Stefan Sołtyszewski
"Apollinaris" r. 1965 i 1966
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 10/3-4, 357-362
P raw o k anoniczne 10 (1967) n r 3 — 4
P R Z E G L Ą D C Z A S O P IS M
A P O L L I N A R I S
P eriodyk nau k o w y — k o m en tarz p ra w a kanonicznego, w y d aw an y jest przez In s ty tu t O b o jg a P ra w P apieskiego U n iw ersy tetu L aterań sk ieg o p o d n a czelną re d a k c ją w ybitnego k an o n isty k a rd y n a ła F r. R o b e rti. Periodyk p o siad a trzy sek to ry : I A cta e t d o c u m en ta, I I S tu d ia, I I I Recensiones.
38 (1965) n r 1
S a c r o s a n c t u m O e c u m e n i c u m C o n c i l i u m V a t i c a n u m I I :
I. Additamenta ad Ordinem Concilii Oecumenici Vaticani I I celebrandi ■— tekst au te n ty c z n y (ss. 3— 4).
I I . Notificatio diei 16 octobris 1964 (ss. 4— 18).
N o ta pow yższa dotyczy p o rz ą d k u o p raco w y w an ia schem atów soborow ych. T e d w a d o k u m en ty soborow e zostały z a o p a trz o n e w dość obszerny k o m en tarz w raz z a d n o ta c ja m i źródłow ym i.
S t u d i a :
F e l i c i A ., Utrum nomine episcopi comprehendi poterint etiam alii praelati (ss. 19— 47). A u to r p ra w n ie d o k u m en tu je, iż pojęcie bisk u p a obejm uje ró w n ież: w ikariuszów i prefektów apostolskich, w yższych superiorów zakonów kleryc kich w yjętych, op ató w i p ra ła tó w niezależnych, ad m in istrato ró w apostolskich, w ikariuszów k ap itu ln y ch . P o d m ian o b isk u p a nie p o d p a d a n a to m ia st w ikariusz g en eraln y , aczkolw iek i on je s t ordynariuszem .
P r z y b y ł a A ., De limitibus efficatiae praeceptorum ad normam iuris canonici
vigentis (ss. 48— 83). A u to r niniejszej ro zp raw y postaw ił sobie z a d a n ie określe
n ia g ran ic skuteczności n akazów w świetle obow iązującego p ra w a k an o n icz nego. N ak az czy rozkaz (p raecep tu m ) m oże być d a n y poszczególnym osobom lu b d la chw ilow ej konieczności ogółowi. M a on n a celu głów nie d o b ro poszcze gólnych osób, n ie je st ograniczony do tery to riu m , lecz w prost odnosi się d o osoby i wszędzie jej tow arzyszy, m a więc zaw sze c h a ra k te r personalny. N ak a z u nie m o ż n a egzekw ow ać sądow nie, u staje on z ch w ilą u s ta n ia w ładzy rozkazującej. Jeśli n a to m ia s t n ak az został d a n y n a piśm ie lu b w obec dw óch św iadków , m o ż n a go doch o d zić sądow nie i m im o zgaśnięcia w ładzy rozkazującej nie ustaje (K an . 24). Co do n ak azó w d a n y c h ogółow i K odeks n ie stanow i osobnych n o rm . N a leży w ięc odnieść do n ich przez analogię przepisy dotyczące n akazów d a n y c h
353
