Sprawozdanie Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie za rok 1929

1

PAŃSTWOWA FABRYKA ZWIĄZKÓW AZOTOWYCH

W CHORZOWIE

R O K 1 9 2 9

S P R A WO Z D A N I E

Państwowej Fabryki Związków Azotowych

w Chorzowie

za rok 1929

P A Ń S T W O W A F A B R Y K A ZW IĄZKÓW A Z O T O W Y C H

Przedsiębiorstwo państwowe wydzielone z administracji państwowej na zasadzie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17. marca 1927 r. Statut zatwier­

dzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1. kwietnia 1927 r. Monitor Nr. 88.

P R E Z E S R A D Y :

Inż. J u l j a n Dąbr ows ki , Dyr. D ep a r t a m e n t u Minist ers twa Prz emys łu i Handlu.

Z A S T Ę P C A P R E Z E S A :

Inż. Cz esł aw B en e d e k , Naczel nik Wydziału Ministe rs twa Pr ze mys ł u i Handlu.

C Z Ł O N K O W I E :

Dr. L e o n B a r a ń s k i , D y r e k t o r D ep a r t a m e n t u Mi ni st ers twa S k a r b u , Inż. S t e f a n Królikowski, D y r e k t o r D e p a r t a m e n t u Min. Rolnict wa, Inż. E u g e n j u s z B e r g e r , Naczelnik Wydziału Min. S p r a w W o js ko w yc h , Inż. S z y m o n Rudowski, Naczel nik Wydziału W o j e w ó d z t w a Ś l ą s ki e go .

W C H O R Z O W I E .

R A D A A D M I N I S T R A C Y J N A .

S E K R

Dr. L e s ła w B a r a b a s z , R a d c a j e m y s ł u i Handlu.

K O M I S J A

A. Kuliński J Le wando ws ki

Przewodniczący komisji Członek komisji

M. Michalak Członek komisji

D Y R E K C J A :

Inż. Adam Podoski , G e n e r a l n y dy rekt or Inż. Ludwik B rz ez ows ki , D y r e k t o r h andl owy Inż. Feliks S t at t le r, D y r e k t o r techniczny

Kazimierz Go li an , V i c e - d y r e k t o r administracyjny.

K I E R O W N I C T W O O D D Z I A Ł Ó W :

Inż. W. B o br o w n i c k i , S z e f oddziałów c h e mi cz n yc h i l a bo r a t or j u m Inż. P. Hryni ewiecki , S z e f oddziału a z o t n i a k o w e g o

Inż. R. S o b e k , S z e f oddziału e l ek tr yc zn ego

Inż H. T r z e b i c k y , S z e f oddziału o g ó l n o - m e c h a n i c z n e g o Inż. W. U ng e r, S z e f oddziału k ar bi do we go

K. K o na s ze wi c z, P r o k u r e n t J . Płoński, S e k r e t a r z g e ne r a l n y .

O- )

1929 zaznaczył się w przemyśle nawozów azotowych nadzwyczaj silną rozbudową warsztatów pracy, a co zatem idzie znacznem zwiększeniem się produkcji. Byliśm y świadkami powstawania coraz to nowych fabryk syntetycznych związków azotowych w Belgji, Francji, Niemczech, Norwegji i Polsce. Budowę dalszych fabryk rozpoczęto w Ameryce, Belgji, Francji, Holandji, Japonji, Niem­

czech i Rosji.

Roczna produkcja związków azotowych wykazuje stały i znaczny wzrost, siągając 2.113.000 ton azotu w roku 1928/29 wobec 1.844.000 ton azotu w roku 1927/28 i 1.362.000 ton azotu w roku 1926/27.

Nowo powstałe fabryki, szukając możliwości zbytu dla swoich produktów, powodują zaostrzenie się i tak już silnej konkurencji na rynkach nawozowych, tembardziej że ostatni rok przyniósł obok wspaniałej rozbudowy przemysłu na­

wozów azotowych, kryzys rolniczy, który nie wiadomo jak długo jeszcze może potrwać.

Przesilenie, przeżywane obecnie przez rolnictwo, spowodowane zostało na­

gromadzeniem się wielkich zapasów zbóż, sprzedaż których, wobec dobrych nao- gół urodzajów w ostatnich dwóch latach, wywołała poważną zniżkę cen. Taki stan rzeczy zmusił rolnictwo do ograniczenia swych potrzeb, nie pozwalając mu tem samem na robienie większych wkładów pieniężnych na zakup artykułów przemysłowych. Szczególnie dotkliwie odczuł tę wstrzemięźliwość w uskutecznia­

niu zakupów przemysł nawozów azotowych.

W obec zwiększonej produkcji, przy równoczesnem skórczeniu się pojemności rynków, fabryki nawozów sztucznych zostały zmuszone do gromadzenia zapasów gotowych produktów na składach. Kiedy zaś widoki zbytu na najbliższą przy­

szłość nie poprawiły się, musiano wstrzymać, względnie znacznie ograniczyć roz­

miary wytwórczości. Tak więc kopalnie saletry chilijskiej, wobec nagromadzenia się zapasów, sięgających cyfry 2.400.000 ton, musiały zmniejszyć swą produkcję o 400.000 ton. W Niemczech zaś zapasy gotowych do wysyłki syntetycznych na­

wozów azotowych wynoszą w obecnej chwili przeszło 2.000.000 ton, zmuszając również fabryki do ograniczenia produkcji.

