31. CHRZEŚCIJANIN WOBEC PRACY
Cel ogólny
Ukazanie wartości i sensu pracy.
Kształtowanie postawy rzetelnego i uczciwego wypełniania obowiąz- ków związanych z wykonywaniem pracy.
Cele szczegółowe Uczeń:
– definiuje pojęcie: „praca” w świetle nauczania Kościoła,
– wymienia, jakie obowiązki ma państwo wobec obywatela w sferze zarob- kowej,
– streszcza wybrane fragmenty z encykliki „Laborem exercens”, – wyjaśnia, jakie wartości niesie praca,
– wnioskuje, jakie zadania wypływają z obowiązku pracy, – redaguje artykuł o wartości pracy w życiu młodego człowieka,
– przyjmuje postawę rzetelnego i uczciwego wypełniania obowiązków związanych z wykonywaniem pracy.
Metody
Burza mózgów, rozmowa kierowana, analiza tekstu źródłowego, praca indywidualna, autorefleksja.
Środki dydaktyczne
Pismo Święte, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współ- czesnym Gaudium et spes, Katechizm Kościoła Katolickiego, encyklika Jana Pawła II Laborem exercens.
MODLITWA
„Akt wiary”.
WPROWADZENIE
Odczytanie świadectwa z podręcznika ucznia.
X
+
„Z perspektywy ponad 30 lat pracy w zawodzie mogę powiedzieć, że otrzymałam solidne przygotowanie do zawodu. Nie tylko czysto zawodowe, bo jak wiadomo, wiedza medyczna się zmienia i jednym z obowiązków każdej pielęgniarki i położnej jest nieustanne dosko- nalenie się w tym względzie, ale przede wszystkim wyszłam z wie- dzą, jak powinnam wykonywać ten zawód. W jaki sposób podchodzić do pacjenta, jakie cechy charakteru w sobie rozwijać, a które starać się wyciszać, by w nie zawsze łatwym kontakcie z człowiekiem cho- rym i cierpiącym, a więc nie do końca odpowiedzialnym za to, jak się zachowuje, być tą, która przynosi ulgę. (...) Zawsze warto się zasta- nawiać, czy jeśli nauczam zawodu lub pełnię obowiązki kierowni- cze – to czy mam poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy swoich uczniów i podwładnych, przekazuję słuchaczom zasady etyki zawodowej, czuwam nad adaptacją zawodową młodzieży, dzielę się swoim doświadczeniem zawodowym z młodszymi koleżan- kami i kolegami? I szukać odpowiedzi na najważniejsze, bo wpływa- jące na wszystkie pozostałe, pytanie o to, czy cały czas jestem świa- doma, że moim moralnym obowiązkiem jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę. (...)
Nie ukrywam, że wielką inspiracją dla mnie jest też nauczanie naszego papieża Jana Pawła II. Jego słowa skierowane do pracowni- ków medycznych «powinniście wiedzieć, że jesteście współpracow- nikami Boga, który w Jezusie objawił się, jako lekarz duszy i ciała»
są dla mnie bardzo ważnym drogowskazem. Każą pamiętać o różnicy, jaka jest między pracą, którą chcę wykonywać, a taką, którą muszę, np. z powodów finansowych. W tym zawodzie niesłychanie ważne jest żeby, niezależnie od wszelkich zewnętrznych okoliczności, chcieć ją wykonywać.
Hanna Paszko była przewodniczącą Komisji Etyki przy Naczelnej Radzie Pielęgniarek i Położnych” (Zawód, do którego niezbędne jest powołanie, „Magazyn Pielęgniarki i Położnej” nr 3, 2011).
Katecheta rozpoczyna rozmowę kierowaną na temat pracy człowieka:
− Czym jest praca?
− Dlaczego człowiek powinien pracować?
− Jaki jest sens pracy i jej wartość?
Już od najmłodszych lat myślimy o przyszłości. Zastanawiamy się, kim chcielibyśmy zostać, gdy dorośniemy. Dzieci, wybierając zawód, kierują się tym, że ktoś jest dla nich autorytetem albo im się podo- ba lub tym, że chcą zostać bohaterem albo kimś sławnym. Z upły- wem lat plany te zaczynają się konkretyzować. Po ukończeniu szko- ły podstawowej, kierując się swoimi zainteresowaniami, talentami, myśląc o swojej przyszłości, wybieramy gimnazjum, szkołę średnią, a później studia. W tych wyborach zazwyczaj wspierają nas bliscy, którzy pomagają nam dostrzec i rozwijać nasze uzdolnienia, aby- śmy mogli w przyszłości coś w życiu osiągnąć, zostać kimś. Młodzi ludzie żyją pod presją, że powinni wielu rzeczy doświadczyć i przeżyć.