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I [2] poszczególnym osobom . P oza ty m o ddzielnie została w yłożona kw estia b ardziej skom plikow ana i w y m ag ają ca szerszego p o trak to w an ia, a m ianow icie p ro b lem skuteczności n a k a z u nielegalnego, czyli tzw . „ro zk azu nielegalnie w iążącego“ . W konkluzji ro zp raw y A u to r w y p ro w ad za ogólny wniosek, iż stosow nie do obow iązującego p ra w a tylko ten n ak az m oże być u z n a n y z a skuteczny i dlatego n a k ła d a ją c y obow iązek jeg o w ypełnienia, który d a n y je st przez praw ow itego p rzełożonego, i o d p o w iad a zasad o m (co do skuteczności n a k a z u kościelnego ściśle pojętego) z a w a rty m w k an . 24.M a h f o u d P., Les mariages mixtes: Etude historico — canonique (ss. 84— 9 5). D ek ret soborow y o K ościołach w schodnich katolickich przynosi pew ne zm ia n y w dziedzinie p ra w a kościelnego w schodniego. M ięd zy in n y m i uległo refornie rów nież p raw o m ałżeńskie. A rty k u ł niniejszy ro zp raco w u je now e dyspozycje p raw n e odnośnie m ałżeństw m ieszanych. S k ład a się on z 3 części : I. H isto ria d o k try n y K o ścio ła; I I . K atolickie pojęcie m a łż e ń stw a ; I I I . K o m e n ta rz do soborow ej reform y p ra w a m ałżeńskiego w K ościołach w schodnich kato lick ich . N ależy n ad m ien ić, iż S obór W at. I I w pow yższym dekrecie sta n o w i, że kiedy katolik w schodni w chodzi w zw iązek m ałżeński z akatolikiem w schodnim , to obow iązuje form a k an o n icz n a ślubu tylko „ a d liceitatem “ , „ a d v a lid ita te m “ w ystarczy obecność św iętego m in istra.
R e c e n s i o n e s l i b r o r u m (ss. 96— 100).
38 (1965) n r 2
A c t a S u m m i P o n t i f i c i s P a u l i V I :
I. M otu Proprio de loco Patriarcharum Orientalium in Sacro Cardinalium Collegio — tekst łaciński (ss. 101— 102).
I I . Jussus adhibendi novum Ordinem ad Cardinales creandos (ss. 102— 104). I I I . M otu Proprio de electione Decani et Subdecani Cardinalium Collegii.
Pow yższe d o k u m en ty za o p a trz o n e są w k o m en tarz p ió ra C. d e C lercq (ss. 105— 107).
S t u d i a :
Z e 1 e n у R ., The (hcaestiunculae o f Stephan o f Roudice (ss. 108— 122). S tu d iu m niniejsze pośw ięcone je st kazuistycznem u tra k to w a n iu m istrza S tefana z R u d n ic w C zechach, który zn a n y je st n a ogół p o d opisow ą n azw ą „ Q u a e stiu n c u la e “ . J e s t to za ra z e m zb ió r i podręczn ik duszpasterskiej kazuistyki. O sobiste dośw iad czenie m istrza Stefana, ja k o profesora p ra w a kanonicznego n a uniw ersytecie p raskim , w ikariusza g eneralnego i w izy tato ra, było źró d łem z e b ra n y c h p rz y pad k ó w i ro zw iązań kazusów . K o m p ilacja pow stała w połow ie X I V w ieku. A u to r stu d iu m w dalszych p a ra g ra fa c h p rzed staw ia system atyczny układ kom pilacji, jej źró d ła, treść, o b ejm u jącą p raw o sak ram en taln e, p raw o karne, p ro b lem y m o raln e, kw estie duszpasterskie i liturgiczne, p ro b lem y p rak ty czn e p ra w n o — m o raln e odnośnie własności.
