T.
16
(1936)M A J-C Z E R W IE C Zeszyt 3
R O C Z N I K I C H E M J I
D W U M I E S I Ę C Z N I K
J Ą b i j i l ó
O R G A N?6tSK IE Q O TOWARZYSTWA CHEMICZNEGO
Z A Ł O Ż O N Y P R Z E Z
J A N A Z A W I D Z K I E G O
K O M I T E T R E D A K C Y J N Y :
E. B E K I E R , W. B O B R O W N I C K I , A. D O R A B I A L S K A , K. D Z I E W O Ń S K I ,
S. G L I X E L L I, W. L A M P E , S. P R Z Y Ł Ę C K 1 , E. S U C H A R D A ,
W. Ś W I Ę T O S Ł A W S K I
R E D A K T O R : SEKRETA RZ REDAKCJI:
T. M I Ł O B Ę D Z K I S. Z E R O M S K I
W A R S Z A W A 1 9 3 6
N A K Ł A D E M P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A C H E M I C Z N E G O
; ZASIŁKU MINISTERSTWA WYZNAŃ RELIGIJNYCH I OŚWIECENIA PUBLICZNEGO
T R E Ś Ć :
A. SPRAWOZDANIA: Str .
1. S p raw ozdania z p o sie d z e ń Z arządu Główneg o Pol. Tow. C hem. . V 2. S p raw ozdania z W alnych Z g ro m a d z e ń Pol. Tow. C hem . . . VII ;
3. S praw ozdanie k asow e . . . . . . . X
4. S p raw ozdania z p o sie d z e ń na u k o w y c h Pol. Tow. C hem . . . X!
5. S praw ozdanie z działalności Oddziału K ra kowsko-Ś Ią skiego . . XI
6. S p raw ozdanie z działalności Oddziału Lwowskiego . . . XII 7. Spra w ozdanie z działalności Oddziału Ł ódzkiego . . . X1U
8. Spraw ozdanie z działalności Oddziału P o z n a ń s k ie g o . . . XIII 9. S praw ozdanie z działalności Oddziału Wileń sk ieg o . . . XIV B. PRACE:
25. J. Z aw adzki: C a m l l l e M a t i g n o n . W s p o m n ie n ie p o ś m ie r t n e . 163 26. Z . Jerzm anow ska-Sienkiew iczow a: O k o n d e n sa c ji estrów kwasów n i e
n a s y c o n y c h z m o c z n ik ie m . . . . . . 172
27. K ■ H ryn a ko w ski i M . Szrnytów na: Równowag a te r m ic z n a w u k ł a dach trójskładnik ow ych. X1U. T e tra m o rf ja a z o t a n u a m o n u w u k ł a
dzie trójskładnikow ym z m ocznikie m i r e z o r c y n ą . . . 181 28. W. Trzebiatow ski i Al. Sa rn o w ski: O polaryzacji anodow ej e le k t r o d
metalicznych. 1. Elektro dy polikrystaliczne o ra z ciekłe . . 187 29. J. Kamecki: Utlenianie kwasu p o d fo s to ra w e g o j o d e m w roztworach
kwasu sia rk o w e g o . . . . . . . . 199
30. L. S zp e r l i M. W asilew ska: O działaniu a m in d rugorzędow ych na
dw usiar czek dw ubenzoylu . . . . . . . 207
31. J. H ackel: Badania n a d w łasnościam i dwóch o d m ia n n itro g licery n y 213 32. S. Pleiniew icz: Dyfuzja żela zocyjanku, żela zicyjanku i dw u ch ro m ia
nu p o tas ow ych o raz chlo rków so du, m a g n e z u , p o ta s u i wapnia
a ruchliwość jo n ó w tych soli . . . . . . 223
33. S. P lein iew icz: W sp ó łc z y n n ik dyfuzji n a d r e n i a n u p o ta s o w e g o . . 241 34. F ilipczyk i M. K ulesza: O k s a n t o g e n ia n ie so dow ym . . 245 35. K. K arczew ski: Napięcia e le k t ry c z n e n a granicy dwu ciekłych faz. 111- 254 36. W. Kemula i E. Beer: Wpływ sk ład u roztworu n a przebieg krzywej
ełe k t ro k a p ila rn e j rtęci . . . , . . . 259
37. K Sm oleński 1 W. K o zło w ski: S k rę c a l n o ś ć o p ty c z n a alkaliczn ych
ro ztworów s a c h a r o z y . . . . . . . 270
38. K. Sm oleński i 5. P o rejko : p H roztworów w apna w wodzie I w ro z
tw ora ch s a c h a r o z y . . . . . . . 281
39. K . K alinow ski: Układ z t e r m o r e g u l a t o r e m zwykłym (d aw nego typu) re g u l u ją c y m dopływ prą d u e le k t r y c z n e g o do g rz e jn ik a bez p r z e
k a ź n ik a . . . . . . . . . 282
40. W7. Zacharew icz: O działaniu dwutlenku s e l e n u n a k a m f e n i p ln en 29 41. K. Jabłczyński i B. Saw oniak: Wpływ ro z c ie ń c z e n ia n a koloidalny
wodzlan żelazowy . . . . . . . . 3 0 lf
42. H. Jablczyńska-Jędrzejew ska: Z atruw anie się platyny w e le k tro d z ie
wodorowej . . . . . . . . . 30<
43. J. H. K olitow ska: O o tr z y m y w a n iu kw asu p o d fo s fo ro w e g o z PC13 . 315?
44. A . Krause: O w o d o ro tle n k a c h żelazowych, żeia zinach s r e b ra 1 że- łazinach żelazawych. (Odpowiedź p. V. R o d t o w i) . . . 31
D O D N IA 25.VI.1936 R. N A D ESŁA N O DO R E D A K C JI P R A C E N A S T Ę P U JĄ C E : 23. V. 1936.
8. VI. 1935.
13. VI,1936.
17.VI.1936.
20.VI.1936.
20.VI.1936.
23.VI.1936.
J. H a ckel: Analiza term iczna układów dw uskładnikow ych zaw ierających nitroglicerynę. I.
T. U rb a ń sk i: O M V ’-dw um etylo-dw uam idku kw asu w innego i A W -dw unłtro-dw um etylo-dw uam id*
ku k w asu w innego.
W . Jacek: O szybkości rozpuszczania się ciał rozdrobnionych.
K. K a rc zew ski: N apięcia e lek try czn e na granicy dwu ciekłych faz. IV.
T, U rbański: A naliza term iczn a m ieszanin dw uskładnikow ych, zaw ierających estry kwasu azo to wego. IV.
T. U rb a ń ski 1 J . S k rzy n ec k i: A naliza term iczna m ieszanin azotanu am onu, azotanu g u an id y n y l ni- tro g u an id y n y .
J, H a ckel: A naliza term iczna układów dw uskładnikow ych zaw ierających nitro g licery n ę. II.
Zeszyt z a m k n ię to dn. 30.V.1936 r.
Druk u k o ń c z o n o dn. 25.VI.1936 r.
W
z w i q z k u z o k r e s e m feryj letnich n as tęp ny (p o d w ó jn y ) z e s z y t R o c z n ik ó w C h e m j i b ę d z i e w y r d a n y w p a ź d z i e r n i k u b. r. Z e s z y t ten o b e j m i e m a t e r j a ł n a d e s ł a n y do R e d a k c ji d o dn. 1 5 . I X . 3 6 r.W ¥ m a ju ro k u b ie ż ą c e g o z o s ta ły r o z e s ła n e do C z ł o n k ó w T o w a r z y s tw a z es zy ty »B io lo g ji L e k a r skie j«, z a w i e r a j ą c e p r e l e k c j e n as tęp ując e:
P r o f . D r . L. M a r c h l e w s k i : »Cele i metody b a dania) chemji biologicznej«.
D o c. D r . E. S y m: »Współczesne poglqdy na budo
wę i czynność enzymów«.
D o c . Dr . A. D m o c h o w s k i : »Witaminy i hormo
ny«.
Prelekcje te stanowią część cyklu odczytów publicz
nych, urządzonych staraniem Sekcji Odczytowej To
warzystwa w bieżącym roku akademickim.
Reklamacje w razie nieotrzymania powyższych zeszy
tów »Biologji Lekarskiej« należy kierować do Sekre- tarjatu Polskiego Towarzystwa Chemicznego.
T O W A R Z Y S T W O Z A K Ł A D Ó W C H E M I C Z N Y C H
„ S T R E M “
S p ó ł k a A k c y j n a
Z A R Z Ą D : W A R S Z A W A , U L . M A Z O W I E C K A Nr. 7.
T e 1 e f o n y : 635-36, 584-30.
F a b r y k i : w St r zemi esz ycac h, Łodzi , T a r c h o m i n i e i L wowi e.
