Stanisław Balbus
–biobibliografi a
Stanisław Kazimierz Balbus urodził się 8 maja 1942 roku w Sieradzu jako syn Ludwika i Antoniny Marii z Malinowskich. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształ- cącego im. Kazimierza Jagiellończyka w Sieradzu (jako uczeń IX klasy debiutował wierszem Wiosna na łamach harcerskiego tygodnika „Na Przełaj”), w 1961 roku podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Od początku studiów jako wolontariusz uczestniczył w seminariach Marii Dłuskiej poświęconych zagadnieniom języka artystycznego; podczas studiów (i w pierwszych latach po ich ukończeniu) był też uczestnikiem konwersatorium z wersyfi kacji i prozodii prowadzonego przez Marię Dłuską w Instytucie Badań Literackich PAN oraz konwersatorium z zakresu języka artystycznego Marii Re- naty Mayenowej.
Przez dwa lata brał udział w seminarium z językoznawstwa ogólnego Tadeusza Milewskiego i Jerzego Kuryłowicza, przez rok studiował statystykę i probabilistykę na wydziale matematyki oraz słuchał wykładów z teorii muzyki na muzykologii.
Na polonistyce, równolegle z seminarium magisterskim kierunkowym u Ma- rii Dłuskiej uczestniczył w seminarium z metodologii badań literackich Henryka Markiewicza.
W 1966 roku ukończył studia polonistyczne.
Pracę magisterską pt. Stylizacja i zagadnienia prozy poetyckiej napisał pod kie- runkiem Marii Dłuskiej.
Henryk Markiewicz tak pracę tę ocenił:
Studium świadczy o wysokim i wielostronnym przygotowaniu naukowym autora (lepszym zresztą w zakresie teorii niż historii literatury), znacznie przewyższa poziom nawet dobrych prac magisterskich. Można kwestionować niektóre założenia teoretyczne autora (pojęcie stylizacji i motywu) oraz jego szczegółowe interpretacje [...], nie zawsze niezbędną scjenty- fi czność wywodu – niemniej jednak praca wzbogaca istotnie naszą dotychczasową wiedzę o prozie poetyckiej Młodej Polski i zasadach stylizacyjnych Żywych kamieni i w części przy- najmniej nadaje się do druku.
Bardzo dobrze.
20. 6. 66. H. Markiewicz
Kazimierz Wyka opatrzył recenzję Markiewicza dopiskiem:
Zgadzam się całkowicie z powyższą opinią, a także propozycją druku (częściowego).
Egzamin magisterski złożył 1 lipca 1966 roku przed komisją w składzie prof.
prof. Mieczysław Piszczkowski, Kazimierz Wyka, Henryk Markiewicz. Odpowia- dał na pytania: Założenia metodologiczne pracy; Stylizacja a teoria funkcji języko- wych Jakobsona; Żywe kamienie a literatura Młodej Polski; Pastisz a stylizacja; Żywe kamienie na tle twórczości Wacława Berenta. Wynik egzaminu: bardzo dobrze1.
Po obronie pracy magisterskiej został zatrudniony w Zakładzie Poetyki i Styli- styki Katedry Literatury Polskiej UJ.
Już w styczniu 1968 roku poprosił Radę Wydziału Filologicznego UJ o otwar- cie przewodu doktorskiego; promotorem dysertacji pt. Teoria prozy poetyckiej w ujęciu poetyki historycznej. (Próba opisu zjawiska w trzech zwrotnych dla niego momentach procesu historycznoliterackiego) była Maria Dłuska (przy współudziale Jerzego Kuryłowicza). Za zgodą promotorki tytuł rozprawy był trzykrotnie zmie- niany i precyzowany: w listopadzie 1969 roku Rada Wydziału wyraziła zgodę na zmianę tytułu Zasadnicze tendencje stylistyczne prozy poetyckiej w ujęciu poetyki historycznej. (Romantyzm – Modernizm – literatura najnowsza) na: Proza poety- cka Zygmunta Krasińskiego jako zjawisko lingwistyczne i literackie, wreszcie – we wrześniu 1975 roku profesor Maria Dłuska występuje do Rady Wydziału o osta- teczną zmianę tytułu (tematu) rozprawy doktorskiej na: Aktualizacja akustyczna tekstu literackiego. Kontekst twórczości naukowej Balbusa z lat 1966–1975 zmiany te (czy raczej doprecyzowania) w pełni uzasadnia.
