Przewodnik Miłosierdzia : miesięcznik Związku Towarzystw Dobroczynności "Caritas" i Rad Wyższych Kongregacji św. Wincentego à Paulo męskich i żeńskich. R. 4, Nr 7/8 (1925)

PRZEWODNIK MIŁOSIERDZIA

M iesięcznik Z w iązku Towarzystw Dobroczynności „C A R IT A S " i R a d W yższych Konferencyj św. W incentego a Paulo m ęskich i żeńskich.

Redaktor: Sekretarz jeneralny Związku, X . WALENTY Adres redakcji i administracji:

P o z n a ń , Aleje Marcinkowskiego, 22 II — Telefon 1989 —P DYMEK.

K. 0 . 206 143.

W a ru n k i przedpłaty:

Członkowie Zw iązku T ow arzyłtw Dobroczynności ,.C aritas" otrzym ują organ Związku bez­

płatnie. — Przedpłata dla nieczłonków wynosi 8 zł. rocznie, płatnych w ratach kwartalnych.

00i,

U£

Poznań, lip ie c— sierpień 1925. Rocznik IV.

Treść num eru: Podstawy dobroczynności katolickiej. — O Fundacjach i Zakładach Dobroczynnych. — Św. W incenty a Paulo zaprawia osoby świeckie do dziel miłosierdzia. — Sw. Klemens Hoffbaucr apostołem m i­

łosierdzia Warszawy. — Dom św. Józefa w Osiecznic. — Co rozlirriicć należy pod opieką nad małem dzieckiem. — Opieka nad osobami upeJjft*1*

dzonemi przez naturę. — O dostarczaniu pracy. — Z sprawozdania fran­

cuskiego Rapport General z r. 1924. — S p r a w o z d a n i a : Sprawozdanie z czynności Tow. Kat. Opieki Dworcowej w Poznaniu. — Członkowie

Związku.

Niniejszy numer wychodzi za lipiec i sierpień. »

Redakcja.

Podstawy dobroczynności katolickiej.

Objaw y życia społecznego obecnej chwili muszą każdą społecznie myślącą jednostkę napełniać niemałym i szczerym lękiem.

S ą wprawdzie ludzie, wpatrzeni w siebie i swój własny dostatek, którym się wydaje, że żadna z warstw, że nieliczne tylko jednostki mają prawo do narzekania i utyskiwania na braki, jakie się w ytw orzyły w naszem niezależnem, lecz mło- dem, niedoświadczonem i walczącem z niezwykłemi trud­

nościami państwie.

Kto jednak bliżej zechce się przyjrzeć obecnym warunkom życia, ten bez nadmiernego trudu i wysiłku spostrzeże w niem olbrzymie braki.

Jest pewnikiem czy dogmatem społecznym, że nie na­

stąpi nigdy zrównanie wszystkich warstw pod względem ma­

jątku, posiadania — wbrew nierealnym twierdzeniom obozu socjalistycznego. Musi jednak być zadaniem każdego kato­

lickiego społecznika, aby ostrze różnic społecznych stępiać i usuwać wszystko, coby mogło goryczą i niezadowoleniem napełniać warstwy mniej uposażone. Praca ta przed wojną znacznie się posunęła naprzód, doznała przerwy podczas wojny i cofnęła się o dziesiątki lat wskutek dewaluacji oraz

przykrych następstw w dziedzinie zasad moralnych w y w o ­ łanych długotrw ałą wojną. Przekrój obecnego społeczeństwa jest nienormalnym. U góry znalazła się nader cienka w ar­

stw a zamożna i nie odm aw iająca sobie niczego. W skład tej W arstw y w eszły jednostki nowe, nieraz sposobem uczciwym, częściej nieuczciwym, lecz pozbawione na ogół długoletniej kultury i tradycji, któraby im nakazyw ała pamiętać nietylko 0 swoich własnych potrzebach, wygodach i zachciankach, ale także o losie bliźnich, którym szczęście nie sprzyjało wzgl.

którzy stali się nawet ofiarą ich w yzysku.

Na dole znalazła się w przestraszającej większości w a r­

stwa, żyjąca w mniejszym lub w iększym niedostatku. B yła ona w prawdzie i dawniej, lecz nigdy w tak olbrzymiej ilości.

Na rogach ulic wielkomiejskich, zw łaszcza przed urzę- dowemi biurami pośrednictwa pracy, grom adzą się wielkie . ^ zastępy osób zdrowych i silnych, nieraz ojców rodzin, pozba­

wionych bez własnej w iny możności pracy i w yżyw ienia swoich rodzin. Kto zechce w niknąć w nastroje ich duszy, ten nie potępi bezwzględnie ich spojrzenia pełne zazdrości 1 goryczy, objawy ich niechęci do osób, którym w arunki ży ­ ciowe pozw alają korzystać z wszystkich przyjemności tego świata.

A już szczerym żalem i wielkim bólem napełniać nas muszą owe rzesze w ychodźców , pod względem fizycznym najlepszej cząstki narodu, którzy w sposób legalny czy niele­

galny opuszczać muszą granice własnej ojczyzny, aby obcym w ysługując się panom, w śród łez tęsknoty zdobyć kaw ałek chleba.

Ubogich mieliśmy zawsze w śród wszystkich narodów.

L ecz obecnie zastępy ich pow iększyły się o dawniej nieznane typy. Niejeden inteligent pracował uczciwie, z wielkiem za­

parciem się siebie przez całe życie. M im o trudnych w arun­

ków życiow ych nagromadził nieco majątku, składał go w ban­

kach czy papierach wartościowych, po zm artw ychw staniu Polski pospieszył, aby swe oszczędności zło ży ć na ołtarzu O jczyzny. W ojna i w ydarzenia powojenne uczyniły go że­

brakiem. Dawniej mimo niewielkich dochodów wspierał uboższych od siebie, obecnie sam czekać musi na zm iłowanie serc litościwych.

Nielepiej przedstawia się położenie innego rodzaju ubo­

gich. Byli oni kiedyś bardzo zam ożnym i, g dyż posiadali własne majątki ziemskie lub inne w arsztaty pracy. Znisz­

czyła je wojna — a niejedna osoba, naw ykła do w ygód i wszelkich dostatków, ujrzała się nagle bez środków do życia.

Duma, często wstydliwość, nie pozw ala osobom tym żebrać, nędza staje się tem przykrzejszą i dokuczliwszą.

człow iekow i pracy zapewnić spokojna starość. Każdy, kto w ypełniał szereg przepisów z tej dziedziny, miał w starości i na w ypadek niezdolności do pracy, otrzym yw ać wsparcia i renty. Lecz równocześnie z dewaluacją pieniądza wsparcia i renty straciły na wartości, pomijając, że w okresie ogólnej dezorganizacji ciała) w ykonaw cze odnośnych instytucyj nie w yk on y w ały dostatecznie powierzonej im opieki społecznej.

W skład nowoczesnych ubogich wchodzą oczywiście też osoby, które nie bez własnej w iny zapoznały się z niedostat­

kiem i nędzą. Obecnie więcej niż kiedykolwiek zdarzają się w ypadki lekkomyślności, lenistwa, rozrzutności. O bjaw y te zawsze były jedną z przyczyn ubóstwa, obecnie zaś tem więcej, skoro się zw aży, że zanik podstaw moralnych jest powszechnym. Kto tedy zapomina o podstawowej zasadzie gospodarki prywatnej, że należy pow iązać koniec z. począt­

kiem, ten staje się z czasem ciężarem dobroczynności urzę­

dowej czy prywatnej.