O D Z N A C Z E N I A :
Dy p lo m h o n o r o w y Ministerst wa P r z e my s ł u i H a n d l u n a Wy st a w ie Sani tarno-Higj enic znej w W a r sz a wi e
w r. 1927.
Wielki zloty me d a l n a P . W. K. w P o zn a n i u w r. 1929.
Dy p lo m h o n o ro wy Minist erstwa P rz e my s ł u i H a n d l u w P oz n an iu w r. 1929.
Kl e j k o s t n y i s k ó r n y w na j wyż sz ym gat unku.
Specj al ny k l e j m a l a r s k i d o wszelkich r o b ót malarskich.
S pecj al ny k l e j k a r t o n a ż o w y d o wszelkich r o b ó t k ar to - n a ż ow y ch .
Specj al ny k l e j t e k s t y l n y . Ż e l a t y n a t e c h n i c z n a .
Ż e l a t y n a d o f a b r y k a c j i k a p s u ł e k . S p u m o l — śr o d ek prz ec i wk o pienieniu kleju.
G l i c e r y n a f a r m a c e u t y c z n a che mi czni e czysta.
G l i c e r y n a t e c h n i c z n a i d y n a m i t o w a . O l e i n a .
S t e a r y n a .
s t e r a c i d do m i e s za ne k g u mowyc h.
S t e a r y n i a n c y n k u techniczny i ko sme t yc z ny . S t e a r y n i a n m a g n e z u .
S t e a r y n i a n g l i n u .
M ą c z k i k o s t n e n a w o z o w e .
S p raw o zd an ia z p o s ie d z e ń
Polskiego T o w a rz y s tw a C hem icznego.
i.
S p r a w o z d a n i a
z p o s i e d z e ń Z a r z ą d u G ł ó w n e g o .
Posiedzenie 239. dn. 6 lu t e g o 1936 r. O b e c n y c h 12 osób, przewodniczy! prof. dr.
W. L a m p e . U k o n s ty tu o w a n o Zarząd, powołując na s e k r e ta rz y prof. dr. T. U r b a n - s k l e g o l d r . M. P o l a c z k a , na s k a r b n ik a dra S t . P l e ś n i e w l c z a i n a za stę p c ę s k a r b n ik a inż. S t . K o w a l e w s k i e g o , na o p i e k u n a blbljoteki prof. L. S z p e r 1 a.
D o k o o p to w a n o do Z arządu prof. dra S t . P r z y t ę c k l e g o , dr. Z. B l a s z k o w s k ą . dr a L. S u c h o w l a k a , Inż. W. S o m m e r a 1 Inż. S t . Ż e r o m s k i e g o . Uch wa
lo n o wysiać p o d z ię k o w a n ie u s t ę p u ją c y m c z ło n k o m Zarząd u: doc. dr. E. J ó z e f o w i c z o w i i doc. dr. J . S t a 1 o n y-D o b r z a ń s k l e m u .
Na cz łonków nadzw yczajn ych Towar zystwa zostali przyjęci:
1505. M a c i e r e w i c z Z d z i s ł a w , a s y s t e n t Zak ład u Chemjl Org . U. J . P. War
szawa, ul. Szczy gla 1 a, m. 6.
1506. S l e m l a s z k o A l e k s a n d e r , a s y s t e n t Zakł. Chemjl Nleorg. U. S. B. Wilno, ul. Mickiewicza 31 m. 10.
1507. Ż a k B o g u s ł a w , asyst. Zakła du Chemji Nieorg. U.SB. Wilno, ul, Beliny 15 m. 1- Posiedzenie 240. dnia 27 lu t e g o 1936 r. O b e c n y c h 14 o s ó b , przewodniczył prof.
dr. W. L a m p e. U chwalono te k s t k o m u n i k a t u z zaw ia d o m ie n ie m o obn iżen iu s k ł a dek członkowsk ich w r. 1936. U chwalono wykupić z zastaw u w P.K.O. 50 akcyj B a n k u P o ls k ie g o . U p r o s z o n o prof. S z p e r 1 a, aby zechciał r e p r e z e n to w a ć Polskie Tow.
C he m ic z n e n a u ro czy s to ści wręczenia d o k t o r a t u h. c. prof. K. S ł a w i ń s k i e m u w Wilnie dn. 4.111.1936 r. Przyjęto do wiadomości term in o d c z y tu prof. P a u I i e g o z Wiednia w dn. 5.111.1936 r.
Na członków n adzw yczajn ych Towarzystwa zostali przyjęci:
1508. G a ł e c k i J u 1 j a n, dr. a s y s te n t Ak. Med. Wet. Lwów, ul. K o ch an o w sk ieg o 60 1509. K a t z E d m u n d , Inż. ch e m ik , D rohobycz, „Galicja“, Rafinerja.
1510. M o d r z e j e w s k i F e l i k s , dr. kierownik la b o r a to r ju m Firmy „L. Nasie- r o w sk l“ Warszawa, ul. S łu p e c k a 4 m. 72.
1511. M u s z k a t K a z i m i e r z , Inż. c hem ik, p. o. kierownika L a b o r a t o r ju m G a
zowni Miejskiej m. st. Warszawy, ul. B a rsk a 5 m. 4.
1512. P o d o s k l A d a m , in żynier, p re z e s Z arządu Sp. Akc. Eks. Soli Po tas , we Lwowie, Lwów, ul. K raszew skiego 9.
1513. R o s i ń s k i W ł a d y s ł a w , Inż., d y re k to r Cukrowni Strzyżów i Nieledów, Cukrow nia Strzyżów, p. lżów.
1514. R u p p ó w n a S t a n i s ł a w a , s t u d e n tk a , czł. Kola C hemików Stu d . P o lite c h niki Lwowskiej.
1515. S a w l e w i c z J ó z e f , a s y s t e n t Zakł. Chemji Org . P. W., Warszawa, ul. Litew
s k a 1 2.
1516. Z l e m i ń s k l S t e f a n , dr. Inż. Chodorów, C ukro w nia,
Posiedzenie 241. dn. 26 m a r c a 1936 r. O b e c n y c h 16 osób, przewodniczył prof.
dr. W. L a m p e . U s ta lo n o z a sa d y h o n o r o w a n ia członków Redakcji o r a z a u to r ó w „Kro
niki C h e m i c z n e j “. W y słu c h a n o i przyjęto s p r a w o z d a n ie k a so w e za m . l u t y r.b. U chwa
lo n o : 1) a s y g n o w a ć 2 0 0 zł. n a k o szta, zw iązane z prz yjazdem prof. P a u l i e g o w celu w ygłoszenia odczytu w Polskiern Towarzystwie C h em iczn em ; 2) poczynić s ta ra n ia
VI
w Min. W. R. i O. P. o u z y s k a n ie fu nduszów n a wysianie d e le g a tó w Towarzystwa n a K o n g re s Chemjl Przem ysłow ej Światowej K onfe re ncji E n e r g e ty c z n e j w r. 1936 w L on d y n ie
Na członków nad zw yczajn ych Towarzystwa zostali przyjęci:
1517. G o d w o d S t a n i s ł a w , kierownik r u c h u w cukrowni, H o ro d e n k a , Cukrownia.
1518. K r a g e n Z y g f r y d , inż. dr. Warszawa, al. 3-go Maja 5, m. 70.
1519. Ł a h o c i i i s k i Z y g m u n t , dr. c h e m . D rohobycz, Polmin.
1520. Z a c h a r e w i c z J e r z y T a d e u s z , Inż. ehem., r e f e r e n d a r z Kontr. Działu Badań P ir o te c h n . Rembertów, al. Zwycięstwa 23,
1521. Z b r o j a J ó z e f , s tu d e n t, Koło Chemików Stud. Pol. Lwowskiej.
Posiedzenie 242, dn. 23 kwietnia 1936 r. O b e c n y c h 12 osób, przewodniczył prof.
dr. W. L a m p e . W y słu c h a n o I przyjęto s p r a w o z d a n ie k asow e za m. m a r z e c b.r. Prze
wodniczący prof. L a m p e z a k o m u n ik o w a ł, że na je g o ręce nadesłał prof. B a 1 a r e w o dbitkę p od tyt. „Die drei W a r s c h a u e r V o r t r ä g e “ o raz że odczyt prof. F 1 e r z-D a- v i d a będzie w ydrukow any w o b sz e r n y m sk r ó c ie w języku pols kim w W ia d o m o śc ia c h Przem ysłu C h em iczn eg o . U chwalono zwrócić się z z a p r o s z e n ie m do prof. S t a u d l n - g e r a z p ro ś b ą o w ygło szenie o d c z y tu w jesie ni r. b. P o r u s z o n o spraw ę z a p r o s z e nia s z e r e g u z a g ra n ic z n y c h p r e le g e n tó w dla wygło szenia odczytów w zimie r. 1936/37.