16 stycznia 1976 roku odbyła się publiczna obrona pracy doktorskiej Stanisła- wa Balbusa. Recenzentami byli prof. prof. Mieczysław Karaś, Maria Renata Maye- nowa i Henryk Markiewicz.
Maria Renata Mayenowa pisała:
Swoją wypowiedź recenzentki poświęcam referowaniu zasadniczego przewodu rozprawy i dyskusji z jej niektórymi tezami. Dyskusja ta w intencji recenzentki jest zarówno wyrazem partnerskiego szacunku dla poziomu obserwacyj zawartych w rozprawie, jak i zaintereso- wania dla samego tematu, który w moim przekonaniu jest tyleż ważny, co bardzo trudny2. Henryk Markiewicz stwierdzał:
Jest to studium z pogranicza teorii dzieła literackiego, prozodii, składni i gramatyki tekstu.
[...] ujawnia się w tej rozprawie talent naukowy dużej klasy. Świadczy o tym rozległość hory- zontów autora, bogactwo jego pomysłów i dociekliwość teoretyczna, z którą szczęśliwie idą w parze umiejętności analizy i interpretacji konkretnych tekstów literackich3.
1 Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego WFlg 141.
2 A UJ WFlg 155.
3 Ibidem.
Mieczysław Karaś, językoznawca, podkreślał:
Jest to nowatorska próba interpretacji tekstu od strony jego akustycznych możliwości, dotąd słabo lub w ogóle nie docenionych. Bogata literatura przedmiotu, wykorzystana ze znaw- stwem i krytycznie przetworzona stawia opracowanie S. Balbusa w czołówce tego rodzaju ujęć nie tylko w polskiej literaturze naukowej. Znacznie też praca przekracza wymagania roz- prawy doktorskiej. Byłbym nawet zdania, że należy ją zaraz [podkreśl. M. Karaś] wydać dru- kiem w języku światowym, ponieważ z pewnością stanowi istotne i ważne wydarzenie meto- dologiczne oraz może być podnietą do dalszych dyskusji i dalszych rozważań teoretycznych4. Postulat Mieczysława Karasia zrealizowany został w roku 1981 – nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego w serii Zeszytów Naukowych UJ wydano Texte lit- téraire et sa structure acoustique w przekładzie Barbary Sosień-Balbusowej5; nie trzeba przypominać ogólnego, polityczno-społecznego kontekstu roku 1981 i lat następnych, mało sprzyjającego obiegowi i promieniowaniu polskich idei literatu- roznawczych za granicą.
W roku 1976 został powołany na stanowisko adiunkta w Katedrze Teorii Lite- ratury Instytutu Filologii Polskiej UJ.
We wrześniu 1987 roku Stanisław Balbus zwraca się do Rady Wydziału Filo- logicznego UJ z prośbą o otwarcie przewodu habilitacyjnego na podstawie „za- kwalifi kowanej do druku” w Wydawnictwie Literackim pracy pt. Między stylami.