Ogólne położenie pogarsza bardzo znacznie kwestja mieszkaniowa. Dawniej istniał u nas przepis, że nie należy tw orzyć mieszkań w suterenach i na poddaszach. Przed w ojną do przepisu tego istotnie się stosowano. Obecnie nie- tylko że o nim całkowicie zapomniano, lecz stworzono now y rodzaj mieszkań — po barakach, który można spokojnie na­

zw ać hańbą kultury 20-go wieku. Nie posiadamy niestety statystyki, któraby dokładnie ilustrowała stosunki mieszka­

niowe. W ystarczy jednak stwierdzić jako pewnik' nie ule­

gający, w ątpliwości, że w naszych większych miastach w je- dnem łóżku sypia po kilka osób a w jednem pokoju przebywa po kilka rodzin bez różnicy płci i wieku. Nie potrzeba osobno podkreślać jak wielka z tego powodu szerzy się demoralizacja, jak wsKutek tego cierpi zdrowie cielesne i moralne narodu.

Należy się obawiać, że dusze tym sposobem zniszczone i zm ar­

nowane podniosą na Sądzie B ożym straszne oskarżenie na tych, którzy ten stan zawinili lub zaniedbali go usunąć.

W szystkie powyższe objaw y nie byłyby ostatecznie tak groźneini, gdyby dusza narodu była zdrową. W ielki pęd do idealizmu, śmiała przedsiębiorczość, twarda pracowitość usu­

nęłyby w niedługim czasie wszelkie niedomagania. T ym cza­

sem rak zepsucia zakradł się do wszystkich w arstw, toczy niewinne serca młodzieży, rozsadza wierność małżeńską, prowadzi do panowania zm ysłów nad szlachetnemi poryw am i ludzkiej natury. U jawnia się w tem cała nicość i nędza obecnej cywilizacji.

Jedynie człowiek ślepy, lub nie chcący w idzieć m ógłby nie zauw aży ć braków i chorób obecnegp stulecia, które po­

nadto tak bardzo spotęgowała w szechświatowa wojna.

I nędzy społecznej w ypowiedzieli w alkę dumni tw órcy T rak­

tatu W ersalskiego i umyślili stw orzyć w M iędzynarodow ej Konferencji Pracy skuteczne narzędzie tej walki. Lecz za­

poznawanie lub niedocenianie czynników nadprzyrodzonych jest bardzo słabą stroną tej w zasadzie słusznej tendencji.

Także poszczególne państwa obecnie więcej niż dawniej pracują nad usunięciem braków społecznych. P o w o łały one w tym celu osobne ministerstwa, które n. p. u nas przyjęło n azw ę: „Ministerstwo P racy i Opieki Społecznej11. I nie m ożna twierdzić, jakoby ono nie położyło dużych około spraw y zasług. Lecz i ono, ulegając w pływ om materjalisty- cznym, chciałoby zło napraw ić jedynie środkami ekonomicz- nemi, przepisami suchego i bezdusznego prawa, w ykluczając niemal całkowicie troskę o duszę i życie nadprzyrodzone.

To też mimo rozliczne ustawy, dekrety, zarządzenia, biura i urzędy los ludzi, żyjących w potrzebie, nie wiele się na­

praw ił.

W wszystkich tych działaniach, bez trudności stwierdzić m ożna w ielką bezduszność, natomiast dużo pedantyzmu i biu­

rokracji. W szędzie odczuw a się brak tego przykazania, na którem zbudow ana jest moralność i kultura chrześcijańska.

O dy uczony żydow ski zbliżył się do P ana Jezusa z za­

pytaniem : „Mistrzu, które jest największe przykazanie w za­

konie ? “ otrzym ał odpow iedź: „Będziesz m iłow ał Pana Boga tw ego“ . Temi słow y odpow iedź została w łaściw ie w yczer­

pana. Pom im o to dodał Pan Jezus jako uzupełnienie:

„A wtóre, równe jemu: Będziesz m iłow ał bliźniego swego jak siebie samego44. (Mar. X II, 30— 31). Tem samem w skazał Pan Jezus, że nie może być m ow y o praw dziw ej miłości Boga bez równoczesnej miłości bliźniego i odwrotnie.

O przykazaniu tem w yśpiew ał apostoł narodów prze­

piękną pieśń: „G dybym m ów ił językam i ludzkiemi i aniel­

skiemu, a m iłościbym nie m iał, stałbym się jako miedź brzę­

cząca albo cym bał brzm iący. I chociażbym m iał proroctwo i w iedziałbym wszystkie tajemnice i w szelką naukę, i m iał­

bym w szystką wiarę, tak iżbym góry przenosił, a m iłościbym nie m iał — nic nie jestem. I choćbym wszystkie majętności moje rozdał na żyw ność ubogich i choćbym w ydał ciało moje tak, iżb y m gorzał, a m iłościbym nie m iał: nic mi nie po­

m oże44. (I Kor., X III, 1— 3).

Słow a te oraz dobrze zrozumiana intencja Zbawiciela zapaliły szczerych jego w yzn aw ców do wielkich dzieł m iło­

sierdzia. Apostołowie, w idząc nędzę często rozpowszech­

nioną wśród pierwszych chrześcijan, w ydali zarządzenie, aby osoby zamożniejsze znosiły różne dary celem podziału pom iędzy brać cierpiącą głód i niedostatek. W ielu sprzeda­

wano role i domy, a zapłatę składali przed nogi Apostołów .

Ananiasza zaś i żonę jego Safirę spotkała doraźna kara, ponieważ mimo ślubowania zamierzali część majątku zatrzy­

mać dla siebie (Dz. Ap., III i IV).

Św. Paw eł, wielki organizator Kościoła katolickiego, stal się równocześnie organizatorem jego działalności charyta­

tywnej. N akazyw ał poszczególnym gminom składanie ofiar i jałm użny celem przesłania dla ubogich chrześcijan w .Jero­

zolimie, których nie zaw ahał się nazw ać naw et „św iętym i11 (I Kor., XV, 1).

Działalność dobroczynna Kościoła katolickiego stała się ju ż w pierwszych czasach tak rozgałęziona i wszechstronną, że apostołowie wzgl. ich bezpośredni zastępcy, biskupi, ogar­

nąć jej i opanować nie mogli. W tym celu prowadzili osobny urząd, diakonów, których zadaniem było w pierwszym rzę­

dzie opiekować się ubogimi jak wogóle spełniać uczynki miłosierne co do 'ciała i duszy.

Działalność ta doczekała się nowego rozkw itu w wiekach średnich, przepojonych tak bardzo praw dziw ym duchem Chrystusowym. W wszystkich krajach pow staw ały bractw a Ducha Św., których Szczytnem zadaniem było tw o rzy ć szpi­

tale. dla chorych, schroniska dla chorych, przytułki dla nie­

m ow ląt i sierot. Dzieła ich przetrw ały do czasów obecnych:

niejedna parafja może dzięki ich działalności i dzisiaj zapewnić starcom i staruszkom spokojną starość.

Z tego ducha w yrosła też praw dziw a gwiazda dobroczyn­

ności katolickiej, św. W incenty a Paulo. Rolę diakonów z pierwszych czasów chrześcijaństwa starał się przelać na kobietę katolicką, katolicki ruch dobroczynny ujął w now o­

czesne karby organizacyjne, podobnie jak św. Tomasz z Ak- ■%»

winu, dał nam sumę w iary, tak św. W incenty pozostawił nam sumę miłosierdzia1).

W szyscy w ielcy jałm użnicy ludzkości pojęli dobrze słowa Pism a św., że w iara bez. uczynków m artw ą jest. W śród uczynków tych nie ostatnie, a jedno z pierwszych miejsc zaj­

m ują uczynki miłosierne co do duszy i ciała.

