u f t e in e g u r g o r t f e h u n g u n f e r e r D rt§ g efd )ich te bieten .

® ie b o r g e n a n n te n .S lr b e ite n m e rb e n u n § m o ch en lan g befchäftigeu.

U ts a n g e n e h m e U n te rb re c h u n g laffen m ir b a s © t u b i u m b e r e i n « f d h l ä g i g e n S i t e r a t u r p a r a l le l la u f e n . S u n äd)ft ift feftgüftelfen, ob ü b e r u n f e r ® ö rffe in , bie S a c h b a r o r te ob er ben § e im a t g a u fcpon irg e n b e tm ag © e b ru d te g im fddefifchen © d h rifttu m b o rlie g t. ©r«

f^ ö p f e n b e S fu g fu n ft h ie r ü b e r geben S i f t o r Soem e, S ib lio g r a p h ie - ber fdhtefifchen © efchid)tc, S r e ä l a u 1 9 2 7 , u n b ® eutfche§ © re n g la n b O ber«

fchlefien, e in S ite ra tu rn a c h m e ig , hööö. b. ^faifig u n b § . S e K e e , © tei«

m ip 1927. 31uf jeben g a ß ftu b ie re n m ir e in ig e b e r h ie r a u fg e f ü h rte n

© rtä g e fd ü c h te n . © n tm eb e r finb fie u n § nach S lnfagc u n b ® a rfte lfu n g e in DJiufter, ob er fie geigen u n § , m ie m ir 'g nicht m achen fo ß en . S u n g reife m a n gu S ö e rfe n , bie in u n f e r eig en tlich es A rb e its g e b ie t e in fü h re n .

® a g u g eh ö ren n eb en b enen b e r eigentlichen f^ Ie fifd je n © efd)id)t§m iffen«

fchaft auch bie ih r e r S a d )b a r b ifg ip tin e n u n b © ren g g eb iete. ® h n e Ä en n t»

(15)

Kotiuenbige S8or6ereitungen. 9 ntfje b er m ittela(terlic£ )en S Jedjtgberfjältniffe, S S erto aftu n cjso rg a n ifatt»

o n e n u n b b er f r ü h e r e n S B trtfcf)aft§berfaffung lu iirb e n im g bie m ciften U rJ u n b e n u n b S lften e in S u d ) m it fieben S ie g e l n b leib en . ttn e r tä ^ I id ) ift an d ) g en ü g en b c S e r tr a n ti^ e it m it beu a lte n S ttiin je n , W a ^ e n u n b

® eto id )ten , ba§ S e r f tä n b n i§ b er Z e itre c h n u n g nac^ tirc^tic^en geft»

ta g e n u n b ein e geiniffe g e r t i g t e i t , bie © c tjriftfo rm e n u n b Ś lb f iirjn n g e n b e r a lte n S c h re ib e r p e n tz iffe rn . Sind) in bezug a u f bie fo b e b e n tfa m geto o rb en e b orgefd)id)tüd)e g o r f d ) u n g , a u f bie te r r i t o r i a l e © lie b e ru n g SlltfdjIefienS, bie © ie b tu n g g fn n b c u fto . to irb bag g a ^ d )iffe n beg 2ln=

fä n g e rg in b en fe tte n fte n g ä ß e u a u g re id ie n b fein. U n fe r S ite ra tu rn a c ^ = ioeig g ib t a n g b e r O e rto irre n b e n ^ M e b o rlie g e n b e r SBerfe ein e Sluglefe beffen, to a g u n b e b in g t b u rc ^ ftn b ie rt io e rb e n foHte, elje m a n m it boE er

© ic ^ e r^ e it a n bie eigene g o r f d ) e r a r b e it getjen f a n n . SBie a b e r berfc^affe id) m i r ben g e fo rb e rte n © in b tid in e in fo re id jtja ttig e g © d ) r if ttn m ? Sin S a u f ift ijeut f a u m zu b en fen . ß 11“36»1 l'ittb g e ra b e bie ibirfjtigften S ßerfe getoö^nli«^ b e rg riffe n u n b t)öd)fteng nod) a n tiq u a r if d ) zu beziehen.

S l e i b t alfo n u r bie S e n u f p n g b er g ro ß e n Ś i b t i o t ^ e f e n ü b rig . Z n S e t r a d j t fo m m e n zunüc^ft bie S r e g l a u e r © taatg = n n b U n ib e rfitä tg » b ib tio t^ e f, bie © ta b tb ib tio ttje f, bie S r e g l a u e r S o m b ib lio t^ e f u n b bie f ü r u n fe r e Z ü )ed c befo n b erg z n g e fd jn itte n e beg © ta a tg a rd )ib g . 2 )od) to erb en fid) an d ) p r ib a te S ü c ^ e re ie tt e rn fte n Z o r f d ie r n f a u m uerfdjlicfzcn. Z d ) bertoeife b o r a lte m a u f bie ttR a jo ra tg b ib tio tfie fe n beg S ieid fg g rafen

