R O C Z N I K I C H E M J I
% : POLSKIEGO TOW ARZYSTW A CHEMICZNEGO
ip, kk>%\lA ■
; P O D RED A K CJĄ
P R O F . JA N A Z A W I D Z K I E G O i
P R O F . W . Ś W I Ę T O S L A W S K I E G O
R O C Z N I K 1 9 2 7 T O M VII — Z E S Z Y T 1 — 3
W A R SZA W A 1927
n a k ł a d e m p o l s k i e g o t o w a r z y s t w a c h e m i c z n e g o
W YDANO Z ZASIŁKU MINISTERSTW A W YZNAŃ R ELIG IJNY CH I O ŚW IECENIA PUB!..
T R E Ś Ć .
A. S p raw o zd an ia: sw.
1. S p ra w o z d a n ia z p o s ie d z e ń Z a rz ą d u G łów n. T o w ... 1 2- S p ra w o z d a n ia z W aln y c h Z g r o m a d z e ń T o w ... 11
3. S p ra w o z d a n ie k a s o w e . . VI
4. S p ra w o z d a n ia z p o s i e d z e ń n au k o w y c h T o w . . . . . . . . V111 5. S p ra w o z d a n ie z dz iałalnoś ci O d d z ia łu Ślą s k o -K rak o w s k ieg o . XI 6. S p ra w o z d a n ie z działaln ości O d d z ia łu L w o w s k ie g o . . . . . XII 7. S p ra w o z d a n ie z działaln ości O d d z ia łu Ł ó d z k i e g o ... XII 8. S p ra w o z d a n ie z d ziałaln ości O d d z ia łu Po z n a ń sk ie g o . . . . XIV 9. S p ra w o z d a n ie z działalnoś ci O d d z ia łu W i l e ń s k i e g o ...X V B. P ra c e .
1. A. Gałecki i G. Jerke: W p ły w te m p e ra t u ry n a rozkład w o d y u tl enio nej k a ta liz o w a n y k o lo id a m i . 1 2. M . Hłasko i E . Kamiński: O dy so cjacji elektrolitycznej chlo
r o w o d o ru , b r o m o w o d o r u i jo d o w o d o r u w b e z w o d n y m a l k o h olu m e ty lo w y m ...• ... 6 3. A. Dorabialska i D. K. Jowanowicz: O c ie p le p r o m ie n i o
w a n ia ra d jo to ru , . 23
4. W. Świętosławski: O kilku ulep szen iach w now ym ebuljo- s k o p i e ... 30 5. K. HrynakOW Ski: T a rc ie w e w n ętrzn e nasyconych roztw orów
n iek tó ry ch soli p o ta s o w y c h i s o d o w y c h ... ... . 34 6. IV. S ia r o n k a : Przyczynki do kinetyki chemicznej. 1. Inter
p r e t a c ja a u to k atalizy sprzężonej prz y izo meryzacji alky-
l o w c ó w ... 42
7. E. Gryszkiewicz-Trochimowski i S. F. Sikorski: Przyczynki do p o z n a n ia o p ty czn y c h w łasn o ś ci a r s e n u ... 54 8. A, C hrząszczew ska i St. Chwaliriski: O tio e te r a c h n i e k t ó
rych k e to n ó w i ich p o c h o d n y c h ... 67 9. — i ] . Popiel'. N itryle k w asów fenylo «-ch lo ro o cto w eg o i a izo-
b r o m o m a s ł o w e g o ... 74 10. — i W7. Sobierański: M o n o b r o m a c e to n i jego cy janhydryna . 79 11. Pastureau i/. Bader.Działa nie k w a só w p o d c h lo r o w c o w y c h na
nie k tó re k e to n y a-P n ie n a s y c o n e i o d p o w ie d n ie tr z e c io ' r z ę d o w e a l k o h o l e ... 87 12. A. K orczyński i B. Fandrich: O o tr zym yw aniu nitry lów za-
p o m o c ą re akcji d w u a z o w e j ... 110 13. A. Korczyński, W. Brydowna i L. Kierzek: O k o n d en sacji
in d o lo w e j fe n ilo h y d ra z o n ó w ... 112 14. A. Korczyński, G. Karłowska i L. Kierzek-. O niektórych
p o c h o d n y c h f l u o r e n u ... 124 15. E. Schmidt'. O w y tw a rz a n iu arsyn b r o m o w in ilo w y c h z a c e ty le n u 136
TOWARZYSTWO
ZAKŁADÓW CHEMICZNYCH
„STREM“
SP. AKC.
Zarząd: W a r s z a w a , M a z o w i e c k a 7 Telef.: 56-65, 314-30, 273-17 i 120-00.
Łój kostny, Klej kostny i skórny, Mączki kostne nawozowe, Oieina, Glice
ryna techniczna i farma
ceutyczna, Stearyna.
*
Przem ysłowo - Handlowe Z a k ł a d y C h e m i c z n e
LUDWI K S P I E S S i S Y N
S P . A K C .
W a rsza w a , ul. D a n iło w iciso w sk a 16
polecają:
P Ł Y N Y M IA N O W A N E I O D C Z Y N N IK I,
B A R W N IK I D L A B A D A Ń M I K R O S K O P O W Y C H , A N A E S T H O S A L (A ceton-chloroform ),
A U R O S A N (Tiosiarczan złota),
M E S O T O L (E s te r etylowo-salicylowy),
N O V A R S E N O B E N Z O L (Sól sod o w a dwuoksy-dwu- amido-arsenobenzolo-metyleno-sulfoksylatu), P H O S P H I T (O rganiczny zw iązek fosforu),
W S Z E L K IE Ś R O D K I L E C Z N IC Z E , O P A T R U N K O W E i D E Z Y N F E K C Y JN E ,
Z A P R A W Ę P Y Ł O C H Ł O N N Ą , P O W S T R Z Y M U J Ą C Ą P O D N O S Z E N I E S IĘ K U R Z U W S A
L A C H W Y K Ł A D O W Y C H .
V
K A S A im. MIANOWSKIEGO
I N S T Y T U T P O P I E R A N I A N A U ^ I Warszawa, Pałae Staszica.
PO LECA O STA TN IE N O W O ŚC I:
pow Acta Societatis Botanicorum Poloniae
T. III Nr. I. ( 1 9 2 5 ) ...
Bautro E . * ) Praw ne poczucie, jako przejaw i forma pod świadomego skrótowego m yślen;a cz. I historyczno p r a g m a t y c z n a ...
Bromski J. Enum a Elis, czyli opowieść babilońska o staniu ś w i a t a ...
Bujak F. Narok — Przyczynek do ustroju społecznego Polski p ia s to w s k ie j... . ,
Dobrowolski A. B. W ypraw y polarne, w. II. .
Inglot S. Stan i rozm ieszczenie uposażenia biskupstw a kra kowskiego w połow ie XV w. . . . .
Janowski J. K. Pam iętniki o pow staniu styczniow em T. II
Konic H. *) Praw o spadkow e wobec nowoczesnych prądów w praw ie cyw ilnem . .
Konopczyński W. * ) Stanisław Konarski. Życie i dzieła w opraw ie płóciennej
K oschem bahr-Łyskow skI J. *) W spraw ie kodyfikacji naszego p raw a cyw ilnego . . . . . . .
Łytk o w sk l J. Józef de Maistre a H enryk Rzewuski. Stud jum p o r ó w n a w c z e ...
M orozewlcz J. *) Komandory. Studjum geograficzno - przy rodnicze z 2 mapami geologicznemi, 36 tablicami fo totypów i 8 rysunkam i w tekście . . . .
w opraw ie płóciennej . . . .
N am ysłowski W .*) Zarys postępku sądowego w średnio wiecznej S e r b j i ...
Ochrona Przyrody z. 5 ( 1 9 2 5 ) ...
Prace Zoologiczne P. Państw. Muzeum Przyrodniczego Tom IV z. 1. (1925 I . I V ) ...
Tom IV z. 2. (1925 I . V I I ) ...
R ocznik Chemji.
Tom V. z. 6/7 ( 1 9 2 5 ) ...
