Henryk Bogacki
"Krise der Kirche - Chance des
Glaubens : die „Kleine Herde” heute
und morgen", wyd. Karl Färber,
Frankfurt a. M. 1968 : [recenzja]
Collectanea Theologica 40/1, 169-170
R E C E N Z J E
169
w w ielkiej in stytu cji o określonych, dość sztyw n ych form ach organizacyj nych, a skłonnej do konserw atyzm u.
H o u t a r t w yznaje pogląd, że napięcia w organizacji nie stanowią nieszczęścia, którego należy unikać, lecz są objaw em zdrowia, dopiero ich brak dowodzi zam ierania życia. Stąd jego zdaniem celow e jest naw et prow okow anie napięć. Opowiada się za strukturam i gw arantującym i rzeczy w iste w spółdziałanie członków Ludu Bożego w funkcjonow aniu instytucji K ościoła, co z natury rzeczy nieuchronnie prowadzi do różnicy zdań i napięć.
Autor podchodzi do zagadnień od strony socjologicznej, lecz nie traci z oczu w ytycznych teologicznych. Ostatni sobór nie zakończył przem ian w K ościele, lecz zdecydow anie zapoczątkował proces, który jest nie do zaham owania. H o u t a r t analizuje metodą socjologiczną przem iany rozpo częte w Kościele. N iem al każdy elem ent Kościoła jako instytucji został w ostatnich kilku latach zakw estionow any bezpośrednio przez sobór lub pośrednio poprzez określenie Kościoła jako Ludu Bożego. * Autor opisuje kierunek przemian na poszczególnych odcinkach życia kościelnego i form y proponowane przez w y siłk i reformatorskie. Dzięki w spółczesnym środkom m asowego przekazu postulow anie przemian odbywa się w tem pie wprost oszałam iającym , szczególnie na tle dotychczasow ego im mobilizm u cechują cego nie tylko Kościół katolicki czy K ościoły chrześcijańskie, lecz w ogóle w szelk ie instytucje religijne. Procesy te (także realizow anie p o stu la tó w ) przebiegają szybko, często ponad m ożliwości asym ilacyjne społeczności kato lickich. O sw ajanie się ze zm ianam i nie postępuje jednakowo. W ysoki procent w iernych, traktujący uniform izm i niezm ienność instytucji Kościoła niem al jako konieczne jego atrybuty, nie może pogodzić się z faktem zachodzenia przemian.
Obecną sytuację w K ościele H o u t a r t charakteryzuje jako pew ną for m ę a n o m i i czyli stan przem ian, w którym grupa nie posiada pewności odnośnie do w łasnych norm. D otychczasowe k odyfikacje praw ne zostały zdystansow ane przez uchw ały soborowe oraz ich konsekw encje, a jeszcze nie w ydano nowych norm prawnych. Jednakże autor przestrzega przed pośpiechem w ustalaniu nowego prawa kanonicznego. N ie chodzi o to, by jak najszybciej dostarczyć szczegółow ych w ytycznych! Pośpiesznie określone normy byłyby skazane na dezaktualizację w krótkim czasie.
Harvey C o x w przedm owie czyni ciekaw e spostrzeżenie. Uważa, że w yw ody H o u t a r t a odnoszą się nie tylko do Kościoła katolickiego, lecz dotyczą — może w w iększym stopniu — rów nież innych K ościołów chrześ cijańskich. Panuje wśród nich w ielk ie skostnienie, jakkolw iek często ukryte pod retorycznym i w yrażeniam i o „funkcji św ieck ich ,, czy „autonomii gm iny”. K ościół katolicki przeżył Vaticanum II jako nowy im puls, podczas gdy w ielu łudzi się, że np. protestantyzm nie potrzebuje w łasnego aggiornamen-
to. Książka H o u t a r t a dotyka w ięc — z w yjątkiem niektórych specy ficznie katolickich problem ów — bolączek całego chrześcijaństw a. D latego jej w artość i znaczenie wykracza poza K ościół katolicki.
Ks. H enryk Bogacki S J9 W arszawa
K r ise der Kirche — Chance des Glaubens. Die „Klein e H erde” heute und m orgen, w yd. Karl F ä r b e r , Frankfurt a.M. 1968, Verlag Josef Knecht,
s. 314.