© djaffgotfc^ in S a b S B a rm b r u n n , beg g ü r f t e n iß te^ in g ü r f te n ^ fte in u n b beg D teidjggrafen £)f)f»ergborf in © b e rg to g a u . 2 )ie um»

fa n g re id je S e re in g b ib tio tb c f b er © b e rta u fi^ ifc ^ e n © efeltfd m ft b er 3B iffenfd)aften in © ö r ti^ , bie im © e r b e n b e g riffe n e O b erfd jlefifd je S a n b e g b ib tio t^ e f in d ia tib o r u n b bie S ü c ^ e r f a m m tu n g e n b e r fdüefifdien

^ e im a tm u f e e n berff>red)en tn e ite re S e n u ^ u n g g m ö g tid ^ f e ite n ł ). ® a g

© n tteifjen b on S ü d f e r n n a i^ a u g tb ä r tg b ü r f te fid) in b e fd jrä n fte m 3tng=

mafee e rm ö g tid ie n taffen , © in e n g ro ß e n S e i l b e r üluffäfse n n b © onber»

fd jrifte n f a n n m a n fid) an d ) a u f a n b e re m © e g e zugänglich m achen, © e r b ie t zu ib en ig b e fa n n te „ S e r e i n f ü r © e f d) i d) t e © d) I e f i e n g"

h a t feine S tiitg tie b e r (ü b e r 1300) i n aE en S e ite n b e r iß ro b in z . © iefe e r h a lte n f ü r e in e n Z a t) te g b e itr a g b o n 5,0 0 EtEJt. febeg Z a h 1 ä ic „Z eit»

f d jr if t" m i t e in e r Z ü E e h 'fta ^ ifä )61 ä tu ffä h e u n b bie „© djtefifchen

© e fd )i(h tg b tä tte r" m i t fte in e r e n gefchich tlich en S tb h an b lu u g en , b azu „ S a r » fte ltu n g e n u n b © n e tte n " m i t © f)e z ia [u n te rfu d )u n g e n z u m h a lb e n Saben»

g re ife . S a n g jä h r ig e iü iitg lie b e r, zu b enen n e b e n S r i b a t t e u t e u jeben S e r u f e g an d ) P f a r r ä m t e r , © h m n a fie n , © d p le n , S Jtag iftrate, S re ig » le h re rb ib tio th e fe n , S a n b r a t g ä m t e r u ftb . g eh ö ren , befi^en b e m n ä d ) e in e n m e h r ob er m e n ig e r g ro ß e n S e i t b e r S e r o f f e n tl id p n g e n , bie f ü r ben D rtg g efd )ich tg fo rfd )er z u m © tu b iu m n o tio e n b ig fin b . © e r fid) bei ber

© efd)äftgftelle im © ta a tg a r d ) ib zu S r e g f a u 1 6, S ie r g a r te n f tr a f f c 13,

1) ©ine roertbotte Qufammmftettung ber fctilef. 3trd)ibe, SBibliotfjeten unb SHufeeu bietet Śtilbeim ®erjrb, $ e r fd)(ef. Sebrer q1§ .^eimatforfdjer, in ber @d)fef. ©ctjui»

Zeitung, 3af)r 0- 1930, 9lr. 41.

(16)

1 0 (SSnng ber gorfcfyerarbeit.

§wm (E in tritt in etb et, e r f ä h r t o ^ n c tneitereS bie s ta m e n b e r SR itgtieber, b te tfjm b e n a c h b a rt tD ahnen. ©g b ü rf te mcf)t fct)tt)er fa lle n , n o n btefen bie flcinünfcbtc Ü e ttü re j u b e q u e m e r § e im a r b e i t j u b efo m m cn . S S tr h a lte n e§ f ü r fe lb ftn e rfta n b lid j, b a g b er 'OrtśgefćE)id)t§forfc£)er aucf) ba§

„ H e im a tb la tt" beg ^ r e i f e g u n b ben H e ü n a tfa le n b e r fe in e r © eg en b m it«

lieft n n b n n te r f tu h t , b a an d ) biefe SDrncfmerfe m i t u n t e r re d ft m ertb o lleg S Jla te ria l b e r öffentlichen.

III. 2)er © an g ber 3f°r^ ^ aröett.

1. ö rtlic h e ÖUtellen.

S i e b o rb e re ite n b e n © tu b ie n g a b e n u n § n u n b e fä g ig t, m i t m ir!«

licgem iR ugen a u b en H n u fitte il n u f e r e r ä lu fg a b e , a n ba§ fe lb ftä n b ig e

© a m m e ln beg © toffeg, g e ra n ^ n g e g e n . Slucg b a m it b e g in n e n m ir m ieber im S S o g n o rt. 3 u r © e l b f t b e o b a c g t u n g (g eo g rag g ifig e S ä n g e u n b S r c i t e beg D r te g , H ö g c n la g e , S c m g e r a tu r b e r g ä ltn if f e , b o rg errfeg en b e üB inbe, S lieb erfc g lag g m en g en , © e tb itte r ju g e , H agefft^icge u fm .) t r i t t alg b rin g licg fte S lrb e it b ag S l u g f r a g e n b e r a l t e n S e n t e . SJlit jebem a lte n S R üttercgen f in ft ja e in n n erfeg licg © tü d SSolfggnt in g