Na członków nadzwyczajnych Towarzystwa zostali przyjęci:
1522. G r a b i a n k a S e w e r y n , Inż. te c h n o l o g , Warszawa, Ul. G ó rn o ś lą s k a 22 m. 2.
1523. Ś w i d e r s k i J a n, dr. a s y s t e n t U. J . P., Warszawa.
1524. L e s z c z y ń s k i S t a n i s ł a w , stud., Kolo Chemików Stud. Politech. Warsz.
1525. M a r k i e w i c z K a z i m i e r z , „ „ „ „ 1526. P i a s e c k i J a n ,
1527. R e u t t Z y g m u n t , 1528. R u d z k i E u g e n j u s z , 1529. R u t k o w s k i J a n , 1539. R y c h t e r S t a n i s ł a w , 1531. W e y c h e r t S t e f a n , 1532. W o l s k i E m i l ,
1533. G e l b a u m J ó z e f , s t u d e n t, Stow. Matem. I Przyrod. Woln. W szechn. Warsz.
1534. G r o s m a n f l l t e r , „ 1535. M a ń s k i W ł a d y s ł a w , 1536. M i n k o w l s a j a ,
1537. S t o b n l c k i S z a j a , „ 1538. W a j s J a k ó b, „
1539. Ż u r a w i c k l I I ] a, „ „ „ „ „ „ „
Posiedzenie 243, dn. 14 m aja 1936 r. O b e c n y c h 13 osób, przew odniczył prof. dr.
W. L a m p e . W y słu c h a n o I p rzyjęto spr a w o z d a n ie k asow e za m. kwiecień r.b. O dczy
ta n o m e m o rja l Związku Chemików Polskich, aby dążyć do stworzenia nau k o w ej ogól- no-p olskiej re p r e z e n ta c ji chem icznej, po dyskusji, w k tó r e j p o d n o s z o n o , że ta k a r e p r e z e n ta c ja już istnieje, a mianowicie Polski Komitet Narodowy Chem iczny, spraw ę tę pow ie rzono do ro z p a trz e n ia Komisji, do któ rej weszli prof. dr. W. L a m p e I prof.
dr. T. U r b a ń s k i . U chwalono prz e k a z a ć dalsze 150 zł. na wydawnictwo Słownika Bibljograf lczno-Biograficznego z pieniędzy, u zy sk a n y c h na te n cel z Kasy Im Mianow
skiego.
Na członków nadzwyczajnych Towarzystwa zostali przyjęci:
1540. M a ś l a n k i e w i c z K a z i m i e r z , dr. Naczelnik Urzędu P ro b ie rc z e g o , Kraków, ul. K an o n iczn a 17, Urząd Probierczy.
1541. P a z d r ó w n a H e i e n a, mgr, asyst. U. J . Kraków, ul. Wałowa 6, m. 5.
1542. Z a p i ó r B r o n I s ł aw, mgr. a s y s te n t Zakł. C hem. Flz. U. J . Kraków, ul. S ło n e c z n a 1 2. ? D 1 6 S / 6 Ć
Vli u
S p r a w o z d a n i a
z W a l n y e h Z g r o m a d z e ń T o w a r z y s t w a .
22. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Chemicznego dnia 30 stycznia 1936 r.
1. Z g r o m a d z e n ie zagaił o g. 17 m. 30 p re z e s Towarzystwa pro f. K. S m o l e ń s k i i zawiadom ił z e b r a n y c h o śm ierc i c z ło n k a h o n o r o w e g o P. T. Ch., prof. V. G r i g- n a r d a . Z g ro m a d z e n ie uczciło pam ięć je g o przez pow stanie.
Prof. S m o l e ń s k i z a p r o p o n o w a ł n a p rzew o d n icząceg o Z g ro m a d z e n ia prof.
W. J a k ó b a ze Lwowa. Z e b ra n ie wybór przyjęło. Na s e k r e ta r z a po w o łan o inż.
B. W I ę c ł a w k a.
2. U stęp u jący prezes, prof. K. S m o l e ń s k i , wygłosił o d c z y t p. t. „Kwasy h e k s u r o n o w e l h ek su r o n ld y " .
3. S e k r e t a r z Towarzystwa, d o c e n t dr. E. J ó z e f o w i c z , odczytał p ro to k ó ły Walnyc h Z g r o m a d z e ń Towarzystwa: 19-go Z g ro m a d z e n ia z dn. 31 stycznia 1935, 20-go z dn. 6 czerw ca 1935; 21-go z dn. 27 czerw ca 1935. P r o to k ó ły prz yjęto.
4. Doc. E. J ó z e f o w i c z o dczyta ł spr a w o z d a n ie o g ó ln e Z arządu G łó w n |g o o raz spr a w o z d a n ia Oddziałów L o kalnych Towarzystwa za r o k 1935.
Na p o c z ą tk u r o k u 1935 Towarzystwo liczyło 1024 członków, w te m 799 zwyczajnych, 109 nadzw yczajn ych, 24 h o n o ro w y c h i 92 w spierających. W ciągu ro k u sp rawozdaw c zeg o zm a r ło 3 czło nków h o n o ro w y c h : B o h u s l a v B r a u n e r , V i c t o r G r i g n a r d i S t e f a n M l n o v l c i , o raz 7 zwyczajnych: J ó z e f B e r l i n e r b 1 a u, J u l j a n F i a t a u, Z e n o n M a r t y n o w i c z , J ó z e f M i k u ł o w s k i - P o m o r s k i , S t a n i s ł a w T o l ł o c z k o , W a n d a T o w t k l e w l c z I A l e k s a n d e r T u p a l s k i . Pam ięć ich Z g r o m a d z e n ie uczciło przez p o w sta n ie . Z ostało sk r eślo n y ch n a własn e żądanie lub te ż w s k u te k n ie p ła c e n ia sk ła d e k 377 członków.
Po w o łan o na c z ło n k a h o n o r o w e g o prof, Th. S v e d b e r g a z Uppsali (§ 38 S ta tutu). Przyjęto 43 czło n k ó w nadzw yczajnych.
O s ta te c z n ie więc n a 15.1.1936 Towarzystwo liczyło 681 członków (w te m 22 h o n o rowych i 89 wspierających).
Zarząd, wyb rany n a W aln e m Z g r o m a d z e n iu w dniu 31.1.1935 r., u k o n s ty tu o w a ł się w n a s tę p u ją c y s p o s ó b :
Prezes: prof. K. S m o l e ń s k i , vice prezesi: prof. dr. A. J o s z t, prof. dr.
St. P r z y I ę c k i, skarbnik : doc. dr. J . S t a l o n y - D o b r z a ń s k i , z a s tę p c a sk arb n ik a:
W. S o m m e r , se k r e ta r z e : doc. dr. E. J ó z e f o w i c z, doc. dr. W. B r y d ó w n a , członkowie: prof. dr. M. C e n t n e r s z w e r , prof. dr. A. G a ł e c k i , prof. dr. W. I w a n o w s k i , prof. dr. K. J a b ł c z y ń s k I, dyr. dr. M. K r ó l i k o w s k i , prof. dr. F. R o- g o z i ń s k l , dyr. F. W i ś l i c k i , Inż. T. Z a m o y s k i .
W cz asie trwania k adencji u stąp iła s e k r e t a r k a doc. dr. W. B r y d ó w n a . Na jej m ie js c e wszedł dr. M. P o l a c z e k , wybrany n a N adzw yczajnem W aln e m Z g ro m a d z e n iu dnia 6 czerwca 1935 r.
P o n a d t o w p ra c a c h Z arządu brali udział: dr. Z. B l a s z k o w s k a, s e k r e ta r z komisji odczytowej, dr. L. S u c h o w l a k , s e k r e ta r z redakcji „Prz em ysłu C h e m ic z n e g o “, o ra z inż. St. Ż e r o m s k i , s e k r e ta r z redakcji „Roczników C hem ji“. O p i e k u n e m Blbljo- tekl był prof. L. S z p e r 1, przew odnic zącym komisji odczyto w ej prof. S. P r z y ł ę c k l . Komisję k o n tr o lu ją c ą stanowili: dyr. Cz. Ś w i e r c z e w s k i , dyr. Al. T u p a l s k i (zmarły w ciągu ro k u ) i prof. T. W o y n o .
W r o k u sprawozdaw czym Zarząd odbył 16 posiedzeń.