W wyścigu narodów, rozbudowujących swoje przemysły nawozów sztucz­

nych, nie brakło również i Polski. Uruchomiliśmy nowe wytwórnie syn tetycz­

nych związków azotowych w Mościcach i Chorzowie, których produkcja razem wynosi 85 ton NH3 dziennie. Oprócz tego produkcja amonjaku syntetycznego zwiększyła się o 50 ton dziennie, przez uruchomienie nowych instalacji w W y rach i Knurowie.

Niestety kryzys, jaki przeżywa rolnictwo całego świata, nie ominął również rolnictwa polskiego. Przeciwnie, wobec katastrofalnego braku odpowiednich kre­

dytów, jaki odczuwa nasze rolnictwo, oraz mniej sprawnej organizacji, ujemne skutki kryzysu dają się u nas we znaki dotkliwiej, aniżeii w innych krajach.

Na tle tej niepomyślnej konjunktury światowej wyniki, osiągnięte przez nas w roku ubiegłym, musimy uważać jako zupełnie zadawalniające.

Rok 1929 był bowiem dla Chorzowa rokiem rekordowym. Zwiększyliśmy mianowicie produkcję w stosunku do roku 1928-go o przeszło 1 1 % . Pozatem zdołaliśmy umieścić w roku ubiegłym większą, niż kiedykolwiek ilość naszych produktów na rynku krajowym, i to mimo pogorszenia się sytuacji rolnictwa, które w drugiej połowie roku sprawozdawczego tak obniżyło swoje zapotrzebowanie, iż od 1. X. do końca roku sprzedaliśmy o 24.000 ton azotniaku mniej, niż w tym samym okresie roku poprzedniego.

Zmniejszenie sprzedaży wywołało u nas te same skutki co i w innych k ra­

jach, a mianowicie po zapełnieniu składów, musieliśmy ograniczyć naszą produk­

cję, gdyż poza innemi względami, nie mogliśmy, przy naszym stosunkowo nie­

wielkim kapitale obrotowym, unieruchamiać zbyt dużych funduszy w zapasach produktu.

Ograniczenie produkcji musiało pociągnąć za sobą również redukcję stanu personalnego naszej fabryki. Nie chcąc jednak pozbawiać zupełnie możności zarobkowania liczniejszej rzeszy pracowników, zarząd fabryki wprowadził świę- tówki, przez co mógł zatrzymać w warsztatach pracy większą ilość robotników,

którzy wprawdzie przepracowują mniejszą niż normalnie ilość dniówek, nie przy­

czyniają się jednak do dalszego pogorszenia się położenia na tutejszym rynku pracy.

Na tem miejscu chcemy podnieść, że dzięki dalekowidzącej polityce Pana Ministra Przemysłu i Handlu, jak również naszej R ady Administracyjnej, obecnie panujący kryzys gospodarczy nie przybrał dla nas rozmiarów katastrofalnych, dzięki bowiem tej polityce, byliśmy w możności zmodernizować i dostosować nasz sposób fabrykacji do wymogów obecnej chwili. Uruchomiona instalacja syntezy amonjaku pozwoliła nam znacznie obniżyć koszty produkcji naszych działów chemicznych, zwiększając przez to rentowność całej fabryki.

W obec zaszłych zmian na światowym rynku nawozów sztucznych, usiło­

wania nasze muszą skierować się na drogę, prowadzącą w pierwszym rzędzie do rozwoju tych działów naszej fabrykacji, które zapewnić mogą najłatwiejszy zbyt naszych produktów na rynku krajowym. Mamy tu na myśli rozszerzenie głównie produkcji saletry sodowej, tembardziej, że nawóz ten skutecznie zastępuje saletrę chilijską, a więc uniezależnia rolnictwo polskie od fabrykatów obcych.

Niemniej jednak ważną wydaje nam się kwestja uregulowania panujących stosunków na naszym rynku nawozów sztucznych. Jeśli nie chcemy dopuścić do tego, aby kwoty wywożone co roku z kraju za importowane nawozy sztuczne rosły coraz bardziej, podważając równowagę naszego bilansu handlowego, musimy nietylko rozbudować nasz własny przemysł azotowy, lecz zapewnić mu także możliwość zbytu swych wytworów w kraju.

Zasada, szeroko zresztą stosowana we wszystkich państwach, że zapotrze­

bowanie krajowe pokrywać ma w pierwszym rzędzie produkcja własna, a import mcże jedynie służyć jako pokrycie niedoboru, powinna być również u nas celowo przeprowadzoną.

I. P R O D U K C J A .

W roku sprawozdawczym, przez uruchomienie syntezy amonjaku poraź pierwszy wyprodukowaliśmy azot nietylko w formie azotniaku, lecz również i w formie syntetycznego amonjaku. To też pod względem wysokości produkcji, rok 1929 był nowym rekordem dla fabryki, gdyż, mimo zatrzymania w grudniu jednego pieca karbidowego, produkcja samego azotniaku wzrosła o 6 , 5 % w sto­

sunku do roku poprzedniego.

Syntetycznego amonjaku wyprodukowano 2.548 ton. Ogółem więc wzrost produkcji w tonach związanego azotu wynosi ponad 11% .

W y p r o d u k o w a n o : 1927 r. 1928 r. 1929 r.

t o n

Azotniaku w produkcie ... 143.150 153.360 163.320

Azotniaku w tonach związ. a z o t u ...

Amonjaku syntetycznego w ton. zw. az. . . .