Mają problemy z podjęciem decyzji, boją się ograniczeń i więzi, które zobowiązują. Serce człowieka zawsze tęskni za prawdziwą miłością a ona jest siłą naszego życia i istotą chrześcijaństwa. Każde powoła- nie pochodzi od Boga. W języku potocznym używamy sformułowania o „lekarzu, nauczycielu... z powołania”, które znaczy, że ktoś w swojej aktywności zawodowej doszedł do mistrzostwa, ponieważ kocha to, co robi. Wybrany zawód staje się urzeczywistnieniem wewnętrznego powołania, prowadzi do poświęcenia się dla jakiejś sprawy, dla ludzi.
Dla chrześcijanina celem pracy zawodowej jest życie powołaniem, czy- li służbą Bogu i ludziom. Poprzez pracę zawodową mamy odkrywać wolę Boga w codziennym życiu, służyć ludziom, darzyć ich szacunkiem i miłować. Praca, szczególnie dzisiaj, może stać się ucieczką, by uchro- nić się przed konfrontacją z prawdą o sobie, w pracoholizm. Niektóre osoby chcą osiągnąć sukces, prestiż, uznanie, ale realizują wówczas cel uboczny, niezwiązany z pracą zawodową. Powołanie człowieka nie polega na tym, aby coś osiągnąć, ale by realizować zamysł, jaki Bóg ma wobec człowieka.
ROZWINIĘCIE
Człowiek, który został stworzony na obraz i podobieństwo Boga, jest zobowiązany do sprawowania władzy nad wszelkim ziemskim stworzeniem.
„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogo-
&
zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad ry- bami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwie- rzętami pełzającymi po ziemi»” (Rdz 1,27-28).
W Starym Testamencie znajdujemy wiele odniesień do pracy ludz- kiej, do różnych zawodów, takich jak lekarz, rolnik, garncarz, kowal, uczony, rybak, cieśla, pasterz. Także sam Jezus Chrystus w swoim nauczaniu, zwłaszcza w przypowieściach o królestwie Bożym, mówił o pracy ludzkiej. Swą naukę opierał na przykładzie własnego życia, mieszkając w Nazarecie, pomagał Świętemu Józefowi.
Święty Paweł wzywał chrześcijan do należytego wypełniania obo- wiązków i dawał zalecenia:
„Zachęcam was jedynie, bracia, abyście coraz bardziej się dosko- nalili i starali zachować spokój, spełniać własne obowiązki i pracować własnymi rękami, jak to wam nakazaliśmy” (1Tes 4,11).
Święty Paweł podkreślał wartość pracy, dzięki której człowiek ma chleb i to, co jest mu potrzebne w życiu doczesnym:
„Albowiem gdy byliśmy u was, nakazywaliśmy wam tak: Kto nie chce pracować, niech też nie je! Słyszymy bowiem, że niektórzy wśród was postępują wbrew porządkowi: wcale nie pracują, lecz zaj- mują się rzeczami niepotrzebnymi” (2Tes 3,10-12).
− Z czego wynika obowiązek pracy?
Ojciec Święty Jan Paweł II mówi o obowiązku pracy, zwracając uwagę na jej podmiot:
„Człowiek dlatego ma czynić sobie ziemię poddaną, ma nad nią panować, ponieważ jako «obraz Boga» jest osobą, czyli bytem pod- miotowym uzdolnionym do planowego i celowego działania, zdolnym do stanowienia o sobie i zmierzającym do spełnienia siebie. Jako oso- ba jest tedy człowiek podmiotem pracy. Jako osoba pracuje, wykonu- je różne czynności przynależące do procesu pracy, a wszystkie one, bez względu na ich charakter, mają służyć urzeczywistnianiu się jego człowieczeństwa (...). Z kolei, bez względu na pracę, jaką każdy człowiek spełnia, i przyjmując, że stanowi ona – czasem bardzo absorbujący –
cel jego działania, cel ten nie posiada znaczenia ostatecznego sam dla siebie. Ostatecznie bowiem celem pracy: jakiejkolwiek pracy spełnianej przez człowieka – choćby była to praca najbardziej «słu- żebna», monotonna, w skali potocznego wartościowania wręcz upo- śledzająca – pozostaje zawsze sam człowiek” (Laborem exercens, 6).
− Jaki powinien być stosunek chrześcijanina do pracy?
Zatrzymując się nad problemem pracy, trzeba wziąć pod uwagę trzy zasadnicze elementy: sens pracy, wartości jakie w sobie zawiera oraz uprawnienia, jakie wynikają z obowiązku pracy będącej zarazem Bożym powołaniem.
O pracy wykonywanej przez człowieka naucza Kościół.