© ra b . @g m irb fegon g rogeg © liicf b e b eu te n , m e n n m ir g e n t in b e r ©e«

m ein b e e in e n 3 e u getT iene,; b o rfin b e n , in b er © a n g , © ag e u n b Ü b e rlie fe ru n g a n ben H e rb fe u e rn b e r d a u e r n noeg leb en b ig m a r e n u n b m e ite r b e re rb t m ü rb e n . Sllg © eg reib er biefeg b o r 30 ^ f lg e e b feine

© a m m e itä tig f e it b e g a n n , f o n n te e r p ben f^ügen eineg S Jlanneg fig en , b e r e in g u teg ^ o g ^ g u n b e r t S o r f « u n b SBirtfcgaftggefcgicgte in fein em

© eb äcg tn ig b e r a n f e r t g a tte . S e m g c g c n ü b e r erfegeint bag g e n tig e ©e«

fcglecgt g a lb e n tm u r j e lt , goefie» u n b tr a b itio n g lo g . S a g © in g e n u n b

© a g e n b eim S tü b en fcg n eib en , g e b e rn fc g le ig c n u n b bem g em ü tlicg eu ißlaufeg a u f b er D f c n b a n f g a t a u fg e g ö rt. U n b boeg lä g t fi(g a m g a u g g a lb b e rfc g ü tte te n C lu e lle n noeg f^ ö g f e n . S $ o rau § feg u n g b a f ü r ift frei«

lieg, b ag m a n bag u n b e b in g te V e r tr a u e n b e r fe g r m ig tra u ife g ber«

a n la g te n '-B auern b efig t u n b b ie SO lunbart beg S o r f e g begerrfdgt. ® tit

© u g g e ftib fra g e n ift niegtg p e rre itg e n . S e r cinfacge SWann b e g re ift aueg g a r niegt reegt, m o r a u f eg u n g cig en tlid ) a n fo m m t. S a r u m ift e§

beffer, m a n b r i n g t ig n p i n © r p g l e n u n b fo rg t n u r flü g lid ), b a g er b a b e i niegt a u g u f e r t. S a fteig en g alb b erg effen e © r in n e r u u g e n a u f, bie fid) bureg 3 u f tim m u n g u n b SB tberfgrucg a n b e r e r fegnett feftigen u n b f l ä r e u . S a g ein^ige SBort „ ^ u e g g o i" a m S ö irtg g a u g tifc g e in m a l fra g e n b in bie U n te r g a t tu n g g em o rfen , e rg a b in g a lb ftiin b ig e r S e b a tt e ein S i l b b er a lte n D to b o tb erg ältn iffe u n fe re g S o r f e g , m ie eg in gleicger S e n t t i ^ « fe it u n b fja rb e n frife g e bie S itte n niegt p b ie te n b erm o eg ten . Sdiit ge«

m iffent b ig lo m atifd g em ©efegief m u ffen n a tü r lic g bie g ü n ftig e n @e«

le g e n g e ite n p m S lu g fra g e n a b g e g a g t m erb en . S i e © tu n b e n u n b S a g e b r ä n g e n b e r S lrb e it g e g o ren n id jt b a p . S e r S lu g p g l e r a u f fein em S llte n te il, b e r e in fa m e SSieggüter a b e r fin b u n g b a n f b a r , m e n n m ir ig n e n fra g e n b u n b p g ö r e n b bie S a n g e m e ile fu r^ c n . 3 u n öcgft berfudgen m ir , bie in b er © e m e in b e a u fn a g m e u n b b em H ö u fe rb u d ) gefdgaffenen

(17)

Öi'Ütdje Guellen. 1 1

© r u n b la g c n to e tte r a u S ju b a u e n . ® te g a m ilie n g e fc b ic ^ te n taffen ftdf n tü ^ e lo ä big in © ro ^ b ä te r je ite n In e itc rfü lfre n , iJłaĄ ric^ ten ü b e r SSränbe, Unt= u n b Ü ten b an te n fo m m e n binä«- 5)ie © e m a r f u n g g f a r te e rf ä h rt n e u e 33ereict)erung b u rĄ g e ftfte llu n g b e r S e f i^ b e r te ilu n g (© enteinbe»

ta u b , iß rib a tb e fih , .tirc tje n - u n b S c tju ig r u ttb ftü d e , fta a tlic b e r u n b ® onti=

n ia lb e fib , S o n f r ü h e r e n borgefchichtiichcn g u n b e n fin b fid)er=

lieh noch loertboH e © in je ih e ite n , bielteicht an d ) b e rje tte tte g u n b ftü c fe j u e r m itte ln ; u n f e r g tu r n a m e n b e r je ic h n ig e r f ä h r t 3 bibachg b u rd ) m ancher»

te i S e je ic h n u n g e n , bie n u r im S o lf g m u n b e leb en , ©g ift ü to h i felhft»

b e rftä n b lid ), b a h ib ir fftä te r bie abgefd)toffenc f ^ I n r n a m e n l i f t e b em Sdugfdmfi f ü r © ie b lu n g g tn n b e f ü r fein grofjeg © a m m e lto e r t fehle»

fifcher g t u r n a m e n ü b e rto e ife n . iffian fo rb e re b o rh e r b a n ber § ifto » rifchen .fto m m iffio n , S r e g t a u 16, © ie rg a r te n ftra h e 13, bie S tn le itu n g b o n fyr. © efchm enbt: 2Bie fa m m le id) g l u r n a m e n ? f a m t ^ a r te n f i a n f e u n b S J la te ria l f ü r bie iR e in fd jrift a n . ® ie Ü b e rlb e ifu n g e rfo lg t foftenlog.