VIII
Komisja o dczyto w a zorganizow ała 12 po sied zeń naukow ych, na k tó r y ch wygło
s z o n o 12 re ferató w n au k o w y c h I 9 sprawozdaw czych. W śród tych p o s ie d z e ń je d n o było pośw ięco n e uczczeniu pamięci zm arłych członków h o n o ro w y c h Towarzystwa:
prof. B r a u n e r a , M a t l g n o n a I P a t e r n o. 3 r e f e r a ty zostały w y g ło sz o n e przez p r e l e g e n tó w z zagra nicy, a mianowicie: dr. W. B e c k a (Berlin—D ahlem) Prof. K. H.
M e y e r a (Genewa) I dr. M. M a c h e b o e u f (ln stitu t P a s t e u r — Parls). P o n a d to został zo rg an izo w an y w listopadzie cykl 5 odczytów z dziedziny biochem ji, p r z e z n a cz o n y dla szerszej publiczności.
Nadzwyczajnych Walnyc h Z g ro m a d z e ń odby ło się 2.
S e k c ja D y d a k ty c z n a po d przewodnictwem p. Z. S z e II e r a zajm owała się w dalszym ciąg u sp raw ą p r o g r a m u n a u c z a n ia chemji w nowem gim n a z ju m o raz w liceum.
S e k c ja Prz em ysłow a p od przewodnictwem dyr. W. P ł u ż a ń s k l e g o urządziła 4 odczyty na te m a ty , doty czą ce r ó ż n y c h gałęzi przem ysłu c h e m ic z n e g o w Polsce, ja k o ciąg dalszy cyklu, r o z p o c z ę te g o w ro k u ub iegłym.
Sekcja an ality czna została z o rg an izo w an a dnia 7 m ar c a po d prz ew odnictwem prof. T. M l ł o b ę d z k l e g o i odbyła 3 posiedzenia. Wyłoniła Komisję, któ ra w p o r o zu m ien iu z Polskim K o m itetem N orm alizacyjnym za jm u je się norm ali zacją naczyń la b o r a to r y jn y c h .
P o n a d to Polskie Koło Chem ików Garbarzy zgłosiło a k c e s do Towarzystwa ja k o Sekcja Garb arska.
C zło nek Towarzystwa, minis ter prof. dr. W. Ś w i ę t o s ł a w s k i w sp ó łp raco w ał czynnie na te r e n ie Unji Między narodowej Chemji Czystej i S to s o w an ej, ja k o p rz e wod niczący Komisji D a n y c h Fizyko- Chem icznych, k tó r a w ub iegłym ro k u z o s t a ła zor
ganiz ow ana. P o n a d to prof. Ś w l ę t o s ł a w s k l je s t czło nkiem Komisji D an y ch Term o- che m lc z n y c h Unji.
D elegatam i na XV K o n g re s Chemji przem ysło w ej w Brukseli (wrzesień 1935) byli prof. dr. W. Ś w i ę t o s ł a w s k i I l nż T. Z a m o y s k i .
W Office In te rn a tio n a l de Chimie P o ls k ę re p r e z e n to w a ł prof. W. Ś w i ę t o s ł a w s k 1.
Towarzystwo uczestnic zyło nad al w p r a c a c h P ols kie go K o m itetu C h e m ic z n e g o , do k t ó r e g o wchodzili z ra m ie n i a Towarzystwa: prof. K. S m o l e ń s k i j a k o prezes, o raz pp. prof. L. S z p e r I, dyr. F. W i ś l i c k i i prof. J . Z a w a d z k i .
Przedstawiciel Z arząd u Głównego prof. S. P r z y ł ę c k i brał udział w pra c a c h Rady Nadzorczej Towarzystwa In s ty tu tu R adowego w Warszawie. D e le g a te m do Towa
rzystwa W o js kowo-Technicznego był prof. S m o l e ń s k i . Członek Towarzystwa dyr.:
C. Ś w i e r c z e w s k i re p r e z e n to w a ł Towarzystwo na XVII Zjeżdzie Gazowników 1 Wo
dociągowców w Bydgoszczy dnia 25 czerwca.
Dnia 1 kwietnia ub. r. P ols kie Towarzystwo Chem iczne wspóln ie z s z e r e g ie m in n y c h Towarzystw zorganizow ało u ro c z y s tą a k a d e m ję ku czci ś. p. M a r j i C u r l e - S k ł o d o w s k i e j w sali T e a tr u Wielkiego. W Kom itecie uczczenia re prezento w ali Towarzystwo: prof. W. Ś w i ę t o s ł a w s k i , prof. S. P r z y ł ę c k i I prof. J . Z a w a d z k i
Bibljoteka Towarzystwa powiększyła się o rocznik 1935 43-ch c z a so p ism w (tem 31 zagranicznych), n a d sy ła n y c h na w ym ianę za „Roczniki Chemji".
Pra ca inż. Ż a b k o - P o t o p o w i c z a nad słownikiem biograficzn o-b lbljogra- ficznym chem ików polskich posuw a się n a p rz ó d p o m i m o b ardzo znacznych tr u d n o ś c i finansow ych. W ro ku sp rawozdawczym u z y s k a n o na te n cel zasiłek Kasy im. Mia
n o w sk ieg o w wysokości 500 złotych.
Na wydawanie „Roczników C hemji“ wpłynęły n a s t ę p u j ą c e subs y d ja 1 ofiary su b s y d ju m rządowe M. W. R. I O. P. — 5.000 zł.; ofiary: K om itetu U czczen ia 30-lecla P racy Naukowej P a n a P re z y d e n ta R. P. prof. M o ś c i c k i e g o — 3.130,65 zł.; Koml-
IX
t e t u P o p ie r a n ia Z a s to s o w a ń S p ir y tu s u — 527,01 zł.; prof. Ś w I ę t o s ł a w s k I e g o — 156,60 zł.; inż. S. Ż e r o m s k i e g o — 100 zł.; Oddziału Lwow skiego — 50 zł.; prof.
A. D o r a b i a l s k i e j — 20,71 zł., prof. W. L a m p e g o — 20 zł. O g ó l n a s u m a ofiar wynosiła 4.004,97 zł.
Spra wozdania z działalności oddziałów lo k aln y ch p o d a n e są o s o b n o .
5. Doc. E. J ó z e f o w i c z o dczyta ł listę czło nków nadzwyczajnych Towarzystwa, którzy w myśl § 10 S t a t u tu zostali wpisali na listę członków zw yczajnych :
B e c k e r J a k ó b , B e r n a c i a k J a n , B i a ł e k W ł a d y s ł a w , C h o d a k o w s k i J e - r z y , D u c z k o K a z i m l e r z , F e r c h m i n W i t o l d , G ą s l o r o w s k i S t a n i s ł a w , G e r h a r d t K a z i m i e r z , H i r n i a k J u l j a n , K o r y t k o w s k l J e r z y , M o r a w s k i H e n r y k , M o l i ń s k l S t a n i s ł a w , N o w a k o w s k i A l e k s a n d e r , O b r ą p a l s k i Z y g m u n t , O s t a s z e w s k i J e r z y , P i a s e c k i M a r j a n , P i e c h o w l c z T a d e u s z , S p y c h a l s k i R o m u a l d , S t a n l s z W o j c i e c h Z b i g n i e w , S z e l ą g F r a n c i s z e k , S z y s z m a n S z y m o n , W i e r t e l a k J a n , Ż y ł k o W a c ł a w .
6. Inż. S. Ż e r o m s k i zdał sp raw ozdanie z wydawnictwa „Roczniki C h e m ji“, p o d a ją c szczegółowy o t r a z rozwoju wydawnictwa.
Dr. L. S u c h o w i a k zdał spraw ozdanie z wydawnictwa „Prz em ysł C h em iczn y “.
7. S k a rb n ik Towarzystwa, d o c e n t dr. J. S t a ł o n y - D o b r z a ń s k l , p rz e d stawił p relim in arz na 1936 r. i odczytał sp raw o zd an ie kasow e za rok 1935, p o d k reś lają c z n a c z n y s p a d e k liczby członków w o k r e s ie sprawozdaw czym o raz zwracając s ię .z g o rą c y m a p e le m o r e g u l a r n e o p ła c a n ie sk ła d e k i zjednyw anie now ych członków.
8. C zło nek Komisji K ontrolującej d y re k to r Cz. Ś w i e r c z e w s k i odczyta ł s p r a woz danie Komisji o raz w n io se k o udzie lenie Zarządowi ab s o lu to rj u m . W n io s ek uchw a
lo n o przez a k la m a c ję .
9. D o c e n t E. J ó z e f o w i c z odczytał n a s t ę p u ją c e wnioski, powzięte na p o sied zen iu Zarz ądu Głó wnego z d e le g a ta m i oddziałów lo kalnych w dniu 29 stycznia 1936 r.
1) W r o k u 1936 as y s te n c i starsi m o g ą op ła c a ć składki w tej s a m e j wysokości, co i as y s te n c i młodsi o raz za stę p c y a s y s te n tó w .