Tom V. z. 8/9 (1925)
Slemień8ki J. Podział historji ustroju Polski na okresy Słownik język a polskiego z. 47 * ) ...
Su jko w ski A. Polska Niepodległa . . . . . Themis P olska Pism o nauce praw a poświęcone. S erja III
Tom 2. (1924/5) tekst p o l s k i ...
tekst francuski
Uranja. Czasop. T w a Miłośn. Astr. Nr. 10 (Rok iV) ,
Z n a k *) o z n a c z a w y d aw n ictw o w łasne.
W y d aw n ictw a Kasy Im. M ian o w sk ieg o z n a jd u ją się na składzie w B iurze i E k sp e d y cji w y d aw n ictw K asy w P ałacu Staszica (N ow y b w iat 72) o ra z we w szy stk ich p o w ażn iej
szy c h k sięg arn iach na o b szarze R zeczy p o sp o litej.
Na prow incję w y sy łk a o d b y w a się z a p o b ran iem po czto w em , osobom zaś z n an y m i p o siadającym o tw arty ra c h u n ek w n aszej In sty tu c ji w y sy łam y b e z p o b ra n ia lecz
z czek iem P . K. O. K onto P . K. O . N r. 1.371.
S e k re ta rja t K asy o raz Biuro i E k sp e d y cja w ydaw nictw c zy n n e są co d zien n ie od 9-ej do S-ej. Telefon S ek re ta rja tu 7-07, telefo n B iura w ydaw nictw 47-15.
Praco w n icy naukow i o raz m łodzież a k ad e m ic k a p rz y zg ło szen iach w B iurach K asy otrzy m u ją u stęp stw o od c en katalogow ych.
Zł. gr.
5 —
1 2.—
10 —
1.80
7.50 12.50
—.60 12. - 16.—
1.80 7.50
18.—
22. -
—60.
2.50 4.—
2.20 2 . - 2.—
6
1.20— 5.40 8.-4 .-
1.-
S p ra w o z d a n ia z p o s ie d z e ń
P o lsk ie g o T o w a r z y s tw a C h em icznego-
i.
S p r a w o z d a n i a
z p o s i e d z e ń Z a r z ą d u G ł ó w n e g o T o w a r z y s t w a
Posiedzenie CXII z dn. 19 stycznia 1927 r., łącznie z delegatam i oddziałów lokal
nych. Przew odniczący prof, L a m p e , obecni członkowie pp. H a r a b a s z c w s k i K o w a 1 c z e w s k i, P y t a s z , S o m m e r , Ś w i ę t o s ł a w s k i , Z a w a d z k i , Z a w i d z ki , delegat oddziału lw ow skiego prof. K l i n g , oddziału Łódzkiego dyr.
S z e u n e r t , oddziału poznańskiego prof. F l a t a u , oddziału w ileńskiego prof.
H ł a s k o, oddziału Krakow skiego prof. S z y s z k o w s k i.
P rzedyskutow ano sp raw ę organizacji referow ania prac polskich w organach francuskich. Opracow ano wnioski na w alne Zgrom adzenie w spraw ie prelim inarza budżetowego oraz w sp raw ie kandydatów do Zarządu. Ustalono zasady pow ołania komitetu O rganizacyjnego VIII Konferencji Unji M iędzynarodowej Chem ji Czystej i Stosow anej. Zostali w pisani na listę członków zwyczajnych, w m yśl § 10 statutu, następujący członkow ie nadzw yczajni:
B l u m i n M i k o ł a j , B o j a n o w s k i J ó z e f , B r y d ó w n a W a n d a , B u t- t e l l e r L e o p o l d , D a n k o w s k i J ó z e f , F u n k K a z i m i e r z , G a b e r l e K a z i m i e r z , G r o s b e r g S t a n i s ł a w , G r y s z k i e w i c z - T r o c h i m o w s k i E u s t a c h y , H e p k ó w n a W a n d a , H o l n i c k i S z u l c J e r z y . H o z é r L e s z e fc, J a j t e S t e f a n , J a l e w s k i M a r j a n , K a s s u b a R y s z a r d , K i e s z p e c i ń s k a J a d w i g a , K o n a r z e w s k i J e r z y , K r o n m a n J ó z e f , K r z y ż a n o w s k i W ł o d z i m i e r z , K r z e m e c k i A ' n d r z e j , L e o n b a r d K a r o l , L i p s z J ó z e f, Ł a s z k i e w i c z S t a n i s ł a w, Mo d r z e j e w s k i J ó z e f M y s t k o w s k a - L a m p a r s k a H a l i n a , O r ł o w s k a W a n d a , P o p i e l a w - s k i S t e f a n , P o z n a ń s k i S t e f a n , P r z y b y t e k S t a n i s ł a w , P r z y ł u s k i H e n r y k , R a k o w s k i H e n r y k , R a b e k T a d e u s z , R e t t i n g e r J u l j u s z, R o s n e r G u s t a w A d o l f , R y t e l J a n i n a , S ł a w i ń s k i L e o n , S t a t t l e r F e l i k s , S z a ł o w s k a M a r j a , S z a n i a w s k i A l e k s a n d e r , S z l e n k i e r K a r o l , W i e r t e l a k J a n, W o r t m a n 6 w n a J a d w i g a, Z e n f t m a n H e n r y k , Z i e l i ń s k a J a n i n a .
Na członków nadzw yczajnych T ow arzystw a zostali przyjęci p.p.
839. inż. J a ź w i ń s k a J ó z e f a , W arszaw a, Marszałkowska 53-a n). 8.
840. dyr. M a c i e j e w s k i F r a n c i s z e k , Poznań, Matejki 65.
841. inż, P a w e l s k a K r y s t y n a , W arszaw a, Chłodna 37 — 2.
842. stud. P o 1 a c z e k M a r j a n , W arszaw a, N ow ow iejska 43/47.
843. stud. W o j t k i e w i c z W i c e n t y , W ilno, Łukiska 7.
II
844. inż, W y k o w s k i W i e s ł a w , Francja. P oudrerie Nationale de St. Medard (Gironde) 845. stud. Ż e r o m s k i S t a n i s ł a w , W arszaw a, Nowowiejska 21 — 1-a.
Posiedzenie CXIII z dn. 5 lutego 1927 r. Przew odniczący prof. L a m p e , obecni członkowie pp. D o r a b i a l s k a , H i r s z o w s k i , J e z i e r s k i , K o s s, L i p k ó w - s k i , P y t a s z , S o m m e r , T r e p k a , W o j n i c z - S i a n o ż ę c k i , Z a w a d z k i , Z a w i d z k i.
Zarząd ukonstytuował się w następujący sposób: sekretarz prof. J. Z a w a d z k i , zastępcy sekret, dr. A. D o r a b i a 1 s k a i inż. T. J e z i e r s k i , skarbnik T. P y t a s z , kierow nik bibljoteki prof. J. Z a w i d z k i.
Postanowiono zorganizować stałe referow anie prac polskich w czasopism ach naukow ych chem icznych zagranicą. Przyjęto do wiadomości spraw ozdanie z dzia
łalności Komitetu Organizacyjnego VIII Konferencji Unji M iędzynarodowej, jak rów nież term inu jej otwarcia.
Posiedzenie CXIY z dn. 17 lutego 1927 r. Przew odniczący prof. L a m p e , obecni członkowie pp.: D o r a b i a l s k a , J e z i e r s k i , P ł u i a ń s k i , P y t a s z . S o m m e r , Ś w i ę t o s ł a w s k i , Z a w a d z k i .
Przyjęto do wiadomości spraw ozdanie sekcji przem ysłow ej za 1926 r., jak ró w nież spraw ozdanie Komitetu Organizacyjnego VIII Konferencji Unji Międzynarodowej Chem ji Czystej i Stosow anej, postanaw iając komitet ten powiększyć.
Na członków nadzw yczajnych zostali przyjęci pp.:
846. absolw. Uniw. C z a j k o w s k a H a n n a , W arszaw a, Nowogrodzka 51.
847. inż. D u b o i s J ó z e f , Warszaw*., Koszykowa 51 — 12.
