Scenariusz lekcji - O czym bajkopisarz pamiętać powinien?
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
1. zna pojęcie bajki, jej cechy gatunkowe;
2. zna treść omawianych bajek Ignacego Krasickiego: „Malarze”, „Dewotki”, „Lis i osioł”, „Kruk i lis”;
3. zna i rozumie słownictwo związane tematycznie z bajką jako gatunkiem literackim;
b. Umiejętności
1. umie samodzielnie pracować z tekstem, wykorzystując i modyfikując zawarte w nim informacje;
2. czyta tekst ze zrozumieniem;
3. potrafi odczytywać ogólny sens utworu;
4. umie napisać bajkę zawierającą wszystkie niezbędne elementy gatunkowe;
5. korzysta z potrzebnych słowników;
6. potrafi pracować zespołowo;
2. Metoda i forma pracy
Heureza, dyskusja, praca w grupach, burza mózgów, analiza tekstu, metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów.
3. Środki dydaktyczne 4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza b. Faza realizacyjna
1. Każdy z uczniów podchodzi do tablicy i zapisuje po jednym skojarzeniu ze słowem „bajka”.
Nauczyciel także dopisuje hasła, zarówno te związane z pojęciem bajka, jak i niezwiązane. Jeśli uczniowie nie rozumieją niektórych wyrazów (np. symbol, alegoria, pointa, morał) – mogą skorzystać ze słowników języka polskiego, symboli, frazeologicznego i głośno przeczytać definicję, którą nauczyciel omawia.
2. Wspólne zapoznanie się z 3 bajkami: „Malarze”, „Dewotki”, „Lis i osioł” – analiza utworów oraz wstępna ocena, które ze skojarzeń umieszczonych na tablicy rzeczywiście dotyczą bajki.
3. Rozdanie przez nauczyciela definicji pojęcia bajka. Wspólne przeczytanie.
Bajka – jeden z najczęściej uprawianych gatunków dydaktycznych; krótka opowieść pisana prozą lub wierszem, podejmująca zagadnienia moralne, opisująca ludzkie postawy, przywary, ułomności, powszechnie spotykane sytuacje i prawidłowości życia społecznego.
Bohaterami bajek są najczęściej zwierzęta, ale także ludzie, ożywione przedmioty, zjawiska przyrody, rośliny. W bajkach postacie, wydarzenia i sytuacje są alegorią lub symbolem, a więc poza sensem dosłownym mają znaczenie szersze, uniwersalne; są znakiem pewnych typowych zachowań i problemów.
Wniosek z bajki jest wyrażony w postaci morału umieszczonego w końcowej, rzadziej
początkowej części utworu, względnie zasugerowany do tego stopnia wyraźnie i jednoznacznie, iż odbiorca nie ma wątpliwości, jakie prawdy utwór przekazuje. Te wstępne sentencje lub końcowe puenty nawiązywały do znanych przysłów bądź też same stawały się przysłowiami.
Wykształciły się dwie podstawowe formy bajki:
epigramatyczna – krótka, zwięzła (za jej twórcę uznawany jest grecki bajkopisarz Ezop);
narracyjna – dłuższa, z bardziej rozbudowaną fabułą, pisana wierszem nieregularnym.
4. Po zapoznaniu się z definicją uczniowie mają zakwalifikować podane na tablicy określenia (z podaniem uzasadnienia i wskazaniem na dane cechy w przeczytanej bajce) jako te, które można przypisać bajce (znak plusa) i te, które się do niej nie odnoszą (znak minusa).
5. Podział klasy na pięć grup. Rozdanie grupom kartek z początkami bajki Ignacego Krasickiego
„Kruk i lis”. Zadanie polega na dopisywaniu dalszej części bajki. Po każdym dopisaniu fragmentu wierszyka kartka jest zawijana w ten sposób, by następna grupa widziała tylko ostatni wers. Pamiętając o niezbędnych elementach, jakie powinna zawierać bajka, grupy dopisują ciąg dalszy.
6. Po zakończeniu zadania odczytywane są wszystkie utwory i nauczyciel z klasą dokonuje analizy, które z prac można zaliczyć do bajki. Na tablicy nauczyciel wcześniej rysuje tabelę, w której wypunktowane są wszystkie elementy bajki. Zaznaczamy plusami, który utwór spełnia poszczególne warunki i na tej podstawie zaliczamy je lub nie do gatunku. Nadajemy tytuły poszczególnym utworom.
7. Wspólne odczytanie oryginalnego utworu Krasickiego „Kruk i lis”.
c. Faza podsumowująca
1. Podsumowanie informacji na temat poznanego gatunku literackiego – odpowiedź na pytanie zawarte w temacie.
5. Bibliografia 6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia b. Zadanie domowe
Przypomnij sobie i wypisz inne niż omawiane na lekcji przykłady alegorii i symboli, w których zwierzęta są znakiem cech ludzkich.