— “R eb en fprad)» u n b b o ttg fu n b lic h e u © rg eb n iffen to irb bag S lu g frag en b e t ® o rffa ffe n fdjUeffiicC) noch S a tf ä ^ tic h e g o b er © a g e n h a fte g ü b e r S B ü ftu n g en , S lriegS ereigniffe, ißeft u n b © eu d )en , g e u e r g n o t u n b ü la tu r»

ereig n iffe a n ben S a g b rin g e n . SJiit gan^ b e fo n b e re r © o r g f a lt ift enb»

lieh fe ftju fte lle n , m ie fid) b e r S S e ltfrie g in u n fe r e m S ö o h n o rte g e ä u h e rt u n b a n g g e b ü rf t h ut. (Ś R o b ilm ach n n g g fjen en , d ie m o n te g e fte llu n g , ©in»

q u a r t ie r u n g , S o r f p a n n , © ieg eg feiern , Ś rie g g g e fa n g e n e im -Dorf, ih re U n te r b r in g u n g u n b S e )b a d )u n g , .Ü rie g g te itn e h m e r, S e r to u n b e te , ©e»

fa lle n e , fte lb e n e h r u n g , d io h fto ffm a n g e t, © h a r» u n b © tre c ttn a jfn a h m e n , S e f ta n b ä a u f n a h m e n , S e b e n g m itte lfo n tro K e , S e r f te d e f ü r bag © etreib e,

© chtbar^fchlachten, f»öchfthreife, .“p a rn f te re r u n b © d fieb er, S e r h a l te n ber g r a u e n , § e im f e h r b er Ś ti e g e r .) S a r a n fchliefet fich bie S a r f tc I I u n g ber sR ach lrieg g 5e it m it ih r e n S e g k it e r f d je in u n g e n (d te b o lu tio n , S e r»

g n ü g u n g g ta u m e l, S e u e r u n g , g lu r b ie b f tä h le , © in b rü d )e , “IR o rb e, be»

ib a ffn e te © rtd ib e h r, iß o le n a u fftä n b e , © r e n jf d m h m11'5 f ^ ne S ä m h f e , S a l t i f n m t r u h h e n , I n f l a t i o n , d lo tg etb , iß reig b erjeich n iffe, ißah ierg elb » a n h ä u f u n g , bie iR e n te n m a rl, S e r a r m u n g , ia n b lo irtfc h a ftü c h e S lo ttag e in ih r e n h e u tig e n S lu fferu n g en ). SUIe biefe © r m ittlu n g e n fü h r e n u n g bon

§ a u g su |> au g . S a g b ietet g ü n ftig e © e le g e n h e ite n , an d ) bie © dhränfe u n b S r u h e n b er e in z e ln e n S e f i ^ e r nach a lte m S c h r i f tt u m (K a u fb rie fe , S e fta m e n te n , © rb re g e lu n g e n , © e rid ftg h ro to fo lle rt, © e h a ra tio n g re je ffe n ) 0U b u rch fo rfd jen . Slud) babei lo i r l t eg S B unber, to e n n m a n bei h affen b er

© e le g c n h e it (© eb o te, © e m e in b e ra tg fih u n g ) irg e n b e in e n g u n b m it»

b r in g t u n b ih n p m © e g e n fta n b b er U n te r h a l tu n g m a Ą t. S a h^ifet e§

fchned: „ S o n b em a lte n 3 e u 9 ©eg t bei u t i r auch e ib in b e r S lu m h e lf a m m e r." O b e r e§ e r i n n e r t fich e in e r a n e in b e rg ilh te g

|> eft m i t © in tr a g u n g e n a u g U r g r o h b ä te r ta g e n ü b e r bie g r a n jo f e n ^ e it, b a g to lle g a h r 1 8 4 8 ob er ben K rie g 1866. S e r a n b e re b r i n g t eine hanb»

fch riftü d fe S a m m l u n g b on S ie b te jte n , S a n jib e if e n , © c h e rp e b ic h te n ,

@ d)to0nfen ufUu

© rft to e n n biefe a m m eiften g e fä h rb e te n iß rib a tb e ftä n b e auf»

g e a rb e ite t finb, geht m a n a n b ag S lugfdjöhfen beg „ © e m e i n b e =

(18)

1 2 (Sang ber 5°rfcf)erarbett.