848. dr. G o s t k o w s k i K a z i m i e r z , Lwów, Supińskiego 16.
849. P a n e k M a r j a n , asy sten t Uniwers., Kraków Jagiell. 22.
850. inż. R o g a B ł a ż e j , Lwów, Małeckiego 3.
851. dyr. T o ł ł o c z k o W ł a d y s ł a w , Kraków, Podgórze, Fabryka sody.
852. W e l l e r A l e k s a n d e r , student Polit. W arszaw a, Bagatela 12-a.
853. W i e r c i ń s k i J a n , asystent Uniwers., Lwów, Potockiego 22.
854. inż. K u c h a r z e w s k i S t a n i s ł a w , W arszaw a, Al. Ujazdowska 25.
855. inż. K l o n o w s k i M a r j a n , W arszaw a, Sienna 30.
856. K r a c z k i e w i c z F r a n c i s z e k , kpt. student. Polit. Pruszków , Piękna 11.
857. A n d r z e j e w s k i J e r z y , kpt., W arszaw a, Ludna 11.
U.
S p r a w o z d a n i a
z W a l n y e h Z g r o m a d z e ń T o w a r z y s t w a . VII Zw yczajne Walne Zgromadzenie z dn. 20 stycznia 1927 r .
Zgrom adzenie otw iera prezes prof, W i k t o r L a m p e , prosząc na przew o- dniczącego dyr. A. S z e u n e r t a, na sekretarza inż. T a d e u s z a J e z i e r s k i e g o Prof. W i k t o r L a m p e wygłosił odczyt p.t.: „Badania nad m etystycyną”.
Protokuł VI W alnego Zgromadzenia z dn. 21 stycznia 1926 r., odczytany przez, inż. I g n a c e g o K o w a l c z e w s k i e g o , przyjęto.
Prof, S w i ę t o s ł a w s k i zaznajam ia Zgrom adzenie z program em prac Ko
m itetu O rganizacyjnego VIII konferencji M iędzynarodowej Chemji Czystej i Stosow a
nej i podkreśla znaczenie K onferencji W arszaw skiej dla naszego kraju.
Prof, J ó z e f Z a w a d z k i złożył spraw ozdanie ogólne z działalności T ow a.
rzystw a w 1926 r.; ze spraw ozdania tego przytaczam y najw ażniejsze dane.
III
W 1926 r. przyjęto członków nadzw yczajnych 68, na listę członków zw yczaj, nych, w m yśl § 10 statutu, wpisano 45 członków nadzw yczajnych, ubyło 158 człon
ków, a mianowicie: 120 zwyczajnych, 18 nadzw yczajnych: nadto 2 członków zw y
czajnych powołano na członków honorow ych. T ow arzystw o liczy obecnie ogółem 662 członków, z tego: 526 zw yczajnych, 109 nadzw yczajnych, 8 honorow ych i 19 w spierających. Śmierć zabrała 5 członków: dr, B e k i e r a K a r o l a , dr. T a r c z y ń„
s k i e g o S t a n i s ł a w a i inż. Z a l e s k i e g o F e l i k s a . Zgiom adzenie uczciło pam ięć zm arłych członków przez powstanie.
W y b ran y przez W alne Zgrom adzenie w dn. 21 stycznia 1926 r. Z arząd ukon
stytuow ał się jak następuje: prof. K a r o l D z i e w o ń s k i prezes, prof. T a d e u s z M i ł o b ę d z k i i prof. W i k t o r L a m p e w iceprezesi, p. T o m a s z P y t a s z skar- baik, prof. J ó z e f Z a w a d z k i sekretarz, inż. I g n a c y K . o w a l c z e w s k i za
stępca sekretarza, oraz członkowie p?.: prof. E d w a r d B e k i e r , prof. K a z i m i e r z J a b ł c z y ń s k i , prof. K a z i m i e r z K l i n g , prof. A d a m K o s s , dyr. T a d e u s z M a r k o w s k i , inż. W i k t o r S o m m e r i pułk. Z y g m u n t W o j n i c z - S i a n o- ż ę c k i , oraz prof. S. N i e m c z y c k i, dr. A. H i r s z o w s k i , prof. K. H r y n a - k o w s k i, prof. W . K r a s z e w s k i jako prezesi oddziałów lokalnych, dyr. W ł.
P ł u ż a ń s k i i prof. J a n H a r a b a s z e w s k i jako prezesi Sekcji Przem ysłow ej i Pedagogicznej; prof. M a r c h l e w s k i , prof. I g n a c y M o ś c i c k i , prof. S w i ę - t o s ł a w s k i i prof. J. Z a w i d z k i jako dawni prezesi Tow arzystw a. Komisję kon
trolującą stanowili: dyr. A l e k s a n d e r T u p a 1 s fr. i, dyr. F e 1 i k s W i ś l i c k i i prof. T a d e u s z W o y n o .
Zarząd odbył w okresie spraw ozdaw czym 12 posiedzeń. Komisja odczytowa.
Zarządu Głównego i Sekcji Przem ysłow ej zorganizow ała 13 posiedzeń odczytowych, na których wygłoszono 18 referatów z w łasnych prac naukow ych, 2 odczyty treści ogólnej i 1 w spom nienie pośm iertne. Nadto zorganizow ano obchód pięćdziesięcio
lecia pracy naukow ej i pedagogicznej prof. J. J. B o g u s k i e g o. Sekcja P edago
giczna odbyła 4 posiedzenia, na których wygłoszono 6 referatów .
Bibljoteka T ow arzystw a pow iększyła się o rocznik 1926 r. czasopism nadsy
łanych na w ym ianę za ,,Roczniki Chemji” i czasopism prenum erow anych, oraz o w y dawnictwo „Tables A nnuelles des Constantes”. Począw szy od 1 stycznia 1927 r.
^P rzem ysł Chem iczny", w spólny organ Tow arzystw a i Chem. Instytutu Badawczego, wychodzić b ęd iie w zwiększonej objętości, uw zględniając spraw ozdania z postępów technologji chem icznej we w szystkich jej działach.
Na czele Sekcji Przem ysłow ej pozostały w ładze w yb ran e w końcu 1925 r..
Sekcja zorganizow ała posiedzenie odczytowe w Stow arzyszeniu Techników , pośw ię
cone charakterystyce stanu przem ysłu chem icznego w Polsce.
W charakterze Komisji Technologji Chem icznej Komitetu technicznego nor
malizacji w yrobów przem ysłow ych i w arunków dostawy, przy M inisterstw ie P rze
m ysłu i H indlu, Rada Sekcji P rzem ysłow ej prow adziła za pośrednictw em podkomisji prace nad nnrmami chem icznem i badania cem entu, norm am i brania prób i w aru n ków dostawy cem entu, norm alizacją środków skażających; czynne są rów nież ko
misje trw ałości wyfarbow ań, pokostow a i gumowa. Ostatnio zorganizow ano pod
komisję norm w ęgla kam iennego.
Komitet popierania technicznych zastosow ań spirytusu, zorganizow any przy Sekcji Przem ysłow ej pod przew odnictw em inż, J. K ą c z k o w s k i e g o , ukoń
czył prace prow adzone pod kierunkiem prof. I w a n o w s k i e g o nad mieszankami spirytusow em i do silników. W yniki pracy zostały ogłoszone w „Przem yśle Che
m icznym 1'.
IV
Sekcja Pedagogiczna opracow ała i złożyła Minist. W , R. i O. P. m em orjaï W spraw ie program u nauczania chem ji w szkole średniej. W skład Z arządu Sekcji w chodzili pp.. J. H a r a b a s z e w s k i przew odniczący, R. S z r e t t e r sekretarz, S. L i n d a i Z. S z e l l e r członkowie Zarządu.
T ow arzystw o brało nadal udział w pracach U nji M iędzynarodowej Chemji Czystej i Stosow anej. W Konferencji M iędzynarodowej w W aszyngtonie brali- udział; prof. Ś w i ę t o s ł a w s k i i prof. P i ł a t . Następna Konferencja Unji od
będzie się w e w rześniu r. b. w W arszawie. Zorganizow any przez Zarząd T ow a
rz y stw a i Komitet Narodowy Cfiemji Czystej i Stosowanej Tym czasow y Kom itet O rganizacyjny K onferencji pod przew odnictw em prof. Ś w i ę t o s ł a w s k i e g o rozpoczął sw e prace już w listopadzie roku ubiegłego.