2) Z arządy oddziałów lo k a ln y c h m o g ą w 1936 r. obniżyć sk ła d k ę w nast. sp osób:
a) c z ło n k o m , o p ła c a ją c y m 36 zł„ do s u m y 30 zł. rocznie,
b) a s y s t e n to m , c z ło n k o m Związku Inżynierów Chem ików R. P., Związku Chemików Polskich 1 P o ls k ie g o Kola C hem ików Garbarzy, do su m y 24 zł., o ile w sp o m n ia n i czło n kowie złożą p is e m n ą d e k la r a c ję w tej sprawie.
3) W aln e Z g ro m a d z e n ia , p o c z y n a ją c od 1937 r., będą zwoływane w so b o ty , aby umożliwić przyjazd c z ło n k o m z prowincji, p r a c u ją c y m w przem yśle .
Walne Z g r o m a d z e n ie wnioski te je d n o m y ś ln ie przyjęło.
10. W g losow aniu ta j n e m o b r a n o : na p r e z e s a Towarzystwa prof. St. G 1 i x e 1- l e g o (32 g ło s a m i na 34 gło sujących),, na vice-p rezes a, n a m ie js c e u s tę p u j ą c e g o prof. St. P r z y ł ę c k i e g o , — prof. W, L a m p e g o (32 głosami).
Na miejs ce u s tę p u ją c y c h czło n k ó w Zarządu: prof. M. C e n t n e r s z w e r a , doc. E. J ó z e f o w i c z a , doc. J . S t a l o n e g o - D o b r z a ń s k l e g o , Inż. W. S o m m e r a, dyr. dr. K r ó l i k o w s k i e g o wybrano: prof. M. C e n t n e r s z w e r a (30 głosam i), Inż. B. G a b l e r a (32 głosami), inż. S. K o w a l e w s k i e g o (31 głosami), adj. S. P 1 e ś n i e w i c z a (31 głosami), doc. T. U r-
b a i i s k i e g o (30 głosami).
Na członków Komisji K o n tro lu jącej o b r a n o w g ło s o w a n iu ta j n e m : dyr. E. T r e p k ę -(29 gło sami), dyr. Cz. Ś w i e r c z e w s k i e g o (28 gł.), prof. T. W o y n ę (30 gł.) o ra z na zastępców: prof. O. f l c h m a t o w i c z a (28 gł.) 1 inż. T. J e z i e r s k i e g o (28 gł.).
Na te m Z g r o m a d z e n ie z a k o ń c z o n o o godz. 20 min. 5.
X
P O L S K I E TOWARZ YST WO C H E M I C Z N E
XI
S p r a w o z d a n i a
z p o s i e d z e ń n a u k o w y e h T o w a r z y s t w a . Posiedzenie 248, dn. 6 lu t e g o 1936 r.
423. Dr. B. H e p n e r I Inż. S. F a j e r s . z t e j n. O hydrazynow ych o d p o w ie d n i
k a c h kwasu b a rb itu ro w e g o i m oczow ego.
424. Dr. K. D r e w s k l , S p e k tr o g r a f ic z n a analiza ilościowa duralu m in ju m . Posiedzenie 249, dn. 20 lu t e g o 1936 r.
425. Prof. Dr. D. B a 1 a r e w (Sofja). Die (Jhrsachen der I n h o m o g e n it ä t e i n e s Real
k ristalls ystem s. (P rzyczy ny n ie je d n o ro d n o ś c i r e a l n e g o u k ła d u krystalicznego).
Posiedzenie 250, dn. 27 lu t e g o 1926 r. Sekcja P rzem ysło w a P o ls k ie g o Tow. Che
m ic z n e g o .
426. Inż. C z e s ł a w K ł o b u k o w s k l . O d g a z o w a n le i zg azo w an le węgla k a m i e n n e g o . Z a sto w a n le gazu.
427. Inż. J e r z y C h p d a k o w s k i . P ro d u k ty węgla k a m i e n n e g o .
427. Inż. J a n K r z y ż k l e w l c z : G o s p o d a rc z e zn a c z e n ie p ro c e s ó w zgazowania i o d g a z o w a n ia węgla k a m i e n n e g o .
Posiedzenie 251, dn. 5 m a r c a 1936 r.
429. Prof. dr. W o I f g a n g P a u l i (Wiedeń, Uniwersytet). Über re i n s te Kolloide u n d d e n Z u s a m m e n h a n g vo n e le k tro c h e m is c h - k o n s titu tiv e m mit kolloidem Ver
h a lte n .
Posiedzenie 252, dn. 12 m a r c a 1936 r. Sekcja Analityczna Pols k ieg o Tow. Che
m icznego.
430. Dr. K. D r e w s k i . M e to d a p o t e n c j o m e t r y c z n a I jej z a sto so w a n ie w analizie tech n iczn ej.
Posiedzenie 253, dn. 29 m a r c a 1936 r.
431. Prof. Dr. F l e r z - D a v l d (Zürich, Politechnika). Über die G r u n d la g e n d e r F a rb stoffindustrie.
Posiedzenie 254, dn. 7 m aja 1936 r.
432. Dr. W i t o l d Z a c h a r e w i c z i p. S z y m o n S z y s z m a n . O s e le n k a c h k a m f e n u i pinen u.
433. Dr. K a r o l D r e w s k i . E le k tro c h e m ic z n y wykrywacz gazów palnych.
Posiedzenie 255, dn. 14 m aja 1936 r. S e k c ja P rzem ysłow a P o ls k ie g o Tow. C h e
m iczn eg o .
434. Prof. K. S m o l e ń s k i i Inż. W. S z u k i e w 1 c z. O k a u c z u k u s y n te ty c z n y m . Posiedzenie 256, dn. 28 m aja 1936 r. S ek c ja P rzem ysło w a P o ls k ie g o Tow. Che- m ićznego.
435. Prof. T a d e u s z K u c z y ń s k i (P olitechnika Lwowska). P roblemy p r z e m y słowe w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h fl. P.
IV.
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś e i O d d z i a ł u K r a k o w s k o - Ś l ą s k i e g o z a r o k 1 9 3 5 . W skład Zarz ądu Oddziału wchodzili: prof. K. D z i e w o ń s k i — przewodniczący, dyr. J . D o 1 I ń s k i 1 prof. B. K a m i e ń s k i — vice przewodniczący, dr. J. M o- s z e w — s e k r e ta rz , dr. J . M a y e r (później dr. W 1. K a h l ) — sk a r b n ik o ra z Inż.
J. C z a p l i c k a , dr. E. K u r z y n 1 e c, dr. J . R o b e 1, prof. F. R o g o z i ń s k i , - III.
XII
prof. A. S k ą p s k i 1 prof. W. S t a r o n k a — członkow ie Zarządu. Komis ję Rewi
zy jn ą stanowili — prof. J . K o z a k i lnż. E. M i a n o w s k i . Oddział liczy 54 członków'.
O d b y to 7 po sied zeń naukow ych, na k tó r y c h wygło szono nast. referaty:
Posiedzenie 78, dn. 18 lu te g o 1935 r.
85. Prof. fl. S k ą p s k l . O fo rm uło w aniu stałej równowagi w roztwor ach.
Posiedzenie 79, dnia 25 m a ja 1935 r.
85. Prof. W ł. L o s k i e w l c z . Metaloznawstwo i je g o zastosow anie . Posiedzenie 80, dn ia 28 m aja 1935 r.
87. Mgr. E. C h y ż e w s k i . Poglądy te o r e t y c z n e na m e c h a n iz m korozji.
Posiedzenie 81, dn. 17 czerw ca 1935 r.
8 8. Mqr. E. C h y ż e w s k i . Metody walki z korozją.
Posiedzenie 82, dn. 25 listopada 1935 r.
89. Prof. A. K r u p k o w s k i . Korozja tlenow a w wysokich te m p e r a t u r a c h . Posiedzenie 83, dnia 2 g ru d n ia 1935 r.
90. Prof. fl. S k ą p s k l . R ad jo ak ty w n o ść s p o n ta n ic z n a i sztucznie wywołana.
Posiedzenie 84, dn. 9 g rudnia 1935 r.
91. Prof. W. S t a r o n k a . A u to m a t ostrz egaw czy przed tl en k iem węgla.
92. „ „ Nowy przyrząd do d e m o n s tr a c ji wykładowej prz e w o d n ic twa elektrolitów.
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś e i O d d z i a ł u L r w o w s k i e g o z a r o k 1 9 3 5 .
W skład Zarządu Oddziału wchodzili: prof. W. J a k ó b — przew odniczący, prof.
fl. D o r a b i a l s k a — wiceprzewodniczący, dr. S t . M o 1 i ń s k i , — se k r e ta rz , dr.