31.180 33.590 35.610

2.090

Ogółem produkcja w ton. zw. azotu 31.180 33.590 37.700

Rozwój produkcji innych działów ilustruje poniższe zestawienie:

1927 r. 1928 r. 1929 r.

t o n

Saletry amonowej w produkcie 14.169 3.906 5 612

Saletry „Nitrofos“ w produkcie 2.182 9.562 15.400

Saletry sodowej w produkcie . . 917 312 655

Wody a m o n ja k a ln e j... . . . NH:i 7.888 3.511 3.272 Kwasu a z o to w e g o ... . . HNO, 13.657 7.525 11.300 T le n u ... m3 407.460 544.654 674.596

W produkcji karbidu i azotniaku nie zaszły w roku 1929 większe zmiany, to też poszczególne wydajności utrzymały się naogół na poziomie, osiągniętym w roku 1928.

Na robociżnie osiągnięto dalsze oszczędności, gdyż w oddziałach przezna­

czonych do produkcji azotniaku przypada na każdą przepracowaną dniówkę na­

stępująca ilość związanego azotu:

w roku 1927. 1928. 1929.

79,5 kg N 87,9 kg N 91,9 kg N

Ogółem w ciągu roku 1929 pracowało przeciętnie 2866 robotników.

* „ „ 1928 „ „ 2479

Główne prace techniczne skierowane były w roku sprawozdawczym w kie­

runku ulepszenia i potanienia produkcji elektrowni i oddziałów chemicznych.

W działach tych osiągnęliśmy bardzo korzystne rezultaty.

Uruchomiona w połowie roku instalacja do produkcji amonjaku syntetyczne­

go o wydajności 20 ton NH3 na dobę w zupełności odpowiedziała swemu zadaniu, produkując w ostatnich miesiącach ub. r. średnio około 24 ton NH3 na dobę.

Wpłynęło to z jednej strony na potanienie kosztów produkcji i uczyniło działy chemiczne najbardziej rentowną częścią fabryki, z drugiej strony uzyskano dzięki czystości syntetycznego amonjaku podwyższenie wydajności w oddziałach prze­

rabiających amonjak. P rzy produkcji n. p. kwasu azotowego podwyższenie w y ­ dajności dochodziło ostatnio do 4 % -

Opracowany na zasadzie zdobytych doświadzeń szereg ulepszeń, pozwoli po ich przeprowadzeniu na dalsze jeszcze obniżenie kosztów produkcji synte­

tycznego amonjaku.

Sprawa zapewnienia fabryce dostatecznej ilości prądu elektrycznego, jak również kwestja ceny jego, uległa w roku 1929 zasadniczej zmianie, a to w związku z uruchomieniem nowej elekrowni w Łaziskach i objęciem przez nią stałej dostawy prądu po cenach niższych niż płaciliśmy dotychczas.

Specjalnie jednak na kosztach prądu odbiło się uruchomienie we własnej centrali w Chorzowie nowego turbozespołu o mocy 20.000 kW , produkującego prąd znacznie ekonomiczniej od starych maszyn, wybudowanych jeszcze w cza­

sach wojennych.

Ważniejsze daty, ilustrujące zużycie prądu i produkcję własnej centrali, przed­

stawiają się w porównaniu z latami 1927 i 1928 następująco:

1927 r. 1928 r. 1929 r.

Całkowite zużycie prądu w kWg . 455 milj. 480 milj. 519 milj.

produkcja własnej centrali w kWg 180 „ 206 „ 191 ,,

zużycie węgla na 1 kWg . . . . 1,18 kg 1,06 kg 0,98 kg

całkowita sprawność cieplna elektrowni 1 2 % 13,3% 14,9 %

Średnie daty roczne nie mogą wykazać całkowitego postępu osiągniętego w tej dziedzinie, gdyż ulepszenia miały wpływ na bilans techniczny elektrowni tylko w przeciągu 3 ostatnich miesięcy ub. r. Jeżeliby jednak wyniki te przeli­

czyć w stosunku rocznym, to przy produkcji 240 miljonów k W g zużycie węgla wynosiłoby 0,86 kg na 1 kW g i osiągnęlibyśmy sprawność cieplną około 16,5%.

Ogólny postęp we wszystkich działach fabryki uwydatnia się najbardziej, jeżeli porównamy w przeciągu 3-ch ostatnich lat ceny głównych surowców (węgla, koksu, wapna) i robocizny z ceną sprzedażną naszego zasadniczego produktu azotniaku.

Otóż średnia surowców i robocizny wzrosła od 1. stycznia 1927 r.

do 31. grudnia 1929 r. o 34°/o.

Cena azotniaku, natomiast, utrzymała się na tym samym poziomie w prze­

ciągu lat 3-cb, a nawet ostatnio uległa dwuprocentowej zniżce.

Wyniki te osiągnąć się d a ło bez zmniejszenia dochodowości fabryki, tylko przez wprowadzenie zmian i ulepszeń w produkcji i administracji naszego przed­

siębiorstwa.

I I . S P R Z E D A Ż .

Przebieg sprzedaży w roku ubiegłym uwypukla może wyraźniej, niż kiedy­

kolwiek indziej, zależność konsumcji nawozów od cen, jakie rolnictwo może osią­

gnąć za zboże.