P r z y b y ł a A ., De influxu praecepti in imputabilitatem criminalem ad normam
iuris canonici vigentis (ss. 123— 174). S tu d iu m sk ład a się z 3 części: I. W pływ
poczytał-[3] P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M 3 5 9
ność k a rn ą n a k a z o d a w c y ; I I I . P oczytalność k a rn a osób trzecich w p rz y p a d k a c h m ający ch zw iązek z n ak azem przełożonego. A u to r przy ro ztrząsan iu pow yż szych z a g a d n ie ń m iał n a u w ad ze rozróżnienie pom iędzy nak azem w iążącym i w yraźnie nielegalnym . W konkluzji A u to r podkreśla, iż kw estia w pływ u n a k a z u n a poczytalność k a rn ą jest b a rd z o skom plikow ana i w śród praw ników św ieckich, ja k rów nież kanonistów , dość kontrow ersyjna. D lateg o postuluje, ab y z racji rew izji K odeksu zw rócić uw agę n a tę kw estię i inserow ać do now ego K odeksu w y raźn y w tej m a te rii statu t. W te n sposób np. w przy czy n ach m a ją c y c h w pływ n a poczytalność k a rn ą , przy czy n y uspraw iedliw iające o d dzielił od okoliczności w ykluczających lu b zm niejszających sam ą winę.
M a h f o u d P., Quel rite doit adopter le fidèle oriental acatholique qui rejoint
l'E glise catholique? (175— 185) P ro b lem p rzech o d zen ia z je d n e g o o b rząd k u
n a d ru g i je st b a rd z o stary. Ze w zględów głów nie politycznych w starożytności sta ra n o się zlaty n izo w ać W schód. Począw szy od G rzegorza W ielkiego (590— 604) p ap ie ż e k ład li nacisk n a konieczność zach o w an ia obrząd k ó w w schodnich, zak azu jąc wszelkie zm ian y n a korzyść o b rz ą d k u łacińskiego i zachęcając K ościo ły W schodnie do zach o w an ia w szystkich zw yczajów religijnych im w łaściw ych. P o soborze flo ren ck im M ikołaj V był zm uszony interw eniow ać, a b y przeszko d zić łacinnikom , by nie staw ali się grek am i „unionis p ra e te x tu “ . A u to ć in te r p re tu je n ajp ierw historyczne d o k u m en ty papieskie, dotyczące zm ian y o b rząd k u w o p arciu o źró d ła z epoki now ożytnej, b ęd ące w m ocy aż do M o tu p ro p rio „C leri s a n c tita ti“ z 2. V I. 1957. N astęp n ie o m aw ia p a rty k u la rn e p raw odaw stw o czterech K ościołów W schodnich K a t., pow stałe w m iędzyczasie, a dotyczące tej sam ej m aterii. W reszcie przechodzi do om ów ienia M o tu p ro p rio „C leri sa n c tita ti“ o zm ian ie o b rz ą d k u i k o n k lu d u je in te rp re ta c ję pasażu d ek retu 0 K ościołach W sch o d n ich K ato lick ich , k tó ry tra k tu je o w ierności d la o b rząd k u . D ek ret soborow y n a k ła d a n a wszystkich w iernych w schodnich, katolików 1 niekatolików p rzech o d zący ch n a katolizycm , o b o w i ą z e k z a c h o w a n i a w ł a s n e g o o b r z ą d k u . M o tu p ro p rio „C leri sa n c tita ti“ zezw alało w tym w y p ad k u n a w ybór o b rząd k u .
R e c e n s i o n e s l i b r o r u m (ss. 186— 190).
V a n de W i e l C., Cronika (ss. 191— 207). Pod ty m ty tu łem A u to r d aje w ykaz treści, zaw artej w Acta Apostolicae Sedis 56 (1964) (ss. 191— 207).