W. C z a r n o d o l a — s k arbnik, prof. R. M a ł a c h o w s k i , lnż. D. W a n d y c z , doc.
W. T r z e b i a t o w s k i — czło nkow ie Zarządu.
Komisję Rewizyjną stanowili: prof. fl. J o s z t , dr. J. P o r a t y ń s k i , doc W. K e m u I a.
Oddział liczy 102 członków.
W ciągu r o k u sp raw ozdaw czego odbyło się 8 po sied zeń nauk o w y ch , na których w ygło szono 9 refera tów.
Posiedzenie 81, dn. 21 stycznia 1935 r.
115. Prof. J . P a r n a s . O m e c h a n iz m ie glukolizy I wymiany związków fosforowych w m ięśniu.
Posiedzenie 82, dn. 11 m a r c a 1935 r.
116. łnż. J . S e r e d a . Stu d ju m a n ality czn e p r o c e s u ra f in a c y j n e g o olejów m ineralnych.
Posiedzenie 83, dn. 29 kwietnia 1935 r.
117. Prof. W. Ś wi ę t o s ł a w s ki. Z ba d a ń nad oczyszczaniem i o z n a c z a n ie m s t o p n ia czystości su b s tan cy j.
Posiedzenie 84, dn. 27 m a ja 1935.
118. Doc. E. P ł a ż e k. Z badań nad 3-a m in o p lry d y n ą.
119. Doc. W. K e m u 1 a. O destylacji analitycznej według W. J . P o d b 1 e 1 n i a k a.
Posiedzenie 85, dn. 14 październ ika 1935 r.
120. Doc. W. T r z e b i a t o w s k i . O m ec h a n iź m ie ele k tro lity c z n e g o wydzielania I roz
puszczania metali.
Posiedzenie 8 6, dn. 28 październik a 1935 r.
121. lnż. W. R o m e r . A k tu a ln e z a g a d n ie n ia fotografji na tle k o n g r e s u p a ry s k ie g o w lipcu 1935 r.
Posiedzenie 87, dn. 18 listopada 1935 r.
122. Prof. E. S u c h a r d a . S y n te z a 6- I 8-chloro l 6- I 8-o k s y p o c h o d n y c h chinoliny o raz pew nej re akcji u b o c z n e j sy n te z y S k ra u p a .
Posiedzenie 8 8, dn. 2 g ru d n ia 1935 r.
123. Dr. Z. J e r z m a n o w s k a-S I e n k 1 e w l c z ow a O k o n d e n s a c j i estró w kwasów n ie n a s y c o n y c h z m ocznikiem .
P o za te m w d n iu 20 m a ja Oddział zo rg a n lz o w a / wespół z Lwowskiem Towarzy
stwem N a u k o w e m i Lwowskim Oddziałem Tow. P rzyrodników im. K o p ern ik a u ro c z y s te posiedzenie, p o ś w ię c o n e pamięci prof. S t . T o ł ł o c z k i .
Z Inicjatywy Z arząd u Oddziału odbyły się 2 p o s ie d z e n ia kierowników lwowskich pracow ni che m ic z n y c h .
Zarząd Oddziału udzielił 2 subw encyj po 50 zł. K ołom Chemików, S tu d e n tó w Ci.J.K.
i s tu d e n tó w P. L. na p ow iększenie bibljotek.
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś c i O d d z i a ł u Ł ó d z k i e g o z a r o k 1 935.
W sk ład Z arządu O ddziału w 1935 r. wchodzili: dyr. dr. H. B r o n i a t o w s k l — przewodniczący, dr. fl. Goldsobel i Inż. B. G a b l e r — vice przewodniczący, Inż. J . M e i s s n e r — sek r e ta rz , inż. S. Ł a s z k i e w i c z — sk a r b n ik , dyr. dr. M. K r ó l i k ó w s k I — prz ewodniczący komisji odczytowej.
Oddział liczy 74 członków. O dbyło się 9 po sied zeń n a u kow ych, na któ rych wy
g ło s z o n o nast. referaty.
Posiedzenie 227, 1 8 stycznia 1935 r.
241. Inż. T. Z a m o y s k i . Z a g a d n ie n ia sam o d zieln o ści g o s p o d a r c z e j Polski.
Posiedzenie 228, 4 lu te g o 1935 r.
242. Inż. S. G r o s s b e r g . Przemysł tłuszczowy w Polsce.
Posiedzenie 229, 11 m ar c a 1935 r.
243. Dr. S. P 1 z o ń . O b a rw nikach 1 p r o d u k t a c h fa r m a c e u t y c z n y c h p o c h o d n y c h chin olin y z uw zględnie niem nowych sy n tez.
Posiedzenie 230,
244. Dr. M. K r ó 1 i k o w s k I . Barwniki f a r m a c e u ty c z n e . Posiedzenie 231, 28 kwietnia 1935 r.
245. Dr. fl. G o l d s o b e l . J a k z a to m ó w p o w sta je cząsteczka.
Posiedzenie 232, 3 czerwca 1935 r.
246. Dr. H. B r o n i a t o w s k l . Nowości w fabrykacji barwników.
Posiedzenie 233, 23 września 1935 r.
247. Dr. S. P o c h w a l s k i . S y n te t y c z n e m as y p las ty czn e.
Posiedzenie 234, 13 g ru d n ia 1935 r.
248. Inż. C z . K a l a t a . Tworzywa do budowy a p a r a t ó w i m as zyn w p rzem y śle c h e micznym.
Posiedzenie 235, 13 stycznia 1936 r.
249. Dr. M. K r ó l i k o w s k i . Po stępy w barwnikarstwie w o s ta tn ic h latach.
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś c i O d d z i a ł a P o z n a ń s k i e g o z a r o k 1 9 3 5 ,
W skład Zarządu Oddziału wchodzili: prof. K. H r y n a k o w s k i — przew odni
czący, pro f. J . F l a t a u — do 23/V i inż. E. O w s i a n y od 23/V— vice-prz ewodnlczącyf dr. F. f l d a m a n i s — se k r e ta rz , dr. F. M o d r z e j e w s k i do 20/XI I dr. K. D u c z k o od 20/X1 — skarb n ik , dr. J . W t e r t e l a k — bibljotekarz , dyr. Inż. E. O w s i a n y , dyr. inż. M. S z n I o 1 i s , inż. W. N o w a c k i — cz łonkow ie Zarządu. Komis ję Rewi
zy jn ą stanowili: prof. A. K r a u s e i dr. K. C e l i c h o w s k i .
XIV
Oddział liczył 47 członków . Odbyto 8 po sied zeń nauk o w y ch , n a k tó r y ch wygło
s z o n o 1 0 refera tó w:
Posiedzenie 110, 18 stycznia 1935 r.
164. Dr. F. f l d a m a n l s , Pow stawanie p e r y te k ty k ó w w u k ła d a c h tr ójskładnik ow ych.
Posiedzenie 111. 11 lu teg o 1935 r.
165. Prof. K. H. M e y e r . Über Gestalt, F o r m ä n d e r u n g e n d e r M oleküle h o c h p o l y m e r e r N atu rsto ffe.
Posiedzenie 112, 1 m a r c a 1935 r.
166. Prof. J . F l a t a u . O najn ow szych zdobyczach p rzem y słu c h e m ic z n e g o w o s ta t- n le m 1 0-cioleclu.
Posiedzenie 113, 31 m a j a 1935 r.
167. Prof. K. H r y n a k o w s k I . Ś. p. prof. S t a n 1 s ł a w T o ł ł o c z k o , je g o żywot i dzieła.
168. Dr. F. M o d r z e j e w s k i . G ranice d o k ład n o ś ci przy z a s t o s o w a n iu analizy kon- d u k to m e tr y c z n e j do słab ych zasa d i kwasów.
Posiedzenie 114, 14 czerwca 1935 r.
169. Mgr. W. N o w a t k ę . O trzym ywanie m e m b r a n kolodjonowych, ich własności fizyczne i przenikaln ość.
Posiedzenie 115, 25 październik a 1935 r.
170. Prof. J . S u s z k o . O n ie k tó ry c h p r o d u k ta c h odbudowy s te r y n w związku z two
rz e n ie m się raka.
Posiedzenie 116, 22 li s to p a d a 1935 r.
171. Mgr. fi. Ż o c h o w s k l . A socjacja niek tó ry ch wyższych kwasów tłuszczowych na podstawie polaryzacji dielektrycznej.
172. Prol. K. H r y n a k o w s k i . W sprawie teor ji krystalizacji.
Posiedzenie 117, 13 g ru d n ia 1935 r.
173. Mgr. L. S l e b o d z i ń s k l . O u k ła d a c h :.w o d a — tle n e k koloidalny.
W ro k u sp rawozdawczym Oddział ufundował j e d n o r a z o w ą n a g r o d ę 100 zł. na n a jle p sz ą p ra c ą z.dzie dziny chemji, w y k o n a n ą w praco w n iach na u k o w y c h Uniwersytetu.