Ceny te wynosiły w zł. według notowań Giełdy Poznańskiej za 100 kg.:

w styczniu 1929 r.

w sierpniu 1929 r.

w grudniu 1929 r.

dla pszenicy . . . . . . 42,50 39,50 35,50

dla żyta . . . . . . . 33,50 27,20 25,45

dla jęczmienia (browarowego) 35,— 30 — 27,75

dla o w s a ... 3 1 - 22,25 ■ 21.50

Spadkowi cen w przytoczonych powyżej datach odpowiadają ściśle wahania konsumcji nawozów azotowych, a głównie azotniaku.

W pierwszych miesiącach roku 1929, na które przypada koniec sezonu wiosennego, sprzedaż była bardzo ożywiona. Sprzedaliśmy wówczas o 84 %>

więcej, niż w tym samym okresie roku 1928.

Sezon jesienny, którego największe natężenie przypada na miesiąc sierpień, wykazuje już zatrzymanie się konsumcji, gdyż sprzedaliśmy wówczas prawie te same ilości, co w roku 1928, jakkolwiek dotychczas obserwowaliśmy z roku na rok zwiększanie się zapotrzebowania na nawozy.

Dalsza zniżka cen zboża w całej pełni odbiła się dopiero na sprzedaży ostatnich miesięcy roku 1929, gdyż sprzedaliśmy wówczas zaledwie 42 0/o azot­

niaku sprzedanego w tym samym okresie roku 1928.

Jeżeli więc ogółem w roku sprawozdawczym wykazujemy zwiększenie sprze­

daży azotniaku w kraju o 14,5 °/o, to zawdzięczamy to głównie pomyślnym w y ­ nikom pierwszych miesięcy roku 1929.

Sprzedaliśmy również większą partję, wynoszącą 15.270 ton azotniaku do Niemiec, sprowadzając, wzamian za to, 10.000 saletry wapniowej, którą prawie w całości, bez trudu, umieściliśmy na rynku wewnętrzym. Operacja ta pozwoliła nam wyeksportować nadmiar azotniaku, dostarczając wzamian rolnictwu nawóz, który i tak, z innych źródeł, jest rok rocznie w dużych ilościach importowany do Polski.

Sprzedaż saletry „Nitrofos“ wykazuje również zwyżkę, stanowiącą 46 % w stosunku do roku poprzedniego. Wpłynęło na to z jednej strony przekonanie się rolnictwa o wysokiej wartości nawozowej naszego produktu, z drugiej strony obniżenie ceny w jesieni o 11,5 %>.

Saletry amonowej w roku sprawozdawczym, dla celów nawozowych, sprze­

daliśmy bardzo niewielkie ilości, ograniczając się do dostaw dla przemysłu, a głównie dla fabryk materjałów wybuchowych.

Ponieważ, dla porównania wyników sprzedaży nawozów, najbardziej charak- terystycznemi są zamknięcia sezonowe, przytaczamy poniżej zestawienie za 3 ostatnie lata, w którem każdy okres operacyjny obejmuje łącznie cały sezon wiosenny i jesienny.

Sprzedano: od 1. X. 1926 r.

do 1 X. 1927 r.

od 1. X. 1927 r.

do 1. X. 1928 r.

od 1. X. 1928 r.

do 1. X. 1929 r.

Azotniaku . . . . 103.993 ton. 107.450 ton. 153.854 ton.

N itrofosu... 2.430 „ 6.498 „ 11.933 „

Ogólny stan sprzedaży naszych produktów łącznie z eksportem przedstawia następujące zestawienie:

Sprzedano: 1926 r. 1927 r. 1928 r. 1929 r.

t 0 n

Azotniaku w produkcie . 97.400 109.000 106.830 137.617

Saletry amonowej w produkcie 12.814 12.941 6.347 4.993

Saletry „Nitrofos“ w produkcie 163 2.203 8.146 11.891

Saletry sodowej w produkcie . 732 898 333 596

Wody amonjakalnej • NH, 2.233 1.402 208 136

Kwasu azotowego h n o3 884 900 638 856

T le n u ... 271.000 340.000 478.000 585.000

P r o c e n to w y podział nawozów naszej produkcji pom iędzy poszczególne dziel­

nice ilustrują poniższe c y f r y :

1928 r. 1929 r.

Wielkopolska i Pomorze . 72,4 »/„ 54,6 %

Były zabór rosyjski . . . . 20,2 o/o 33,6 °/o

M a ł o p o l s k a ... 4,85 % 7,7 o/0 Ś l ą s k ... 2,55 o/0 4,1 %

W dalszym ciągu wzrasta konsumcja w b. zaborze rosyjskim, co należy uważać za objaw bardzo pomyślny. Możliwości ekspanzji w tej dzielnicy są jeszcze bardzo duże, jeżeli uwzględnimy, że konsumcja na ha w Wielkopolsce i Pomorzu wynosi 10,3 kg azotu, a w b. zaborze rosyjskim 1,4 kg azotu.

I I I P R O P A G A N D A .

W roku sprawozdawczym, w dalszym ciągu, prowadziliśmy intensywną pracę uświadamiająco-propagandową, organizując przy pomocy stowarzyszeń rolniczych, szkół i stacji doświadczalnych szereg doświadczeń ścisłych (naukowych) i do­

świadczeń demonstracyjnych (pokazowych).

Na naszych folwarkach w Sądowej Wiszni i Maciejkowicach zorganizowa­

liśmy odpowiednie rolniczo-chemiczne laboratorja. Na polach doświadczalnych tych folwarków, w dalszym ciągu, prowadziliśmy ścisłe doświadczenia, głównie nad nowymi naszymi nawozami, które w najbliższej przyszłości mają się ukazać na rynku.

