Rok akademicki: 2019/2020 Kod: WING IG-s Punkty ECTS: 3. Kierunek: Inżynieria Naftowa i Gazownicza Specjalność: Inżynieria gazownicza

(1)

Rok akademicki: 2019/2020 Kod: WING-2-113-IG-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Wiertnictwa, Nafty i Gazu

Kierunek: Inżynieria Naftowa i Gazownicza Specjalność: Inżynieria gazownicza Poziom studiów: Studia II stopnia Forma studiów: Stacjonarne

Język wykładowy: Polski Profil: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 1 Strona www: —

Prowadzący moduł: dr hab. inż. Rybicki Czesław (rybicki@agh.edu.pl)

Treści programowe zapewniające uzyskanie efektów uczenia się dla modułu zajęć

Wykłady z tego przedmiotu obejmują wiedzę na temat:

własności petrofizycznych skał tworzących złoża węglowodorów, rodzaju pułapek złożowych oraz znajomości metod ich identyfikacji, metod dowiercania i opróbowana horyzont ów gazowych,

szacowania zasobów gazu w złożu,

konstrukcji wyposażenia wgłębnego i napowierzchniowego odwiertów metodyki obliczeń przepustowości odwiertu

metodyki obliczeń dopływu gazu do odwiertu ustalania wydatku dozwolonego

wykonywania prognoz eksploatacji

Opis efektów uczenia się dla modułu zajęć

Kod MEU Student, który zaliczył moduł zajęć zna i rozumie/potrafi/jest gotów do

Powiązania z KEU Sposób weryfikacji i oceny efektów uczenia się osiągniętych przez studenta w ramach poszczególnych form zajęć i dla całego modułu zajęć

Wiedza: zna i rozumie

M_W001 Student zna i rozumie zasady podziału złóż gazu ziemnego na złoża konwencjonalne i

niekonwencjonalne.

Typy złóż niekonwecjionalnych:

- złoża typu "tight gas"

- złoża typu CBM - złoża typu "shale gas"

ING2A_W05, ING2A_W01, ING2A_W03

Egzamin, Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń

(2)

M_W002 Student zna i rozumie metodykę szacowania zasobów

konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego

Aktywność na zajęciach, Egzamin, Kolokwium, Wykonanie projektu, Wykonanie ćwiczeń

M_W003 Student zna i rozumie metodykę obliczeń dopływu gazu ze złoża konwencjonalnego i

niekonwencjonalnego do odwiertu gazowego lub odwrotnie

Aktywność na zajęciach, Egzamin, Kolokwium, Projekt, Wykonanie ćwiczeń

M_W004 Student zna i rozumie metodykę oceny przepuszczalności w strefie przyodwiertowej oraz

współczynnika skin efektu w odwiertach gazowych położonych na konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych złożach gazu.

Aktywność na zajęciach, Egzamin, Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń

M_W005 Student zna i rozumie metodykę obliczeń przepływu czystego gazu oraz dwufazowego przepływu w odwiercie pionowym i odwiercie poziomym.

Egzamin, Wykonanie ćwiczeń, Kolokwium, Projekt, Wykonanie projektu, Wynik testu

zaliczeniowego, Aktywność na zajęciach

Umiejętności: potrafi

M_U001 Student potrafi określić wydatek dozwolony odwiertu pionowego i poziomego w rożnych warunkach geologiczno złożowych dla złóż konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych

Aktywność na zajęciach, Projekt, Egzamin, Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń

M_U002 Student potrafi wykonać projekt eksploatacji odwiertu na złożu konwencjonalnym i na wybranym typie niekonwencjonalnego złoża gazu ziemnego

Aktywność na zajęciach, Egzamin, Kolokwium, Projekt, Projekt inżynierski

M_U003 Student potrafi wykonywać obliczenia związane z przepływem jedno i dwufazowym w odwiercie pionowym

