Nowy Staw - Dawny kościół ewangelicki
Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej?
Aby zobaczyć mapę miejsc zawartych w mini przewodniku kliknij lub skopiuj do przeglądarki poniższy link:
http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/map.aspx?lat=54.1362061829902&lng=19.0091264247894&pl=21
Nowy Staw
Dawny kościół ewangelicki
Dawny kościół ewangelicki jest drugim po kościele rzymsko-katolickim św. Mateusza obiektem sakralnym w Nowym Stawie. Wzniesiony jest pośrodku rynku i dzieli go na dwie części. Wybudowany został w stylu neogotyckim w latach 1803-1804, w miejscu spalonego w 1802 roku ratusza.
Jest to budowla murowana, na planie wydłużonego prostokąta z pięcioboczną zakrystią. W 1863 roku rozbudowano go i do budynku dobudowano 50-metrową, ośmioboczną wieżę, zwieńczoną spiczastym hełmem, która ze względu na charakterystyczny kształt potocznie nazywana jest "ołówkiem".
54°08'10"N 19°00'33"E | na mapie:A
Nowy Staw
Kolegiata św. Mateusza Apostoła
W 1400 roku (a może i wcześniej) w Nowym Stawie zbudowano największy kościół na Żuławach. Prezbiterium zdobi piękne sklepienie gwiaździste, wykonane w latach 1573-1574. Wewnątrz kościoła znajdują się dwa zabytkowe obiekty: późnogotycka figura Madonny z Dzieciątkiem z około 1500 r. oraz ołtarz główny z 1609 r. przywieziony z Braniewa. 21 września 2002 r. kościół został podniesiony
do rangi Kolegiaty Żuławskiej.
54°08'05"N 19°00'29"E | na mapie:B
Nowy Staw
Wodociągowa wieża ciśnień
W latach 1914-1921 budowana była miejska sieć wodociągowa. Nieodzownym elementem tej sieci była wieża ciśnień wraz z budynkiem stacji pomp wznoszonych wg projekty zatwierdzonego 19 lipca 1914 r.
Wieża, której wysokość sięga 36 m wzniesiona została z czerwonej cegły. W jej głowicy umieszczony został metalowy, nitowany zbiornik o pojemności 150 m3.
Wodociągowa wieża ciśnień funkcjonowała do 1965 r. po czym została zastąpiona przez nową stację wodociągową.
Wieżę ciśnień wraz z budynkiem stacji pomp w 1994 r.
wpisano do rejestru zabytków.
54°08'08"N 19°00'43"E | na mapie:C
Świerki
Kościół pw. św. Bartłomieja
Kościół w Świerkach pochodzi z 1798 roku, jego fundatorem był Peter Deustchendorf z Nidowa. Budynek postawiono na planie wydłużonego ośmiokąta. Na ceglanej podmurówce wzniesiono konstrukcję ryglową
(szachulcową) wypełnioną cegłą. Na środku
dwuspadowego, krytego ceramiczną dachówką dachu ustawiono smukłą wieżyczkę na sygnaturkę. Wewnątrz kościoła znajduje się bogate wyposażenie, przede wszystkim barokowy ołtarz. Świątynia powstała jako zbór luterański, od 1945 r. służy wspólnocie katolickiej.
54°07'28"N 19°04'58"E | na mapie:D
Tuja
Gotycki kościół
Kościół trójnawowy pw. św. Jakuba z wielobocznie zamkniętym prezbiterium wzniesiony został w drugiej połowie XIV wieku. Wieża jest w górnej części drewniana, wewnątrz mieszczą się sklepienia gwiaździste; kościół był wielokrotnie restaurowany i przebudowywany (m. in. w latach 1894 i 1901) - mimo tego bryła zachowała swój pierwotny, gotycki charakter. Wnętrze kościoła jest barokowe.