Dla uzupełnienia doświadczeń polowych, wybudowano na folwarku w M aciej­

kowicach szklarnię wegetacyjną, dla doświadczeń wazonowych. Ogółem w roku sprawozdawczym przeprowadziliśmy 88 doświadczeń, zakładając w tym celu 3.600 poletek.

Propagandę prasową prowadziliśmy bezpośrednio za pomocą Oddziału R ol­

nego fabryki, jak również przy pomocy Centralnego Biura Porad Rolnych w W a r ­ szawie, umieszczając szereg artykułów i notatek w sprawach nawozowych. P o raz pierwszy w sezonie jesiennym 1929 roku rozszerzyliśmy' akcję prasową także i na prasę ludową, umieszczając tam popularne artykuły i ogłoszenia.

Dla dostarczenia firmom handlowym odpowiedniego materjału propagando­

wego, jak również dla rozesłania wśród najszerszych mas rolniczych, wydaliśm y szereg ulotek i broszur — w ilości 1.500.000 egzemplarzy. Pozatem wydaliśmy 60.000 egz. barwnych plakatów propagandowych, rozesłaliśmy 17.000 próbek na­

szych nawozów, liczne fotografje i przezrocza z wynikami osiągniętemi na polach doświadczalnych.

W roku sprawozdawczym wzięliśmy udział w P. W. K. w Poznaniu, wznosząc wspólnie z T E S P ’em i Przem ysłem Superfosfatowym osobny pawilon nawozowy.

W czasie trwania W y sta w y nasz urzędnik udzielał wycieczkom rolniczym wszel­

kich wyjaśnień, rozdając jednocześnie specjalnie w tym celu wydaną przez nas broszurkę i pudełka z próbkami naszego nowego produktu — saletry wapniakowej.

I V I N W E S T Y C J E .

Głównemi pracami inwestycyjnemi, wpływającemi na rozbudowę fabryki w roku 1929 było:

a) Ukończenie budowy in stalacji do produkcji syn tetycznego am onjaku, b) zwiększenie własnej centrali elektrycznej o 20.000 kW , przez postawienie

jednego turbozespołu wraz ze wszystkiemi urządzeniami elektrycznemi i jednego kotła o 750 m2 powierzchni ogrzewalnej,

c) budowa instalacji do produkcji sody, podług metody opracowanej przez nasze laboratorjum. Instalacja ta znajduje się obecnie w końcowem stadjum montażu i w najbliższych miesiącach zostanie uruchomiona.

Pozatem wykonano szereg innych inwestycji, z których podajemy najważ­

niejsze:

1) budowa magazynu na nitrofos, o pojemności 10.000 ton, 2) budowa instalacji do mielenia fosforytów,

3) postawienie jednej chłodni wody, o wydajności 2.900 m3 wody na godzinę,

4) ukończenie budowy kantyny robotniczej,

5) tudowa jednego domu mieszkalnego dla dwóch rodzin,

6) budowa dwóch domów mieszkalnych w stanie surowym na Górze Redena.

Poniżej podajemy w formie tabeli wydatki na inwestycje, ugrupowane wg.

poszczególnych oddziałów:

1927 r. 1928 r. 1929 r.

zł zł zł

I. Oddz. mechaniczny i warsztaty 682.136 1.656.370 822.446 11. Oddz. e l e k t r y c z n y ... 1.482.244 1.792.400 2.647.085 Ili. L a b o r a t o r j u m ... 146.288 — 62.584 IV. Karbidownia i wapienniki . . . . 745.109 492.361 1.051

V. Oddz. Lindego (azot) . . . . 534.447 118.996 — . VI. A z o t n i a k o w n i a ... 412.551 24.562 68.800

VII. Oddz. chemiczne (kwas azot. i azotan.) . 77.349 128.822 1.242.535 VIII. Synteza amonjaku i soda . . . . 2.889.750 4.178.353 3.884.108 R a z e m : 6.969.879 8.391.867 8.728.609

V. N A P R A W Y I U T R Z Y M A N I E .

Ogólny koszt napraw i utrzymania maszyn w roku 1929 wynosił 5.450.000 zł, tj. utrzymał się na poziomie roku podprzedniego.

Wydatkowane na ten cel sumy podzielić można na dwie grupy.

Pierwszą z nich jest suma wydana na normalne i nadzwyczajne remonty oraz całkowitą konserwację urządzeń maszynowych i budynków, łącznie z kosz­

tami technicznego dozoru nad nimi. W ynosi ona 3.600.000, złotych.

Grupa druga, są to wydatki na zmiany w urządzeniach, konieczne dla do­

stosowania ich do wielkości produkcji 5-ciu pieców karbidowych, lub też na ulepszenia, amortyzujące się w bardzo krótkim przeciągu czasu. Ogólna suma wydana na te cele w roku 1929 wynosiła 1.850.000, złotych.

Najważniejsze pozycje wśród tych wydatków stanowią:

1) Przebudowa 420 pieców azotniakowych z 1 tonowych na 2 tonowe, 2) przebudowa urządzeń wysyłkowych na jednej stronie składni, 3) przebudowa 2 młynów i 2 łamaczy karbidowych,

4) przebudowa instalacji do odpylania w oddziale azotniakowym,

5) częściowa przebudowa utleniaczy w kwasie azotowym, oraz filtrów i rurociągów powietrznych,

6) próbne urządzenie absorbcyjne dla kwasu azotowego,

7) przebudowa kanałów dla wody odpływowej i zbiornika wody pod chło­

dniami,

8) zamiana parowej pompy zasilającej w kotłowni na elektryczną.