ING2A_U04, ING2A_U03,

ING2A_U02, ING2A_U01

Egzamin

M_U004 Student potrafi wykonywać

obliczenia związane w efektywnym rozmieszczeniem odwiertów na złożu gazowym

ING2A_U04, ING2A_U03,

ING2A_U02, ING2A_U01

Egzamin

Kompetencje społeczne: jest gotów do M_K001 Student jest gotów do pracy w

zespole wykonującym obliczenia dotyczące ustalania wydatku dozwolonego

ING2A_K04, ING2A_K02,

ING2A_K01, ING2A_K03

Egzamin

(3)

Liczba godzin zajęć w ramach poszczególnych form zajęć

Suma

Forma zajęć dydaktycznych

Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatorium Zajęcia seminaryjne Zajęcia praktyczne Zajęcia terenowe Zajęcia warsztatowe Prace kontrolne i przejściowe Lektorat

45 15 15 0 15 0 0 0 0 0 0 0

Matryca kierunkowych efektów uczenia się w odniesieniu do form zajęć i sposobu zaliczenia, które pozwalają na ich uzyskanie

Kod MEU Student, który zaliczył moduł zajęć zna i rozumie/potrafi/jest gotów do

Forma zajęć dydaktycznych

Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatorium Zajęcia seminaryjne Zajęcia praktyczne Zajęcia terenowe Zajęcia warsztatowe Prace kontrolne i przejściowe Lektorat Wiedza: zna i rozumie

M_W001 Student zna i rozumie zasady podziału złóż gazu ziemnego na złoża konwencjonalne i

niekonwencjonalne.

Typy złóż niekonwecjionalnych:

- złoża typu "tight gas"

- złoża typu CBM - złoża typu "shale gas"

+ - - - -

M_W002 Student zna i rozumie metodykę szacowania zasobów

konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego

+ - - - -

M_W003 Student zna i rozumie metodykę obliczeń dopływu gazu ze złoża konwencjonalnego i

niekonwencjonalnego do odwiertu gazowego lub odwrotnie

+ - - - -

M_W004 Student zna i rozumie metodykę oceny przepuszczalności w strefie przyodwiertowej oraz współczynnika skin efektu w odwiertach gazowych położonych na konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych złożach gazu.

+ - - - -

M_W005 Student zna i rozumie metodykę obliczeń przepływu czystego gazu oraz dwufazowego

przepływu w odwiercie pionowym i odwiercie poziomym.

+ - - - -

(4)

Umiejętności: potrafi

M_U001 Student potrafi określić wydatek dozwolony odwiertu pionowego i poziomego w rożnych warunkach geologiczno złożowych dla złóż konwencjonalnych i

niekonwencjonalnych

- + - + - - - -

M_U002 Student potrafi wykonać projekt eksploatacji odwiertu na złożu konwencjonalnym i na wybranym typie niekonwencjonalnego złoża gazu ziemnego

- + - + - - - -

M_U003 Student potrafi wykonywać obliczenia związane z

przepływem jedno i dwufazowym w odwiercie pionowym

- + - + - - - -

M_U004 Student potrafi wykonywać obliczenia związane w

efektywnym rozmieszczeniem odwiertów na złożu gazowym

- + - + - - - -

Kompetencje społeczne: jest gotów do M_K001 Student jest gotów do pracy w

zespole wykonującym obliczenia dotyczące ustalania wydatku dozwolonego

- + - + - - - -

Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS)

Forma aktywności studenta Obciążenie

studenta

Udział w zajęciach dydaktycznych/praktyka 45 godz

Przygotowanie do zajęć 10 godz

przygotowanie projektu, prezentacji, pracy pisemnej, sprawozdania 25 godz

Samodzielne studiowanie tematyki zajęć 5 godz

Egzamin lub kolokwium zaliczeniowe 2 godz

Dodatkowe godziny kontaktowe 3 godz

Sumaryczne obciążenie pracą studenta 90 godz

Punkty ECTS za moduł 3 ECTS

Pozostałe informacje

Szczegółowe treści kształcenia w ramach poszczególnych form zajęć (szczegółowy program wykładów i pozostałych zajęć)

Wykład

Proces dowiercania i udostępniania złóż gazu ziemnego

W ramach wykładu zostanie podana charakterystyka sposobów dowiercania i

(5)

udostepniania konwencjonalnych i niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego o różnych cisnieniach złożowych.

