1
SPIS ZAWARTOŚCI p . n ,
PfaŁK&M k. ..
TECZKI
' £ / ! j. . ^.QM:
. ' U f t i Y & V W .
I./l. Relacja
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ——
1./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora _
"II. Materiały uzupełniające relację l{/ „ 3 ^ ^ ~ \)
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora ——
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. -— * III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945
III./5. Inne . r - IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne % Q
VI Fotografie JLiSj aĄj \j pU> ĄyO Cęf oĄ*\
2
3
4
5
6
7
8
9
NDAP-5b
LESZCZYŃSKA.'Helena z d. Kodrzycka
c. Jhna Kodrzyckiego i Anny Waliszewskiej
§ 17 #-10.19*10 Gałczewko,pow .Wąbrzeźno + 18.09*1985 Tbruń
PZP-AK Pomorze Toruń
A PT’
spis 3 nr 191 /ZB o r a /
£
ZB0W1D Be git. nr 0463737 ewid. nr 4422/TOR
/sprzedawczyni sklepowa,szwaczka/ ost. adres : Toruń,ul.Rydygiera14f/8 osoba cywilna, czł. PZP - AK I 1943 - areszt. V 1943 /
Ur. w 1910 r. w Gałczewku,pow. Wąbrzeźno,c.J&.na Kodrzyckiego,ko- lejarza.W 1920 r. przeniosła się z rodz. do Torunia.Ukończ.szkołę pod.
i roczny kurs handl.W 1928 poślubiła Tomasza Leszczyńskiego,podof.zaw.
Do wybuchu wojny i na pocz.okupacji nie pracowała.
W 1943 za pośr. męża wstąpiła do PZP-AK w Toruniu/kto zaprz.?
Przeprowadzała kurierów i rozpr. gazetki " Orzeł Biały” i "Biuletyn Informacyjny" oraz ulotki w jęz.niemieckim dla obywatarli Gdańska.
71 maja 1943 areszt, z mężem Tomaszem i ojcem J.Kodrzyckim i osadzona w więz. Gestapo na Wałach w Toruniu.Po paru m-cach przesłuchiwań, w paźdz.1943 wypuszczona /oświadczyła.że żyje z mężem w separacji i nic nie wiedziała o jego działaln./,skierowana dd pracy przymusowej u rodzin niem. w Toruniu.
po wyzwoleniu podj. pracę w Tor.S-pni Spoż. jako kierown.sklepu.
Od 1951 szwaczka^w Tor.Zakł.Przem.Odzież.,od 1938 renta inwalidzka.
Zm. w Toruniu w 1985 r.
Zob. też^ karty :
Leszczyński Tomasz Krajewski Józef , Kozianowski Adam
10
11
LESZCZYŃSKA HELENA /ps. Janka Jz d.Kodrzycka j Sb)
Urodź. 17.10.1910 w Gałczewku pow* V ąbrze 'ino. (Zmarła 18.09 .1 985, Szkoła niemiecka i polska powszechna w Toruniu oraz kurs handlo-
•■,/ • o i T^ygoo
Adres: 'ITudakul .Strzała owa 12 własny dom.
W 1928 r. wyszła za mąż za ogn.Tomasza Leszczyńskiego I Dyon Pomiarów na Stawkach - Podgórz. ^ k
Zaprzysiężona przez B.KalińskgfąVw 1943 r wraz z K.Szudzichowską.
Uczestniczyła w kursach sanitarnych odbywających się w domu Ja
gielskich. ul.Złota 3. > „* i
Przyjeżdżali do końca 1945 r. Zych\i gTbik z pakami gazetek/Cl; ^ ^ ) w jęz. niemieckim /Akcja f i / , Wieczorami wraz z Ireną Jagielską
ps.Ewa adresowały koperty, wyszukując adresy Niemców z książek telefonicznych.
Aresztowana 7.05.1943 r. wraz z ojcem. Osadzono ją na Wałach**
Matkę i niewidomą teściową z o s t a w i o n o w domu z dziećmi.
Helena była w więzieniu pół roku. Dowiedziała się o ucieczce Żbika, Filipskiego i Wąchorowskiego.
"a za no jej sprzątać w .-ekr et ariecie więziennygi^ musiało tam ____
chodzić do pracy nawet po zwolnieniu z więzienia. Tam się dowie
działa, że u Stauferorej znalazło Gestapo pamiętnik z notatkami.
Po wyjściu z więzienia nosiła paczki do więzienia, które w ra
mach samopomocy przynoszono do domu Ewy Jagielskiej skąd Helena je zabierała do jakiegoś Niemca, który za wynagrodzeniem dostar
czał je więźniom. Przekazywała grypsy i tą drogą odbierała grypsy od więźniów.
V 1944 r. przez kilka dni ukrywała się u niej Ewa, która musiała przejść na stopę nielegalną.