W y k a z sum wydatkowanych na naprawy i utrzymanie, wraz z podziałem ich na oddziały, w porównaniu do lat poprzednich, przedstawia się następująco:

Elektrownia własna . Doprowadzenie prądu obcego Karbidownia i wapienniki .

A z o t n i a k o w n i a ...

Gazy techniczne (azot, tlen) Oddziały chemiczne . Oddziały pomocnicze .

R a z e m :

1927 r. 1928 r. 1929 r.

zł zł zł

1.309.600 986.950 1.007.904 145.468 185.797 84.400 1.320.968 1.610.611 1.202.286 1.225.268 946.113 1.702.718 283.227 477.894 322.894 707.500 733.118 648.371 222.057 462.371 481.474 5.214.088 5.402.853 5.450.047

P A Ń S T W O W A F A B R Y K A ZWIĄZ-

B I L

A K T Y W A : w dniu 31 - g o

1. N ieruchom ości:

a) Place i s t a w y ... . . b) Budynki . . . ...

c) Maszyny, aparaty i instalacje . . . d) Tor k o l e j o w y ...

e) Lokomotywy i w a g o n y ...

f) Udział w letnisku Wierzbie . . . . g) Inwestycje n ie w y k o ń c z o n e ...

z ł 0 t e

4.974.637,13 28.716.993,04 38.787.370,20 388.686,16 2.443.655,08 60.531,01

10.634.813,42 86.006.686,04 2. Ruchom ości:

a) U m e b lo w a n ie ...

b) W o z y ...

c) A u t a ...

d) Straż pożarna . . . . . . . . e) Narzędzia ... . . . . f) Iwentarz żywy ...

243.424,08 8.944,—

162.188,41 23.150,54 356.152,86

7.572,40 801.432,29

3. Inwestycje roku 1929 . . .

4. K a s a ...

5. Banki . . . . . .

6. Akredytywy ... ...

7. W aluty o b c e ... ... . . . . 8. Papiery wartościowe . ...

9. Papiery wartość, gw aranc...

5.438,13 814.726,82 889.750,—

197.427,09 85.101,25 5.300 —

8.728.609,27

1.997.743,29 10. W eksle:

a) Weksle w p o r t f e l u ...

b) Weksle w d y s k o n c i e ...

c) Weksle w i n k a s i e ...

d) Weksle gwarancyjne . . . .

2.520.044,61

13.957.972,78 16.478.017,39 69.233,46

216,875.89 16.764.126,74 11. M agazyny materjałów techn. . . . . .

12. S u r o w c e ...

13. F ab ry k aty gotowe . . .

6.868.187.26 1.986.377.27

16.888.596,37 25.743.160,90 14. O dbiorcy ...

15. D ostaw cy ...

16. M inisterstwo S k a r b u ...

2.447.261,72 789,083,41

10.118.884,47 13.355.229,60 17. Państwowy Bank Rolny W arszaw a, wydane

akcepty na Ł 237.500,— ... . . 18. Państwowy Bank Rolny W arszaw a, depozyt weksli naszych odbiorc...

10.245.750,—

6.572 820,81 16.818.570,81 19. Zaliczki urzędnicze i robotn...

20. Zaliczenia kolejowe . . . . . . 21. Rozrachunki międzyokresowe . . . . . 22 Kaucje g o tó w k o w e ...

23. Sumy n i e w y j a ś n i o n e ...

•

492231,50 1.113,36 2.220.756,11 4.300,85

32.296,86 2.750.698,68 24. W a r s z t a t y ...

25. Folw arki doświadczalne:

a) Sądowa W i s z n i a ...

b) M a c ie jk o w ic e ...

c) C h o r z ó w ...

441.682,07 505.829,27 15 960,16

189.251,91

963.471,50

26 lldziaf w Spótdz. budowl. K asy Przez. . . 1.000,—

174.119.981,03

I N Ż . J. D Ą B R O W S K I Prezes Rady Adm inistracyjnej

I N Ż . A. P O D O S K I Generalny Dyrektor

KÓW A Z O T O W Y C H W C H O R Z O W IE .

A N S

G r u d n i a 1929 r. P A S Y W A :

z ł 0 t e

1. Kapitał Skarbu Państw a:

Na 1. Stycznia 1929 ... ... - Powiększenie kapitału do 31/XII. 29 r. . .

77.614.818,16

8.391.867,88 86.006.686,04 2. K apitał zakładowy P. F . Z . A ...

3. Kapitał r e z e r w o w y ...

4. K apitał a m o r t y z a c y j n y ...

5. Fundusz A s e k u r a c y j n y ...

4.001.270,55 14.589 041,73 1.332.373,01

4141.955,31

19.922.685,29 6. Redyskont weksli ... 13 957.972,78 7. A k cep ty :

a) Akcepty handlowe. . . ...

b) Akcepty inne:

Akcepty wydane Państw. Bankowi Roln.

na Ł 237.500,— ...

Akcepty wydane Bayerische Stickstoff- werke na rachunek Min. Skarbu na Mkn. 2.120.000,— ...

Akcepty wydane na zabezpieczenie po­

życzki fr. franc. 18 750 000,— . . . .

10.245.750,—

4.503.940,—

6 555.000 —

7.287.727,77

21.304.690,— 28.592 417,77 zabezpieczonej wekslami n/odbiorców,

4.285.299,10

3.615.696,66 7.900.995,76 10. Gwarancje o tr z y m a n e ...