Z biegiem czasu zaczęły się także inne czynniki — poza Kościołem katolickim — zajm ow ać dobroczynnością, m iano­

wicie zarządy miast. Pierwotnie działały w ścisłej łączności z Kościołem, później się coraz więcej z pod jego w p ły w u usu­

w ały. P rzyczyniła się do tego w wielkiej mierze nauka Lutra oraz w yp ły w ająca z niej reformacja. Pierwotnie chciano w obozie tym wskrzesić zapał i sprawność organizacyjną pierwszych chrześcijan w dziedzinie dobroczynności. Kiedy jednak w Kościele katolickim dzięki uchw ałom soboru Try-

') Przew odnik Miłosierdzia IV , 1, str. 7.

denckiego akcja dobroczynna rozw inęła się w niebyw ałych rozmiarach, kiedy dobroczynność stała się ozdoba i najpięk­

niejszym kwiatem, w yrastającym z nauki katolickiej, cala bezduszność protestantyzmu objaw iła się pom iędzy innemi i w tern, że nie zdobył się na szerszą w tym względzie akcję.

Obok nielicznych prób w poprzednich wiekach dopiero wiek 19-ty w ydal poważniejsze rezultaty.

Natomiast cały ciężar prac dobroczynnych, nie znalazłszy w sobie sił tw órczych pod dostatkiem, przerzucił na państwo.

To ostatnie zaś upadając pod ciężarem innych zadań, złożyło go na barki sam orządów, t. j. gmin wiejskich, miast, pow ia­

tów, zw iązków prowincjonalnych ćzy wojewódzkich. C zy n ­ niki te w yrzuciły też z słow nika swojego w y razy jak dobro­

czynność, praca charytatyw na, a w miejsce ich w staw iły w y raz: opieka społeczna, w ykluczając tern samem podsta­

w ow ą zasadę dobroczynności katolickiej, jej pobudkę n ajw a ż­

niejszą, t. j. Chrystusowe przykazanie miłości bliźniego.

U rzędowa opieka społeczna zajmuje się tedy losem ubo­

gich, chorych,_ sierot, kalek, upośledzonych cieleśnie i um y­

słowo i t. d. Środki na ten cel potrzebne czerpie z podatków obywateli.

Byłoby krzyw dą, gdybyśm y nie chcieli uznać wielkiej doniosłości i olbrzymich zasług urzędowej opieki społecznej.

M usim y też przyznać, że dobroczynność pryw atna, choćby najofiarniejsza i najdoskonalej zorganizow ana nie jest w m oż­

ności ogarnąć wszystkich potrzeb, jakie się w obecnych cza­

sach ujawniają.

Z drugiej jednak strony należy stwierdzić szereg braków

— urzędowej opieki społecznej.

Czerpie ona swoje środki z podatków obywateli, jest zatem opartą na prawie i przymusie.

Każdy katolik uświadamia sobie w prawdzie słowa Zba­

wiciela: „O ddajcież tedy, co jest cesarskiego, cesarzowi, a co jest Bożego, Bogu“ . (Mat. X X II, 21). Doświadczenie poucza nas jednak', że płacenie podatku jest ciężarem, który się speł­

nia na ogół niechętnie i z uporem. Nikt nie uśw iadam ia też sobie, że część tych świadczeń przeznaczona jest na cel naj­

szlachetniejszy, bo na opiekę nad ubogimi, sierotami i t. d.

O byw atel płacący podatki nie odczuw a w ewnętrznego zado­

wolenia, że spełnia, uczynek miłosierny, zostaje pozbawionym idei poświęcenia i ofiarności a także zasługi odnośnie do swojej przyszłości, do życia duszy, życia pozagrobowego.

Zachodzą w ypadki, że urzędow a opieka społeczna za­

wodzi wzgl. że wszystkich zadań spełnić nie może. Św ieżo m am y w pamięci okres dewaluacji polskiej marki. Opieka państw ow a w ów czas zupełnie zaw iodła n. p. wobec inwali-

dów , wobec których każde państwo do szczególniejszej po­

w inno się poczuwać wdzięczności. Społeczeństwo w ielko­

polskie pospieszyło państwu z pomocą tw orząc pod przew od­

nictwem J. E. Ks. Prym asa T ow arzystw o Pom ocy Inw alidom W ojennym i zdołało uchronić niejednego inwalidę od naj­

gorszej nędzy.

W czasie największej dewaluacji pow staw ały po pow ia­

tach Komitety Obywatelskie, składające ofiary w zbożu i roz­

dzielały je pomiędzy ubogich i zakłady dobroczynne. Po w iększych miastach tw o rzy ły się Komitety Tanich Kuchen, żyw iące tysiące osób bezrobotnych lub pozbawionych w inny sposób środków utrzymania. Działalność tychże instytucyj zapisała się złotemi głoskami w dziejach ruchu dobroczynnego Wielkopolski.

W czasie ostatniej powodzi w Małopolsce z w ielkim tylko trudem udało się Radzie M inistrów znaleźć fundusze na do­

raźną pomoc. Pozatem społeczeństwo samo mimo trudne w arunki gospodarcze spełniło swoje obowiązki wobec klęską

dotkniętych bliźnich.

I właśnie w okresie klęsk żyw iołow ych urzędow a opieka społeczna zw ykle okazuje się niew ystarczającą. Z pomocą musi podążyć dobroczynność prywatna.

W całokształcie działań dobroczynnych jest dziedzina, o której wyrzeKła działaczka nawet z obozu niekatolickiego, Elżbieta Fry, słynne słow a: „Charity of the Soul is the Soul of Charity — piecza nad duszą jest duszą dobroczynności".

O dziedzinie tej zapomina zw ykle urzędowa opieka społeczna lub traktuje ją po macoszemu. Ona nie w idzi w ubogim czy chorym czy dziecku istotę obdarzoną duszą nieśmiertelną, nie troszczy się tyle o jego życie nadprzyrodzone, ile raczej tylko 0 rozwój jego sił fizycznych, o zdrowie ciała i mięśni. W pań­

stw owych czy gminnych szpitalach francuskich z urzędu nie wolno jest przyw ołać kapłana do konającego, chyba na w y ra ź­

ne jego życzenie, zatwierdzone przez zarząd szpitala. Ten­

dencje do bezw yznaniowości są i w naszej opiece społecznej bardzo silne. Toć w pew nym zakładzie dla chorych dzieci 1 u nas zawieszono krzyże bez krucyfiksu — o charakterze protestanckim — chociaż w zakładzie przebyw ają li tylko dzieci katolickie.

Biorąc powyższe rozw ażania pod uwagę, dochodzimy do wniosku, że pożyteczną i konieczną jest urzędowa opieka spo­

łeczna, że jednak ręka w rękę z nią pracow ać i działać po­

w inna dobroczynność prywatna.

Ta ostatnia z różnych może pochodzić źródeł, różne mogą być jej pobudki. W ew nętrzna jej w artość zależy nie od w iel­

kości złożonej ofiary, ile właśnie od intencji, jaką się kiero­

w ała osoba spełniająca dobry uczynek.

Pobudką dobroczynności może być miłość własna, próż­

ność, szukanie własnej chw ały. Niejedna osoba czyni dobrze, aby ją za to chwalono, aby o niej pisano w gazetach. Nie­

jedna firma składa ofiary na dobre cele, aby się przez pu­

bliczne podziękowanie ze strony odnośnych instytucyj czy organizacyj tanim kosztem zareklamować.

Inni kierują się oportunizmem, zw łaszcza społecznym.