54°10'36"N 19°03'26"E | na mapie:E
Marynowy
Domy podcieniowe
Wśród zabudowy żuławskich wsi znajdują się domy podcieniowe nazywane niekiedy dworami żuławskimi.
Domy te były dowodami zamożności zamieszkałych w nich gospodarzy. Wywodzili się oni z osiedlonych w XVI wieku na Żuławach Wiślanych holenderskich osadników. O zamożności właściciela takiego domu świadczyła ilość kolumn (drewnianych słupów), na których wsparte jest wysunięte piętro. Każda kolumna odpowiadała jednej włóce ziemi, czyli około osiemnastu hektarom. Niestety, niewiele tych domów pozostało do obecnych czasów.
W niewielkiej, żuławskiej wsi Marynowach zachowało się pięć domów podcieniowych pochodzących z II. poł. XVIII i początku XIX wieku. W dwóch domach podcień została zlikwidowana, w jednym zabudowana, natomiast w dwóch domach została zachowana. Szczególnie pięknie prezentuje się dom podcieniowy zlokalizowany w centrum wsi wzniesiony przez znanego na Żuławach projektanta i budowniczego Petera Loewena.
Dom ten został zbudowany w 1803 roku dla zamożnego gospodarza Jana Jakuba Ziemera. Jest to parterowa budowla z wysuniętym piętrem. Piętro wsparte jest na dziesięciu słupach przypominających stylizowane kolumny jońskie. Na belkowaniu umieszczonym nad kolumnami wyrzeźbiono rok wzniesienia domu oraz nazwisko i imię budowniczego. Na szczególną uwagę zasługują także piękne, rzeźbione drzwi wejściowe do domu z umieszczonym nad nimi napisem podobnym do tego umieszczonego na belkowaniu.
54°09'32"N 19°05'24"E | na mapie:F
Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl
Lubieszewo
Kościół św. Elżbiety Węgierskiej
Gotycki kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Lubieszewie wzniesiono w 1 poł. XIV wieku. Barokowy i dość
jednorodny wystrój wnętrza kościoła czyni z niego jeden z najpiękniejszych obiektów sakralnych na Żuławach. Do najstarszych i jednocześnie najwspanialszych zabytków w kościele należy gotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, tzw. Madonna na Lwie, pochodząca z 1375 roku.
Od początku XVIII wieku w Lubieszewie istnieje kult Matki Bożej Szkaplerznej związany z barokowym feretronem Matki Bożej Lubieszewskiej, a do miejscowości przybywają liczne rzesze pielgrzymów.
54°11'22"N 19°02'20"E | na mapie:G
Lubieszewo
Dom podcieniowy z XIX w.
Dom podcieniowy z XIX w.
54°11'25"N 19°02'09"E | na mapie:H
Marynowy
Kapliczka św. Antoniego.
Kapliczka została poświęcona 13.06.1959 r. Jest to kapliczka słupowa, wzniesiona z cegły i przykryta
dwuspadowym daszkiem zwieńczonym krzyżem. Wewnątrz za przeszklonym wnętrzem rezyduje święty Antoni z Dzieciątkiem Jezus. Na umieszczonej na podstawie kapliczki tablicy widnieje napis "Św. Antoni, patronie nasz, módl się za nami". Kapliczka znajduje się za ozdobnym, metalowym ogrodzeniem.
54°09'53"N 19°05'34"E | na mapie:I
Marynowy
Kościół p.w. św. Anny
Murowany kościół z czerwonej cegły został wzniesiony w stylu gotyckim. Zbudowany około 1320 r. był dwukrotnie rozbudowany w 1637 oraz 10 lat później w 1647 r. W roku 1872 została wykonana drewniana wieża.
Wyposażenie świątyni: organy z 1802 r., chrzcielnica oraz trzy ołtarze z XVIII w. Ołtarz główny został przeniesiony ze zniszczonego kościoła z Ostaszewa. W świątynni znajdują się również drewniane figurki św. Anny - patronki kościoła, Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Marii Magdaleny.