11. Kaucje g o tó w k o w e ...

12 Rozrachunki m ięd zy o k reso w e...

13. Sumy n i e w y j a ś n i o n e ...

14. Robocizna niewypłacona robotn...

222.175,89 32.140,—

1.203.394,08 81.244,31

810.992,92 2 349.947,20

Zysk na 31 grudnia 1929 r ... 11.247.320,88

174.119.981,03

K. GO L I A N V-Dyrehtor i S z e f buchalterji

P A Ń S T W O W A F A B R Y K A ZWIĄZ-

R A C H U N E K ST

S T R A T Y : z a r ok

z ł o t e

Pozostałość produktów własnych w dniu 1/1. 29 . . Produkty zakupione ... . . .

11.214.955,26

109.912,55 11.324.867,81 W ydatki w roku 1929:

Koszta f a b r y k a c j i ...

Koszta administracji ...

Koszta handlowe ...

P o d a t k i ...

Koszta o p a k o w a n ia ...

Koszta ekspedycji i f r a c h t ó w ...

44.522.651,54 1.700.029,20 2.002.017,77 2.167.875,87 3.334.398,92

162.561,52 53.889.534,82 Spisuje się nieściągalnych d łu ż n ik ó w ...

Zysk n e t t o ...

340,27 4.362.622,53 11.247.320,88 80.824.686,31

I N Ż . J. D Ą B R O W S K I I N Ż . A. P O D O S K I

Prezes Rady Adm inistracyjnej Generalny Dyrektor

KÓW A Z O T O W Y C H W C H O R Z O W I E .

R A T I Z Y S K Ó W

1 9 2 9 . Z Y S K I

Pozostałość produktów własnych na dzień 31/XII. 29 r. . . . Sprzedano p r o d u k tó w ...

Za dzierżawę balonów ...

Za uzyskaną nadwyżkę przy sprzedaży d o la r ó w k i...

Kary k o n w e n cjo n a ln e ...

Odsetki bankowe i i n n e ... . ...

Skonta ...

Za sprzedaną centryfugę w 25 r ...

Uzyskano od dłużników spisanych na straty w latach ubiegł.

Zysk na produkcji w a p n a ...

Różnice k u r s o w e ... ...

Pozostałość z zysków roku 1928 ... . . .

t e

11.313,12 6.354,77 84.316,68 200.486,16 72.326,36

16.888.596,37 63.200.885,01

101.984,57

272.812.52 6.500,—

16.190,64 212.658,22 8.869,78 116.189,20

80.824.686,31

K. GO L I A N V-Dyrektor i S z e f buchalterji

P R O T O K Ó Ł

K O M I S J I R E W I Z Y J N E J

P A Ń S T W O W E J FABRYKI ZW IĄZKÓW A Z O T O W Y C H

W C H O R Z O W I E .

Wobec tego, że księgi buchalteryjne i magazynowe znaleziono w porządku, a bilans zamknięcia oraz rachunek strat i zysków zestawione są prawidłowo.

Komisja Rewizyjna w osobach pp.: Andrzeja Kulińskiego, jako przewodniczącego, oraz Józefa Lewandowskiego i Michała Michalaka, jako członków, wnosi o za­

twierdzenie przedstawionego jej bilansu, zamkniętego na dzień 31 grudnia 1929 roku po obu stronach sumą 174.119.981 zł 03 gr.

Chorzów, dnia 28 m arca 1930 r.

A. Kuliński.

J . Lew an dow ski. M. M ichalak.

ROZWÓJ FINANSOWY

Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie

1 9 2 5 r. ^{1 9 2 6} r. ^{1 9 2 7} r. ^{1 9 2 8} r. ^{1 9 2 9} r.

Z ł 0 t e

1. Obrót ze sprzedaży pro­

duktów . . . 21.060.710 42.533.563 55.324.829 52.080.067 63.200.885 2. Zysk b r u t t o ... 4.175.853 12.279.220 17.225.966 20.308.725 15.609 943 3. A m o r ty z a c ja ... 1.025.250 1.337.960 1.078.499 5.453.040 4.362.622 4. Czysty z y s k ... 3.150.603 10.841.260 15.147.466 14.555,685 11.247.320 5. Odpisy:

a) na kapitał zapasowy 135.000 — 1.722.597 1.993.673 —

b) na kapitał obrotowy — 1.000.000 1.000.000 ^— —

c) fundusz asekuracyjny ^{— —} 500.000 500.000 —

6. Podatki:

a) państwowe . . . . 380.558 857.268 1.398.435 1.225.728 1.717.846 b) komunalne . . . . 88.978 186.377 260.711 301.083 450.029 7. Dochód Skarbu:

a) w formie nowych in-

w e s i y c y j ... 1.465.326 1.433.751 6.969.879 8,391.867 8.728.609 b) wpłaty gotówką do

kasy państwowej . . 690.000 5.725.000 3.100.000 2.500.000 1.821.841

Produkcją azotniaku wtonnach N w lalach 4923 - 4929

ifOOO

7420,6 '10.211,3 ■16620,8 23.220,4 31.182,4^33588.035.612,2

1923r 1924n 1925r1926r. 1927r 1928r. 1929r

Produkcja salelru chorzowskiej N ilrofos "

2cocoio/i

w lalach 4926 ~ 4929

■>6325 2.181.7 9.562,4 ^{f i tOO J} 1926r. 1927r. 1928n 1929r.

l 'Jo £•-fjn .