38 (1965) n r 3
A c t a S u m m i P o n t i f i c i s :
M otu Proprio, Synodus Episcoporum pro universa Ecclesia constitiutur — tekst
d o k u m e n tu i a d n o ta c je d o ń d o k o n an e przez C. de C lercq (ss. 209— 214). S t u d i a :
D e C l e r q C ., Initia iuridica Ecclesiarum Orientalium (ss. 215— 235). S tu -· d iu m posiada p o d ty tu ł m ów iący o p o czątk ach p raw n y ch K ościołów W sch o d n ich i podzielone je st n a 4 rozdziały : I-szy ro zd ział o h ierarch ii początkow ej i K oś ciołach lokalnych ; I l- g i — o stosunkach K ościołów lokalnych m iędzy sobą, ze Stolicą A postolską, z P a ń stw e m ; I l- c i — o w olności k u ltu , o synodach jak o
360
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[4]
p raw o d aw cach , o p ro w in cjach kościelnych; IV -ty — o m a ją tk u kościelnym , sak ram en tach i życiu m onastycznym .R ostislav Z e 1 e n у, Quaestiunculae Stephani Rudnicensis (ss. 236— 283). R . Z. o p raco w ał i op u b lik o w ał n a ła m a c h „A pollinaris“ pierw szą część kom pilacji p t. „ Q u a e stiu m c u la e “ , składającej się z 200 kazusów i ich ro zw iązań z zakresu p ra w a sak ram en taln eg o , karn eg o , liturgicznego, p roblem ów m o raln y ch i d usz pasterskich, d okonanej przez S tefan a z R u d n ic w C zechosłow acji w połow ie X I V w.
R e c e n s i o n e s l i b r o r u m (ss. 284— 287).
V a n de W i e l C ., Recensio ephemeridum a. 1964 (ss. 288— 301). J e s t to zestaw ienie gru p o w e arty k u łó w poszczególnych czasopism nau k o w y ch z a r. 1964 n a n astęp u jące te m a ty : filozofia p ra w a i p raw o n a tu ra ln e , h isto ria p ra w a k an o nicznego, p raw o kodeksu łacińskiego, p raw o kościelne w schodnie, p raw o p u b liczn e i konkordatow e.
38 (1965) n r 4
A c t a S u m m i P o n t i f i c i s :
M o tu P ro p rio , S acrae C ongregationis S. O fficii n om en e t o rdo im m u ta n tu r (ss. 303— 306). J e s t to a u te n ty c z n y tekst M o tu P ro p rio P aw ła V I o zm ian ie n azw y i organizacji K o n g reg acji Św. O fficium oraz k o m en tarz p ió ra C. d e C lercq.
S t u d i a :
E r r i q u e n z L ., I legati pontifici in Oriente dal 1261 al 1334 (ss. 307— 347). S tu d iu m składa się z n astęp u jący ch ro zd ziałó w : I. P apieże, B izancjum , in n e królestw a n a W schodzie, I I . L egaci franciszkanie, I I I . L egaci dom inikanie, IV . Biskupi p atriarch o w ie i k ard y n ało w ie legaci Stolicy A p. ; V . Skutki histo ryczno p ra w n e odnośnie legatów i legacji.
D e C l e r c q C ., Diversitas iuridica Ecclesiarum Orientalium (ss. 348— 371). J e s t to k o n ty n u a c ja stu d iu m o p raw ie K ościołów W schodnich. T y m razem A u to r tra k tu je o ró żn icach p ra w n y c h pom iędzy poszczególnym i K ościołam i W schodnim i w ro z d z ia ła c h : I. K ościół Cheldejski i K ościół A rm eń sk i; II . K odyfikacje i zbiory bizantyńskie — R ó żn ice u Syryjczyków i K o p tó w ; I I I . H ie ra rc h ie p o d p an o w an iem A rabów . S ąd y kościelne; IV . P a tr ia rc h a t konstan- tynopolski. P raw odaw stw o k an o n icz n e bizantyjskie.
R o tislav Z e 1 e n у, Quaestiunculae Stephani Rudnicensis (ss. 374— 405). J e s t to d ru g a część tekstu zb io ru , opracow anego edytorsko, obejm ującego 56 kwestii i ro zw iązań z zakresu p ra w a kanonicznego, teologii m o raln ej, pasterskiej i li turgicznej. N a końcu, co je st b a rd z o p rz y d a tn e przy p ra c y naukow ej i p ra k ty czne, w y daw ca zam ieścił indeks rzeczy d la całego zbioru.
