Podsumowanie wiadomości o pochodnych węglowodorów – scenariusz lekcji diagnozującej w klasie III gimnazjum
1. Cele lekcji
a) WiadomościUczeń:
− zna pochodne węglowodorów: alkohole, kwasy karboksylowe, estry, aminy i aminokwasy,
− zna budowę i nazewnictwo alkoholi, kwasów karboksylowych, estrów, amin i aminokwasów,
− wie, co to jest grupa funkcyjna i grupa alkilowa (rodnik),
− zna właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów,
− wie, jakie jest zastosowanie pochodnych węglowodorów.
b) Umiejętności
Uczeń:
− umie wyjaśnić zależność pomiędzy obecnością danej grupy funkcyjnej w cząsteczce a właściwościami pochodnych węglowodorów,
− potrafi wyjaśnić przebieg reakcji estryfikacji i hydrolizy estrów,
− umie zapisywać równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej, zobojętniania kwasów karboksylowych,
− potrafi zapisać równania reakcji powstawania mydła z wyższych kwasów karboksylowych i zasad,
− umie określić wzór ogólny, skład pierwiastkowy, grupę funkcyjną przedstawicieli pochodnych węglowodorów na podstawie nazwy i odwrotnie,
− potrafi określić wzory strukturalne i nazwy pochodnych węglowodorów na podstawie modelu cząsteczki,
2. Metoda i forma pracy
a). Praktyczna − ćwiczenia uczniowskie w grupach i modelowanie.
b). Aktywizująca − mapa mentalna.
3. Środki dydaktyczne
a). Karty z zadaniami do wykonania,
b). Kartki kolorowe dużego formatu (po jednej dla każdej grupy), c). Zestawy modeli kulkowych.
4. Przebieg lekcji
a). Faza przygotowawcza Sprawdzenie obecności.
Podanie tematu lekcji.
Wyjaśnienie przebiegu lekcji – lekcja ma charakter turnieju, rywalizujące grupy mają rozwiązać cztery punktowane zadania.
Członkowie poszczególnych grup otrzymują oceny w zależności od uzyskanej liczby punktów – grupa, która zdobędzie najwięcej punktów otrzymuje oceny bardzo dobre.
b). Faza realizacyjna
Podział klasy na 6 grup, każda grupa wybiera swojego lidera, który prezentuje wykonane zadania – 1 min.
Członkowie poszczególnych grup otrzymują punkty za każde poprawnie wykonane zadanie –
nauczyciel przydziela punkty w postaci modeli kulkowych atomów: węgla, wodoru, tlenu, azotu (np. 3 punkty - 3 modele atomu węgla).
Praca grup rozpoczyna się od losowego wyboru pytań za 1, 2, lub 3 punkty z zestawu, który posiada nauczyciel – jeżeli dana grupa nie zna odpowiedzi na to pytanie, prawo do odpowiedzi uzyskuje inna grupa itp. (5 min).
Nauczyciel rozdaje kolorowe kartony, czarne markery oraz instrukcję do zadania drugiego – uczniowie mają przedstawić wizytówkę przydzielonej pochodnej węglowodoru: alkoholu etylowego, kwasu octowego, kwasu stearynowego, octanu etylu (estru etylowego kwasu octowego), metyloaminy, kwasu aminooctowego (aminokwasu). Grupa, która pierwsza wykona zadanie, podnosi ręce w górę, mapę mentalną omawia lider grupy – za zadanie można otrzymać 4 punkty ( czas pracy grup 7 min., czas prezentacji – 6 min).
Uczniowie słabsi mają na planszach naniesione dodatkowe wskazówki, które pomogą im wykonać to zadanie poprawnie.
Nauczyciel rozdaje kartki z zadaniem trzecim za 4 punkty. Uczniowie mają zapisać równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej, zobojętniania kwasów karboksylowych, estryfikacji, powstawania mydła, zbilansować te równania oraz nazwać otrzymane produkty. Każda grupa otrzymuje jedno równanie reakcji (praca 3 min., prezentacja - 4 min).
Budowanie modeli cząsteczek pochodnych węglowodorów. Każda grupa ma za zadanie zbudować model kulkowy dowolnej pochodnej węglowodorów ze zgromadzonych modeli atomów –
otrzymywanych jako punkty. Należy nazwać zbudowaną cząsteczkę oraz wskazać grupę funkcyjną.
Uczniowie słabsi otrzymują ilustrację z przykładami modeli cząsteczek jako wzorzec. Za zadanie można uzyskać 3 punkty (praca 5 min., prezentacja – 4 min).
c). Faza podsumowująca
Podsumowanie pracy w grupach oraz punktacji – wynik diagnozy.
Wystawienie ocen.
5. Bibliografia
1. T. Kulawik, M. Litwin, Poradnik metodyczny, Chemia dla gimnazjum część trzecia, Nowa Era, Warszawa 2003.
2. K. Pazdro, M. Koszmider, Zadania od łatwych do trudnych, Chemia dla gimnazjalistów, Oficyna Edukacyjna K. Pazdro, Warszawa 2003.
3. M.Noskowska, Porównanie właściwości kwasów karboksylowych[ w:], Scenariusze zajęć edukacyjnych, Chemia dla gimnazjum część trzecia, Nowa Era, Warszawa 2005, s.61-64.
4. A. Remin, Podsumowanie wiadomości o pochodnych węglowodorów [w:],Scenariusze zajęć edukacyjnych, Chemia dla gimnazjum część trzecia, Nowa Era, Warszawa 2005, s.74-76.
6. Załączniki
a). Karta pracy ucznia