Metodyka określania zasobów złóż gazowych.

W ramach tego wykładu zostaną sklasyfikowane i scharakteryzowane złoża gazu ziemnego z podziałem na konwencjonalne i niekonwecjonalne. Zostanie podana

metodyka szacowania zasobów różnych typów złóż gazu ziemnego. Definicja cisnienia dennego statycznego i dennego dynamicznego w odwiercie gazowym.

W ramach wykładu omówione zostaną m. in:

- metoda statystyczna, - metoda objętosciowa, - metoda bilansu masowego

- metoda krzywych spadku wydobycia

Konstrukcje wgłębne i napowierzchniowe odwiertów gazowych.

W ramach tego wykładu bedą scharakteryzowane różne konstrukcje wyposażenia wgłębnego i napowierzchniowego odwiertów gazowych.

Omówione zostaną tu:

-kostrukcja odwiertu niezarurowanego na wysokości złoża,

-konstrukcja odwiertu zarurowanego, cementowanego i perforowanego, -konstrukcja odwiertu z kolumną rur traconych,

-typy głowic eksploatacyjnych,

Wydatek potencjalny odwiertu (AOF)

W ramach wykładu zostaną podane formuły opisujące dopływ gazu do odwiertu położonego na złożu konwencjonalnym i niekonwencjonalnym.Definicja wydatku potencjalnego.

Proces syfonowania odwiertu.

Ustalanie warunków dozwolonej eksploatacji gazu

Warunki optymalnej eksploatacji konwencjonalnego złoża gazu ziemnego. Zagrożenia związane z procesem eksploatacji: dopływ wody, piaszczenie zloża. Pojęcie depresji dopuszczalnej. Zastosowanie analizy węzłowej dla ustalenia wydatku dozwolonego.

Wariantowe wyposażenie napowierzchniowe konwencjonalnych i niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego

W ramach wykładu zostaną podane;

- wariantowe rozwiazania wyposażenia napowierzchniowego konwencjonalnego złoża gazu ziemnego.

- możliwe sposoby zagospodarowania gazu na złożach niekonwencjonalnych, - rozwiazania modułowych układów i systemów przygotowania gazu do przesyłu.

Metody likwidacji odwiertów gazowych

Likwidacja odwiertów. Likwidacja czasowa i likwidacja trwała odwiertu.

Ćwiczenia audytoryjne

Wykonywanie obliczeń zasobów złoża gazu ziemnego

Wariantowe obliczenia zasobów klasycznego złoża gazu przy użyciu metody objetościowej i metody bilansu masowego

Obliczanie wydatku odwiertu na złożu konwencjonalnym i niekonwecjonalnym

Prowadzenie obliczeń wydatku gazu z odwiertu z użyciem formuły jedno i

dwuczłonowej dla odwiertu na złożu konwencjonalnym. Obliczenia szacunkoweo wydatku dla odertu na złożu niekonwencjonalnym.

Obliczanie wydatku dozwolonego odwiertu gazowego

(6)

Wykreslanie krzywej wydajnosci złoża oraz krzywej przepustowaści odwiertu na złożu konwencjonalnym na podstawie punktów obliczeniowych. Obliczanie wartosci wydatku dozwolonego odwiertu oraz okreslanie tego wydatku metodą graficzną.

Wykonywanie prognoz eksploatacji złoża gazu ziemnego

W ramach tego będą wykonywane obliczenia przewidywania dalszego przebiegu eksploatacji a także odtwarzanie na podstawie obliczeń rzeczywistej eksploatacji

Ćwiczenia projektowe

Projekt eksploatacji złoża gazu ziemnego

W ramach zajęć będzie wykonywany projekt eksploatacji konwencjonalnego złoża gazu ziemnego przy pomocy odwiertu pionowego i poziomego.