(Stylizacja i zjawiska pokrewne w procesie historycznoliterackim); z powodu kło- potów wydawniczych podstawą habilitacji była rozprawa Intertekstualność a pro- ces historycznoliteracki (wydana nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego w serii Prac Habilitacyjnych, stanowiąca „skróconą wersję pierwszej części książki Mię- dzy stylami”6). 21 lutego 1989 roku Komisja Wydziałowa do sprawy przewodu habilitacyjnego dra Stanisława Balbusa – zapoznawszy się z opiniami recenzen- tów: prof. Jerzego Ziomka (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. Michała Głowińskiego (Instytut Badań Literackich PAN) i prof. Henryka Markiewicza (UJ) przedstawiła wniosek o dopuszczenie dra Stanisława Balbusa do kolokwium habilitacyjnego.
W protokole z posiedzenia Komisji czytamy:
Prof. Ziomek uznaje rozprawę habilitacyjną za „dzieło ogromnej erudycji i wielostronnych kompetencji [...] a zarazem odważne w poszukiwaniu niebłahych rozwiązań. [...] Zagadnie- nie strategii intertekstualnych traktuje dr Balbus jako składnik procesu historycznolitera- ckiego, co otwiera z kolei problematykę epok i prądów”.
[...] Prof. Głowiński oświadcza: „Jeżeli wartość dzieła mierzyć bogactwem tego, czym się w nim zajęto, monumentalna praca [...] zasługuje na ocenę najwyższą i niekłamany podziw.
4 Ibidem.
5 Zob. poz. 140 bibliografi i.
6 Zob. poz. 185 bibliografi i; pełna wersja pracy Między stylami ukazała się w 1993 roku (II wydanie – 1996) nakładem Towarzystwa Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas; zob. poz. 219, 246 bibliografi i.
[...] [cała] obszerna praca jest nie tylko świadectwem [...] umiejętności myślenia i formuło- wania nowej problematyki, świadectwem ogromnej erudycji i szerokich kompetencji, jest także przekazem bujnej indywidualności naukowej”.
[...] Wreszcie prof. Markiewicz wyraża „z naciskiem” opinię, że jest to praca wybitna, wręcz imponująca7.
Kolokwium habilitacyjne odbyło się 8 marca 1989 roku.
Wykład habilitacyjny nosił tytuł: Kontekstualizacja tekstu i tekstualizacja kon- tekstu literackiego. (Próba eksperymentalnej interpretacji jednego tekstu w polach różnych doświadczeń hermeneutycznych).
W podsumowaniu (po ocenie odpowiedzi na pytania recenzentów i członków Rady Wydziału) prof. Henryk Markiewicz „dał wyraz swej dumie, iż dr Balbus jest jego instytutowym kolegą”, a „prof. Maria Honowska określiła kolokwium jako imponujące”8.
Centralna Komisja Kwalifi kacyjna do spraw Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów 17 grudnia 1990 roku zatwierdziła habilitację Stanisława Balbusa.
W lutym 1992 roku Rada Wydziału Filologicznego UJ procedowała sprawę awansu doc. dr hab. Stanisława Balbusa na stanowisko profesora nadzwyczajne- go UJ.
Troje recenzentów: prof. prof. Lucylla Pszczołowska (Instytut Badan Litera- ckich PAN), Edward Balcerzan (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Pozna- niu) i Henryk Markiewicz (UJ) przedstawiło opinie o dorobku naukowym Balbusa i Komisja Rady zaproponowała wszczęcie procedury nadania mu tytułu naukowe- go profesora; ponieważ Henryk Markiewicz był wówczas członkiem Centralnej Komisji do spraw Kadr Naukowych, postanowiono powołać dodatkowego recen- zenta – prof. Jacka Łukasiewicza (Uniwersytet Wrocławski).
Lucylla Pszczołowska stwierdzała:
Stanisław Balbus ma dwie cechy, bardzo ważne dla uczonego, jeśli występują – jak u niego – w połączeniu: wielką inteligencję i wielką pracowitość. Jego teoretyczne rozważania są z reguły uwiarygodnione badaniami materiałowymi, za znakomitymi, nieraz błyskotliwymi formułami stoi rozległa wiedza, umiejętność operowania aparatem metodologicznym i na- ukowa uczciwość. Sprawia to, że jego prace zajmują istotne miejsce we współczesnej nauce o literaturze9.