T w orzą dzieła, „m iłosierdzia" z lęku i obaw y przed przew ro­

tami społecznemi w czasach powszechnej nędzy i bezrobocia.

W y siłk i te zw ykle bardzo szybko ustają — w miarę zaniku niebezpieczeństwa przewrotu.

Do wielkich rozm iarów doszła działalność, oparta na hu­

manitaryzmie. Z niego bierze początek cała urzędow a opieka społeczna oraz cały szereg nader wielkich i pow ażnych or­

ganizacyj humanitarno-dobroczynnych. Pobudką działania nie jest w iara św., nie jest idea miłości bliźniego, a raczej przy­

rodzone, czysto ziemskie współczucie z dolą ludzką, troska nietyle o duszę, ile raczej o potrzeby ciała ludzkiego.

Pobieżny przegląd pow yższych rodzajów dobroczynności prywatnej wskazuje, że nie m ają one nic wspólnego, żadnej łączności z dobroczynnością katolicką.

Źródłem tej ostatniej, jej jedyną pobudką jest miłość Bo­

ga i' bliźniego, jak to w ynika z pow yżej przytoczonego przy­

kazania Zbawiciela. O ba przykazania są z sobą jak najściślej i jak najistotniej złączone i zespolone, nie można w ykonyw ać jednego bez równoczesnego stosowania drugiego. Dobroczyn­

ność katolicka działa z pobudek najw yższych i najszlachetniej­

szych, ponieważ taką jest w ola samego Boga, ponieważ każ­

dy ubogii, każd y człow iek cierpiący lub pogrążony w nędzy jest jakoby sam ym Chrystusem.

U czynki miłosierne, Które z takiego w y p ły w a ją źródła, sprowadzają niezliczone łaski na duszę czyniącą dobrze.

Skarbi sobie ona olbrzymie zasługi, które w ocenie życia odegrają w ielką rolę. „A ktokolwiek dał się napić jednemu z tych najmniejszych kubek zimnej w ody tylko w imię uczu­

cia: zapraw dę powiadam w am , nie straci zapłaty swojej11.

(Mat. X, 42.)

Dobroczynność w pojęciu katolickim jest ścisłym obo­

wiązkiem każdego wiernego w yznaw cy Chrystusa. P an Jezus nie udzielił r a d y m iłow ania bliźniego, a w ydał ścisły n a ­ k a z , w yraźne p r z y k a z a n i e . Często utożsamiał siebie z dziećmi, ubogimi, głodnymi, pragnącymi, nagimi, więźnia­

mi. Uczniom i w yznaw com swoim dał polecenie, aby ilekroć podążają z pomocą komukolwiek z upośledzonych, upatryw ali

w nim jego samego. Zaznaczył równocześnie, że ilekroć po­

mocy tej się odmawia, czyni się to wobec samego Zbawiciela.

Św iadczą o tem słowa, jakie sam Zbawiciel w ypow ie na Sądzie Ostatecznym : „Tedy rzecze król tym, którzy będą po praw icy jego: Pójdźcie błogosławieni ojca mego, otrzymajcie królestwo w am zgotowane od założenia świata. Albowiem łaknąłem, a daliście mi jeść; pragnąłem, a napoiliście mnie;

byłem gościem, a przyjęliście mnie; nagim, a przyodzialiście mnie; chorym, a nawiedziliście mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do mnie“ .

Tedy mu odpowiedzą sprawiedliwi m ężow ie: Panie, kie- dyżeśm y cię widzieli łaknącym , a nakarmiliśmy cię, pragną­

cym, a daliśmy ci pić? kiedyśmy cię też widzieli gościem ' i przyjęliśmy cię, albo nagim i przyodzialiśm y c ię ? Albo kie­

dyśm y cię widzieli niemocnym, albo w ciemnicy i przyszliśmy do ciebie?

A odpowiadając, król rzecze im: Zapraw dę powiadam w am : cokolwiek uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, mnieście uczynili.

Tedy rzecze i tym, którzy po lewicy będą: Idźcie ode mnie przeklęci w ogień wieczny, który zgotow any jest djabłu i aniołom jego. Albowiem łaknąłem , a nie daliście mi jeść;

pragnąłem, a nie daliście mi pić; byłem gościem, a nie przy­

jęliście mnie; nagim, a nie przyodzialiście mnie; niemocnym i w ciemnicy, a nie nawiedziliście mnie.

Tedy mu odpow iedzą i oni, m ów iąc: Panie, kiedyżeśmy cię widzieli łaknącym albo pragnącym, albo gościem, albo na­

gim, albo niemocnym, albo w ciemnicy, a nie służyliśm y to­

bie?

Tedy im odpowie, fnów iąc: Zapraw dę powiadam w am : Cokolwiek nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, mnieście nie uczynili.

I pójdą ci na mękę wieczną, a sprawiedliwi do żyw ota w iecznego". (Mat. X X V , 34— 46).

Są to słowa pełne pociechy i słodyczy dla dusz miłosier­

nych, pełne grozy i przerażenia dla samolubów. O żadnem przewinieniu czy zaniedbaniu nie m ów ił Pan Jezus tak w y ­ raźnie w stosunku do sądu Bożego, jak o zaniedbaniu uczyn­

ków miłosiernych. Tem w yraźniej w ynika z tych słów, jak wielkim obowiązkiem każdego katolika jest spełnianie uczyn­

ków miłosiernych.

I niechaj nikt nie mówi, że dobroczynność katolicka jest rzeczą zbyteczną. Pomimo, że państwa i samorządy spełnia­

ją urzędow ą opiekę społeczną, znajdują pod dostatkiem za­

jęcia i pracy siostry miłosierdzia różnego typu zgromadzeń.

A sióstr tych jest na całym świecie pokaźna liczba, bo blisko

pięćkroć sto tysięcy. Niemi właśnie posługuje się przew ażnie urzędow a opieka społeczna, niezdolna hasłami hum anitaryzm u pow ołać dostatecznej ilości pracow ników na polu dobroczyn­

ności. Zniewolona jest sięgać po te pracowniczki, dla których jedynym celem ży c io w y m jest służyć Bogu i bliźniemu.

Nawet w obozach obcych, często nam wrogich, umiano pracę ich i poświęcenie należycie ocenić. W roku 1870 rządy niemieckie — protestanckie, zaw e zw ały pomocy 342 zakon­

ników — w tem 159 jezuitów — oraz 1567 sióstr miłosierdzia, które na polu w alki i w lazaretach w ojskow ych pielęgnowały 62,000 chorych i rannych żołnierzy, czuw ając nad nimi ogó­

łem 4.167,571 dni. A kitedy w Niemczech rozszalała t. zw.

w alka kulturalna i kiedy zamierzano w yp ęd zić z kraju także siostry miłosierdzia, w ów czas na posiedzeniu gabinetu ośw iadczył minister w ojny Kamecke: „Bez sióstr miłosierdzia nie odw ażę się poprow adzić żadnej w o jn y ". I siostry pozo­

stały.

N aw et w czasie rewolucji francuskiej, która w y p o w ie ­ działa wojnę Bogu i niszczyła wszystko, co G o przypom i­

nało, rząd rew olucyjny przyjął w dziesiątym roku rewolucji uchwałę, że nie należy usuwać sióstr miłosierdzia, „poniew aż doświadczenie poucza, że siostry działały w szędzie dla dobra cierpiącej ludzkości*11).

