1. Co znaczy słowo: człowiek? 1. Cele lekcji

1.

Co znaczy słowo: człowiek?

1. Cele lekcji

1. Poznanie słownikowych definicji pojęć: człowiek i człowieczeństwo.

2. Poznanie nowego rodzaju metafory: oksymoronu.

3. Wiedza o tym, że człowiek jest istotą wewnętrznie sprzeczną.

4. Świadomość, że życie człowieka przebiega nie tylko w materialnych wymiarach.

b) Umiejętności

1. Analiza wiersza, wnioski.

2. Nazywanie pozamaterialnych sfer życia człowieka.

3. Redagowanie własnej wypowiedzi pisemnej, inspirowanej przeżytym na lekcji wierszem.

c) Postawy

Tolerancja dla różnorodności ludzkich dążeń, uczuć, osobowości.

1. Metoda i forma pracy

Ćwiczenie ze słownikiem, drama, praca z tekstem w grupach, burza mózgów, praca pisemna – formułowanie wniosków i refleksji na podstawie wiersza.

3. Środki dydaktyczne

Tekst wiersza Anny Kamieńskiej pt. Śmieszne.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Powitanie. Wręczenie przez nauczyciela dwóm uczniom słowników języka polskiego; jeden z nich szuka hasła: człowiek, a drugi: człowieczeństwo. Tymczasem nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji, a uczniowie piszą go w zeszytach. Po chwili dzieci, które dostały słowniki, odczytują definicje pojęć. Nauczyciel pyta klasę, czy słownikowe definicje wyczerpują wiadomości o człowieku. 3 min.

b) Faza realizacyjna

1. Troje wybranych uczniów czyta głośno wiersz Anny Kamieńskiej pt. Śmieszne: jeden z nich odczytuje to, co dotyczy ptaka, następna uczennica – co drugi wers pozostałego tekstu, trzeci z uczniów – resztę wersów (też co drugi wers). Najlepiej, gdyby uczniowie czytali wiersz tak,

jakby się kłócili. 2 min.

2. Nauczyciel pyta klasę, czy człowiek jest tu jednoznacznie określony, zdefiniowany. Uczniowie mówią oczywiście, że nie. Są poproszeni o uzasadnienie odpowiedzi: dlaczego obraz człowie- ka w wierszu nie jest jednoznaczny, co powoduje tę niejednoznaczność; przytaczają kilka

cytatów dla przykładu. 5 min.

3. Wprowadzenie pojęcia: oksymoron. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie na podstawie wiersza, uczniowie samodzielnie zapisują definicję własnymi słowami w zeszytach. 3 min.

4. Nauczyciel pyta klasę, dlaczego autorka wprowadziła w wierszu tyle oksymoronów dla opisu człowieka. Kilku uczniów odpowiada, uzasadniając swoje zdanie. (Przeważnie dzieci mówią, że dlatego, iż ludzie są różni, a wiersz jest o ludziach w ogóle, nie o jednym człowieku).5 min.

5. Uczniowie zostają podzieleni na pół ławkami (jeśli siedzą w parach): prawa strona przepisuje do zeszytu co drugi wers wiersza od słów: „być więźniem swojej skóry”, zaś lewa strona – od słów: „sięgać w nieskończoność” (bez spójników na początku wersów). 5 min.

6. Dwoje uczniów odczytuje kolejno jedną, potem drugą część tak „rozdartego” wiersza. Nauczy- ciel pyta, który tekst dotyczy materialnego, cielesnego człowieka, a który – pozamaterialnego.

Uczniowie odpowiadają, cytując niektóre określenia z wiersza na poparcie swoich poglądów.

Nauczyciel zwraca uwagę, że każdy człowiek ma w sobie takie sprzeczności - jest rozdarty wewnętrznie, a wiersz mówi nie tylko o wielu różnych ludziach, ale i o każdym jednym

człowieku. 5 min.

7. Nauczyciel pyta, o czym mówi ta część wiersza, która dotyczy pozamaterialnej sfery istnienia człowieka – czyli: co niematerialnego składa się na życie człowieka. Odpowiedzi są zapisywa- ne na tablicy (ewentualnie weryfikowane z udziałem całej klasy), uczniowie przepisują je do zeszytów. (Na ogół są to: dusza, religia, duchowość = życie duchowe, wiara, dążenia, marzenia, pragnienia, miłość, uczucia, śmierć).

5 min.

8. Klasa zostaje podzielona na 9 grup. Każda grupa ma za zadanie napisać własną, zwięzłą inter- pretację jednego z oksymoronów wiersza (fragmenty tekstu przydziela grupom nauczyciel, ostatnia grupa interpretuje końcową wypowiedź ptaka). Po 5-ciu minutach członkowie kolej- nych grup czytają wyniki pracy; nauczyciel krótko je komentuje, ocenia, weryfikuje. 10 min

c) Faza podsumowująca

Uczniowie ustnie formułują wniosek z lekcji – odpowiedź na pytanie: jak to jest być człowiekiem?

Otrzymują od nauczyciela polecenie napisania w domu 5-7 zdań na ten temat. 2 min.

5. Bibliografia

1. Asoba Barbara, Czytamy Annę Kamieńską, Barbara, Szczecin 1992.

2. Droit Roger, tł. Urscheler Elżbieta, 101 zabaw filozoficznych: doświadczanie codzienności, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.

3. Heidegger Martin, tł. Bogdan Barbara, Bycie i czas, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1994.

4. Jakubowska Barbara (aut.), Rylke Hanna (red.), Ja i inni, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989.

5. Mlicki Marek Krzysztof, Świadome człowieczeństwo, Nasza Księgarnia, Warszawa 1988.

6. Pietrasiński Zbigniew, Sam sięgaj do psychologii, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986.

7. Platonov Konstantin, Zajmująca psychologia, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia brak

b) Zadanie domowe brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Książki psychologiczne wymienione w bibliografii można polecić zainteresowanym uczniom.