Na cmentarzu przykościelnym znajduje się kilka 2,5
metrowych mennonickich nagrobków pokrytych ciekawą symboliką.
54°09'54"N 19°05'37"E | na mapie:J
Lichnowy
Gotycki kościół p.w. św. Urszuli
Kościół p.w. św. Urszuli w Lichnowach zbudowany został około 1350 roku. Jest to budowla ceglana w stylu gotyckim. Odbudowany został po zniszczeniach wojennych w 1959 roku. Jego wysoka, czworoboczna wieża przetrwała w niezmienionej formie od początku budowy. Po pożarze, który miał miejsce w końcu XIX wieku, niewiele pozostało z wyposażenia kościoła m.in. średniowieczna figura Madonny z Dzieciątkiem, obrazy i płyta nagrobkowa z 1520 roku.
Stanowi jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków na Pomorzu Gdańskim.
54°06'57"N 18°54'49"E | na mapie:K
Stogi
Mennonicka nekropolia
Jak przystało na Małą Holandię, na Żuławach Wiślanych są poldery, depresje i krowy holenderki, a do 1945 r. mieszkali tutaj również potomkowie autentycznych Holendrów.
Początki osadnictwa holenderskiego w delcie Wisły przypadają na połowę XVI w. W tym czasie większość obszaru Żuław była już skolonizowana przez przybyszów z Niemiec, których sprowadzono w okresie panowania krzyżackiego. Jednak na terenach depresyjnych na północy i wokół jeziora Druzno było jeszcze sporo wolnego miejsca.
Tymczasem w hiszpańskich Niderlandach od połowy XVI w.
przez ponad sto lat trwały wojny religijne miedzy katolikami i różnymi odłamami protestantów. Wśród tych ostatnich była stosunkowo nieliczna sekta mennonitów (od imienia ich przywódcy Menno Simonsa), zwolenników
anabaptyzmu, czyli przyjmowania chrztu dopiero przez ludzi dorosłych. Mennonici byli również głosicielami radykalnego pacyfizmu, co w ogarniętym wojną kraju nie dawało im większych szans na przetrwanie. Wielu wybrało więc emigrację do Polski, która jak na warunki europejskie była wówczas prawdziwą oazą tolerancji religijnej. Sytuacja zmieniła się po I rozbiorze, kiedy władze pruskie zaczęły zmuszać mennonitów do służby w wojsku. Część z nich przeniosła się wówczas do Rosji, skąd w XIX i XX w.
wyjeżdżali dalej do Paragwaju i Stanów Zjednoczonych. Ci, którzy pozostali nad Wisłą, ulegli z czasem germanizacji i po II wojnie światowej zostali wysiedleni do Niemiec.
Dzisiaj prawdziwych mennonitów już tutaj nie ma, ale pozostały po nich liczne domy typu holenderskiego, kilka cmentarzy i dwa ostatnie zabytkowe kościoły (w Jeziorze i Rozgarcie). Ponieważ wsie osadników holenderskich miały zabudowę rozproszoną, cmentarze mennonickie są zazwyczaj położone z dala od ludzkich siedzib, gdzieś w malowniczej kępie starych drzew przy bocznej, polnej drodze. Dzięki temu lepiej przetrwały czas powojennych
"porządków", w przeciwieństwie do większości cmentarzy ewangelickich, które zostały zlikwidowane decyzją władz lub zniszczone przez szabrowników.
Największy i najlepiej zachowany cmentarz mennonicki w delcie Wisły znajduje się w Stogach koło Malborka.