P. dr. W e i l reprezentow ał T ow arzystw o na dorocznym Zjeździe Société de Chimie Industrielle w Brukselli. Tow arzystw o pośredniczyło nadal pom iędzy F ran
cuskim T ow arzystw em chem iczném a polskimi członkam i tego T ow arzystw a.
W spólnie z Polskim T ow arzystw em Fizycznem Tow arzystw o nasze brało udział w w ydaw nictw ie Tables A nnuelles des Constantes. Rów nolegle do prac Zarządu Głównego i Sekcyj szły prace oddziałów lokalnych Tow arzystw a, co uw i
docznione jest na innem miejscu.
Podobnie jak w latach ubiegłych T ow arzystw o korzystało z w ydatnej pomocy Rządu. M inisterstwo W . R. i O. P. udzielało subsydjum na wydawnictwo „Roczni
ków C hem ji”, na pokrycie kosztów wyjazdu delegata na Konferencję Międzynarodo
w ą w W aszyngtonie. W ydawnictwo ,„Roczników Chemji” korzystało ze znacznego pop arcia p rzem y słu chemicznego. Kosztj zeszytu poświęconego uczczeniu ju b ile
uszu prof. J, J. B o g u s k i e g o pokryte zostały p raw ie w yłącznie z ofiar przed
siębiorstw chemicznych i osób pryw atnych.
P ro f. Ś w i ę t o s ł a w s k i składa spraw ozdanie z działalności w ydaw nictw a
„Roczniki Chemji”, w skazując n a jego rozwój, co dowodzi w zrostu intensyw ności p ra cy naszych laboratorjów naukowych.
W roku spraw ozdaw czym Tow arzystw o wykazało wzmożoną działalność w y dawniczą, osiągając liczbę 56 arkuszy druku, wówczas, gdy najw iększa dotychczas no
tow ana liczba arkuszy wynosiła 55 w roku ubiegłym . Oprócz trzech zwykłych zeszy
tów w ydany b y ł 55 arkuszow y zeszyt jubileuszow y, poświęcony 50-leciu działalności naukow ej i pedagogicznej prof. J. J. B o g u s k i e g o Jak i lat poprzednich R edak
cja Roczników Chem ji korzystała z zasiłku M. W. R. i Ośw. Publicznego, w ynoszącego w r. 1926 10,500 zł., pozatem sfery przem ysłow e i osoby pryw atne bardzo w ydatnie po
p arły zam ierzenie w ydania zeszytu jubileuszow ego. O fiary na ten cel w yniosły w r. 1926-ym 10,088 złotych, à wobec tego, że zeszyt kosztował więcej, aniżeli w yniosły ofiary, Zw iązek zaw odow y wielkiego przem ysłu chem icznego przekazał sum ę 1700 złotych na pokrycie deficytu, Instytut Chemiczny Badawczy ofiarował na ten cel sumę 500 złotych oraz p. D yrektor Feliks W iślicki złożył sumę 500 złotych.
R edakcja Roczników w yraża w szystkim ofiarodawcom podziękowanie za tak w ydatną pomoc; szczególnie panu prezesow i D-rowi J ó z e f o w i L a n d a u o w i z a przedsiębraną akcję na terenie Związku W ielkiego Przem ysłu Chemicznego.
Możność ogłoszenia 56 arkuszy druku nie stoi w żadnym związku z jakąkol- w iekbądź tendencją powiększenia objętości drukow anych przyczynków. P rzeciw nie, Redakcja Roczników usiłowała w yw rzeć w pływ n a autorów, aby objętość prac doprow adzali do możliwego minimum.
Prof. K l i n g w ypow iada spraw ozdanie z działalności w ydaw nictw a „P rzem ysł C hem iczny” za 1926 r. jak rów nież omawia projekty, tyczące się zmian w ew n ętrz-
V
■nej treści miesięcznika drogą utw orzenia now ych działów, głównie spraw ozdaw czych z postępów technologii chem icznej.
P. T. P y t a s z odczytuje spraw ozdanie kasow e za rok 1926, jak rów nież prelim inarz w ydatków i dóchodów na 1927 r.
Dyr. W i ś l i c k i składa spraw ozdanie Komisji K ontrolującej, prosząc o udzie
lenie absolutorjum Zarządowi T ow arzystw a, co zostało uskutecznione jednom yślnie.
Na wniosek członków postanowiono przekazać przyszłem u Zarządowi sp raw ę podw yższenia składek członkowskich i uzyskania w ybitnego poparcia materjalnego'-.
d la T ow arzystw a od przem ysłu. W ybrano na prezesa prof. L. M a r c h l e w s k i e g o , na w iceprezesów : prof. B. S z y s z k o w s k i e g o i prof. W . L a m p e g o , na człon
ków Zarządu: dyr. H i r s z o w s k i e g o , prof. K o r c z y ń s k i e g o , prof. T o 11 o c z.
k ę, dr. D o r a b i a l s k ą , prof. K o s s a, posła T r e p k ę , inż. J e z i e r s k i e g o
^enat, L i p k o w s k i e g o ; do Komisji Kontrolującej: in i. T u p a l s k i e g o , dyr W i ś l i c k i e g o , i fprof. W o y n o.
VI
Bilans nadzień31grudnia1926
VII
z Wos
3 z<
Htn
8
4105
89 76 55
394 2500 173 1036
6u .c
U
& e H ¡3 '5j oc _
£ >
-O -<J H/3 ‘W O c
C C
-N -N o o P-, !>>
s ? o o
s 8 - I
N °
'cS ‘fj*
_ cx CL
cj rt s rt Z Z ^
O <5"~&
O (D «1
S» z
' >* z
N O
<Z HV} rt V
« Ü iaS 2L, W
III.
S p r a w o z d a n i a
z p o s i e d z e ń n a u k o w y e h T o w a r z y s t w a
Posiedzenie CXXIII, — XX posiedzenie Sekcji Pedagogicznej z dn. 27 stycznia 1927 r.
214. P. J. H a r a b a s z e w s k i : „Bacon i Boyle jako rzecznicy realizm u i metody eksperym entalnej oraz ich znaczenie w dydaktyce chem ji”.
Posiedzenie CXXIV z dn. 3 lutego 1927 r
215. Dr. A H i r s z o w s k i : „H -kw as i jego fabrykacja”..
Myślą przew odnią p re le g e n ta je st wykazanie olbrzym ich postępów w dziedzi
nie fabrykacji produktów przejściow ych wogóle, a kwasu - H w szczególności, w przeciągu ostatnich lat 10.
Po zacytow aniu całego szeregu własności zarów no fizycznych, jak i chem icz
nych kwasu I-amino-8-naftolo-3.6-dwusulfonowego, zw anego w technice „kw asem -H ”, p releg en t uzasadnia, opierając się n a budow ie tego związku, różnorodne zastoso
w anie jego w technice fabrykacji barw ników azowych, podaje metody analizy (okre
ślanie liczby „nitrytow ej” i liczby „kopulacyjnej1'), wspom inając o term ochem icznym sposobie określania związków aminooksysulfonowych m etodą Prof. Ś w i ę t o s ł a w - s ki e g o , i podaje szereg metod otrzym yw ania kwąsu-H z punktu widzenia teorji.