39 (1966) n r 1
A c t a e t d o c u m e n t a :
Constitutio Apostołka de ecclesiastica poenitentiae disciplina — tekst o ry g in aln y
[5]
P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M361
Sacra congregatio pro doctrina fid e i — In stru c tio de m atrim o n iis m ixtis —
tekst ory g in aln y (ss. 22— 25).
S t u d i a :
H o n i n g s В., Procreazione responsabile nella luce conciliare (ss. 26— 70). A rty k u ł po ru sza p alące zag ad n ien ie odpow iedzialnej p ro k reacji w św ietle soboru w at. I I . R o zd ział I tra k tu je o ontologii boskoludzkiej m ałżeństw a i ro dziny. R o z d z ia ł I I podkreśla d w a w alory, k tó re w inny być w zgodzie przy prokreacji, a m ianow icie miłość m ałżeńska i uszanow anie życia. R ozdz. I I I m ów i o podw yższeniu w alo ru m oralności w m ałżeństw ie i rodzinie, ak cen to w a n y m przez Sobór.
M a b f o u d P. Les mariages mixtes: problème de licéité en droit canonique oriental
actuel (ss. 71— 92).
D ek ret soborow y o K ato lick ich K ościołach W schodnich z 21. X I . 1964 stw ierdza, iż d la m ałżeństw a p om iędzy d w o m a w iernym i w schodnim i, z któ ry ch je d e n je st k atolikiem a d ru g i akatolikiem , fo rm a k a n o n ic z n a n ie jest k onieczna do w ażności, lecz tylko do godziw ości m ałżeństw a. A u to r o m aw ia p ro b lem godziw ości m ałżeństw m ieszanych w n iedaw nej reform ie soborowej. Posługuje się p rzy ty m ro zw ażan iam i historycznym i prak ty czn y m i, stu d iu m zasadniczych d o kum entów , któ re tra k tu ją o ty m z a g a d n ie n iu i an a liz ą ró żn y ch przy p ad k ó w , k tó re m ogą się p rzy ty m w yłonić. W k ońcu zajm u je się rozw ią zan iem trudności, któ re m ogą pow stać obecnie w zw iązku z „ cautiones“ w ym a gan y m i przez Kościół. A u to r zastrzega się, iż są to jeg o osobiste refleksje n a d tekstam i, gdyż a u te n ty c z n a ich in te rp re ta c ja należy do Stolicy A p.
D a m i z a G ., Convalidazione dei matrimoni nulli contratti da acattolici (ss. 93— 98).
R e c e n s i o n e s (ss. 99— 106)
W dziale ty m zam ieszczono osiem recenzji p rac, p om iędzy k tó ry m i z n a j d u je się recen zja X -tego to m u Concilia Poloniae — Synody diecezji wrocławskiej
i ich statuty, o p raco w an e przez J a k u b a Saw ickiego.
39 (1966) n r 2
A c t a e t d o c u m e n t a :
Litterae Apostolicae M otu Proprio datae.
I
Sacrae Congregationis S. O fficii nomen et ordo immutantur — tekst oryginalny,
bez k o m e n ta rz a (ss. 109— 112). I I
Normae Episcopis impertiuntur ad facultatem dispensandi spectantes — tekst orygi
n aln y , bez k o m e n ta rz a (ss. 112— 117).
S. Congregatio pro doctrina fid e i — Notificatio (ss. 118). J e s t to n o ta w yjaśnia
ją c a Sw Kongregacji dla nauki wiary w spraw ie indeksu książek, który n a d a l p o siad a sw oją siłę m o ra ln ą , lecz n ie p o siad a m ocy p ra w a kościelnego z dołączo n y m i d o ń cen zu ram i.
3 6 2 K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I
[6]
S t u d i a :M e s i n i C., Consilium di Berolamo Zanettini ((— 1493) su la precedenza tra
l ’arcidiacono ed il rettore dell ’universita di Bologna (ss. 119— 157).