Teksty omawiamy wspólnie z klasą, odpowiedzi na pytania ucznio- wie zapisują do zeszytów.
Tekst 1
„Praca ludzka jest bezpośrednim działaniem osób stworzonych na obraz Boży i powołanych do przedłużania – wraz z innymi – dzie- ła stworzenia, czyniąc sobie ziemię poddaną. Praca jest zatem obo- wiązkiem: «Kto nie chce pracować, niech też nie je!» (2Tes 3,10). Sza- nuje ona dary Stwórcy i otrzymane talenty. Może mieć także wymiar odkupieńczy. Znosząc trud pracy w łączności z Jezusem, rzemieślnikiem z Nazaretu i Ukrzyżowanym na Kalwarii, człowiek współpracuje w pewien sposób z Synem Bożym w Jego dziele Odkupienia. Potwier- dza, że jest uczniem Chrystusa, niosąc krzyż każdego dnia w działal- ności, do której został powołany. Praca może być środkiem uświęcania i ożywiania rzeczywistości ziemskich w Duchu Chrystusa” (KKK 2427).
− Czym jest praca ludzka?
Tekst 2
„W pracy osoba wykorzystuje i urzeczywistnia część swoich natu- ralnych zdolności. Podstawowa wartość pracy dotyczy samego czło- wieka, który jest jej sprawcą i adresatem. Praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy. Każdy powinien mieć możliwość czerpania z pracy środków na utrzymanie siebie, swoich bliskich i na pomoc wspólnocie ludzkiej” (KKK 2428).
„Każdy ma prawo do inicjatywy gospodarczej; każdy powi- nien odpowiednio korzystać ze swoich talentów, by przyczyniać się do rozwoju użytecznego dla wszystkich i uzyskać sprawiedliwe owo- ce swoich wysiłków. Powinien czuwać nad tym, by dostosowywać się do zarządzeń wydawanych przez prawowitą władzę ze względu na dobro wspólne” (KKK 2429).
− Jakie są podstawowe wartości pracy?
Tekst 3
„Odpowiedzialność państwa. «Działalność gospodarcza, zwłasz- cza w zakresie gospodarki rynkowej, nie może przebiegać w próż- ni instytucjonalnej, prawnej i politycznej. Przeciwnie, zakłada ona poczucie bezpieczeństwa w zakresie gwarancji indywidualnej wolno- ści i własności, a ponadto stabilność pieniądza oraz istnienie spraw- nych służb publicznych. Naczelnym zadaniem państwa jest więc zagwarantowanie tego bezpieczeństwa, tak by człowiek, który pracu- je i wytwarza, mógł korzystać z owoców tej pracy, a więc znajdował bodziec do wykonywania jej skutecznie i uczciwie. Kolejną funkcją państwa jest czuwanie nad realizowaniem praw ludzkich w dzie- dzinie gospodarczej i kierowanie nim; tu jednak główna odpowie- dzialność spoczywa nie na państwie, ale na poszczególnych ludziach oraz na różnych grupach i zrzeszeniach, z których składa się społe- czeństwo»” (KKK 2431).
− Jakie zadania spoczywają na państwie w zapewnieniu warun- ków dla działalności gospodarczej?
Tekst 4
„Zdarza się zaś często, i to w naszych czasach, że pracownicy stają się poniekąd niewolnikami swej pracy. Nie ma na to żadnego usprawiedliwienia w tzw. prawach ekonomicznych. A zatem cały pro- ces owocnej pracy winno się dostosować do potrzeb osoby ludzkiej i trybu jej życia, przede wszystkim jej życia domowego, zwłaszcza, gdy chodzi o matki rodzin, i mając zawsze na względzie i płeć, i wiek.
Ponadto pracownicy winni mieć możność rozwijania swych zdolno- ści i osobowości właśnie przez samo wykonywanie pracy. Jak z jednej strony winni oni z należytym poczuciem odpowiedzialności wkładać swój czas i siły w wykonanie pracy, tak z drugiej powinni też wszyscy
dysponować wystarczającym odpoczynkiem i czasem wolnym, tak by mogli poświęcać się życiu rodzinnemu, kulturalnemu, społecz- nemu i religijnemu. Przede wszystkim powinni znajdować sposob- ność swobodnego rozwijania tych sił i uzdolnień, których być może nie mogą doskonalić w pracy zawodowej” (Gaudium et spes, 67).
− Jakie warunki powinny być spełnione, aby praca przynosiła dobre efekty?
Tekst 5
„Dostęp do pracy i zawodu powinien być otwarty, bez niesprawie- dliwej dyskryminacji, dla wszystkich, mężczyzn i kobiet, zdrowych i niepełnosprawnych, tubylców i emigrantów. Zależnie od okoliczno- ści społeczeństwo powinno ze swej strony pomóc obywatelom w uzy- skaniu pracy i zatrudnienia” (KKK 2433).