W h b o rato rju m wykonać wszystkie te operacje je s t dosyć łatwo, natomiast przy fabrykacji na wielką skalę należy przyjąć w rachubę między innem i nast. punkty:
m inim alne koszta i maximum wydajności; w praktyce jest w iele metod fabrykacji kwasu-H, lecz, ponieważ koszta są najw ażniejszym czynnikiem przy fabrykacji na w ielką skalę, więc ilość tych metod, faktycznie stosowanych, je st obecnie stosunkowo niewielka. Główny pro b lem at polega na w ydajnej fabrykacji kwasu naftalino-I-3.6- trójsulfonowego, przyczem głów ny wysiłek skierow ać należy w kierunku osiągnię cia maximum wydajności, przy otrzym yw aniu minim alnej ilości izomerów. S tara metoda otrzym y wania kw asu 1.3.6 - trójsulfonowego była bezpośrednia, to jest reakcję przeprow adzano w jednym etapie zapomocą oleum 24%: metoda ta daw ała atoli za m ałe wydajności i dlatego jej zaniechano. Jedna z ulepszonych m etod p o lega na sulfonowaniu naftalenu w 2 etapach: naftalen ogrzewa się naprzód z mono
hydratem , w celu otrzym ania kw asu naftalino-3.6-dwusulfonowego; produkt ten m ie
sza się następnie z dym iącym kw asem siarkow ym w celu utw orzenia kw asu 1,5.6- trójsulfonowego; przy tej metodzie atoli tw orzy się w ls ta d ju m pew na ilość (ca.257o) Kwasu 2.6; ponieważ nie w pływ a to jednak serjo na jakość produktu końcowego, więc strata je st niew ielka. T rzecia m etoda polega zasadniczo na 5 etapach, z któ
rych każdy odbyw a się w rozm aitych w arunkach: naftalen sulfonuje się naprzód zapom ocą m onohydratu na m ono-beta-sulfonat, przyczern reakcja odbyw a się przy wysokiej tem peraturze; następnie mono-beta-sulfonat sulfonuje się zapomocą oleum n a zimno na I.6.dwusulfnnat; w reszcie tem p eratu rę się podnosi, a w tedy now a g ru pa sulfonowa p rzybyw a w 3-ciej pozycji, dzięki czem u tw orzy się kw as 1.5.6-trój- sulfonowy.
Dla w ykazania olbrzym ich postępów w dziedzinie fabrykacji kwasu - H w przeciągu ostatnich lat 10, p releg en t zilustrow ał z jednej strony: fabrykację kw asu-H w Rosji z okresu końca W ojny Św iatow ej, a z drugiej: fabrykację kw asu-H w Anglji w ostatnich latach.
Fabrykacja kwasu-H w Rosji:
Fabrykacja kw asu-H w Moskwie w r. 1918 obejm ow ała 4 etapy:
1. dwusulfonowanie naftalenu;
2. trójsulfonowanie,
VIII
IX 5. nitrow anie i redukow anie, 4. stapianie.
Poszczególne etapy tej fabrykacji zilustrow ał prelegent szeregiem p rzezro czy z praktyki i podkreśli! pry mity wność tej fabrykacji w Rosji, biorąc pod uwagę szaloną stratę czasu, w ynikającą z potrzeby tró jk ą tn e g o w apniow ania i tyleżkrot- nego sodowania, — dalej ciągłego filtrowania, następnie odparow yw ania olbrzym ich ilości płynów i w reszcie suszenia. U spraw iedliw iał prelegent ten sposób fab ry k acji kom pletnym brakiem podczas wojny odnośnej lite ra tu ry chem icznej oraz trudnością sporządzania odpow iedniej aparatury, którą częściowo sklecano, gospodarskim sp o sobem z leżących do tej pory zupełnie bezużytecznie części składow ych na t. zw .
„Pociejow ie fabrycznym ”, a tylko w nieznacznej części obstalow yw ano w odlew niach i fabrykach mechanicznych!
Tem jaskraw iej w ystępują postępy w tej fabrykacji po wojnie, gdy w e F ra n cji pod kierunkiem doświadczonych chem ików szwajcarskich uruchomiono fabryka
cję kw asu-H w „Compagnie Nationale de m atières colorantes”, a w Anglji w y p ra
cowano specjalną metodę m asow ej i w ydajnej produkcji. 1 tu widzimy, jak w ydaj
ność z 31% (Rosja) szybko w zrasta do 36 38% (Francja), 39-40% (Anglja) i 42-44%
(Niemcy i Szw ajcarja).
Fabrykacja kwasu-H we Francji:
W e Francji fabrykowano kwas-H w „Compagnie N ationale de m atières colo
rantes e t produits chim iques”, obecnie „Etablissem ents K uhlm ann” w nast. 5 etapaćh 1. dw usulfonow anie,
2. trójsulfonow anie i nitrow anie, 3. redukow anie,
4. w apniow anie i sodowanie, 5. stapianie.
W ydajność w ynosiła 36 — 385/0. licząc na naftalen, — Poszczególne etap y tej fabrykacji zilustrow ał prelegent przezroczam i.
Fabrykacja kwasu-H w Anglji:
Tutaj odróżniam y nast. etapy fabrykacji;
1. trójsulfonowanie, 2. nitrow anie, 3. redukow anie, 4. stapianie.
ad 1, Około 6 Kg. Mol, naftalenu umieszcza się w 1,5-krotnej na w agę ilości m onohydratu w kotłach sulfonacyjnych z żeliw a, ogrzew anych zapomocą palników z gazem Monda; cały ten ładunek rozdziela się na b a terję z 3 sulfonatorów; palniki się zapala, a te m p eratu rę masy podnosi się do ca. 160°C„—poczem podtrzym uje się ją na tej wysokości przez ca 8 godzin, przy nieustannem m ieszaniu. To prow adzi do tw orzenia się kwasu naftalino-mono-beta-sulfonowego; gdy reakcja jest zakończona, w tedy pozostawia się zaw artość sulfonatorów w spokoju aż do je j w ystygnięcia do tem p eratu ry pokojowej. Dla drugiego etapu sulfonow ania dodaje się dostateczną ilość oleum, w. celu otrzym ania kwasu I.6-dwusulfonowego. R eakcję tę p rzep ro w a
dza się na zimno, znow uż przy ciągłem m ieszaniu. Gdy reakcja jest zakończona, w tedy podnpsi się tem p eratu rę zapom ocą palników z gazem Monda do 160°C., dzię
ki czemu zachodzi dalsze sulfonowanie z tw orzeniem się kwasu I.5.6-trójsulfonowego.
Masę, po ostygnięciu jej, przetłacza się zapom ocą sprężonego pow ietrza przez ru rę -do nitratorów , ustaw ionych w sąsiedztw ie sulfonatorów .
X
ad 2. Do znajdującej się w nitratorach zsulfonowanej m ieszaniny wpuszcza się teoretycznie potrzebną ilość stężonego kwasu azotowego, przy zew nętrznem ochładzaniu. N itratory posiadają płaszcze zew nętrzne, w których c jrk u lu je woda,
W celu regulow ania pożądanej tem peratury; w łaz się zam yka, a pokryw ę zaśrubo- w uje, mieszadło zaś w p raw ia w ruch, w celu gruntow nego mieszania płynu. Zimna woda w inna stale cyrkulow ać w płaszczu zew nętrznym , aby zapobiegać podnoszeniu się tem p eratu ry powyżej 25-28°C. W celu zakończenia procesu nitrow ania, który trw a zazw yczaj 8 — 9 godzin, ładunek pozostawia się na przeciąg 1 godziny w spo.
koju, poczem się go przetłacza zapomocą sprężonego pow ietrza do kadzi red u k cy j
nych, o pojemności ca, 15,000 L., zaw ierających po 9,000 L. wody.
ad 3. Kadzie redukcyjne są skonstruow ane z drzew a, na dnie zaś są podszyte podłogą z kw asoodpornych „K linkerów”; zaopatrzone są w ru ry gliniane które od
prow adzają tlenki azotu, w ydzielające się podczas reakcji, zapomocą w entylatora nazew nątrz budynku, — w kominek drew niany, idący od podłogi na górnem piętrze w głąb pod pokryw ę kadzi redukcyjnej, a służący do ładowania opiłków żelaznych, stosow anych, dla w ytw arzania wodoru; same kadzie p rzy k ry te są zgóry dosyć szczel- nem wiekiem . Główny ładunek żelaza w sypuje się do k aizi porcjam i miesza w szystko zopomocą m ićsżadła. Ilość żelaza, potrzebną do zakończenia redukcji bez zastosowania nadm iaru, należy dokładnie określić, aby ułatw ić potem filtro
wanie; naw et p rzy nieobecności nadm iaru żelaza, są w płynie zaw arte zanieczysz.