Edward Balcerzan konstatował:
Przez pewien czas wydawało mi się, że Stanisław Balbus – jak niewielu innych w naszym po- koleniu – reprezentuje typ badacza wręcz „rasowo” akademickiego, a więc elitarnego, odda-
7 Protokół z posiedzenia Komisji Wydziałowej do sprawy przewodu habilitacyjnego dra Sta- nisława Balbusa z dnia 21 lutego 1989 r., A UJ WFlg., s. 2.
8 Protokół z posiedzenia Rady Wydziału Filologicznego dnia 8 marca 1989 r. poświęconego kolokwium habilitacyjnego dra Stanisława Balbusa, ibidem.
9 Protokół z posiedzenia Komisji do sprawy awansu doc. dr hab. Stanisława Balbusa na profesora nadzwyczajnego [17 II 1992], ibidem.
lonego od „niższych” form komunikacji literackiej, człowieka znakomicie zorientowanego w problematyce specjalistycznej różnych dziedzin, wzbogacającego naukę rodzimą licznymi (napisanymi nienaganną polszczyzną) przekładami tak doniosłych prac, jak rzecz Proppa o baśni magicznej, jak rozprawy formalistów rosyjskich i twórców nowej szkoły struktural- nej z Tartu i Moskwy (Lotmana, Lewina, Uspienskiego, Piatigorskiego, Żołkowskiego i inn.);
wszystko to budowało obraz godny co prawda szacunku, ale i jednostronnie „gabinetowy”.
Otóż wkrótce się miałem przekonać, że Stanisław Balbus ma równie znakomite uzdolnienia popularyzatora i krytyka, bezbłędnie umiejącego problem zawile specjalistyczny sformuło- wać w sposób arcykomunikatywny10.
Jacek Łukasiewicz tak ocenił dorobek naukowy dr hab. Stanisława Balbusa:
Od dwudziestu lat prace jego są znane, czytane, cytowane – zarówno wersologiczne, teore- tycznoliterackie, jak i krytycznoliterackie. Jako krytyk cieszy się Stanisław Balbus dużym, stale wzrastającym autorytetem. Ostatnio wydane książki: Intertekstualność a proces histo- rycznoliteracki (1990) i Poezja w czasie marnym (1992) należą do rzeczywiście ważnych, odkrywczych i inspirujących książek literaturoznawczych11.
1 maja 1992 roku Stanisław Balbus dostał nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego UJ, a 11 maja 1993 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał mu tytuł naukowy profesora12.
25 czerwca 1998 roku Rada Wydziału Filologicznego UJ powołała Stanisława Balbusa na stanowisko profesora zwyczajnego w Instytucie Filologii Polskiej UJ.
W protokole z posiedzenia komisji Wydziału 17 czerwca czytamy:
Wszystkie recenzje są pozytywne. Recenzenci zgodnie stwierdzają, że prof. Stanisław Balbus
„jest uczonym dobrze znanym i cenionym w środowisku naukowym badaczy literatury”
(prof. Głowiński), jego „dorobek [...] zapewnił mu wybitne miejsce wśród polskich badaczy literatury” (prof. Markiewicz); to „jeden z najwybitniejszych dziś w Polsce znawców dok- tryn literaturoznawczych” (prof. Balcerzan)13.
Tak przedstawia się droga Stanisława Balbusa przez kolejne szczeble kariery akademickiej od magisterium do profesury, droga dokumentowana, komentowa- na przez najwybitniejszych przedstawicieli polskiego literaturoznawstwa.