Metody i techniki kształcenia:

Wykład: Treści prezentowane na wykładzie są przekazywane są głównie w postaci klasycznego wykładu tablicowego z uzupełnieniem w pewnych przypadkach prezentacją multimedialną.

Ćwiczenia audytoryjne: Podczas zajęć audytoryjnych studenci na tablicy rozwiązują zadane wcześniej problemy. Prowadzący na bieżąco dokonuje stosowanych wyjaśnień i moderuje dyskusję z grupą nad danym problemem.

Ćwiczenia projektowe: Studenci wykonują zadany projekt samodzielnie, bez większej ingerencji prowadzącego. Ma to wykształcić poczucie odpowiedzialności za pracę w grupie oraz odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Warunki i sposób zaliczenia poszczególnych form zajęć, w tym zasady zaliczeń poprawkowych, a także warunki dopuszczenia do egzaminu:

Wykłady nie są obowiązkowe. Zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych nastąpi na podstawie 2- 3 kolokwiów przeprowadzonych w ramach semestru. Zaliczenie ćwiczeń projektowych nastąpi na podstawie zaliczenia projektu. Uzyskanie pozytywnych ocen z ćwiczeń audytoryjnych i projektowych jest podstawą do dopuszczenia do egzaminu. Egzamin składa się z dwóch części. Części pisemnej obejmującej rozwiązanie wybranego problemu zbliżonego do tych które były analizowane na ćwiczeniach audytoryjnych oraz części ustnej obejmującej zaliczenie treści podanych na wykładach.

Zasady udziału w poszczególnych zajęciach, ze wskazaniem, czy obecność studenta na zajęciach jest obowiązkowa:

Wykład:

– Obecność obowiązkowa: Nie

– Zasady udziału w zajęciach: Studenci uczestniczą w zajęciach poznając kolejne treści nauczania zgodnie z syllabusem przedmiotu. Studenci winni na bieżąco zadawać pytania i wyjaśniać wątpliwości.

Rejestracja audiowizualna wykładu wymaga zgody prowadzącego.

Ćwiczenia audytoryjne:

– Obecność obowiązkowa: Tak

– Zasady udziału w zajęciach: Studenci przystępując do ćwiczeń są zobowiązani do przygotowania się w zakresie wskazanym każdorazowo przez prowadzącego (np. w formie zestawów zadań). Ocena pracy studenta może bazować na wypowiedziach ustnych lub pisemnych w formie kolokwium, co zgodnie z regulaminem studiów AGH przekłada się na ocenę końcową z tej formy zajęć.

Ćwiczenia projektowe:

– Obecność obowiązkowa: Tak

– Zasady udziału w zajęciach: Studenci wykonują prace praktyczne mające na celu uzyskanie kompetencji zakładanych przez syllabus. Ocenie podlega sposób wykonania projektu oraz efekt końcowy.

Sposób obliczania oceny końcowej

Ocena końcowa z przedmiotu będzie średnią ocen: oceny z egzaminu(waga 0.6), oceny z ćwiczeń

audytoryjnych (waga 0.2) i ćwiczeń projektowych (waga 0.2). Wszystkie oceny muszą być pozytywne.

(7)

Sposób i tryb wyrównywania zaległości powstałych wskutek nieobecności studenta na zajęciach:

Sposób i tryb wyrównywania zaległości zostanie każdorazowo podany przez prowadzących zajęci przed rozpoczęciem zajęć

Wymagania wstępne i dodatkowe, z uwzględnieniem sekwencyjności modułów

Wymagana jest obligatoryjna obecność na ćwiczeniach audytoryjnych i projektowych zgodnie z regulaminem studiów oraz znajomość materiału podawanego na wykładach.

Zalecana literatura i pomoce naukowe

1. Materiały dydaktyczne z wykładów

2. Chi U. Ikoku Natural Gas Production Engineering John Wiley & Sons New York 1984 3. Tarek Ahmed Reservoir Engineering Second Edition Gulf Professional Publishing ,2001