a r ci) i b § ". U n te r btefent ftol^en 'Jcam cu ö c rb irg t fic^ g c in ö ^ iu tief) e in e a lte S ab e ob er e in to u r m f t i^ i g e r © e r r a n t , bie m i t a lte m

© d)rei£itucrf, m i t SJücfjertt u n b a lle r le i © e rü m p e l g e fü llt finb. 3 )iit b er g eto iffe n b aften S u rcp fid p t be§ b o rg e fn n b e n e n 3 J la te ria lg O erbinbet m a n ätoecfentfprecbenb bie D r b n n n g , R e in ig u n g u n b © idfjerung b er S3e=

ftän b e. 9 lu r ® in g e b o n p o litifd fe r, recbtlicper, lircblicper, loirtfcbaft»

lieber u n b fu ltu rg e fc b ic b tlitb 61 23ebeutung to e rb e n a u f bie b o rb e re ite te n Q u a r t j e t t e l n o tie r t. 2 )ie S luS beute in irb in ben m e ifte n f lö ß e n b e re itg ein äiem licb g e n a u e s S9ilb b er a lte n S to b o tio irtfcb aft u n b ip r e r Ü bers le itu n g p m m o b e rn e n ^Betriebe b ieten . $ a lie g t a l s lu ertb o ß fteS ® o fu s m e n t a l t e r 3 « t j,a g „ ^ a u p t u r b a r i u m " b er © em ein b e b o m Genbc beS 1 8. ^ a b r b u n b e r tS . ©S fte ü t n id )t n u r bie ßted jte u n b ißflicljlen bo n

© rn n b b e rrf c b a ft u n b U n te r t a n e n f l a r , fo n b e rn g ib t auep h jc rtb o lle 9la(b=

r i e t e n ü b e r bie S e fip b e x b ä ltn iffe , bie g lu r b e r f a f f u n g , baS Söegenep u n b bie g l u r n a m e n f r ü h e r e r S a g e . S i e „2tcfer= u n b S ß iefen fep aratto n S » p ro to fo lle " e rg ä n z e n burep ifu e „© p ejiaU iB erm effu n g S » u n b Sgoni»

tie ru n g S re g ifte r" biefeS S ßtffen a u f s glücflicbfte, iu ä b re u b bie „p)U=

te ilu n g S r e g ifte r" bie ß le u o r b n u n g b er Slcfers u n b S S ie fe n p lä n e toiber»

fp ieg eln , bie fidp in b er ^ a u p tfa e p e b is b e u tc e rp a lte n b a t- S i e „SluS*

e in a n b e rfe p u n g S re je ffe " ü b e r bie S lb lö fu n g b er © e rb itu te , S o m ä n e n » a b g a b e n , g e lb ^ e b n te n u fin . u n te r ric h te n ü b e r U m fa n g u n b S lb fip ü ttlu n g b er e h e m a lig e n ß lo b o tb ien fte u n b b e r ©elb» u n b ll a tu r a ll c if t u n g e n .

„ © te u e r r e p a r titi o n e n " u n b „ iß r ä f ta tio n S ta b e ß e n " geben io e ite re Gcin^el»

p eiten . „ ^ u r r e n b e n b ü i p e r " e n th a lte n ben 9lieberfcblag b e rje n ig e n © biftc u n b S 3 e ro rb n u n g e n , bie g era b e f ü r u n f e r n $ r e i S u n b u n f e r n O r t bon S e b e u tu n g to a r e n . „ © e m e in b e re e b n u n g e n " g e to ä b re n © inblicf in bie S e b e n S p a ltu n g , bie g r e i f e , 3 Jlünäen u n b Sftafje b e rg a n g e n e r S a g e . S iftc n ü b e r SBolfS» u n b 58 ieb ääb lu n g en geigen bie au ffteig en b e S furbe b e r io irts ftp aftlicp en © n tto ic flu n g , m ä b r e n b © cp ö p p en b ü d ier u n b iß ro ^efjaften baS eh e m a lig e iB e rp a ltn iS b e r © e m e in b e 5U © ru n b b e rrf c p a ft, ^ ir e p e u n b

© cpnle f lä r e n . iDcan m irb g u t tu n , auep bie g e fa m m e lte n S ä n b e beS

„ $ r e iS b la tte S " b u r e p p f e p e n . © ie geben reept o ft to e rtb o ß e ^Beiträge p r D rtSgefcpicpte ( S r ä n b e , © in b rü ep e, Ä 'irc p e n b e ra u b u n g c n , Söeges b e rh e ffe ru n g e n , S p a u ffe e s u n b iB a p ttb a u te u , © ep an ^ b au , S S orfpann, g o u r a g e l i e f e r u n g e n 1).) SSielleicpt entberfen m ir u n t e r © ta u b u n b ÜDfober noep ein ig e m e rfm ü rb ig e © eb ra m p S g e g e n ftä n b e b e r a lte n 3 ä p ein e „ S r u m m e " , bie p m © ebote b erief, © cp o ljen ftab , S trm b in b e , f^euer»

p o rn , ä ß e p e n m it © trie p fta b , a lte tO ceßfetten, O rtS fie g e l, Ä e rb ftö d e ,