S p r a w o z d a n i e
z d z i a ł a l n o ś a i O d d z i a ł u W i l e ń s k i e g o z a r o k 1935.
W skład Z arządu Oddziału wchodzili: prof. E. B e k i e r — prz ewodniczący, dr.
A. B a s i ń s k i — vice przewodniczący, mgr. L. Filipczak—se k r e ta rz , m g r. S z . S z y s z - m a n — s k arbnik. R efe re n ta m i nau k o w y m i byli: dr. A. B a s i ń s k i I dr. L. K a m i e ń s k i . Komisję Rewizyjną stanowili: prof. K a r a f f a - K o r b u t t , dr. E. M i c h a l s k i .
Oddział liczył 25 członków. O d b y ło 4 p o sied zen ia nau k o w e, na k tó r y c h w ygło
s z o n o n a s t. referaty:
Posiedzenie 44, dnia 28 m aja 1935 r.
46. Mgr. W. H e r m a n o w i c z . O m o d e r a to r a c h alkalicznych j b h= 8 — 10.
Posiedzenie 45, dnia 14 czerw ca 1935 r.
47. Dr. L. K a m i e ń s k i . O nowych A;-g łu k o z y d a c h dwucukrów.
Posiedzenie 46, dnia 23 październ ika 1935 r.
48. Dr. E. M i c h a I s k I . O p o t e n c j o m e t r y c z n e m m iareczk o w an iu fosfo ra nów . Posiedzenie 47, dnia 11 gru dnia 1935 r.
49. Mgr. W. H e r m a n o w i c z . T e c h n ik a o z n a c z a n ia p H z a p o m o c ą ele k tro d y a n t y monowej.
Na p o sie d z e n iu Zarz ądu 26 czerwca 1935 r. u chw alo no p rzek azać na rę c e p R ektora U. S. B. kwotę 200 zł. z fu nduszów Oddziału n a rzecz uczczenia w Wilnie pa mięci M arszałka J. Piłsudskiego.
J . ZAWADZKI
Camille M atignon. W sp o m n ie n ie pośmiertne*).
A la memoire de Camille Matignon.
(O tr z y m a n o 2.IV.1936).
Camille M a tig n o n
(1867— 1934).
Ma k r ó t k o przed pierwszym p o wojnie światowej Ko n gr e se m Mię
d z y na r o do wy m w Madrycie odszedł na zawsze j e d e n z tych, co kongr e s ten uświetnić mieli, wybitny przedstawiciel Francji — C a m i l l e M a t i -
*) W y g ło s z o n e dn. 21.XI.1935 r. na u ro c z y s te m p o s ie d z e n iu Po ls k ieg o Tow.
C h em iczn eg o , p o ś w ię c o n e m pamięci zm arłych Czło nków H onorow ych Towarzystwa.
164 J. Z a w a d z k i
g n o n . W zmarłym straciła Francja j e d n e g o z najbardziej żywych i czyn
nych przedstawicieli wiedzy chemicznej, świat zaś chemiczny polski szcze
r ego przyjaciela.
C a m i l l e M a t i g n o n urodził się dn. 3 stycznia 1867 r. w wiosce Saint-Maurice-aux-Riches-Hommes, d e p a rt a m en c i e Yonne. Nauki pobierał p oc z ąt ko wo w Troyes, p o t e m w Lycée C o nd o rc e t w Paryżu; w r. 1886 wstąpił do Ecole Nór ma le Supérieure, kt ór ą ukończył w r. 1899 jako agr égé nauk fizycznych, otrzymując w t ym s a m y m czasie licencjat nauk ma t ema t yc z nyc h i fizycznych w Sorbonie.
Powołany w r. 1889 przez B e r t h e l o t a do College de Fr anc e w charakter ze asystenta, opracował t a m i obroni ł w r. 1892 swą rozprawę d o k t o r s k ą o ureidach.
W r. 1893 otrzymał n omi nacj ę na maítre de c o nf ér e nces na Wy dziale Nauk w Lille. W Lille pozost awał do r 1898, przytem niezależnie o d o bowi ąz ków na Wydziale Nauk, objął w r. 1897 st anowisko prof esora bielenia, farbiarstwa i apretury w t. zw. P ó łn o c n y m Instytucie Prze my
słowym. W r. 1898 powrócił do Paryża, ob e j mu ją c s tanowi sko wykła
dowcy w S o r b on i e i zastępując Bert hel ot a w jego wykładach w College de France.
W r. 1908 objął k at ed r ę chemji nieorgani cznej w College d e France j ak o na s tę p ca L e C h a t e l i e r a , p o woł ane go do Sorbony. W r. 1926 został wybrany na członka flkademji Nauk.
M a t i g n o n rozpoczął pracę badawczą w laboratorjum B e r t h e l o t a w r. 1889. Już w roku n as t ęp ny m ogłosił wspólni e z B e r t h e l o t e m w C. r. i Mnnales de Chi mie et de Physique 3 pr a ce t e r mo ch e mi cz n e , wśród nich 2 poświęcone związkom organicznym, zawierającym siarkę.
O d tego czasu aż do śmierci prowadzi ożywioną działalność naukową, której o w o c e m jest okoł o 250 prac, ogł oszonych drukiem. Za pra ce swe ot rz y mu je szereg nagr ód.
M a t i g n o n bierze żywy udział w życiu or ga niz acyj ne m c h e m i k ó w francuskich, organizuje w r. 1916 wspólni e z K e s t n e r e m Towarzystwo Chemji Przemysłowej i zostaje r e d a k t o r e m naczelnym org an u towarzystwa
„Chimie e t Industrie“. Przez lat 17 pisuje w każdym zeszycie świetne artykuły wstępne, poświęcone za ga d n ie n i o m dnia w nauc e i przemyśle.
W różnych okr e sach czasu pełni obowiązki wiceprezesa Sociét é de Chi
mie Industrielle, prezesa Federacji Na r odowej Towarzystw Chemicznych Francuskich, prezesa Konfederacji Towarzystw Naukowych, cz łonka Z a rządu Maison d e la Chimie, na dwa lata przed śmiercią o b e j m u j e p r e zesurę Francuskiego Towarzystwa Chemicznego.
Działalność organizacyjna i społ eczna M a t i g n o n a nie ogranicza się do t er e nu che mi cznego, przez szereg lat był on członkiem, a w r.
1933 przewodniczącym rady higjeny d e p a r t a m e n t u Sekwany; żywo inte-
C am ille M atignon 165 resowal się ar cheologją, przewodniczył towarzystwu ar c h e o l og ic z ne mu w swych s t ro n a c h rodzinnych; śmierć zaskoczyła go na posiedzeniu w Collège de Fr anc e w chwili, gdy zakończył g o rą ce przemówieni e w sprawie k a n d y d a t a na k a t ed r ę ar cheologji p o d nazwą Histoire et Antiquités Nationales.
Zakr es t e m a t ó w , k t ó r e zajmowały M a t i g n o n a w okre si e 44-let- niej pracy naukowej, j est t ak rozległy, że z konieczności muszę się o g r a niczyć do krótkiej wzmianki o rzeczach najważniejszych.
Pierwsze prace M a t i g n o n a , wy k o n a n e w labora t orj um Bert he- lota, należą do zakresu t er moc hemji , związków organicznych. M a t i g n o n d o s k o n a l e o p anowa ł t echni kę po mi ar ó w ciepła s palani a w b o m bie kalorymetrycznej, z a pr op o no wa n e j do t eg o celu przez B e r t h e - l o t a na kilka lat p r zedt em, i przeprowadził syst em a t yc z ne s t ud ja na d ci epł em s pal ani a różnych związków.
Oznaczył on w b o m b i e ciepło s palania gazów takich, jak H2, CO, CHif C2H0, C2H4, p r opa n, propylen, acetylen, allylen i t. d., dalej cieczy, jak al kohol etylowy, kwas m ró wk o wy i octowy, a więc substancyj p o d st awowych w chemji organicznej. Były to p o m i ar y b. trudne, w y m a g a jące b. s t a r a nn e g o prz ygotowani a czystych gazów i wielkiej precyzji w wykona niu pomiaru. B o m b a k al or yme tr yc z na nada je się, jak wi adomo, najlepiej do p o m i a r ó w ciepła spalania ciał stałych, dla ciepła spalania gaz ów d a j e pewniejsze wyniki m et o da T h o m s e n a s palania w t. zw. p a l niku uniwersalnym; p o m i m o to p o m i a r y M at i gn o n a zasługują na szcze
g ól ną uwagę, jako wzór pracy precyzyjnej w granicach, na jakie pozwala przyrząd.