Anglja jest krajem idealnej opieki społecznej. Pom im o to na półtora miljona ludności katolickiej d ziała tamże 450 kon- ferencyj m ęskich2). Dla porów nania w arto wspomnieć, że na terenie archidiecezyj gnieźnieńskiej i poznańskiej, obejm ują­

cych przeszło półtora miljona katolików , istnieje zaledwie 35 konferencyj męskich św. Wincentego, a Paulo. Liczba konfe- rencyj żeńskich jest dzięki Bogu znacznie większa.

Dobroczynność katolicka, w y p ły w ająca z cnoty miłosier­

dzia, może się poszczycić zaletami, do jakich nie dosięga ża­

den inny rodzaj w tej dziedzinie.

Na południow ym wschodźte Afryki położoną jest wyspa Madagaskar, będąca pod rządam i francuskiemi. M ieszkańcy tejże w yspy są bardzo nieszczęśliwi, gdyż podlegają strasz­

nej chorobie trądu. Kiedy rząd francuski postanowił zabrać się do leczenia tej choroby, daremnie szukał osób, któreby się podjęły opieki nad nieszczęśliwymi. Dopiero gdy Z grom adze­

nie sióstr ośw iadczyło gotowość pielęgnowania owych bieda­

ków, nie troszcząc się o swoje życie, nie m ów iąc już o zdro­

wie, m ógł rząd francuski rozpocząć swoje „hum anitarne1 ‘ dzieło. Do tego rodzaju poświęcenia zapalić może jedynie

‘) Charitas X , str. 6.

!) Przew odnik M iłosierdzia IV , str. 32.

wielka miłość Boga, która i w najnieszczęśliwszym każe upatryw ać istotę stw orzoną na obraz i podobieństwo Boże.

W czasie ostatniej w ojny, w jednym z szpitalów polo- w ych we Francji miało miejsce następujące wydarzenie.

W śród licznych rannych znalazł się m łody żołnierz. Był w praw dzie ochrzczony, lecz, jak to we Francji byw a, w cza­

sie w ędrów ki życiowej zapomniał, że jest katolikiem. Obec­

nie, w obliczu śmierci przypom ina sobie, że jest Bóg, że na­

leży się z nim pojednać. Do siostry miłosierdzia, opiekującej się nim, odzyw a się: „Siostro, chciałbym księdza". Lecz skąd w ziąć księdza na zawołanie, kiedy w szyscy na froncie! Sio­

stra stara się w zbudzić w rannym żal doskonały. W tem uo- wiaduje się, że kapłan jest w drugim końcu sali. Jest w śród rannych, obie nogi m a zmiażdżone, a przytem jest ranny w ramię i piersi! W idok nieszczęśliwego ją odstrasza, długo się w aha, czy go prosić o wysłuchanie spowiedzi. W reszcie się decyduje. Kapłan skinieniem g łow y w y ra ża swoją zgodę.

S łużba przenosi kapłana w raz z łóżkiem do rannego i skru­

szonego młodzieńca. G ło w y ich się zbliżają, odbyw a sie ci­

cha spowiedź, a skoro kapłan w ypow iedział słow a rozgrze­

szenia — obaj zeszli z tego św iata1).

Do tak heroicznego poświęcenia zdolna jest zapalić jedy­

nie praw dziw a1 miłość Boga i bliźniego!

Miłosierdzie chrześcijańskie jest w ytrw ałe. Nie może się zrażać i nie zraża się niewdzięcznością tych, którym dobrze czyni. W y trw ało ści tej domaga się czuwanie nad niespokoj­

nym i niecierpliwym chorym. Skoro nawet najbliższa rodzina w yrzeknie się opieki nad nim, w ów czas wstępuje w jej pra­

w a f obow iązki osoba Bogu poświęcona, bez w zględu na nie­

bezpieczeństwo i długotrw ałość1 choroby. Żadne grymasy chorego, żadne niegrzeczności sierot nie mogią odstraszyć opiekuna czy opiekunki od spełnienia szczytnego powołania.

Z istoty dobroczynności katolickiej w ynika także jej bez­

interesowność, jak to w ypow iada apostoł narodów : „A ko­

niec przykazania jest miłość z czystego serca i sumienia do­

brego i w iary nieobłudnej“ (I Tym. I, 5). Cechę tę ilustruje oświadczenie pewnej niewiasty w Florencji. W y biegła na ulicę trzym ając w jednej ręce pochodnię, w drugiej zaś w ia­

dro wody. Kiedy ją zapytano o przyczynę tego postępowa­

nia, ośw iadczyła: „Pochodnią chciałabym spalić niebo, a wo­

dą w ygasić piekło, aby ludzie m iłow ali Boga dla niego sa­

mego, nie oglądając się ani na nagrodę w niebie, ani na karę w piekle11. Podobnie czystą i szlachetną, jak sama m iłość Boga pow inny być uczynki miłosierne, z tejże miłości biorące swój początek.

’) Gaell, K sięża na polu walk Francji.

Najpiękniejszą jednak zaletą dobroczynności katolickiej, przez żadną inną należycie niedocenianą, jest piecza nad du­

szą ludzką, tym najcenniejszym skarbem każdego czowieka.

1 dobroczynność katolicka ociera Izy, gdzie potrzeba, karmi łaknących, poi pragnących, odwiedza w ięźniów , słowem, obejmuje wszystkie potrzeby doczesne człow ieka cierpiące­

go i nieszczęśliwego. JednaKże na pierwsze miejsce w ysuw a, najwięcej uwagi poświęca potrzebom duszy.

Św . M arja M agdalena była osobą zam ożną, opływ ającą w wszystkie bogactw a tego świata. W edle pojęć hum anita­

ryzm u nie w y m ag a ła by żadnej opieki czy pomocy, g d y ż nie była chorą na ciele i nie b y ła ubogą. Tymczasem Pan Jezus uczynił ją przedmiotem swojej opieki i Boskiej miłości, ponie­

w a ż m iała d u s z > ę zniepraw ioną i chorą.

I dzisiaj kryje się nader często pod bogatemi strojami i lśniącemi drogocennościami dusza schorzała, błądząca, grze­

szna, zw ątpiafa. Opiekę nad nią spełniać może i pociechę do pałacu nieść ubożuchny kapłan, skromna zakonnica lub biedna w yrobnica, ży jąca z pracy rąk, okryta łachmanami. O ileż więcej cenić trzeba gorącą m iłość ii serdeczne współczucie aniżeli największe dary! Ileż więcej znaczą dla złamanej du­

s zy słow a szczerej pociechy i przyjaznej rady, aniżeli piękna odzież i bogato zastaw ione stoły! C zy ż biedna sierota zna­

leźć może większe szczęście ponad to, że w opiekunce sw o­

jej odnajdzie jakoby no w ą matkę, odkryje na nowo serce m a­

cierzyńskie! Do nikogo więzień młodociany nie zapała wię ­ kszą wdzięcznością, jak do osoby, która umie w nim ponow ­ nie w zbudzić chęć do życia, zam iłow anie do pracy, utr\yalić go i lepiej zahartow ać do w alki z niebezpieczeństwami życia.

Ź ródło nowego szczęścia i zadowolenia odtw arza, kto zdołał rodzinę podupadłą i b łąd zącą doprow adzić do uczciwego i chrześcijańskiego życia.

A gdyby się w yd aw ać miało, że wszystkie w ysiłki są daremne, że w ża!den sposób błądzącego bliźniego uratować nie m ożem y, w ów czas pozostaje nam jeszcze broń potężna, miłosierdzie pod postacią m odlitw y. Tę jałm użnę każdy, choćby najuboższy, spełnić może. Nie ginie ona nigdy. I cho­

ciaż skutki jej często są zakryte przed okiem ludzkiem, to jednak ona działa, a niezbadane w yroki Boże obrócą ją dla dobra bliźniego1).