Debiutem naukowym Balbusa była recenzja Próba metodologii powieści (Va- dim V. Kožinov: Proischoždenie romana. Teoretiko-istoričeskij očerk, Izdatelstvo
„Sovetskij pisatel”, Moskva, 1963) na łamach „Ruchu Literackiego” R. VII (1966), z. 3. Od tej pory recenzje naukowe, przekłady tekstów teoretycznoliterackich ro- syjskich strukturalistów, artykuły naukowe publikował systematycznie w „Ruchu Literackim”, „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach”, „Tekstach Drugich”, „Przestrze-
10 Ibidem.
11 Jacek Łukasiewicz, Ocena dorobku naukowego doktora habilitowanego Stanisława Balbusa w związku z wnioskiem o nadanie mu tytułu profesora [13 VIII 1992], ibidem.
12 „Sprawy Nauki”. Biuletyn Komitetu Badań Naukowych 1993, nr 3 (11), s. 17
13 Protokół z posiedzenia Komisji powołanej przez Radę Wydziału Filologicznego UJ w sprawie awansu prof. dr hab. Stanisława Balbusa na stanowisko profesora zwyczajnego, A UJ, WFlg.
niach Teorii” (będąc także członkiem komitetu redakcyjnego pisma); redagował też książki naukowe, zamieszczał artykuły w księgach zbiorowych.
Ważne miejsce w dorobku naukowym Stanisława Balbusa, obok prac autor- skich, zajmują przedsięwzięcia edytorskie; był współautorem edycji tekstów lite- rackich (Tadeusz Nowak, Czesław Miłosz, Sergiusz Jesienin, Kornel Filipowicz, Wisława Szymborska) oraz naukowych: wielotomowych wydań (starannie opra- cowanych wznowień) prac Henryka Markiewicza i Marii Dłuskiej.
Nie można też pominąć jednego jeszcze obszaru pisarstwa naukowego Bal- busa: biografi styki. Wzorcowym wręcz przykładem biografi i naukowej są nade wszystko: rozprawa Henryk Markiewicz jako teoretyk literatury14, a także obszer- ne, monografi czne opracowania, którymi opatrzył wybory pism Henryka Mar- kiewicza (O Henryku Markiewiczu – opowieść biografi czna z dygresjami)15 i Marii Dłuskiej (Maria Dłuska. Życie i twórczość)16. Trzeba także wspomnieć o tekstach poświęconych Marii Renacie Mayenowej17, Marii Indyk18 czy przyjacielowi autora, Tadeuszowi Nowakowi19.
W roku 1988 został Balbus członkiem Komisji Historycznoliterackiej Oddzia- łu Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, w 1992 – Komisji Poetyki i Stylistyki przy Międzynarodowym Kongresie Slawistów, w 1999 – Prezydium Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN; w 2001 – powołano go w skład Komisji Kultury Sło- wian Polskiej Akademii Umiejętności.
Za osiągnięcia naukowe wielokrotnie nagradzany: nagrody naukowe Rektora UJ 1969, 1976, 1982, 1993, 1997, 2002, 2008; nagrody Ministra Nauki i szkolni- ctwa Wyższego 1981, 1993, Nagroda Literacka im. Kazimierza Wyki20, Nagroda Sekretarza Wydziału I Polskiej Akademii Nauk im. Aleksandra Brücknera21.
W roku 1988 na indywidualne zaproszenie gościł na Uniwersytecie w Göte- borgu, gdzie wygłosił dziesięć wykładów na temat metodologii badań literackich w Polsce i krajach słowiańskich oraz kilka odczytów o literaturze polskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku.
Duży obszar zawodowej aktywności Balbusa to współpraca z czasopismami literackimi i kulturalnymi. Począwszy od 1967 roku publikował teksty krytyczno-
14 Zob. poz. 227 bibliografi i.
15 Zob. poz. 230 bibliografi i.
16 Zob. poz. 278 bibliografi i; zob. też poz. 203, 269.
17 Zob. poz. 169 bibliografi i.
18 Zob. poz. 292 bibliografi i.
19 Zob. poz. 192, 193, 194 bibliografi i.
20 Zob. Laur dla Balbusa, „Gazeta Wyborcza” 1992, nr 1221, s. 9; (m) [Bronisław Mamoń], Notatki, „Tygodnik Powszechny” 1992, nr 25 (2241), s. 8; Stanisław Dziedzic, Nagrody Wojewody Krakowskiego, „Suplemeny” 1993, nr 19, s. 19.