Przetrwało tutaj około 90 oryginalnych nagrobków kamiennych z XIX i 1. połowy XX w., w tym kilka przeniesionych ze zniszczonego cmentarza w Lasowicach Wielkich. Mają one formę tzw. steli, czyli pionowych prostokątnych płyt, zwykle zakończonych od góry trójkątnym tympanonem, na których umieszczano inskrypcje ku czci zmarłego i wersety z Biblii. Warto zobaczyć bogatą symbolikę nagrobną, wśród której pojawiają się takie elementy jak: zgaszona pochodnia, złamane drzewo, uskrzydlona klepsydra, wachlarz, motyl, wąż zjadający własny ogon, spirala, makówka, owoc granatu, korona, wieniec, gałązka bluszczu lub palmy, gołębica, gwiazda, słońce i wiele innych, tworząc niekiedy bardzo rozbudowany i skomplikowany przekaz symboliczny.
Trzeba jednak zaznaczyć, że większość z tych znaków ma charakter ogólnochrześcijański i nie należy ich przypisywać wyłącznie inwencji religijnej mennonitów.
54°04'16"N 18°58'50"E | na mapie:L
Kościeleczki
Domy podcieniowe
W Kościeleczkach znajdują się domy podcieniowe konstrukcji szachulcowej: nr 3 pochodzi z 1799 roku i jest klasycystyczny, a nr 27 z 1828 roku.
54°04'04"N 19°00'35"E | na mapie:M
Jeziernik
Kościół św. Jerzego w Jezierniku
Wybudowany w XIV w. Drewniana wieża z 1637 roku.
54°12'31"N 18°59'09"E | na mapie:N
Nowa Cerkiew
Miejsce po zborze w Nowej Cerkwi
Luteranie mieszkali na terenie Żuław od XVI w., niemal od początku budowali także swoje świątynie. Pierwszy dom modlitwy w Nowej Cerkwi powstał ok. 1619 r. Niszczony przez powodzie i wojny zawsze był odbudowywany. Ostatni powstał w 1838 r., była to dwudziestometrowa
szachulcowa konstrukcja zwieńczona niewielką wieżą.
Po 1945 r., gdy niemal wszyscy luteranie opuścili te tereny.
Kościół przez jakiś czas był pod opieką miejscowej parafii katolickiej (która jednak miała własną świątynię), w 1951 r.
przejęty został przez miejscowy PGR na magazyn. Budynek pozbawiono charakteru sakralnego (m.in. rozebrano wieżę) i wykorzystywano tak do lat siedemdziesiątych. Porzucony popadał w ruinę.
W 1989 r. powstał pomysł rozebrania budynku i przeniesienia go w inne miejsce. Po dokonaniu inwentaryzacji świątynię rozebrano i odtworzono (90%
elementów drewnianych trzeba było wykonać na nowo) w Elblągu. Na nowo poświęcona służy parafii katolickiej na Zatorzu. W Nowej Cerkwi pozostał plac ze stertą kamieni (zapewne będących dawną podmurówką) informacyjną tabliczką.
54°10'38"N 18°54'13"E | na mapie:O
Nowa Cerkiew
Kościół św. Marcina w Nowej Cerkwi
Wybudowany w 1879 roku.
54°10'38"N 18°54'07"E | na mapie:P
Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl
Szymankowo
Pomnik bohaterskich celników i
kolejarzy...
Przy kaplicy w Szymankowie stoi pomnik poświęcony zamordowanym 1 września 1939 roku wraz z rodzinami kolejarzom i celnikom. Szymankowo jest bardzo ważnym miejscem dla celników i pracowników kolei, a przede wszystkim dla nas, Polaków.
Dla przypomnienia: w 1939 roku granica państwa przebiegała przez most na Wiśle w Tczewie, a zatem miejsce strategiczne. Szymankowo przed wojną było częścią kolejowego, polsko-niemieckiego węzła granicznego i jedną z miejscowości wchodzących w skład Wolnego Miasta Gdańska. Znajdowały się tu polskie placówki celne.