D zieło stanow i zbiór artykułów przygotow anych przez przyjaciół i w spół pracow ników K. F ä r b e r a , znanego dziennikarza katolickiego, z okazji jego 80 urodzin. Teologowie, duszpasterze i publicyści starają się ułatw ić
170
R E C E N Z J Ezrozum ienie przemian zachodzących w e w spółczesnym Kościele. Zamierzają ukazać, że zjaw iska określane m ianem kryzysu stw arzają dla w iary nową szansę. Są zgodni w prześw iadczeniu, że nie ma już powrotu do średnio w iecznego m odelu Kościoła utożsamiającego się ze społeczeństw em (V o lk s
kirche). N atom iast zyskuje na znaczeniu św iadectw o o zbawieniu dawane
przez „małą trzódkę” (Łk 12, 32) Ludu Bożego.
A utorzy przedstaw iają rozm iary dzisiejszych przem ian w katolicyzm ie, charakteryzujących się przede w szystkim wyraźną krystalizacją praw dziw ie wierzących od katolików z im ienia. Owi szczerze w ierzący stanow ią — w edług szacunkowych obliczeń — nie w ięcej niż jedną trzecią (w m iastach nawet tylko jedną czwartą) zachodnioeuropejskich katolików . Zmiany licz bow e wyrażają głębsze procesy zachodzące w Kościele.
Obecnie rozpoczęło się m ozolne odróżnianie niezm iennej treści posłan nictw a Jezusowego od konkretnych uwarunkowań historycznych, jakie okre ślały form y przekazyw ania tej m isji przez kolejne pokolenia. W przeszłości łatw o zapomniano o tym rozróżnieniu, a utrw alony w K ościele system poglądów traktowano jako logiczne i konieczne rozw inięcie Objawienia. Dokonujący się proces jedni oceniają jako usuw anie przybudówek defor m ujących treść chrześcijaństw a, inni upatrują w nim lekkom yślne burzenie autentycznych w artości należących do istoty chrześcijaństwa.
Autorzy chętnie przyznają, że łatw iej w ysuw ać postulaty nowego od czytania chrześcijaństw a niż praktycznie je przeprowadzić. Dostrzegam y kierunek, jaki trzeba obrać, lecz w jego realizow aniu w ystęp uje w iele wahań i niejasności. Jednakże podjęte usiłow ania świadczą o niezw ykłej żyw otności i odwadze w spółczesnego Kościoła, który mirtio w ielu n iekon sekw encji w zasadzie popiera dążenie do odnowy teologii i życia k atolic kiego. Jesteśm y świadkam i w ydarzeń bez precedensu, gdyż w przeszłości Kościoła trudno znaleźć okresy, kiedy by wierni tak licznie angażowali się w świadom e przeżyw anie chrześcijaństw a, a opinia publiczna w ykazyw ałaby tak żyw e zainteresow anie przem ianam i w K ościele. Porzuciw szy dawną m etodę dyktowania recept i * potępiania odm iennych zapatrywań staram y się rozumieć rzeczyw istość pozakościelną i znaleźć odpowiedzi na dzisiejsze pytania.
Dla inform acji warto przytoczyć tem aty, jakim autorzy poświęcają uwagę: Manfred P l a t e , Die Chance der K rise (s. 9—28); Alfons B e i l ,
Aufstieg oder Niedergang der K irch e? (s. 29—46); Karl P f l e g e r , Auf der Suche nach einer neuen S piritualität (s. 47—65); Bernhard W e l t e , Die Christen und die Philosophie (s. 67—74); Oskar K ö h l e r , Der Glaube und die Geschichte (s. 75—84); R udolf P e s c h , „Sei g etrost, kleine Herde” (Lk 12, 32). Exegetische und ekklesiologische Erwägungen (s. 85—118); K laus
H e m m e r l e , Gemeinschaft des Zeugnisses: Wandlungen im kirchlichen
In stitutionsw esen (s. 119—144); Clemens B a u e r , K irche in der Nation, in der Völker ge Seilschaft (s. 145—157); Eugen W a l t e r , Die neue Sicht und die neue W ertu ng der Gemein de (s. 159—183); Max M ü l l e r , Zip- P ro b le m atik eines „christlichen Menschenbildes”. Fragmente aus einem „Trakta t über die Freih eit” (s. 185—216); Eva F i r k e l , Das Heilen des Arztes und das Heil des Glaubens (s. 217—247); A lfons A u e r , S inn w erte und Formen d er Aszese (s. 249—280); A lois W i n k l h o f e r , Dichter und Propheten
(s. 281—293); Albert-M arie B e s n a r d , M editation im modernen Leben (s. 295—311).
Sposób opracowania i w artość poszczególnych artykułów jest oczyw iście rozmaita. W szystkie jednak świadczą o rzetelnej trosce autorów o odkrycie i w skazanie nowej szansy w iary w e w spółczesnym K ościele.