czenia od użytego do redukcji żelaza, składające się z grafitu, błota krzem ionko
wego etc. W tern stadjum fabrykacji robi się 2 próby: kropelkow ania i w ysa- lania. Gdy obie próby dały w ynik dodatni, w tedy wpuszcza się cały płyn w celu usunięcia wspomnianych zanieczyszczeń, do wyłożonego ołowiem rezerw o- aru, poczem przetłacza się przez ubraną w sukna filtrprasę drew nianą. P rzezro
czysty płyn, zaw ierający kwas l.naftylam ino 3.6.8-trójsulfonowy (kwas Kocha), w pusz
cza się do kadzi do wysalania, gdzie się dodaje przy 60 — 70°C. zw ykłej soli k u chennej (z solanek, najgrubszej), w stosunku 25 cz. NaCl na 100 cz. płynu: w tedy w ypada sól kw asu Kocha,
T e ra z robi się nast. próby: na dalsze w ysalanie przesączu oraz oznacza się zaw artość am inozw iązku w osadzie (na obecność kwasu 1.3.6.8) i w przesączu (ca obecność kw asu 115.5.7) zapomocą nitrytu. N astępnie przetłacza się wszystko przez drew nianą filtrp rasę ubraną w filtry w ełniane i ustaw ioną nad autoklaw em i p rz e m yw a osad zapomocą solanki.
ad 4. Zamieszczenie I grupy sulfonowej zapom ocą I-szej grupy w odorotleno
w ej należy przeprow adzać z wielką ostrożnością, gdyż stężenie roztw oru sody kau
styczne], tem p eratu ra reakcji, ciśnienie i czas trw ania stapiania m ają tutaj w pływ zasadniczy. W edług Cum m inga r H oopera, 8,5 cz. na w agę NaOH rozpuszcza się w 13,5 cz. na wagę wody; dalej, ca. 3,6 Kg. Mol. sody kaustycznej bierze się na każdą Kg. Mol. soli sodowej kwasu Kocha. Jeżeli roztw ór nie je st przyrządzony do
kładnie o tej mocy, w tedy może się utworzyć dwuoksyzwiązek z w ydzieleniem am onjaku i z fatalnem i skutkam i dla jakości kwasu-H. Ładunek roztw oru sody kaustycznej i soli Kocha w rzuca się do autoklawu, skonstruow anego ze stali chromo- niklow ej i ogrzew anego zapomocą palników z gazem Monda: po załadowaniu auto
klaw się, zamyka i ogrzew a n a optym alną tem peraturę (180— 190°C.) i optym alne ciśnienie (5 = 5,5 atm.), dopóki się nie osiągnie kompletnego przeprow adzenia kw asu Kocha w kwas H; czas, potrzebny dla tej zmiany, wynosi ca. 4,5 godzin.
P róbka z autoklawu (w ydobyta z autoklawu podczas jego pracy zapomocą sp ecjaln ej kombinacji ru r, zadem onstrow anej przez prelegenta) nie pow inna przy o ch ładzaniu zapomocą lodu daw ać osadu, w przeciw nym razie bowiem należy je sz
XI
cze dalej grzać, gdyż obecny je st jeszcze związek aminowy. Po otrzym aniu do
datniej p ró b y w ytłacza się całą zawartość autoklawu, pod jego w łasnem ciśnieniem , do kadzi neutrallzacyjnćj, gdzie się go praw ie zupełnie zobojętnia zapom ocą kw asu solnego; następnie przepuszcza się płyn przez prasę, w celu usunięcia części n ie rozpuszczalnych, przesącz zaś wpuszcza się do t. zw.: „Kadzi w ykończalniczych”
tutaj dodaje się więcej kwasu solnego, przyczem w ydzielają się duże objętości SO*, dzięki rozkładowi siarczynu sodowego, utworzonego podczas reakcji, kwas-H zaś w ypada w postaci kw aśnej soli sodowej; następnie wpuszcza się do m ieszaniny żyw ą parę, w celu odpędzenia ostatnich śladów SOt. Po ostygnięciu płyn z zaw ie
szonym w nim kwasem -H przepuszcza się przez filtr prasę: kw as-H pozostaje mię
dzy suknam i filtracyjnem i, gdzie się go przem yw a zapomocą solanki (brine); p rasę się otw iera, a biaław y kw as-H zrzuca się z ram fiiltrp rasy do znajdującego się pod nią koryta. Kwas-H, obecnie już gotowy do ostatecznego suszenia, umieszcza się w postaci gęstej pasty na płytkich tacach, które się przew ozi do suszarki próżnio, wej; tutaj w yzuw a się kwas-H z wilgoci; szybkie suszenie przy m ożliwie nizkiej tem peraturze jest istotne dla uniknięcia utleniania.
W ydajność wynosi ca. 40%, licząc na naftalen. Poszczególne etapy tej fabry
kacji ilustrow ał prelegent sz e re g ie m ładnych przezroczy.
Fabrykacja kwasu-H w Polsce.
Przytoczyw szy cały szereg uw ag technicznych, dotyczących ap aratu ry dla fabrykacji kwasu-H oraz innych produktow przejściow ych, z praktyki fabryk nie
mieckich i szw ajcarskich, p releg en t w spom niał, że i Polska nie pozostała w tyle za w spom nianem i krajami, gdyż ,,P rzem ysł Chem iczny w Polsce" w Zgierzu w y tw arza pow ażne ilości tego produktu i podobno przy bardzo dobrej w ydajności,—
i zakończył swój referat życzeniem , aby ta „par excellence” chem iczna fabrykacja w Zgierzu prosperow ała jaknajlepiej, dając nietylko przedni produkt, lecz i w ta
kich ilościach, któreby zaspokoiły obok jego własnego w ew nętrznego zapotrzebo
w ania rów nież i zapotrzebow anie innych krajow ych w ytw órni barwników!
Posiedzenie CXXV z dn. 17 lutego 1927 r.
216. Prof. C z. G r a b o w s k i , Inż. C z. S t r z e l e c k i i E d w . B a r w i ń s k i
„T eorja rektyfikacji ciągłej”,
IV S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a ł n o ś e i O d d z i a ł u Ś l ą s k o - k r a k o w s k i e g o z a r o k 1 9 2 6 . W skład Zarządu Oddziału w r. 1926 wchodzili pp.: prof. dr. K. D z i e w o ń s k i — prezes/dyr. inż. M. S e i f e r t—viceprezes, M. R y c h l i k — sekretarz, członko
wie: dyr. dr. L. B i e r, dr, inż. J. D o l i ń s k i , prof. dr. W. S t a r o ń ka, prof, dr. A. K r z e m e c k i , przedstaw iciel sekcji przem ysłow ej — inż L. S c h i e b e r l i pedagogicznej — M. J a l e w s k ' . W r, 1926 Oddział liczył 65 członków.
Działalność Oddziału skupiała się głównie w kierunku stw orzenia pew nego ruchu, czy to przez urządzanie częstych posiedzeń^naukow ych, czy też przez o rg a
nizację biblioteki czasopism perjodycznych dla członków Oddziału.
Posiedzeń referatow ych odbyło się 8, posiedzeń Zarządu 2.
Na posiedzeniach naukow ych wygłoszono referaty następujące:
Pisledzenle XXIX z dn. 8 stycznia 1926 r.
51. Prof. M. H ł a s k o: „Badania nad przew odnictw em elektrolitycznem 1’.
Posiedzenie XXX z dn. 18 stycznia 1926 r.
52. Dr. B. K a m i ń s k i : „O położeniu przem ysłu chem icznego na G. Śląsku".
XI!
Posiedzenie XXXI z dn, 8 m arca 1926 r.
35. Prof. F. R o g o z i ń s k i : „O oznaczaniu mikrochem iczpem azotanów”.
Posiedzenie XXXII z dn. 15 m arca 1926 r.
54. Prof. K. D z i e w o ń s k i : „O połączeniach pochodnych naftalenu”.
Posiedzenie XXXIII z dn. 19 kw ietnia 1926 r.
