SPIS TREŚCI
Str.
A n d rzej T argow ski — „P róba spojrzenia n a K rajo w y S ystem In fo rm a ty cz n y ” 1 S tefan B ram ski, M ieczysław R ybak, A ndrzej T argow ski — „Prognoza w zro
stu za p otrzebow ania n a k om putery w Polsce do ro k u 2000” ... 3
L eopold L etk i — „Polskie kom p u tery n a u kładach scalonych” . . . . 9
Z bigniew G ackow ski — . „Symbole identyfikacyjne w in fo rm aty c e” . . . 13
W itold Ja m o n tt — „Ó gospodarce regionalnej zanim ją zin fo rm aty zu jem y ” (z dy sk u sji o K rajow ym System ie I n f o r m a t y c z n y m ) ... 15
W ładysław M atw in — „K ryzys softw arow y” ...18
W ojciech E m pacher — „K om puteryzacja to rów nież inw estycje b u d ow lane” 21 H en ry k N urow ski — „K oncepcja rozw oju info rm aty k i w h an d lu spółdziel czym ” ... 23
J a n in a Ł yskaw a, M ałgorzata S w italsk a-Jeleń k o w sk a — „P akiet program ów ODRY 1304 dla system u ew idencji m ateriałó w i przedm iotów n ietrw ały ch w uży tk o w an iu ” ... 26
M a ria Je rc zy ń sk a — „Cechy I e ta p u rozw oju in fo rm aty k i w h an d lu w e w n ętrz n y m ” ...30
K o n sta n ty C zerniew ski — „In fo rm aty k a w ro lnictw ie” ...33
O rganizacja N arodów Zjednoczonych — Rezolucja p rz y ję ta przez Z grom a dzenie O g ó l n e ... 36
„Co to je st in fo rm aty k a ?” cz. II —• wg arty k u łu H. Zem anka opracow ał W. K l e p a c z ...37
TRYBUNA C Z Y T E L N I K A ...39
ZE ŚW IATA I n s ty tu t C y bernetyki w K i j o w i e ...40
P ierw sza dostaw a k o m p u te ra IBM do M o s k w y ... 40
L aserow y czytnik o p t y c z n y ...40
F ra n cu sk ie przedsiębiorstw o doradztw a w zakresie in form atyki d ziała n a W ę g r z e c h ... ...40
U n ifik ac ja system ów inform atycznych w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h ... 41
Czy m ożna sobie pozwolić na now y k o m p u t e r ? ... 41
K alendarz im prez z a g r a n i c z n y c h ...43
Z K RA JU K oncepcja K SI n a w arsztacie P aństw ow ej R ady Inform atyki — J. F ilip sk i . 44 W yniki K onkursu n a opracow anie najbardziej efektyw nego w ykorzystania b an k u inform acji dla potrzeb z a r z ą d z a n i a ... 46
WIADOMOŚCI PK A PI P lan pracy K lubu U żytkow ników EMC ODRA na rok 1972 ... 49
P la n pracy K lu b u U żytkow ników EMC MIŃSK na rok 1972 ... 49
S praw ozdanie z działalności P K A P I O ddział K raków za ro k 1971 . . . 50
Spraw ozdanie z działalności P K A P I OW Rzeszów za la ta 1970 i 1972 . . 51
P la n p rac y P K A P I OW Łódź n a ro k 1972 ... 52
P lan p rac y P K A P I OW Opole n a ro k 1972 ... 53
P lan p ra c y P K A P I OW K rak ó w na ro k 1972 ... 53
P lan organizacji konferencji i n ara d P K A P I OW K atow ice n a rok 1972 . . 53
P lan p racy P K A P I OW Zielona G óra na ro k 1972 ... 53
P lan p rac y P K A P I OW W rocław na rok 1972 ... 54
P lan p rac y P K A P I OW B iałystok n a ro k 1972 ... 54
Z KRAJOW EGO BIURA INFORM ATYKI System y inform atyczne w zarządzaniu — W drodze do K S I — ELK. . . . 55
In fo rm a ty k a — s ta r t i szanse ... 56
M iędzyresortow a K om isja do sp raw K SI — B. H o ł u b i c k i ... 57
Nowe form y w spółpracy nau k i i p ra k ty k i w dziedzinie in form atyki — T. W i e r z b ic k i... 57
S ta n d a rd y p rze tw arzan ia danych — O LIV ETTI — Z. P uzdrakiew icz . . 58
P ro g ram y badaw cze DIEBOLDA — Z. A. I d ź k i e w i c z ... 59
III K rajow e S ym pozjum G rupy Badawczej ds. W spółpracy z E uropejskim P rogram em B adaw czym DIEBOLDA — A.1...62 PRZEGLĄD W Y D A W N I C T W ...str. 62, 63, 64 i skrzydełko MERA INFORM UJE
Zjednoczenie MERA na T argach P oznańskich . ...IV okł.