Kto tak pojmie dobroczynność katolicką, kto zechce zro­

zumieć jej istotę, jej zalety, na tego spełnienie uczynków m i­

łosiernych sprowadzi wielkie zadowolenie i szczęście we­

wnętrzne.

') K . Jocrger: Der Geist der Caritas.

O czyw ista jest rzeczą, że niewszędzie i niezawsze było i jest tak wysokie pojęcie o dobroczynności katolickiej. 1 do jej. szeregów um iała się zakraść bezduszność, załatw ianie spraw na sposób rzemieślniczy, a nadewszystko bezplano- wość i niesystematyczność. Zadaniem chwili obecnej jest braki te usunąć, aby i nasze pokolenie w naszem katolickiem państwie zasłużyć sobie mogło na miano praw dziw ych uczniów Chrystusowych.

Trzćba nam przedewszystkiem uznać doskonałość i w iel­

kość dobroczynności katolickiej. Trzeba nam w zbudzić mocną wolę, że jej bronić będziemy po wszystkie czasy, gdyż urzę­

dowa opieka społeczna nie jest w możności spełnić w szy st­

kich zadań na niej spoczywających.

W y zn ać nam trzeba najgłębszą cześć i największe uzna­

nie dla wszystkich wielkich dobroczyńców ludzkości, w śród których i nasi przodkowie nie ostatnie zajm ow ali miejsce. Oni zrozumieli i pojęli praw dziw ą istotę dobroczynności katolic­

kiej i dlatego umieli tw orzyć dzieJa, które m iały pociechę w cierpieniu, ulgę w chorobie.

Pam ięć o nich w yw ołuje w nas uczucie zawstydzenia i samooskarżenia1, że w dzisiejszych trudnych czasach sta­

liśmy się bezradnymi i bezw ładnym i. Szukam y pomocy i le­

karstwa na dzisiejsze bolączki wszędzie — w działaniach po­

litycznych, w zw iązkach gospodarczych — zapominając, że rany ludzkości w yleczyć może jedynie m iłość Chrystusowa.

Kiedy św. Augustyn zastanawiał się nad zanikiem w iary i upadkiem obyczajów w okresie narodzenia się Zbawiciela, wypow iedział pamiętne słow'a: „P rzy jść musiał lekarz nie­

zw y k ły i wielki, bo czekał nań pogrążony w cięŻKiej chon>- bie człow iek“ — m ając na myśli cała ludzkość. Ludzkość i dzisiaj pogrążoną jest w wielkiej chorobie nędzy moralnej i materialnej. Jej lekarzem niechaj się stanie z przykazania miłości poczęta, zespolona, pełna gorliwości i w ytrw ania do­

broczynność katolicka.

Trzeba nam zatem w ypow iedzieć wojnę największemu w rogow i wszelkiej dobroczynności, t. j. samolubstwu. W edle nauki katolickiej jesteśmy tylko szafarzami dóbr doczesnych.

One m ają być jedynie środkiem do osięgnięcia celu ostatecz­

nego, t. j. zbawienia. Do nadmiaru tychże dóbr, do pozosta­

łości m ają praw o ubodzy. „W szakże co zbyw a, dajcie jałm uż­

ną, a oto wszystkie rzeczy są w am czyste". (Łuk. X I, 41).

Trzeba nam zw alczać błędne mniemanie, jakoby spełnie­

nie uczynków miłosierdzia było aktem dobrej woli, chwilowej podniety lub swobodnej fantazji. Jest to obowiązek ścisły i w yraźnie przez samego Zbawiciela na nas nałożony. I nie­

chaj się nikt nie w ym aw ia, że sam posiada niewiele, że sam walczyć musi z niedostatkiem. Choćbyśm y jadali tylko chleb

z solą — posiadamy więcej aniżeli ci, co go wcale nie mają.

„Kto m a dwie suiknie, niech da niemającemu, a kto ma po­

karm y, niech tak samo uczyni11. (Łuk. Ili, 14).

Zasady dobroczynności katolickiej pow inny stosować przedewszystkiem zrzeszenia charytatyw ne, jako w yk o n a w ­ cy programu katolickiego w tej dziedzinie. W z ię ły one swój początek przew ażnie od św. W incentego a Paulo bezpośred­

nio czy pośrednio. Jego duchem pow inna być ow iana ich dzia­

łalność. P obudką ich działania nie może być ani próżność, ani w łasna chwała, ale w myśl owego wielkiego świętego, w ła ­ sne uświęcenie i bezinteresowna miłość.

Do tak wzniosłego celui pow inny być dostosowane w szel­

kie środki działania. Katolicka organizacja dobroczynna nie może grom adzić swoich środków, za pom ocą w ystaw nych balów , c z y naw et dancingów. Sposoby te demoralizują spo­

łeczeństwo. Nie m ożna czynić dobrze, skoro się rów nocze­

śnie obraża P ana Boga rozrzutnością, niew łaściw em i stroja­

mi, nieprzyzw oitem i tańcami, nadużyw aniem pokarmu i alko­

holu. Zamiast m arnow ania sił i czasu na urządzanie hucz­

nych w ieczorków czy zabaw „m iłosiernych", należałoby ra­

czej całą energję skierow ać ku temu, aby społeczeństwo k a ­ tolickie przekonać o obow iązku spełniania uczynków miłosier­

nych. Skutki naw et finansowe będą zapewne większe aniżeli w ątpliw e co do ilości i jakości dochodu z zabaw i balów.

Po tych pracach wstępnych będziemy mogli w ysunąć swoje postulaty w innej dziedzinie. Jak już się wspomniało, urzędow a opieka społeczna jest na spraw y w yznania i życia nadprzyrodzonego duszy mniej lub więcej obojętną. O ileby ona w najw yższych czynnikach, t. j. w ministerstwie nadal spoczyw ać m iała w rękach socjalistów lub po części naw et i żydów , stanie się ona sprawom tym naw et w rogo usposo­

bioną. W naszem państwie toczy się, jak w iadom o, cicha, ale wcale zacięta w alka o zw ycięstw o zasad katolickich. W nie­

jednych sprawach zw yciężyliśm y, w innych ponieśliśmy k lę ­ skę. W alka ta dotyczy także spraw dobroczynnych w zgl.

opieki społecznej. O braz, jaki nam przedstawia obecna Francja, powinien nas napełniać lękiem i obaw ą. „Najstarsza córa Kościoła11 w swej oficjalnej polityce nie ma Kościoła, owszem od czasu do czasu w ypo w iad a mu w alkę. Nie bez w i­

ny są katolicy, którzy swych spraw nie dopilnowali dosta­

tecznie. O by podobny zarzut nie spoczął kiedyś na katolikach polskich! S tanow im y przecież w naszem państwie znaczną większość. P ow inniśm y przeto sw oją w olę przeprowadzić.

Ustaw y tw orzą się w sejmie. Tam pow inni znaleźć się nasi przedstawiciele, aby praw odaw stw o z dziedziny opieki spo­

łecznej owiane b y ły duchem katolickim. W ykonanie ustaw z dziedziny opieki społecznej należy przew ażnie do samo­

rządów . I w ciałach sam orządow ych, zw łaszcza w radacli gminnych, miejskich, w ydziałach pow iatow ych i w ojew ódz­

kich nie powinno nas zabraknąć. W ów czas będziemy mogli spowodow ać, aby chorzy nie byli pozbawieni opieki dusz­

pasterskiej, aby nasze sieroty doznały w ychow ania religij­

nego. W szelkim tendencjom bezw yznaniow ym należy się jak najmocniej przeciw staw ić i d ąży ć do przepojenia także urzędowej opieki społecznej duchem katolickim.