55. Dyr. dr. Bier: „Działalność Państw. Zakład. Bad. Środków Żywności w Krakowie w ostatnich dwuch latach'1.
Posiedzenie XXXIV z dn. 17 maja 1926 r.
■ 56. Inż. W . P l u i a ń s k i : „W arunki rozwoju polskiego przem ysłu chem icznego”
Posiedzenie XXXV z dn. 8 października ]926 r.
57. Prof. W, Ś w i ę t o s ł a w s k i : „Moje w rażenia z pobytu w A m eryce”.
Posiedzenie XXXVI z dn. 15 listopada 1926 r.
58 Prof. W. V o r b r o d t: „O rozpuszczalnych związkach fosforowych, w ystępują
cych w roślinach”.
V
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś e i O d d z i a ł u L w o w s k i e g o z a r o k 1 9 2 6 .
W skład Zarządu Oddziału lwowskiego w r. 1926 wchodzili pp.: prof. dr.
St. N i e m c z y c k i —prezes, prof, dr. St. P i 1 a t —viceprezes, prof. dr. W. J a k ó b — sekretarz, dr.T. K u c z y ń s k i —skarbnik i prof. dr. K. K l i n g , dr. J. P o r a t y ń s k i i prof. dr. E. S u c h a r d a —członkowie. Oddział liczył w r. 1926 82 członków.
W roku spraw ozdaw czym odbyło się 5 posiedzeń naukowych, na których wygłoszono następujące referaty:
Posiedzenie XLV z dn. 19 kw ietnia 1926 r.
55. Prof. dr. W. J a k ó b : „O niektórych zagadnieniach struktury związków n ie organicznych”.
Posiedzenie XLVI z dn. 10 maja 1926 r.
54. Inż. L. K 1 i s i e c k i: „O niektórych pochodnych 1 - 5 naftynidyny”.
55. Inż. A W a l i g ó r a : „O destylacji kalafonji”.
Posiedzenie XLVII z dn. 51 m aja 1926 r.
56. Inż. J. M i l e w s k i : „O przem yśle chem icznym w Stanach Z jednoczonych”.
Posiedzenie XLV|I| z dn. 17 listopada 1926 r.
57. Prof, dr. S. P i 1 a t : ,,W rażenia z podróży do Stanów Zjednoczonych”.
^Posiedzenie XLIX z dn. 15 grudnia 1926 r.
5S, Prof. dr. S. P i ł a t : ,,0 m iędzynarodow ej Unji chemji czystej i stosow anej”.
59. Dr. E. L e w i c k a : „O w odorotlenow ych pochodnych akrydynochinonów ”.
VI S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś e i O d d z i a ł u Ł ó d z k i e g o z a r o k 1 9 2 6
W skład Zarządu Oddziału łódzkiego wchodzili pp.: dr. A, H i r s z o w s k i p re zes, dr. H. B r o n i a t o w s k i i inż. A. G o l d s o b e l — viceprezesi, inż. J. S a l m — skarbnik, inż. S. Ż m i g r ó d — sekretarz: w skład komisji rew izyjnej wchodzili: dyr.
B u r s z e , dyr. S. K e m p i ń s k i i dr. S, M e s s i n g.
XIII
Oddział liczył w 1926 r. 62 członków. W ciągu tego roku odbyło się 26 po»
siedzeń naukow ych, na których wygłoszono 50 referatów . Oddział brał udział w pracach Kom itetu N orm alizacyjnego, ułatw iał otrzym anie praktyk studentom W yższych Uczelni, opiekow ał się Państw ow ą Szkołą W łókienniczą w Łodzi.
Na posiedzeniach naukowych wygłoszono reteraty:
Posiedzenie XCVIII z dn. 11 stycznia 1926 r.
102. inź. A. G o l d s o b e l : „Praca ludzka a jej w ydajność”.
Posiedzenie XCIX z dn. 18 stycznia 1926 r.
105. Dr. A. H i r s z o w s k i : „Rozwój produkcji-chem icznej w firm ie „The United Alkali Co’1
104. — — „Fabrykacja fosgenu i jego zastosow anie” . Posiedzenie C z dn. 25 st ycznia 1926 r.
105. Lic. L. C z a c z k o w s k a : „Chem iczne badanie k rw i”.
Posiedzenie Cl z dn. 1 lutego 1926 r.
106. Dr. A. H i r s z o w s k i I) „Fabrykacja produktów farm aceutycznych”.
107. — — II) „Instalacja ekstrakcyjna”.
108. — — 111) „Fabrykacja sa ch ary n y ”.
Posiedzenie CII z dn. 8 lutego 1926.
109. Dr. H. B r o n i a t o w s k i: „Stan przem ysłu karbidow ego”.
Posiedzenie CIII z dn. 8 lutego 1926 r.
10. Inż, S. G r o s b e r g : „Fabrykacja kwasu octowego z karbidu w apnia”.
Posiedzenie CIV z dn. 22 lutego 1926 r.
111. Inż. S. Ż m i g r ó d : „Sztuczne bielenie i przyspieszanie dojrzew ania m ąki' Posiedzenie CV z dn. 8 m arca 1926 r.
112. Dr. F. S k a w i ń s k i: ,.0 drukow aniu tkanin m eblow ych”.
Posiedzenie CVI z dn. 15 m arca 1926 r.
115. Inż. B. G a b l e r : „U ltram aryna".
Posiedzenie CVII z dn. 22 m arca 1926 r, 114. Dr. B. K o e n i g : „O reakćji W asserm anna”.
Posiedzenie CVIII z dn. 29 m arca 1926 r.
115. Dyr. A. S z e u n e r t : „Stosunki handlow e i przem ysłow e w obecnej R osji”
Posiedzenie CIX z dn. 12 kw ietnia 1926 r.
116. Dr. W. K i e ł b a s i ń s k i : „O technice m erceryzacji tkanin i przędzy”.
Posiedzenie CX z dn. 19 kw ietnia 1926 r.
117. Inż. B. G a b l e r ; „Siedm iolecie istnienia P aństw ow ej Szkoły W łókienniczej”
Posiedzenie CXI z dn. 10 m aja 1926 r.
118. Prof. dr. W, Ś w i ę t o s l a w s k i ; „ P ro b le m wartościowości chem icznej w św ietle teoryj w spółczesnych”.
Posiedzenie CX11 z dn. 17 m aja 1926 r.
119. Dr. H. B r o n i a t o w s k i: „H ygjena fabryczna w przem yśle chem icznym ’ Posiedzenie CXIII z dn. 51 m aja 1926 r.
120. Inż. J. K ł o c z k o w s k i: „O Jiperycie”.
Posiedzenie CXIV z dn. 4 października 1926 r.
121. D r. A. H i r s z o w s k ]i ,,H-kwas i jego fabrykacja”.
Posiedzenie CXV z dn, 11 października 1926 r.
122. D yr. M. B o r n s t e i n : „O przem yśle kostnym w P olsce”.
Posiedzenie CXVI z dn. 18 października 1926 r.
125. Dr. H, B r o n i a t o w s k i : „F abrykacja kwasu siarkow ego z gipsu”.
XIV
Posiedzenie CXVII z dn. 8 listopada 1926.
124. Prof. dr. W. Ś w i ę t o s l a w s k i: I ,.Spraw ozdanie z V II M iędzynarodowej Konferencji w W aszyngtonie”.
125. — — II. „W rażenia z pobytu w A m eryce”.
Posiedzenie CXVill z dn. 15 listopada 1926 r.
126. Inż. S. G r o s b e r g: „Z arys praktyczny farbowania i ap retu ry tkanin w ełnia
nych i pólw ełniańych”.
Posiedzenie CX1X z dn. 22 listopada 1926 r.
127. T. S k a w i ń s k i : ,,Życie Albina H allera i jego prace”
Posiedzenie CXX z dn, 29 listopada 1926 r.
128. Dr. A, H i r s z o w s k i : ..Ekstrahow anie olejków eterycznych z kw iatów ”.
Posiedzenie CXXI z dn. 6 grudnia 1926 r.
129. inż. A. G o l d s o b e l : „Uwagi dotyczące organizacji pracy fizycznej”.