W y d aw ca p rzygotow ał do d ru k u i b o g ato u d o k u m en to w ał przy p isam i tekst p ra c y iurysty bolońskiego p t. „R efleksja H ie ro n im a Z a n e ttin i (-j- 1493) n a d pre- cedencją pom iędzy arch id iak o n em a rek to rem u n iw ersy tetu w B olognii“ . P u blikow any tekst p o p rz e d z a : w p ro w ad zen ie do tekstu, biografia a u to ra , b ib lio g rafia jeg o p ra c o raz k o m en tarz do tekstu, d o k o n an a przez a u to ra — w y d aw cę. A u to r w konkluzji stw ierdza, w o p arciu o p raw o k an o n iczn e i świeckie o raz licznych pisarzy, że re k to r u n iw ersy tetu bolońskiego posiada p recedencję p rz e d a rch id iak o n em k a te d ry bolońskiej.
H e r b u t J ., De ieiunio et abstinentia in Ecclesia Byzantina (ss. 158— 200). P rzed m io tem tego stu d iu m je st post kościelny oraz w strzem ięźliw ość od po k arm ó w m ięsnych w K ościele bizantyjskim od jeg o p o czątk u aż do X I w ieku w łącznie. P racę m o żn a podzielić n a 4 części : W I-szej części A u to r tra k tu je a) o poście i w strzem ięźliw ości w Piśm ie św. i w p rak ty ce pierw otnego K ościoła ; b) o poście i w strzem ięźliw ści w K ościele bizantyjskim w ogóle. W II-g iej części je st m ow a o czasach postu i w strzem ięźliw ości. W III-c ie j części z n a jd u je się system atyczny w ykład o sposobie z a ch o w an ia postu i ab sty nencji. W reszcie w IV -te j części A u to r ze b ra ł ,,ad m o d u m conclusionis“ głów ne myśli i poszczególne w nioski, do k tó ry ch w trak cie ro zp raw y doszedł.
D a h y o t — D o l i v e t T ..L e M otu Proprio Pastorale M unus“ et les religieuses (ss. 201— 213).
W śród 40 u p ra w n ie ń „P asto rale M u n u s“ 7 odnosi się do zakonników i z a ko n n ic. W łaśnie o n ich tra k tu je niniejszy a rty k u ł w ykładając treść i ich k on sekw encje.
R e c e n s i o n e s (ss. 214— 224).
Ks. Stefan Soltyszewski
R E V U E DE D R O IT C A N O N IQ U E 15 (1965) n r 1
K w a rta ln ik p ra w n o -k an o n iczn y : Revue de droit canonique, w y d an y jest przez u n iw ersy tet w S tra sb u rg u przy pom ocy N arodow ego C e n tru m P oszukiw ań N aukow ych (C en tre N a tio n a l de la R e c h a rc h e S cientifique). C zasopism o p o siad a w zasadzie 3 działy : Etudes, chroniques, Bulletin critique. O bjętość k w a r ta ln ik a w ynosi 96 stro n (6 ark. d ru k .) in 8". R e d a k to re m i a d m in istrato rem p ism a jest ks. k an . J e a n B ern h ard , którego arty k u ły często w id n ieją n a k a rta c h „R e v u e “ . C enę rocznego a b o n a m e n tu ustalono n a 30 franków d la F ra n c ji i n a 7 dolarów — d la zagranicy,
W e b e r J ., Perspectives ouverts par la 3-e session du concile du Vatian I I (ss. 4— 16). A u to r „ex professo“ zajm u je się soborem w arty k u le podzielonym n a 5 rozdziałów : I. P oczątki so b o ru ; I I . S chem aty d y sk u to w an e; I I I . D ekret „O ekumenizmie“ i jeg o an ek sy ; IV . K o n sty tu cje „O Kościele“ ·, V . W nioski.