Chcąc pow yższe zadanie spełnić, będzie trzeba dokonać wielkiej i w ytrw ałej pracy. Do w spółdziałania będzie m u ­ siała stanąć każda jednostka, biorąca w ten lub ó w sposób udział w katolickim ruchu dobroczynnym. Nie w olno jednak chodzić luzem, bo jednostka nie dokona rzeczy wielkich.

W szystkie w ysiłki należy zespolić, zjednoczyć i w ytw o rzyć silny obóz ruchu dobroczynnego. Nie potrzeba osobno do­

wodzić, że w obecnych czasach jedynie w ielka organizacja z centralą sprawnie działającą dokonać może wielkich rzeczy.

Najlepszym dowodem tego twierdzenia, są zw iązki za­

wodowe, które um iały zjednoczyć olbrzym ią liczbę członków . Pom im o to, £e zasady działania są w niektórych zw iązkach bardzo niejasne i chwiejne, potrafiły zw iązki samą swoją liczbą w y w rze ć potężny w p ły w na bieg życia gospodarczego.

W katolickim ruchu dobroczynnym bierze przecież także udział w ielka liczba osób, idea jest przepiękna i ustalona — a jednak głosu naszego nikt nie słyszy, na niego nie zw aża, poniew aż brak nam jest organizacji. Powstaje stąd w ielka szkoda dla ruchu dobroczynnego, dla Kościoła a przede- w szystkiem dla cierpiącej ludzkości.

W innych krajach, o starej kulturze politycznej i spo­

łecznej i o wielkiej zw artości wew nętrznej organizacje te utworzono z w ielkim pożytkiem dla sprawy.

Korzyści i potrzebę tego rodzaju organizacji ujrzał jasno Prym as Polski, Jego Eminencja X. Kardynał Dalbor, i w skrze­

sił w r. 1917 Zw iązek T ow arzystw Dobroczynności „Cha- ritas“ . Do nazwy] w prow adzono obcy w yraz, lecz uczyniono to z pełną świadomością. W y ra z te, oznaczający czynną m iłość Boga i bliźniego, m a stale przypominać, skąd kato­

licka działalność dobroczynna pow inna czerpać swoje soki żyw otne, jakiemi kierować się pobudkami, do jakich zdążać celów.

Zw iązek nie m ógł niestety spełnić od razu w łaściw ych swoich zadań. D ziałalność sw ą musiał dostosować do po­

trzeb w ynikających z działań w ojennych. Spełnił w ięc prze- dewszystkiem opiekę nad dziećmi, przew ażnie sierotami, przyw iezionem i na teren archidiecezyj Gnieźnieńskiej i P o ­ znańskiej z w szystkich stron św iata, jak z W estfalji, H am ­ burga, Berlina, z Kresów, wschodniej Małopolski, W o ły n ia

i Podola, z głębi Rosji, Sybiru, Japonji i S tanów Zjednoczo­

nych Północnej Ameryki.

Obecnie można akcję tę uw ażać przew ażnie za zlikw ido­

w aną. Zw iązek może zatem przystąpić do zrealizow ania w ła ­ ściwych swoich zadań. Czeka go najpierw obszerna praca organizacyjna, stworzenie dla siebie podstaw działania. Jego ekspozytury czy filje czy koła będą się m usiały znaleźć w każdej większej miejscowości. Skoro zostaną utworzone odnośne podstawy w archidiecezjach Gnieźnieńskiej i P o ­ znańskiej, Z w iązek zaproponuje pow ołanie podobnej orga­

nizacji także w inych diecezjach Rzeczypospolitej Polskiej.

W ó w c zas nietrudną będzie rzeczą uzyskać odpowiednie w p ły w y na kształtow anie się tak opieki społecznej jak całego ruchu dobroczynnego. Co do działalności tak Z w iązku jak jego lokalnych ekspozytur nasuw a się cały szereg zagadnień.

Aczkolwiek urzędow a opieka społeczna opiera się na bardzo ścisłych ustawach to jednak wielu upraw nionych z niej nte korzysta, bądźto z nieświadomości tychże osób, bądźto z powodu nieznajomości praw w odnośnych urzędach, bądź też dla braku środków lub innych w zględów . Zadaniem pra­

cow ników w obrębie zw iązku będzie, aby w yzyskać w szyst­

kie istniejące upraw nienia choćby drogą skargi czy zażalenia.

Tym sposobem będzie m ożna usunąć niejedno zło, ulżyć nie­

jednemu cierpieniu.

Do dobroczynności pryw atnej należy w prow adzić system i celowość. Daw anie jałm użny żebrakow i na ulicy jest często czynem dem oralizującym miasto charytatyw nym . W skazanie w łóczędze miejsca pracy ma większe znaczenie aniżeli po­

staranie się dlań o nocleg i utrzymanie. W y k ry cie w łaściw ej przyczyny niedostatku i ubóstwa, n. p. pijaństwa i usunięcie jej może dla odnośnej osoby czy rodziny błogosławione mieć skutki.

Zdarza się jeszcze i dzisiaj nader często, że n. p. dwie czy kilka organizacyj wspierają tę samą rodzinę, podczas gdy inna w ukryciu przym iera z głodu. W stosunku do urzędowej opieki społecznej dobroczynność katolicka pow inna odgryw ać rolę pionierów : w sk azyw ać praw dziw ie potrzebujących, po­

starać się o wsparcie gminne a w alczy ć z ubóstwem symu- lowanem i bezwzględnie je tępić.

P om iędzy zrzeszeniami dobroczynnemi dochodzi nieraz do niepotrzebnych i gorszących tarć i nieporozumień. Nie nastąpiło pom iędzy niemi rozgraniczenie pola pracy. Nie­

które z pośród nich są nadmiernie zachłanne, zapom inając równocześnie o zadaniach w łaściw ych. Stanow i temu będzie można zapobiec bez trudu, skoro nastąpi zgodne i przyjazne porozumienie się co do zakresu działania.

Dobroczynność obejmuje niezliczony dziedziny, aby w spom nieć tylko o opiece nad chorymi, ubogimi, sierotami, w ięźniam i, m łodzieżą przestępcza i t. d. W innych krajach o każdej z tychże dziedzin opublikowano nader obszerną literaturę; u nas znachodzi się zaledwie skromne początki.

Z w iązek będzie się musiał postarać o w iększy zastęp pra­

cow ników fachowych, którzy się zechcą podjąć popularyzacji odnośnych dziedzin w iedzy. Nie m ożna przytem pominąć większej propagandy na rzecz dobroczynności katolickiej.

Inaczej bowiem ruch cały pozostałby w ukryciu.

Do tego dojdą potrzeby o zakresie w iększym , jak n. p.

pomoc na w ypadek klęsk żyw iołow ych, tworzenie now ych

■działów dobroczynności, zakładów dla osób upośledzonych, jak kalek, niewidomych, um ysłow o upośledzonych i t. d., których to zakładów jest w Polsce ilość niedostateczna.

Nasze organizacje dobroczynne lękają się zw ykle, że Zw iązek m ógłby zagrażać ich samodzielności. Tendencje takie nie istnieją i nigdy istnieć nie będą. Dla wszysttrich organizacyj jest pracy poddostatkiem. Chodzi jedynie o to, aby w szystkie te prace połączyć w jednym obozie dla dobra cierpiących i upośledzonych.

Należy sobie jasno zdaw ać sprawę, że od zrealizowania całego programu dzieli nas jeszcze bardzo, bardzo daleka droga. Zrobiono przecież zaledwie skromny początek. Kto ma1 jednak wiarę i przekonanie do swojej myśli, ten nie może przerazić się żadnemi trudnościami. Nie można w ątpić, że praca ta znajdzie szczere poparcie.