Chrzanowski, Nowak-Jeziorański,jI.Jagielska, Majewski Józef j
/ -/ Irena Jagielske-Nowakowa
12
L e sz c z y ń sk a H elena z d. K odrzycka ps. „Jan k a” (1910-1985), k o lporterka A kcji „N ” K G A K w Toruniu.
U rodzona 17 X 1910 r. w G ałczew ku pow. W ąbrzeźno; córka kolejarza Jana Ko- drzyckiego i A nny z d. W aliszew skiej. U częszczała w G ałczew ku do szkoły niem iec
kiej. W 1920 r., kiedy rodzice przenieśli się do Torunia, tu ukończyła p o lsk ą szkołę p o w sze ch n ą i roczny kurs handlowy. W 1928 r. w yszła za m ąż za T om asza L eszczyń
skiego, podoficera zaw odow ego, w 1939 r. w stopniu ogniom istrza I D yonu Pom iarów Art. 31 pal. N ie pracując zaw odow o w ychow yw ała dw oje dzieci. M ąż w czasie okupacji podpisaw szy D V L pracow ał ja k o ślusarz. M ieszkali w e w łasnym dom ku na S taw kach ul. Strzałow a 12, razem z m a tk ą H eleny i jej teściam i. M ąż był w cześnie zaangażo
w any w lokalnej działalności konspiracyjnej to ru ń skiego środow iska podoficerskiego. W końcu 1942 r. zaprzysiężony w AK ja k o punkt rozdzielczy prasy A kcji „N ” biu ra Inform acji i Propagandy K om endy G łów nej AK. M agazyn podziem nej prasy m ieścił się w piw nicy dom u. H elena w yjeżdżała z p rasą m .in . do punktów w K ow alew ie i G olubiu, przeprow adzała rów nież kurierów i ukryw ała ich po k ilka dni. R azem z Ire n ą Jagielską (obecnie N o w ak) ps. „E w a” , ku rierk ą szefa S ztabu K O , w ypisyw ała stosy kopert adresow anych do N iem ców przew ażnie z Torunia i G dańska, których adresy w yszukiw ała w książkach telefonicznych. („Ew a” pracująca n a poczcie dw orcow ej w suw ała pliki listów do w orka z pocztą). U L eszczyńskich był też zapasow y punkt noclegow y dla kurierów. N a p o czątku 1943 r. H elena została zaprzysiężona ja k o „Janka” przez B olesław ę K aliń sk ąp s.
„L ula” , kier. Referatu W S K Insp. Toruń, razem z K azim ierą Szudzichow ską. Obie, p rzy
dzielone do rezerw ow ej Sekcji Sanitarnej R eferatu W S K G am . A K Toruń (którym k ie
ro w ała H elena K ałam ajska ps. „K lem entyna”), ukończyły kurs sanitarny szkoląc się w m ieszkaniu Jagielskich przy ul. Złotej 3. (D o końca okupacji nie znały nazw y organiza
cji, do której zostały zaprzysiężone - co było na P om orzu nagm inne ze w zględów b ez
pieczeństw a).
D nia 6 V 1943 r. u L eszczyńskich gestapo założyło „kocioł” , czekając n a k u riera A kcji „N ” z Warszawy, Stanisław a W itkow skiego ps. „Żbik” (o je g o przybyciu zostało pow iadom ione praw dopodobnie p odczas aresztow ań dnia 5 V t.r. w punkcie k ontakto
w ym w Skępem k. Lipna). U jęto „Ż bika” , gdy przybył po północy i zabrano go w raz z Tom aszem i ojcem H eleny do w ięzien ia toruńskiego na W ałach. H elenę, o d w a ż n ą sprytną, grającą „gapow atą” , gestapo zostaw iło z dziećm i. Z dołała ona, m im o p o zo sta
w ien ia w dom u dw óch gestapow ców , w raz z m a tk ą spalić paczkę ulotek, p rzyniesio
nych z piw nicy w w iadrze z kartoflam i; u daw ała gorliw ość w nakazanym p rzez gesta
pow ców paleniu polskich książek, do których w kładała ulotki. D zieciom kazała zad ep tyw ać na łączce nadpalone resztki papierów w ydobyw ające się z kom ina. W krótce je d nak została aresztow ana. W sierpniu 1943 r., kiedy w ięzienie było p rzepełnione n a sku
tek „w sypy” w organizacji PAP, p o trafiła doprow adzić do tego, że zrobiono z niej po m ocnicę kalifaktora, co um ożliw iło je j udzielenie pom ocy w udanej ucieczce „Ż biko
w i” i dalszym 6 w ięźniom . S łużyła p o m o c ą także innym w ięźniom . P rzechow yw ała m .in. lekarstw a chorem u n a serce w ięźniow i płk. R udolfow i O strihanskyem u (przygo
tow ujący ucieczkę w ięźniow ie zaproponow ali m u udział, ale on nie w yraził zgody, uw ażając j ą za beznadziejną). Sprzątając w sekretariacie w ięzienia (a m usiała to robić także po w ypuszczeniu na w olność) dow iedziała się i p rzekazała w iadom ość, że u Stau- ferowej w ięzionej na W ałach w spraw ie PAP, gestapo znalazło pam iętnik z w ielu d any
mi. H elenę, która nie przyznaw ała się do niczego, zw olniono w październiku 1943 r., skazaw szy j ą n a p rzy m u so w ą pracę służącej u N iem ki. W ów czas odw ażnie nadal czyn
na w konspiracji, zorganizow ała razem z K aliń sk ą przekazyw anie paczek dla w ięźniów przekupiw szy niem ieckiego policjanta, który razem z ży w n o ścią n o sił grypsy. U kryła rów nież przez kilka dni p o szukiw aną przez gestapo Irenę Jagielską.