21 Nagrody naukowe Wydziałów PAN w 1996 r., „Nauka” 1997, nr 2 (Wydział I – Nauk Społecznych PAN „w dziedzinie literatury i fi lologii nagrodę im. Aleksandra Brücknera [przyznał]
– prof. Stanisławowi Balbusowi z Instytutu Filologii Polskiej UJ za pracę pt. Między stylami), s. 273;
PAN. Nagrody wydziałowe, „Forum Akademickie” 1997, nr 2, s. 9.
literackie w „Życiu Literackim”, „Nowych Książkach”, „Poezji”, „Miesięczniku Lite- rackim”, „Twórczości”, „Studencie”, „Piśmie”, kompetentnie uczestnicząc w najważ- niejszych ówczesnych dyskusjach literackich. Z aktywności tej zrodziła się m.in.
antologia tekstów krytycznoliterackich Lektury obowiązkowe22. Przez kilkanaście lat był lektorem i recenzentem wewnętrznym Wydawnictwa Literackiego; był też współpracownikiem krakowskiego ośrodka Telewizji Polskiej i Polskiego Radia w Krakowie.
Po 1989 roku był związany z czasopismami „NaGłos” i „Dekada Literacka”.
Nie był wyłącznie „uczonym gabinetowym”, by przywołać sformułowanie Edwarda Balcerzana. Uczestniczył też w życiu społecznym i politycznym. Należał do PZPR (1964–1980), Związku Nauczycielstwa Polskiego (1976–1979), Związ- ku Literatów Polskich (1976–1983). Swoiste konsekwencje zaangażowania Bal- busa w działalność ofi cjalnych instytucji twórczych tych czasów zobaczyć można w publikowanych w ostatnich latach zbiorach dokumentów mniej czy bardziej tajnych instytucji i służb23.
Od 1988 roku jest członkiem Polskiego PEN-Clubu, od 1989, jako członek założyciel, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (w latach 1991–1994 wiceprezes kra- kowskiego Oddziału).
W latach 1980–1989 był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Za- wodowego Solidarność.
Już w latach siedemdziesiątych zaangażował się w działania niezależnych insty- tucji społecznych (współpraca z Towarzystwem Kursów Naukowych), w następ- nej dekadzie był zaś związany z niezależnym pismem mówionym „NaGłos” oraz wydawanym bez debitu pismem „bruLion”; był też członkiem Rady Literacko- -Artystycznej Ofi cyny Literackiej (1985–1995). Inwigilowany i represjonowany24, włącznie z brutalnym pobiciem przez „nieznanych sprawców”25.
Jako nauczyciel akademicki prowadził różnorodne zajęcia (ćwiczenia, konwer- satoria, wykłady kursowe i monografi czne, seminaria magisterskie i doktoranckie).
Wypromował dwanaścioro doktorów (wymienionych tu w porządku alfabe- tycznym): Tomasz Bilczewski, Artur Grabowski, Ewa Hearfi eld, Andrzej Hejmej, Magdalena Heydel, Agnieszka Korniejenko, Dorota Korwin-Piotrowska, Tomasz
22 Zob. poz. 112 bibliografi i.
23 „Twórczość obca nam klasowo”. Aparat represji wobec środowiska literackiego 1956–1990.
Redakcja naukowa Andrzej Chojnowski, Sebastian Ligarski. Współpraca Katarzyna Batorowicz- -Wołowiec, wstęp Sebastian Ligarski, Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2009.