Na szczegól ną uwagę zasługuje r ównież obsze r na praca o ureidach, st an o wi ąc a t e m a t rozprawy doktorski ej Matignona. W biegu tej pracy M a t i g n o n musiał sporządzić okoł o 70 substancyj, z p o ś r ó d kt órych około 2 0 udało mu się ot rzyma ć po raz pierwszy, i wypracował nowe m e t o d y ot rzymywa ni a ciał znanych.
W pracy tej M a t i g n o n nie poprzestał na p o m i a r a c h ciepła s p a lania, rozpuszczania i zoboj ęt ni ani a substancyj bada ny ch , lecz próbowa ł wyprowadzić na po ds t a wi e znalezionych d a nyc h t e r m o c h e m i c z n y c h wnioski, d o ty cz ą ce budowy tych związków i wa r unków przebiegu reakcyj chemi cznych.
W b a d a n i a c h swych zwrócił uwagę, że przez podst awi eni e wodoru, związanego z węglem, przez grupę CH3, o s i ąg a m y zwiększenie ciepła s p a lania o 155— 156 kal, n a t omi as t , jeśli p od s t aw i m y wodór, związany z a z o
tem, ciepło spalani a zwiększa się o o k o ł o 164 kal. Na pod st awi e tej obserwacji, pot wi erdz onej we wszystkich z b a d a n y c h prz ypadkac h, M a t i g n o n mógł rozstrzygać w wypa dkach spornyc h, w których nie było pewnych d an y ch co do t ego, k t ór y a t o m wodor u został pods ta wi on y przez
166 J. Z a w a d z k i
grupę CH3. W ten s p o s ó b wyjaśni) budowę et yl o mo c z n i k a i innych b a r dzo skomplikowanych związków.
Oznaczył ciepła spalania szeregu tego typu i zomerów, jak np. para- toluidyna i met yl oani lina i stwierdził zgodni e z wyni kami po mi ar ó w ef e k t ó w cieplnych, że związek, w k t ór y m r odni k alkohol owy j es t zwią
zany z a z ote m, jest bardziej trwały, niż jego izomer, w k t ór y m rodnik t en związany jest z węglem. J e s t rzeczą możliwą zrealizowanie w o d p o wiednich wa ru n ka c h prz emi any tych izomer ów.
Do bar dzo ważnych prac, wykona nych przez M a t i g n o n a , częś
ciowo łącznie z D e 1 i g n y , należą p om i ar y kal or yme tr yczne różnych związków azotowych, p rz ede ws zys tki em zaś mat er ja ł ów wybuchowych.
P o mi a r o m t ym zawdzięczamy p o d s t aw o we d a ne d o analizy t er moc he- micznej związków azotowych; i w tej dziedzinie równolegle do p o m i a r ó w t e r m o c h e m i c z n y c h trzeba było prowadzić prace pr e par a t ywne.
Z b ad an o kwas azotowodor owy i n i ekt ór e jego sole, ozna czono ciepło zobojęt niania hydrazyny i ciepło spalania hydrazyny, obliczono na p ods tawi e po mi ar ó w ciepła spalania ciepło tworzenia się najważniej
szych nitrozwiązków alifatycznych i ar oma t y c z n yc h, o z n a c zo n o ciepło s palania dwufenyloaminy i dwufenyl onit rozoami ny i t. p.
J uż w pierwszym okresie pracy w l a b o r a t o r j u m Bert hel ot a M a t i - g n o n opracował pod ki erunki em B e r t h e l o t a m e t o d ę badania w b o mb i e kalorymetrycznej związków organicznych, zawierających siarkę i chlor, i wykonał cały szereg po m i ar ó w ciepła spalania takich związków.
W celu usunięcia trudności, związanych z n ie zupe ł nem spa l an ie m siarki na kwas siarkowy, B e r t h e l o t i M a t i g n o n opracowali m e t odę spalania p o d ciśnieni em 25 a t m. w obec ności subst ancji or ga nic z
nej, b o gat ej w wodór.
Trudności, związane z wydzielaniem chl oru w przypadku spalania związków, zawierających chlor, B e r t h e l o t i M a t i g n o n usunęli, wprowadzając do b o m b y celem redukcji chloru kwas arsenawy.
Prace n a ukowe Ma t i gn on a po opuszczeniu l abor a t or j um B er t hel ot a poszły w innych ki erunkach. Pozostało mu j e d n a k na zawsze p r z e k o n a nie, że d a n e t e r m o c h e m i c z n e należą do najważniejszych stałych fizycz
nych, charakteryzujących s u b s t an c j e i pr oc esy chemiczne. Zar ówno w stu- djach n a d własnościami związków metali rzadkich, również na d innemi ciałami, przez siebie b a d a n e m i , starał się oznaczyć pr zedewszystki em wielkości cieplne, jak ciepło rozpuszczania, zobojętniania, ciepło reakcji i t. p. W pracach o charakter ze t ec h n ol og ic z ny m prowadził również cz ęst o p omi ar y ciepła spalania (tak np. p o dc z a s wojny, gdy dawał się odczuć brak taniego paliwa, wspólnie z p. M a r c h a l przeprowadził pomi ary ciepła spalania skórek winogr onowyc h celem z ba da n i a możli
wości spalania ich w generatorach).
Cam ille M atignon 167 Uczeń Berthelota, wp ro w a d z o n y przezeń w świat ba d ań n a u k o wych, M a t i g n o n nie p od d at się sugestji mistrza w dziedzinie p o g l ą dów na t eorję p o wi nowa ct wa che mi cz n e g o . Rozumiał on wielkie z na cze
nie p o mi a r ów t e r mo c h e mi c z n y c h dla nauki o powinowactwie c he mi cz ne m, w pr acach swych t eoretycznych i badawczych z tej dziedziny poszedł j e d nak raczej d r ogą wskaz aną przez L e C h a t e l i e r a , drogą, kt óra doprowa dzi ła N e r n s t a do wypowi edzenia z n a n eg o t e o r e m at u , zwa
n ego trzecią zasadą t e r mo d yn a mi k i .
M a t i g n o n ogłosił kilka prac, omawiaj ących za ga d ni en i e przewi
dywania przebiegu reakcyj c h e mi cznych w u kł ad ac h j e d n oz mi en ny ch , i na p o d st aw i e d anyc h innych a u t o r ó w i własnych prac doświadczalnych wy
prowadził regułę, nazwaną później przez N e r n s t a regułą Le Chatelie- ra-Matignona.
Z godni e z tą regułą w układach złożonych np. z faz stałych i g a zowej, między ciepłem reakcji a t emper at ur ą, w kt órej prężność rozkła
dowa osiąga wart ość 1 atmosfery, m a m y zależność
t = =q_ 32
Uzupeł nieniem i rozszerzeniem tej reguły j est zna ne r ó w n an i e przy
bliżone Nernsta. Równanie Nernsta, a t embar dzi ej r ówna ni e Mat ignona nie uwzględnia zależności ciepła reakcji od t e m pe r at u ry i może służyć przy przewidywaniu przebiegu dysocjacji jedyni e d o pierwszej orjentacji, tern ni emni ej zasługą wielką Mat ignona jest, że w m o m en c i e , gdy ścisłe przewidywanie warunków r ównowagi na pod st awi e danyc h termicznych nie było jeszcze możliwe, szukał z po wo d ze n i em d róg rozwiązania.
Liczba 32 jest słuszna, oczywiście, tylko wtedy, gdy Q j est wielko
ścią stałą; stanowi iloczyn stałej gazowej R , przez tę słynną stałą całkowania, od której poznania, jak to przewidywał Le Chatelier, zależy ust al eni e zależności między stalą równowagi chemicznej, a e f ek t em cieplnym reakcji.
J es zc z e przed roz poczę ci em prac, poświ ęc onych z a g a d n i e n i o m ter- m o ch e m i c z n y m , M a t i g n o n przeprowadził w College d e France serję p o ds t aw o wy c h bad a ń nad pierwiast kami rzadkiemi.
Z a p o m o c ą bar dzo prostej m e t o d y ogrzewania t l en k ów metali r z ad kich z m a g n e z e m w a t mo s fe r ze gazu, k t ór y chc ia no związać z pierwiast kiem rzadkim, stwierdził mi ędzy i nnemi pows ta wa ni e a z o t k ó w boru, ceru, lantanu, p r a zeodymu, n e o d y m u i s a m a r u oraz w o d o r k ó w szeregu tych pierwiastków.
Wspól ni e z B o u r i o n e m opracował kilka m e t o d ot rzymywania bez wodnych c hl or ków pierwiastków rzadkich, z których najważniejszą — m e t o d ę z a stosowaną później również, np. d o Si, Cr, Vd i innych, oparł na działaniu na tlenki mieszaniny Cl2 z S2C12.