P o w ojnie H elena pracow ała ja k o k ierow niczka sklepu, a od 1951 r. ja k o szw aczka.
W 1958 r. przeszła na rentę inw alidzką. Z m arła w 1985 r. w T oruniu i ta m została pochow ana.
AP Toruń, A ktaZ B oW iD spis 3 nr 191; AP AK, T.: Jagielska I., L eszczyńska H ., L eszczyń ski T., W itkowski S.; K o m o r o w s k i K ., Leksykon...-, Sł. Konsp. Pom., cz. 1, 3.
^ > U p U . . t e Y - y c D f Y W O H h l A j U E l ż b i e t a Z a w a c k a
A W . 'o . 3 3 '
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
^ 1 J ot]am
Leszczyńska Helena ps.Janka
Wraz z mezem Tomaszem ps.Leszcz miała w domu meline,gdzie były deponowane ulotki w ramach akcji "N",które przywoził Zych (,kpt.Z.Jeziorański) i Zbik (Witkowski) ,który "był kolejarzem i jezdził na teren GG.Ulotki te w jez. ni niemieckim były wkładane do gazet,miesięczników i książek,które należało wrzucac do skrzynek ustawionych na dworcach,a przeznaczonych dla wogska niemieckiego na frontach.Wysyłało sie również poczta pod adresy Niemców odznaczajacych sie wrogim stosunkiem do Polakow.Wiosna w 1943r Leszcz został aresztowany,Gestapo załozyło u nich "kocioł",wpadł również Zbik.
Została również aresztowana Helena Leszczyńska,ale po 2 tygodniach zwolniono ja.w piwnicy w worku z ziemniakami miała ukryte ulotki,których Gestapo mimo rewizji nie znalazło.Kazali jej spalić książki polskie.
Wtedy Janka kazała matce rozpalić piec i pod pozorem palenia książek zniszczyła ulotki,które całymi plikami wylatywały kominem.Nakazała swoim dzieciom Zbyszkowi i Krysi by zorganizowały zabawę z dziećmi sasiadow i rozdeptywały ulotki.
Odwiedzajac w wiezieniu meza przenosiła od więźniów grypsy i wiadomości dla więźniów.
W 1943r podjęła ponownie prace konspiracyjna,uczeszczajac w domu Ewy Jagieł skiej na kursy sanitarne prowadzone przez zawodowa pielegniarke Terese.
Jezdziła do Kowalewa jako kurierka.
Kiedy Irena Jagielska musiała uciekac z domu,udzieliła jej tygodniowej kwatery.Po raz drugi przechowywała ja 2 tygodnie po aresztowaniu Rekina ppłk.J.Chylińskiego,kiedy poszukiwało ja UB.
Mimo,ze miała starszych rodzicow i dwoje małych dzieci,nigdy nie okazała leku i nie odmowiła pomocy.
26
27
28
29
30
31
B. Chrzanowski, "Konspiracja ... ", str. t o
K.Wo jt/VI.94.
32
A
LESZCZYŃSKA H. p s ."Janka" :o AK
Kurierka Łączności Konspiracyjnej Sztabu KO ZWZ-AK Pom. , obok; Anny Dul akiej, Barbary D u l s k i e j , Janiny Dulskiej, Kazimiery Bartel, Jadwigi Deruckiej,
Marii Białej, Franciszki Gendaszek, K.Hoffmann, Ewy Jagielskiej, Ireny Jagielskiej, Leokadii
Jagielskiej, M .Sypniewskiej.
Zr.: B.Chrzanowski, Konspiracja rządu RP w regionie nadbałtyckim ( 1 9 3 9 - 1 9 4 5 ) , [w:] Walka podziemna...,
s . 1 3 2 .
fĄ(yf 'Sb