§ a lS e ife n u fm . ßlicpt jebeS © em ein b earep ib m irb fiep fo erg ieb ig er*

m eifen. iß ie l 9 Jfa te ria I g in g gem öpnlicp b e rlo re n , in e n n b er au§=

ftpeibenbe ©cpol^e S lm t u n b S ß ü rb e fe in e m ß la p f o lg e r ü b e rg a b . S a m a n b e rte p ä u fig g e n u g b e r „ lä ftig c iß lu n b e r " i n s g e u e r . Sßtamp»

') ?lud) bie ®urd)iid)t aüer Qapxgänge ehemaliger unb uod) beftepenber SageS=

Leitungen ber (Segenb fatm bent Crt§gefd)id|t§forfcf)er niept bringenb genug empfohlen werben. SSgl. b a p Ätawitfer, SBtüt): ®te ifeitungen unb ^eitfepriften ©cplefienS Oon ben Slnfängen Bis p m gapK 1870 Bgm. bis gur (Segenwart. ®arftellungen unb duetten gur feptef. ®efpipte, 32. SSb. (®reSlau 1930).

(19)

Örtlidje Quellen. 1 3 m a l Iilteben tuofyl aucf) 2l f t e n 6m tb e l a u f b em § a u § b o b e n lieg en . ® a r u m

•ft e8 u n e rlä ß lic h , g crab e bie S ö eh au fu n g en b c r e h e m a lig e n © em einbe*

D orfteher b a r a u f h in ^u burchforfchen. S3efonbere B e a c h tu n g b e rb ie n e n n a tü r lic h auch bie $ I u r » u n b g tu ß r c g n ti e r u n g g ta r te n , bie ju m S c f ta n b be§ @ d)oIäenf<hranf§ g e h ö te n . S o u b en U r b a r ie n , :£ e p a r a t io n § a t te n u n b $ t u r £ a r t e n finb gtncfticherm eife im m e r © u p lif a te h e ig efte llt to o rb e n , bie im © ta a ts a r c h ib o b er bem 3 3 re§ Ian er S a n b e § f n ltu r a m te eingefehen io erb en tö n n e n . Ś a h e r b a r f e§ n ie m a n b e n e n tm u tig e n , to e n n bie © em e in b e la b e fe in e s £ )r te § auch 9 a ltä to ä re .

S(I§ Ibichtigfte archibatifche f5u n b ftä tte be§ ® o rfe § ift in o h i ba§

„5ß f a r r a r ch i b " a n s u fp re ih e n . ® ie © e if t li^ e n b eib er äjriftlidhen S e f e n n tn if f c m ü rb e n f ^ o n frn h ä e itig bnrch biöäefanrechtliche n n b Ianbe§=

h e rrlic h e S e f tim m u n g e n j u r S tn lag e e in e r „ iß f a r r ä j r o n i ! " , fom ie j u r R ü h r u n g b er „ S a u f» , S r a n u n g S ^ u n b S o te n m a tr if e l " b e rp flic h tet. 3öie m eit in jebem D r t biefe K irch en b ü ch er g u rü iirc ic h e n , ift p erfelfen a n § b er S e r ö f f e n t l i ^ n n g „ ® ie K irch en b ü ch er ©chlefienS b eib er ©onfefft=

o n e n " , h em u S g eg eb c n b o m S e r e i n f ü r ©efcpichte ©cf)lefien§, S r e S l a n 1 9 0 2 . @§ lie g t a u f b e r •‘ö a u b , b a ß biefe Q u e lle n ein e fy ü ü e b o n © to ff p u n f e r e r D rtSgefchichte b e ifte u e rn fü n n e n . $ a r n m h e iß t e§, ftch bet»

äeitcn m it bem p f t ä n b i g e n iß f a r r a m te inS © in b e rn e h m e n p fepen, u m fiep bie iOtöglichfeit ih r e r r u h ig e n S m r c h f o r f d p n g p fichern. S a u f» , S ra u u n g S » u n b S o te n b ü d f e r ü b e r lie f e r n u n § nidht n u r bie t a r n e n b er

© eiftlichen, 8 e h re r, K irc h e n b e a m te n , © c rrfd ia fts b e fip e r u n b iß a tro n a tS » h e r r e n ; fie sen g en nicpt n u r b o n S lu f fijm u n g u n b 9 tie b e rg a n g be§

fach lich en SebenS, fo n b e rn fie geben an d ) h ń llfo m m e n e u n b m eift jn»

b e rläfftg e S e t t r ä g e p u n fe r e n g n n tilie n ta b e lle n n n b S U p e n ta fe ln . Sßer»

fönliche d ta n b b e m e rf u n g e n e r jä h le n nicht feiten b o n © e u ^ e n , K riegs»

e re ig n iffc n , S te lig io n s m irr e n n n b fittlich er S e r m ilb e r u n g . ® ie „ iß fa rr»