Posiedzenie CXXII z dn. 13 grudnia 1926 r.
130. dr. L. S z n a j d e r : ,,0 perjodycznym układzie pierw iastków ”.
VII S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś e i O d d z i a ł u P o z n a ń s k i e g o z a r o k 1 9 2 6 .
W skład Zarzadu Oddziału Poznańskiego w 1926 r. wchodzili pp.: prof.
K. H r y n a k o w s k i—prezes dr. A . S e y d a—vic.eprezes, dr. A . R y c h t e r ó w n a , a później agr. M. S z a ł o w s k a —sekretarka, inż. Z . H e t p e r skarbnik, as K. L e m a ń c z y k—bibljotekarz. Skład komisji rew izyjnej stanowili pp.: dr. K . C e - l i c h o w s k i i dr. T . S m o l u c h o w s k i . O ddział Poznański liczył w 1926 r.
członków 78.
W ciągu roku 1926 r. odbyto 7 posiedzeń zwyczajnych, 1 nadzw yczajne i 2 re feratow e; wygłoszono 15 referatów . Nadzwyczajne posiedzenie poświęcono spraw ie budow y Instytutu Chemji Uniw ersytetu Poznańskiego. Na posiedzeniach naukow ych wygłoszono referaty następujące:
Posiedzenie XL1II z dn. 26 lutego 1926 r.
60. Prof. K . H r y n a k o w s k i : „Najnowsze zdobycze chemji czystej i stosow anej w roku ubiegłym ”.
61. Prof. A . K o r c z y ń s k i : „W spom nienie pośm iertne o ś, p. prof. J . B i e l e c k i m ”,
Posiedzenie X LIV z dn. 26 m arca 1926 r.
62. Prof. K . H r y n a k o w s k i : „W zm ocnienie struktury gospodarczej państwa, jako czynnika decydującego w spraw ie pokoju i na w ypadek w ojny”.
Posiedzenie XLV z dn. 30 kw ietnia 1926 r.
63. Prof. A . K o r c z y ń s k i ' : „Studja nad indolową kondensacją fenilohydra- zonów”.
64. Prof. K . H r y n a k o w s k i : „Studja nad krystalizacją układu pseudobinar- nego dw u modyfikacyj ałunu chrom ow ego”.
Posiedzenie XLVI z dn. 14 maja 1926 r.
65. Prof. A . K o r c z y ń s k i : R eferat prac Fischera p., t, „O bezpośredniej syn
tezie w ęglow odorów naftow ych pod zw ykłem ciśnieniem '’,
66. Dr. L . * K i e r z ek : R eferat prac Angelo Angeli p. t. „A nalogiczne zachow y
w anie się niektórych pochodnych benzolowych i odnośnych alifatycznych”.
XV Posiedzenie XLVII z dn. 4 czerw ca 1926 r.
67. Prof. A . K o r c z y ń s k i : „O pracach m agisterskich w ykonanych w Zakładzie Chem ji organicznej U. P. w czasie 1925— 26 r.
Posiedzenie XLVIII z dn. 18 czerw ca 1926 r.
68. Prof. T . M i ł o b e d z k i : „Nowe prace o w odorze i w odorkach”.
Dr. L . S z n a j d e r : ,,0 żywicach”.
Posiedzenie XLIX z dn. 29 października 1926 r.
69. Prof. A . K o r c z y ń s k i : „Relatyw ność charakteru ogólnego niektórych reakcyj związków organicznych (studja nad fluorenem )”.
Posiedzenie L z dn. 26 listopada 1926 r.
70. Prof. J . F i a t a u- ,,0 b e c n y stan przem ysłu perfum eryjnego w e Francji”.
Posiedzenie LI z dn. 10 grudnia 1926 r.
71. Dr. J. W i e r t e 1 a k: „Elektroosm oza przez gele krzem ionki”.
VIII S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś c i O d d z i a ł u W i l e ń s k i e g o z a r o k 1 9 2 6 .
W skład Zarządu Oddziału wchodzili pp.: prof. K r a s z e w s k i —pr ezes dr. M o n i k o w s k i —sekretarz, dr. K a d e n a c ó w n a—skarbnik.
Oddział liczył w 1926 r. 25 członków. W ciągu tego roku odbyło się 6 po
siedzeń naukowych, na których wygłoszono 6 referatów . Oddział zajm ow ał się sp raw ą praktyk wakacyjnych dla studentów U niw ersytetu.
A. Gałecki i G. Jerke,
W p ł y w t e m p e r a tu r y na rozkład w ody utlenionej katalizowany koloidami.
(Z w ięz ły s k ró t).
L ’Influence de la te m p é ra tu re s u r la d é com position catalytique de l’eau oxygenée.
Badania nad działaniem katalitycznem hydrosolów złota A. G u t- b i e r a i V â r a d i ’ego na rozkład wody utlenionej okazały, że spólczyn- nlk tem peratury tej reakcji dla tych katalizatorów jest wielkością dość c h a ra k te r y s ty c z n ą 1). F. O. R i c e , Ch. F. F r y l i n g i W. A. W e s o ł o w s k i 2) i inni autorzy także dowodzą, iż wielkość spółczynnika tern- peratury szybkości danej reakcji zależy od każdorazowego katalizatora.
Było więc w skazane system atycznie zbadać, czy wielkość spółczynnika tem peratury ( S T ) 1) rozkładu wody utlenionej katalizowanego koloidami wogóle zależy od katalizatora i czy wielkość S T tej reakcji podlega pra
widłowościom znanym z literatury tego p rze d m io tu 4). W krótkiem stresz
czeniu podajemy poniżej wyniki podjętych przez nas w tym kierunku doświadczeń.
1. Doświadczenia nasze, nasam przód prowadzone z n i e k a t a l i - z o w a n y m 5) rozkładem wody utlenionej w różnych tem peraturach, po-
’) A. G a ł e c k i i I. K r z e c z k o w s k a , Buli. intern, l 'Acad. sci. Cracovie A 1925, str. U l.
2) F. O. R i c e , C h. F. F r y l i n g , W. A. W e s o ł o w s k i, J. Am. Chem.
Soc. 46. 2405 (1924); Chem. Zentr. 1925, i, 457; por. F. O. R i c e , J. Am. Chem.
Soc. 45. 2808 (1925); Chem. Zentr. 1924, I, 722.
3) W dalszym toku będziem y zastępow sli tym znakiem słowa „spółczynnik te m p e ra tu ry ”.
*) M. T r a u t z, Z. physik. Chem. 64, 53 (1908); 66/ 496 (1909); 67. 95 (1909);
68, 295, 637 (1910); Z. anorg. allg. Chem. 106, 149 (1919).
N. R. D h a r i R. M. P u r k i y n s t h a , Z. anorg. allg. Chem. 121, 156 (19221;
N. R. D h a r , Z. anorg. allg. Chem. 122, 151, (1922); Proc. Akad. Sci. A m sterdam 24, 1324 (1916); Z. anorg. allg. Chem. 128, 218 (1923); J. Chem. Soc. 111, 707 (1917);
Z. anorę. allg. C hetr. 139. 194 (1924); 134, 172 (1924).
J, P e r r i n, T rans. Faraday Soc. Mai 1925, str. 546. F. E. C. S c h e f f e r . Proc. Acad. Sci. A m sterdam 15, 789 (1911); ibid. 17, 1109, 1118 (1913).
P. H. H e r m a n s , Z. physik. C iieir, 113, 357 (1924).
5) G. L e m o i n e , Com, rend. 155,9, (1912) staw ia przypuszczenie, że woda u tlen io n a w roztw orach w odnych ulega rozkładowi pod w pływ em katalitycznym sam ego rozczynnika t, j. wody. Nie przesądzając charakteru katalitycznego reakcji rozkładu w ody utlenionej w rozcieńczonych roztw orach wodnych, z jakiem i mam y zazw yczaj w tego rodzaju badaniach do czynienia, form ułujem y tytuł tej serji do- św iadczeń z w yłuszczonem w yżej zastrzeżeniem .
R o czn ik i C hem jl T . VII. 1