24 Zob. m.in. Opozycja małopolska w dokumentach 1976–1980. Wybór i opracowanie Adam Roliński. Współpraca Krystyna Bielawska, Marcin Orski. Przedmowa Tomasz Gąsowski. Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 18, Kraków 2003; „Solidarność”
Uniwersytetu Jagiellońskiego 1980–1989. Wybór dokumentów. Wstęp i opracowanie Tomasz Gąsowski i Adam Roliński. Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 38, Księgarnia Akademicka, Kraków 2010.
25 Zob. poz. 171 bibliografi i.
Majkowski, Nina Pluta-Podleszańska, Piotr Sobolczyk, Łukasz Tischner, Dorota Wojda. Wszyscy oni są już wybitnymi badaczami literatury i kultury.
Nie można nie przypomnieć jednego jeszcze aspektu życia Stanisława Balbu- sa. Życia nie tyle, nie tylko „książkowego”, literackiego: swoistej „limerykolandii”, łączącej (nie wyłącznie krakowskie) środowisko literackie i naukowe. W geście wyrafi nowanej zabawy literaturą i z literaturą zintegrowało się szerokie grono pi- sarzy i uczonych: Wisława Szymborska, Teresa Walas, Czesław Miłosz, Henryk Markiewicz, Jacek Baluch, Tomas Venclova, Maciej Słomczyński, Jerzy Jarzębski, Jerzy Illg, Leonard Neuger... i Stanisław Balbus.
O wadze dorobku naukowego każdego uczonego, pisarza zaświadcza jego re- cepcja; bibliografi a podmiotowo-przedmiotowa w pewnym stopniu to odnotowuje (w pewnym, obejmuje bowiem wyłącznie recepcję dokumentowaną drukowanymi tekstami). Próbą całościowego, monografi cznego ujęcia twórczości naukowej i li- terackiej Balbusa jest obszerna rozprawa jego ucznia, Piotra Sobolczyka, Od teorii do hermeneutyki. Przypadek Stanisława Balbusa („Przestrzenie Teorii” 2006, nr 6).
Wyrafi nowane, empatyczne zarazem rozważania Sobolczyka ukazują trudną, choć organiczną zarazem drogę od teoretycznego paradygmatu Balbusa uczonego do Balbusa autora utworów takich, jak Poezja w czasie marnym czy Świat ze wszyst- kich stron świata. Czytając uważnie Balbusa strukturalistę i teoretyka, ukazuje Sobolczyk zakorzenienia jego myśli w zaskakujących niekiedy obszarach tradycji teoretycznych, w wyniku czego opus magnum uczonego, kłopotliwa dla niektó- rych czytelników obszerna rozprawa Między stylami okazuje się także „dziwnym i nowatorskim, eksperymentalnym «podręcznikiem» z zakresu... historii literatury (ściślej: poezji) polskiej”. Stąd już krok do dzieł „ostatnich”, wspomnianych wyżej arcydzieł sztuki interpretacji, zalecających się subtelną gadamerowską „fuzją ho- ryzontów”, jak Poezja w czasie marnym, poświęcona Tadeuszowi Nowakowi, czy książka, „która byłaby «godna» postawienia obok poezji Szymborskiej” – Świat ze wszystkich stron świata.
W przypisie do tekstu „Pierwszy ruch jest śpiewanie” (O wierszu Miłosza – roz- poznanie wstępne) (w: Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety 1985) Stanisław Balbus informował: Szkic ten jest skróconą wersją niektórych rozdzia- łów przygotowywanej książki pt. Jak jest zrobiony wiersz Miłosza. Czy w „starej szufl adzie” znajduje się brulion zapowiadanej w tamtych latach książki? Podobnie można zapytać o inne jeszcze rozprawy, nad którymi autor pracował (jak choćby o poezji Jarosława Iwaszkiewicza)...
!["Boy o Mickiewiczu", Zdzisław Libera, "Przegląd Humanistyczny" nr 3 (1975) : [recenzja]]()