Produkcja karbidu

lonnach w latach 492

4929

I

Sfii■ ccc Ssooo Sc co o

6c ccc 50CCC icccc 3cccc

2c ccc

44.463,0 70.602.5 92.895,4 109771,6

o

117.736,3 125.076,6

192‘ir. 1925n 1926r 1927r. 1928r 1929r.

Produkcja tlenu w rr>3 w la lach 4923

4929

126.429,269208319.894 320.104 407.460 544.654 674.596

1923r. 1924/r. 1925/: 1926r 1927r. 1928r.1929r.

■

s-)

.

.

.

Zużucie wapna na ionne wiatach

\Soos

|___ | azolu związanego t | kar lidu

togo *

Jeoc__

2e>00

3.910,6 kg 3.953,9kg 3831,6 kg 3.397, Okg3297, Okg3344Akg

*00°

\

999, Okg

i§H

’/////'/7,

Ul

9

n

9HO kg

■m...

952,2kg

192b r. 1925r. 1926r. 1927r. r? CD I 1929r. j [

Zużucie KWh na ieden k g azolu związanego)m w la iach 492 4

4929

1

JK_

L

Lg,_

£L_„

jfc_

44,84 44,41 44.38 14.41 13.82 14.04

\& -

192br 1925r 1926r. 1927r 1928r. 1929r

\ ?*

L

Zużucie elektrod na ionne wiatach 492

4929

l~ 1 azolu związanego

Zużucie koksu na ionne w iatach 4924

4929

I ~1 azolu związanego I 1 karbidu

2237,0 kg2.593,Okę2^82.1 kg 2A3Sj8kg

632,9 kg '///z. 626,9 kg

220a.7kg2298.6kg

689,0 kg

i i i

'///

656. W kg65^5kg

192Ur. /t925r 1926 r. 1927r 1928r. 1929r

Produkcją azolniaku wlonnach N na dniówkę w oddziała ch

Karbidowni. Azolniakow ni i Linde

/co /0/2

w la ia ch 4 92 4 - 4929

So

7o

So

Ja

Jo_

52.0 to 63.5 to 69.1 lo 79.5 lo 87,9 lo 91,9 to

4924/r '1925r <f926r 1927r 4928r. '!9 2 9 r

Zużucie energii eleklrucznei

w lalach 492 4 - 4929

Sprzedaż azolniaku wlonnach N w lalach 4923 -4929

3óooć> Joon

2cooo

</oooo

7236 6285 14.511 <18.965 22.876 22.958 26.942

-1923r 192‘m 1925r. 1926r 1927n '1929r

Sprzedaż saleiru chorzowskie i

! »*

NilroFos

w lalach 1 9 2 6 -1 9 2 9

42000 /0/7/7

Jfooo Sc ccc 9ooo

7ooc 6 co o

ÓCO O 4oco

Jo co 2occ

-/o o o 2.203 lo 8.146 lo 11.891 lo 163,4 lo

1926r /}927n

f928r. 'I929r.

Wudalki roczne na produkcie w ogólnej sumie

w lalach 4925 -4929

60 /n/Z/o/tou/ z f.

SO_

30__

20

16.854.985 zł.

30245.588 zł.

40226785

zł

42361.373 zł.

53.888740 zł.

1 9 2 5 r 1926r 1927r 1928r 1929r

Sumu sprzedażu roczne

fo /77///a/7co'

w l a l a c h 4 9 2 5 - 4 9 2 9

60

50

3o

2^o

---

24.060.69i k25335635 ^ /8 5 0 6 52.080.06/ 62182095

/O zł. zł. zł. zł. zł.

0

1925r. 1926r. 1927r 1928r 1929r.

Porównanie wzrostu średnich gen oodslawowuch surowców oraz robo-

ci z nu zgrzecjęl ^/?a cena a zolu w ąjoloiąM

w lalach '1927-4929

/1927r 4928r.

929r 3 i M . 2 9 r

Cenu azoiniaku w Niemczech i Polsce za ko N

_2_C0 zło/e.

/Sc

w roku 4929

■ M/emczećĄ

/■ f £■ - '*—1 ■ J*? /.

zł.

-IM

/*. m, //. /, Iż. j//. /Sa

Sprzedaż naw oz ó w P F.Z. A. w ionna ch N na poszczególne dzielnice

w lalach 1925-'1929

'1928r 1929r.

Były zabór rosyjski

Małopolska ż \ Wielkopolska / Pomorze

U li 6órny Śląsk

I9 2 5 r 1 92 6r

/o

1927n

Zużucie kg N w na szuch produktach na hektar ziemi uprawnej w latach 1925 -1929

Wielkopolska / Pomorze

(jórnu Slask

Bytu zabór r o.•miski

Małopolska

0,22 kg

O

0,19 kg

O 1925r.

3,06 kg (^ 3 3 0 ^ j

C \ (

⁾

0,20 kg 0,47 kg

^-- ^{^}

0,53 kg

O O O

0,18 kg 0.33 kg 0,49 kg

O O O

'!9 2 6 r . 1 9 2 7 r 1 9 2 d r -1929r

Qgólna rolnicza konsumpcja azoiu

iv P o / s c e

w roku J929

Ogółem 50.925 lonn

Konsumpcja pokryta przez Fabrykę chorzowską

inne Fabryki krajowe

imporlem zagranicznym

Biblioteka Śląska w Katowicach Id: 0030000844084

III 2098/0/1929