Ą r o n if " beleuchtet bie © n tm idlungS gefchichte b o n © o tte § h a u S , ©dhnle, S ö ib m u t, S ru b c r fc h a fte n , f^ u n b a tio n e n u n b fr o m m e n © tif tn n g e n in n e r»

h a lb b es S a ro c h ia lü e r b a n b e s . © e e le n re g ifte r, g ir m lin g s b e r s c ic h n iffe u n b S e rm e lb e b ü c h e r tr e te n e rg ä n s e n b h'bSU u n b b e riih te n ü b e r ben

© la u b e n S e ife r b er K irc h fin b e r, ü b e r © elö b n iffe, S B aH fahrten, ißri»

m ije n , S lm tS ju b ilä e n n n b S a n fg o tte g b ie n fte n ad ) fcpm eren § eim = fuch n n g en . SUte K n rre n b e b ü c h e r, S iö se fa n fd h e m a tiS m e n , Iß afto ral» u n b K ix d )e n b lä tte r fö n n e n m e ite re g u n b g r u b e n f ü r n n § m e rb e n . ©elbft»

b erftän b lich m ü ffe n alle b o rh a n b e n e n U r fu n b e n u n b S lften be§ iß fa rr»

archibS fo rg fa m bur<hgefehen n n b re g e f te n a rtig n o tie r t m e rb e n . ©cffließ»

lieh m irb m a n m i t ^ u f t i m m n n g n n b U n te r f tü p u n g be§ © eiftlichen auch bie $ n f c h r if te n a u f © lo d e n , © p ita p h ie n , © ra b fte in e n u n b K u ltg e fä ß e n e n ts iff e rn u n b a u S b e u te n .

^ m S e rg le ic h m i t bem m o h lg c o rb n e te n u n b m eift recht erg ieb ig en iß f ä r r a r tf ü b m irb u n fe r e nächfte örtliche Q u e lle — b i e S c p n l » cp r o n i f — n u r ein e recht befd)eibene 3RoHe fp ielen . © e m ö h n li^ b ie te t fie f a n m m e h r a l s tr o d e n e iß e r f o n a ln o tije n , S ln g ab en ü b e r S a u t e n u n b

^ R e p a ra tu re n , fom ie bie a llm äh lich e © n tm id ln n g b e r Q o ta tio n S b e rh ä lt»

niffe. ® ie © in tr a g u n g e n reichen sn b e m fe ite n ü b e r bie URitte beS b o rig e n

(20)

1 4 ®cmg ber gorJd)emrbeit.

,3 a^ r£ )u u b ertS ju ritcf. ®oc£) g ib t eg audf} riif)m ltcl)e S tu g n a ^ m e n , bte ü b e r ein e tn e it g rö ß e re ^ e i t f b a n n c m r te n i d jt e n u n b m evtbolle B e itr ä g e j n r tu t tu r e ll e n u n b tu irtfcb aftlicb en © n ttu icflu n g beg £ )rte g b e ifte u e rn , 3. 3?.

S a m b r a u D @ ., ^ y n g ra n tg b o rf, iR ooben, S r . © c^iueibni^.

S3ei O r t e n , bie frü h z e itig in ben Sefxh b r i b a te r @ runbberrfc£)aften g efu m m en fin b , befte£)t g e rin g e Stugficijt, in ben g ro ß e n fcblefifdjen

© a m m e la rd jib e n re id )b a ltig e 8 llr f u n b e n » u n b S tf te n m a te r ia t Dor*

Z ufinben. ^ f ) r g e fa m te r © d jrifitu e d jfe t fta u te fid) in b er 9 te g if tr a tu r beg Z uftänbigen S o t n i n iu m g . O a r u m b a rf u n f e r SIBeg a n bem @ u t g = o b e r @ ch 10 ^ a r c | i b beg O o rfe g nicht b o rb e tfü h re n . S e ib e r finb biefe iß rib a ta rc h ib e o ftm a lg ben f r ü h e r fo h ä u fig e n SSrönbeu zu m O p f e r g efallen , ß g b e b e u te t fcpon © lü d , to e n n bie © r u n b h e r r f d ja f t zu m tang=

eingefeffenen, b o b e n ftä n b ig e n 2IbeI g eh ö rt, ^ fn biefem g ä l t e fa m t bie S tu g b eu te ü b e rra fc h c n b re ic h h a ltig a n g fa tte n . ß i n treffticheg iö eifp ict b a f ü r g ib t bie 1929 b o n fp an g @ ra f i)3rafchtna h erau g g eg eb en e „®e*

fchid)tc b er § e r r f d ) a f t g a tf e n b e r g in O b e rfd )Ie fie n " , b e a rb e ite t b on § e in ? r i ^ SBenbi u n b SBillp S ta t b i t t e r . S e i ö fte re m 3Bed)feI b e r © ru n b h e rr»

fchaft g in g b ie t S R a te ria t b e rto re n , m a n d je g to a n b e r te an d ) m it. S ta m m m u ffe n m ir b ie © p u r e n b er e h e m a lig e n © u tg tje rr e n g etn iffe n h aft bcr>

