RO CZNIK PO L SK IE G O TO W A R Z Y ST W A G EOLOGICZNEGO A N N A L E S DE L A SO C lE T E G EO LO G IQ U E DE PO LO G N E
Tom (Volume) X XXVII — 1967 Zeszyt (Fascicule) 4 K raków 1967
STRESZCZENIE REFERATÓW Z POSIEDZEŃ NAUKOWYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
Resum es de communications des seances scientifiques de la Societe Geologiąue de Pologne
K R Z Y SZ T O F G RZY BO W SK I
WSTĘPNA CHARAKTERYSTYKA SEDYMENTOLOGICZNA OSADÓW KEMOWYCH
Essai de caracteristiąue des sedim en ts de k e m e s
Szczegółową charakterystykę sedymentologiczną osadów kem owych przedstawiono na przykładzie profilu w ału kemowego w Ostrowitem koło Golubia-Dobrzynia ( N i e w i a r o w s k i , 1959). W górnej części tych osa
dów wydzielono 3 kompleksy, różniące się charakterem warstwowania i uziarnienia.
1. K o m p l e k s d o l n y zbudowany jest z piasków drobnoziarni
stych i średnioziarnistych, w arstw owanych poziomo (miejscami zaburzo
nych). Osady te zostały złożone prawdopodobnie w III fazie transportu (fazy transportu według G. K. G i l b e r t a (1914) i S. D ż u ł y ń s k i e - g o (1963).
2. K o m p l e k s ś r o d k o w y (około 3 m miąższości) reprezentowa
ny jest przez przewarstwienia piasków drobnoziarnistych i mułów. Piaski odznaczają się przeważnie warstw owaniem zmarszczkowym (ripple cross- -lamination), utworzonym w warunkach II fazy transportu. W ystępujące również piaski w arstwowane faliście-rów nolegle i m uły odpowiadają fa
zie I.
Badania warstwowania zmarszczkowego i powierzchni granicznych warstw wykazały, że w omawianych osadach występują zmarszczki prą
dowe. Stwierdzono, że faliste powierzchnie graniczne warstw (powierzch
nie zmarszczkowe) są genetycznie ściśle związane z charakterem w arst
wowania. Terminem zmarszczki (ripple marks) należy w ięc w edług auto
ra określać zespoły skośne utworzone w II fazie transportu, a nie tylko ich górne powierzchnie akumulacyjne.
W przekrojach prostopadłych do powierzchni warstw i równoległych do kierunku przepływu prądu wyodrębniono kilka typów zmarszczek.
W zależności od kształtu zmarszczek wydzielono zmarszczki klinowate i soczewkowate, a w zależności od w zajem nych stosunków m iędzy sąsied
nim i zmarszczkami — zmarszczki pojedyncze i nachodzące. Stwierdzono ponadto, że zmarszczki mogą różnić się w ew nętrznym ułożeniem warste
wek. Wyróżniono w związku z tym w arstwowanie przekątne, styczne
— 566 —
i ciągłe. Zmarszczki z warstwowaniem ciągłym związane są również z w a runkami II fazy transportu, przy czym w procesie ich powstania oprócz działalności prądów trakcyjnych dużą rolę odegrała sedym entacja drob
nego materiału z zawiesiny. Materiał ten gromadzony był głównie na do- prądowych (proksymalnych) zboczach zmarszczek.
Zespoły piasków i m ułów warstwowanych faliście — równolegle po
wtarzają w spółkształtnie powierzchnie starszych nierówności dna zbior
nika (najczęściej — powierzchnie zmarszczkowe), na których zostały osadzone, głów nie z zawiesiny. Dla zespołów tych, połączonych czasem w grupy, zaproponowano nazwę pokryw piaszczysto-m ułowych.
3. K o m p l e k s g ó r n y , o miąższości około 1 m, stanowią piaski drobnoziarniste i średnioziarniste, bez wyraźnego warstwowania. W stro
pie tych osadów pojawiają się liczne głaziki materiału północnego. Kom
pleks ten ma charakter wytopiskowy, częściowo prawdopodobnie resi- dualny.
Osady kompleksu dolnego i środkowego zaburzone są niew ielkim i usko
kami i deformacjami spływowym i. W powstaniu tych zaburzeń dużą rolę odgrywałt) obciążenie osadem młodszym i zmiany zawodnienia.
Charakter sedym entacji osadów w ału kem owego w Ostrowitem jest typowy dla większości znanych kemów lim noglacjalnych i pokrewnych.
Dotychczasowe w yniki badań wskazują na dużą gęstość prądów osadza
jących, prowadzącą do utworzenia warstwowania z cechami osadów prą
dów zawiesinowych (turbidites).
Szczegółowa analiza warstwowania osadów kem ow ych i jego defor
macji może w yjaśnić dokładnie charakter przepływu prądu. Obserwacje sedymentologiczne pow inny być porównywane z w ynikam i badań geomor
fologicznych.
Z a k ł a d Ge o lo gi i D y n a m i c z n e j U n i w e r s y t e t u W a r s z a w s k i e g o
W Y K A Z L IT E R A T U R Y B IB L IO G R A P H IE
D ż u ł y ń s k i S. (1963), W sk a źn ik i k ie r u n k o w e tran sp ortu w osadach flis z o w y c h (D irectional stru ctu res in F lysch ). — S tu d ia Geol. Pol., vol. X II. W arszaw a.
G i l b e r t G. K. (1914), T h e tran sp ortation of debris by r u n n in g wa'ter. — U .S. Geol.
S urv. Prof. Pap., no 86. W ashington.
N i e w i a r o w s k i W. (1959). F orm y p o lo d o w c o w e i ty p y d eg la cja c ji na W y so czy źn ie C h ełm iń sk iej (G lacial fo rm s a n d ty p es of d e g la cia tio n on th e m o ra in P la te a u of C h ełm no — B yd goszcz district). — S tu d ia Soc. Sci. T o ru n en sis, vol. 4, nr 1. Toruń.