Dzięki obecności polskich urzędników celnych i kolejowych, na stacji w Szymankowie uzyskiwano nieformalnie wiadomości o ruchach nieprzyjaciela na linii kolejowej - niemiecki Malbork - polski Tczew. 1 września 1939 roku zatrzymali oni niemiecki pociąg pancerny, który miał podstępnie zaatakować stację kolejową w polskim Tczewie.
Tym czynem uniemożliwiono kontynuowanie operacji przeciwko polskiej załodze mostu. Polscy żołnierze wysadzili most kolejowy i pokrzyżowali plany ataku niemieckiego. Być może II wojna światowa wybuchła już w Szymankowie?
Bohaterscy kolejarze zapłacili najwyższą cenę - własne życie. Zginęło 21 osób - celników i kolejarzy a także członków ich rodzin - pierwsze ofiary tej wojny. Ich szczątki zostały po wojnie przeniesione na gdański Cmentarz na Zaspie, znajduje się tam również pomnik ku ich czci.
54°04'08"N 18°56'20"E | na mapie:Q
Orłowo
Domy podcieniowe
Dwa z domów podcieniowych w Orłowie wybudowane zostały przez Petera Loewena w latach 1802-1847.
Zwracają uwagę piękne podcienie oraz klasyczne drzwi.
54°12'19"N 19°04'38"E | na mapie:R
Orłowo
Kościół pw. św. Barbary
Niewielki kościół pw. św. Barbary zbudowany został w połowie XIV wieku. Pierwotnie był kaplicą, a następnie stał się kościołem filialnym parafii w Lubieszewie. Jest to skromna świątynia o wnętrzu z płaskim stropem. Kościół wzniesiony został na planie prostokąta, bez wydzielonego prezbiterium, z zakrystią przy ścianie północnej. Przykryty jest dwuspadowym dachem z sygnaturką, zachowana została unikatowa w skali regionu więźba storczykowa. Przy ścianie zachodniej w późniejszym okresie zbudowano niską, drewnianą wieżę. Posadzki kościoła są wtórne, XVII- wieczne, z zachowanymi niewielkimi fragmentami oryginalnych, średniowiecznych płyt. Posadzka kruchty jest ceglana. Z pożaru, jaki miał miejsce w latach
pięćdziesiątych XX wieku, udało się uratować XVII-wieczną ambonę oraz ośmiometrowe malowidło przedstawiające Drogę Krzyżową Chrystusa, umieszczone w balustradzie chóru.
54°12'21"N 19°04'45"E | na mapie:S
Palczewo
Wiatrak holenderski z XIX w.
Jest jednym z najpiękniejszych wiatraków na Pomorzu.
Nieruchomy korpus budowli składa się z dwóch części, kondygnacja dolna jest murowana, górna jest konstrukcji szkieletowej oszalowanej gontem. Powyżej znajduje się obrotowa głowica z zachowanymi dwoma śmigami, niestety, bardzo już zniszczonymi. Wewnątrz zachowały się elementy urządzeń młyńskich. Całość wymaga generalnego remontu.
54°10'06"N 18°52'21"E | na mapie:T
Palczewo
Drewniany dom z XIX w.
Dom mieszkalny wzniesiony w XIX w., ozdobiony ciekawymi, drewnianymi ornamentami. Własność prywatna.
54°10'10"N 18°52'24"E | na mapie:U
Autorzy zdjęć (w kolejności): pehade, kekule88, WWAT, sonia27, kekule88, WWAT, kekule88, auglech, WWAT, WWAT, kekule88, fot. pellegrino, smilejski, pehade, smilejski, sonia27, kekule88, lila1, kerko
Przewodnik wygenerowany w serwisie
www.polskaniezwykla.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Żadna część ani całość Mini przewodnika nie może być reprodukowana ani przetwarzana w sposób elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny; nie może być użyta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu.
Copyright © 2007 Polska Niezwykła Wygenerowano:
niedziela 17 kwietnia 2022 15:26:38