− Jak powinna wyglądać sprawa dostępu do pracy?
Tekst 6
„Problem bezrobocia staje się problemem szczególnie bolesnym wówczas, gdy zostają nim dotknięci przede wszystkim młodzi, którzy po zdobyciu przygotowania poprzez odpowiednią formację kultural- ną, techniczną i zawodową, nie mogą znaleźć zatrudnienia. Ich szczera wola pracy, ich gotowość podjęcia własnej odpowiedzialności za rozwój ekonomiczny i społeczny rodzi wówczas przykrą frustrację. Obowiązek świadczeń na korzyść bezrobotnych, czyli obowiązek wypłacania odpo- wiednich zasiłków niezbędnych dla utrzymania niezatrudnionych pra- cowników oraz ich rodzin, jest powinnością wynikającą z najbardziej podstawowej zasady porządku moralnego w tej dziedzinie – to znaczy z zasady powszechnego używania dóbr, albo inaczej jeszcze i po prostu:
z prawa do życia i utrzymania” (Jan Paweł II, Laborem exercens, 18).
− Jakie jest stanowisko Kościoła wobec bezrobocia?
Tekst 7
„Słuszne wynagrodzenie jest uzasadnionym owocem pracy.
Odmawianie go lub zatrzymywanie może stanowić poważną niespra- wiedliwość. Aby ustalić słuszne wynagrodzenie, należy uwzględnić
jednocześnie potrzeby i wkład pracy każdego. «Należy tak wynagradzać pracę, aby dawała człowiekowi środki na zapewnienie sobie i rodzinie godnego stanu materialnego, społecznego, kulturalnego i duchowego stosownie do wykonywanych przez każdego zajęć, wydajności pracy, a także zależnie od warunków zakładu pracy i z uwzględnieniem dobra wspólnego. Porozumienie stron nie wystarczy do moralnego usprawie- dliwienia wysokości wynagrodzenia»” (KKK 2434).
− Jakie jest stanowisko Kościoła odnośnie wynagrodzenia za pracę?
Praca jest podstawą rozwoju wewnętrznego, intelektualnego, społecznego człowieka. Jest źródłem wytwarzania dóbr materialnych, utrzymania rodziny. Praca jest dla człowieka a nie człowiek dla pracy.
ZAKOŃCZENIE
Praca jest dobrem. Swoją pracą człowiek kształtuje świat, przysto- sowując go dla siebie i innych, rozwija i ubogaca swe człowieczeństwo.
Patronem ludzi pracy jest Święty Józef. Za jego wstawiennictwem prośmy w ciszy Pana Boga w intencji ludzi pracy, o to, by godnie wypełniali swoje obowiązki. Powierzmy mu również wszystkich bez- robotnych, prosząc dla nich o nadzieję i wiarę w lepsze jutro.
Chwila modlitwy w ciszy.
− W jaki sposób chrześcijanin powinien dobrze i rzetelnie realizo- wać swoje powołanie do pracy?
Metoda „burza mózgów”.
Uczniowie, korzystając z dokonanej analizy tekstów źródłowych mają wykonać ćwiczenie.
Propozycja 1
Wypisz rady dla człowieka, który chce dobrze wypełniać swój obowiązek pracy. Co powinno być dla niego ważne i co powinien wziąć pod uwagę, aby należycie realizować swoje zawodowe powołanie?
J
Propozycja 2 − Praca indywidualna.
Wypisz warunki dobrej, ciekawej i dającej satysfakcję pracy, z zachowaniem zasad prawa Dekalogu.
Prezentacja wyników pracy.
Realizować swoje powołanie zawodowe to:
− pogłębiać swoje kompetencje,
− sumiennie wykonywać swoje obowizki,
− kierować się życzliwością wobec swoich współpracowników,
− modlić się.
Autorefleksja.
Pomyśl:
– Jak dziękuję Panu Bogu za trud pracy swoich rodziców i bliskich?
– W jaki sposób wypełniam swoje obowiązki?
– Jak rozwijam swoje talenty i umiejętności?
ZESZYT UCZNIA
Wnioski z analizy tekstów źródłowych.
„Praca ludzka, która polega na tworzeniu i wymianie nowych dóbr lub na świadczeniu usług gospodarczych, góruje nad innymi elemen- tami życia gospodarczego, ponieważ te mają jedynie charakter narzę- dzi” (Gaudium et spes, 67).
Każdy człowiek został przez Boga powołany do pracy. Każda wykonywana przez niego praca ma swój sens i swoją wartość.
PRACA DOMOWA
Napisz artykuł na temat: „Praca wartością człowieka”.
MODLITWA
„Ojcze nasz”.
X
?
H