fo lg en . S)ie 2R ögtid)feit befteht im m e r , b ah im Strcpio ih re g h e u tig e n SBohnfipeg U r f u n b e n u n b E lften fd )Iu m m e rn , bie f ü r u n g b o n Ś e*

b e u tu n g finb. S ta g rü f tig fo rtfch reiten b e S ö e rt b e r g n b e n ta x i f a t io n a tte r n id )tfta a ttic h e n 3 trd)ibe @ d)tefieng n im m t u n g b a b e i h e u t fcpon e in e n S e it b er fd )m ierig en © u c h a rb e it a b , in b e m eg f ü r bie S t e i f e © rü n b e r g , g r e p f ta b t, © to g a u , © p r o tt a n , © a g a n , ü te u fta b t, .‘p a b e tfd jm e rb t n n b g a u e r bie im S e f ip bon © e m e in b e n , iß f a rre ie n , S ö r p e r f th a f te n u n b iß r ib a te n befinbtichen S lrcp ib atien berzeid )n et. S)en S o la tfo rfc h e rn b ü rf te eg tro p b effen im m e r noch m öglich fe in , ß r g ä n z u n g e n bei=

Z ufteuern.

2 . g e m a r c p tb c .

Sing b e r E n g e in § Söeite. S ö en n bie ö rttid )e © a m m e ia r b e it beenbet ift, b e g in n e n m ir m it b e r 3 )u rc h fo rfd )u n g b er ® e m e i n b c * , Ś f a r r * u n b © u t g a r c p i b e ( a m t l i c h e r S l a c h b a r b ö r f e r . S S ir g e m in n e n b a m it n id jt n u r bie a n g e ftre b te b re ite re © r u n b ta g e f ü r n n fe re S ta r fte ltu n g , fo n b e rn an d ) ein e g ü t t e m e rtb o lte r S lo ttje n . 3 U a lle n f e i t e n g a b eg © re n z ftre itig te ite n , g tu h r e g u li e r u n g e n , gütliche V ergleiche ü b e r S a n b a u g ta u f d ) u n b ^ r o je f f e , bie f ü r m anche h e u t noch beftehenbe 3 )o tffe in b fd )a fte u © t u n b u n b U rfad jc H a rle g e n . S )a r a n fdhlieht fid) a m beften bie S)urd)ficht bcg 21 r d) i p r e g b p t c r a t g = a r cp i b g , bie b efo n b erg f ü r bie @ efd)id)te b o n Sixcpe n n b © ^ u l e fm c p tb rin g e n b fe in m irb . St a m it b e tre te n m ir in b en m eiften g ä lt e n b ereitg ben S o b e n b er n ä d )fte n © ta b t. ip ie t locft u n g zunächft b a g Dt a t g a t cp i b. S)ie S )uxd)brechung ber m itte la lte r lic h e n Sebeng» u n b 3B irtfd )a ftg g e m e in fd )a ft bo n © ta b t n n b D Beidfbilbbörfern f ü h r te im m e r Zn g ü tlid je u n n b g e m a ltfa m e n S ln g e in a n b e x fe p u n g e n , bie ip r e n u rfu n b » l i ^ e n D tieberfd)lag g efu u b en h a öen. SBir b ü rf e n alfo h °ffe u , in ter»

Cytaty

Powiązane dokumenty

fügung ftefien. fßietätlofigteit gegen bag SÜBaggen beg eignen O rteg aber ift met)r atg eine blojje ©ebantenlofigteit ber SBeranfluortticben, eg ift eine

Hnril und -Vuli.. reicpgräflicEjen ©efcf)Ied)teg bon Üloftitj^diiened.. U renjeg ©hr tfti eingelneiht.. Sßegen etneg fo Meinen üluftrageg toäre er and) nicf)t etgeng

geborene Jtinb goadjim griebriĄ g (X 36 ber berbefferten © tam m tafeln ©rotefenbg) tjat fid) alg nur auf einem Sefefefjler Sßutfeg beruhertb ertoiefen.. bu folt

minittanerinnen in ber Stabt 21atibor, bg. Henrious pauper, lledjnungen ber Stabt Breslau p. Breslauer Stabtbucb, entbattenb bie Tlatslmie pon 1287 ab u. Ilrftunben 3ur

(Ffd?entoer, tjg.. fßeriobe ber fdjlefifdjen K artografiljie n id jt mefjr redjt gefüllt ln erben fonnte.. SßhiloM Üt- ÄIlÜfe.. D er 2IufnaI)mc rrmrbe bie SRüIIeridfe

panblung ber 5f?erfon beg ©rafen «§obip fepen bie um bie tOiitte beg borigen ysaprpuitbertg beginnenbett großen SSeröffentIid)ungen friberi- gianifepen SKaterialg

Crfdpeincn feit 1908: jebcs Epeft fioftet HITT.. Seijbeliranb) in

„Stbriß it.. Sfuggefüprt Inurbc aber nieptg babon. SSerjetipnig bcr SSefapung 16 'Jfr. Sracpenberg VII la.. beutfdien ©orjeit Sb.. SSorerft motten m ir aber bie