Oczekujem y go najpierw ze strony Najdostojniejszego Episkopatu polskiego. Podobnie jak w innych krajach Jego poparcie i Jego przykład pociągnie za sobą tak duchow ień­

stwo jak w iernych. Skoro episkopat niemiecki sprawę or­

ganizacji uznał za swoją, zyskała ona w stosunkowo niedłu­

gim czasie pokaźną liczbę sześciu set tysięcy członków . Nie w ątpim y też, że w ładze państw ow e udzielą nam swej pomocy. Chcem y im być pomocnymi w w yk o n y w a ­ niu opieki społecznej, która w czasach powojennych stała się jednem z najprzedniejszych zadań państwa.

Duchow ieństw o katolickie, które z woli Kościoła stoi na straży nauki Zbawiciela, będzie m ogło czy to z ambony czy na zebraniach bractw i stowarzyszeń stale przypominać, przykazanie m iłości, obow iązek m iłosierdzia oraz stać si$

w ykonaw cą tego przykazania.

W szyscy katolicy będą mogli działalność tę wspierać majątkiem lub pracą, materjalnie lub moralnie. Do w szyst­

kich bowiem m ają zastosowanie słowa ewangielji: „Bądźcie miłosierni, jako i Ojciec W asz m iłosiernym jest“ . (Łuk.YI,36).

si.

\

O Fundacjach i Zakładach Dobroczynnych.

P o d z i a ł f u n d a c y j .

U staw odaw stw o rozróżnia rozmaite fundacje, które się dzieli z w zględu na sposób ich powstania na fundacje między żyjącem i i na fundacje na w ypadek śmierci. Z w zględu na ich cel m ożna je dzielić na fundacje familijne, fundacje pry­

watne, mające osobowość praw ną, a me będące fundacją fam i­

lijną, (n. p. w Poznaniu fundacja im. Graszyńskich), dalej na fundacje powiernicze t. j. nie mające własnej osobowości prawnej, jak n. p. komunalne, należące do jakiego stow arzy­

szenia i t. p., na fundacje kościelne należące do kościoła, albo kościelno-szkolne.

F u n d a c j a m. ż y j ą c y m i jest jednostronnem ośw iad­

czeniem woli, ale występuje dopiero na zew nątrz po przed­

łożeniu w łaściw ej W ła d z y (w ojew ództw u. Sądow i. Kurator­

ium i t. p.) w niosku ną zezwolenie.

Zapis w ym aga:

a) pisemnej formy,

b) w skazania celu fundacji i przeznaczonego m ajątku, ale tylko w tym w ypadku, jeśli dla osiągnięcia celu fundacji niezbędnym jest gotowy majątek.

c) upewnienie organizacji zarządu przedmiotem fudacyjnym, d) akt fundacyjny musi objaw iać wolę, aby przedmiot fun­

dacji uzyskał osobowość praw ną.

O dw o łać ustanowienie fundacji może ustanawiający, dopóki w łaściw a W ład za nie udzieliła zezwolenia na fundację.

Skoro zezwolenie nastąpiło, odwołanie musi być zg ło ­ szone u najw yższego przedstawiciela w ładzy t. i. obecnie na zasadzie art. 14 ustawy polskiej z dnia 23. 6. 1921 w Radzie M inistrów.

P rzez isamo ustanowienie fundacji nic przenosi się m a­

jątku na fundację, lecz fundator musi to uskutecznić osobną czynnością.

Fundacja na w y p a d e k ś m ie r c i może zaistnieć jako a) jednostronny akt testamentarny, lub b) w ynikać z układu spadkowego.

Fundację f a m i l i j n ą stanowi zarządzenie zw iązku fa­

milijnego z w oli fundatora z tem, że przeznaczona jest dla celów jednej lub większej ilości familji.

Zezwolenie na ustanowienie fundacji familijnej udziela w łaściw y Sąd pow iatow y, w obrębia którego fundacja ma istnieć.

O ile ma powstać f u n d a c j a f a m i l i j n a n a w y p a ­ d e k ś m i e r c i , w ów czas Sąd winien przed zatwierdzeniem fundacji w ezw ać członków familji dla oświadczenia się, przy- czem zażalenie może zgłosić każdy spadkobierca, w y k o ­

n a w c a t e s t a m e n t u i c z ł o n k o w i e f a m i l i i , k t ó ­ r z y s t a w i a s i ę p r z e d s a d e m w n a z n a c z o n y m

i m t e r mi n i e .

Z m i a n a s t a t u t u lub zniesienie fundacji familijnej może nastąpić na podstawie jednogłośnej uchwały familijnej, która w inna być przez S ąd zatwierdzona.

Do fundacyj m iędzy żyjącem i oraz fundacyj na w ypadek śmierci, jak i fundacyj pryw atnych, o ile one pow stały przed rokiem 1900 m ają być w edług § 163 ustaw y w prowadzającej kodeks cyw ilny stosowane § § 25— 53, 85 i 89 kodeksu cy­

wilnego oraz odnośne przepisy ogólnego praw a krajowego, dotyczące nadzoru nad fundacjami. O ile chodzi o fundacje, powstałe po roku 1900, to należy stosować do nich wszystkie przepisy dotyczące fundacyj, zawarte w kodeksie cyw ilnym , a nadto odnośne przepisy ogólnego praw a krajowego doty­

czące nadzoru państwowego.

F u n d a c j e p o w i e r n i c z e czyli fiducjarne nie sta­

now ią w łasnej osobowości t. j. są złączone z organizacją państwa lub korporacją publiczną np. Magistratem. S ą to obowiązujące dany spadek zapisy dokonane tak miedzy ż y ­ jącym i jak i na wypadek śmierci.

F u n d a c j e k o ś c i e l n e t. j. zapisy kościołowi na dany szczegółow y cel stanow ią część majątku kościelnego i podlegają z tem dozorowi kościelnemu w myśl ustaw y z. dnia 20. 6. 1875 Zb. ust. 241 lub Og. pr. Kraj. Część II. zyt. 11.

U z n a n i e p r a w o m o c n o ś c i f u n d a c j i .

Każda f u n d a c j a , b ę d ą c a o s o b ą praw ną, byle nie fundacja familijna', staje się praw om ocną skoro uzyska po myśli art. 4 rozp. z dnia 16. 11. 1899 (Zb. U. str. 562) zatw ier­

dzenie obecnie R ady M inistrów. W niosek o takie zatw ier­

dzenie należy przedłożyć w ojewodzie tego obwodu, w którym fundacja ma być erygowana.

Udzielenie w yżej omawianego zatw ierdzenia przygoto­

w y w a ł Minister w którego zakres działania wchodziła od­

nośna fundacja, z udziałem Ministra Sprawiedliwości.

W myśl art. 5 w yżej wspomnianego rozporządzenia tu­

dzież art. 4 ustaw y w ykonaw czej do niem. kodeksu sywil.

z 20. 8. 1899 potrzebne jest rów nież zezwolenie obecnie Rady M inistrów na zmianę statutu w celu nadania mu innego prze­

znaczenia.

W innych w ypadkach zm iany statutu w ym agaia zezw o­

lenia W ła d z y nadzorczej. R o zw iązać fundację m ożna na podstawie § 42 og. praw a kraj. (O. pr. krajowe) wówczas, jeżeli sposób zużytkow ania fundacji stał się niew ykonalnym lub szkodliw ym w zgl. na podstawie § 87 kodeksu cyw ilnego o ile chodzi o fundacje powstałe po roku 1900. W tedy państwo,