&
w y d a w n ic t w a CZASOPISM TECHNICZNYCH
NOT Warszawa Czackiego 3/5
K O LEG IU M R E D A K C Y JN E
R e d a k to r n a c z e ln y p r o f. d r L e o n Ł U K A SZ E W IC Z
D o c . dr h a b . in ż . K o n r a d F IA Ł K O W S K I (za st. r e d a k to r a n a c z e ln e g o ), W ła d y s ła w K L E P A C Z , dr A n to n i M A Z U R K IE W IC Z , in ż . D o r o ta P R A W D Z IC (zast. r e d a k to r a n a c z e ln e g o ) , d r in ż .
A n d r z e j TARG O W SK I
S e k r e ta r z R e d a k c ji m g r K r y s ty n a W roń sk a R A D A P R O G R A M O W A
M gr in ż . J a n B u r s c h e , m g r in ż . H e n r y k C h y r e k , (w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ) m g r in ż . R y s z a r d D ą b r ó w k a , m g r in ż . B o le s ła w G E k sm a n , m gr in ż . J ó z e f K n y s z , p r o f. d r L e o n Ł u k a s z e w ic z , m g r in ż . J a n M a te ja k , p r o f. dr T a d e u s z P e c h e (p r z e w o d n ic z ą c y ), m g r in ż . J e r z y T r y b u ls k i ( w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ), dr T a d e u s z W a lc z a k , m g r K a z im ie r z W a s ile w s k i, m g r W a ld e m a r W iś n ie w s k i (s e k r e ta r z ), m g r S t e f a n W o jc ie c h o w s k i, d r in ż . H e n r y k W o ż n la c k i, m g r in ż .
J a n Z d z is ła w Ż y d o w o
R e d a k c ja : W a r sz a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ó j 332, t e l. 26-82-61, w . 285. Z a s t ę p c a r e d a k to r a n a c z e ln e g o t e l. 28-37-29 Z a k ła d K o lp o r ta ż u W C T N O T , W a r sz a w a , u l. M a z o w ie c k a 12
Z a k ł. G raf. „T a m k a ’. Z. 2. Z a m . 389. p a p ie r d r u k . s a t. IV k l. 70 g, 61 X 86. Obj. 4 ar k . d r u k . N a k ła d 3650. A-70
C ena e g z e m p la r z a z ł 8.— INDEKS 36707 P r e n u m e r a ta Toczna zł 96.—
Informatyka,„„ ;
d a w n i e j M a s z y n y M a t e m a t y c z n e
z a sto s o w a n ia w g o s p o d a rc e , te c h n ic e i n a u c e
Hr 7 - 8
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 2
R O K VI I I L ip iec-S ierpień
O R G A N K R A J O W E G O B I U R A I N F O R M A T Y K I I P O L S K I E G O K O M I T E T U A U T O M A T Y C Z N E G O P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
ANDRZEJ TARGOWSKI 681.322.004.14(438)”313”
K r a jo w e B iu r o I n f o r m a t y k i W a r sz a w a
Próba spojrzenia
na Krajowy System Informatyczny
A u t o r o m a w i a r o s n ą c y w p ł y w i n f o r m a t y k i n a r o z w ó j g o s p o d a r k i s o c j a l i s t y c z n e j . Z w r a c a u w a g ą n a k o o r d y n a c y j n ą r o lą K r a j o w e g o S y s t e m u I n f o r m a t y c z n e g o , k t ó r e g o k o n c e p c j a j e s t o b e c n i e o p r a c o w y w a n a .
R a p o rt S e k re ta rz a G eneralnego ONZ U T h an ta, o p ra cow any zgodnie z rezo lu cją n r 2458 X X III S esji Z gro
m ad zen ia Ogólnego ONZ, p o d aje 4 okresy rozw ojow e in fo rm aty k i: początkowy (brak sprzętu), podstawowy (m ała liczba in stala cji, je st ograniczone zrozum ienie d la in fo rm a ty k i u w ładz, zastosow ania są proste), operacyjny (w zrost za in te re so w an ia u w ładz, liczba sp rzę tu je s t pokaźna, w y stę p u ją ośrodki p ro d u k c ji sp rzętu , o program ow ania, szkolenia k a d r; zastosow a
n ia w y stę p u ją rów n ież w ta k ic h dyscyplinach, ja k m edycyna, p ro jek to w a n ie in ż y n iery jn e itp.), zaaw an
sow any (większość ad m in istra c y jn y c h p rac organów rząd o w y ch je st sk o m p u tery zo w an a, w y stę p u ją sy ste m y ab o n en ck ie, now e zastosow ania p o ja w ia ją się r e g u la rn ie, u dział we w spółpracy m ięd zy n aro d o w ej je st znaczny, działalność środow iska in fo rm aty k ó w jest dobrze zorganizow ana).
W edług dan y ch cytow anego ra p o rtu obecnie tylko 10 do 12 k ra jó w ro z w ija in fo rm a ty k ę n a poziom ie „za
aw a n so w a n ia ”. W p e rsp e k ty w ie stosunkow o n iew ielu la t PolBka p o w in n a znaleźć się w g ru p ie ty c h k r a jów, co będzie odpow iadało m iejscu naszego k r a ju w gospodarce św iatow ej. Z o stan ie w ięc dokonany p ie rw szy w ysiłek n a d ra b ia ją c y opóźnienie.
W bieżącej 5 -latce p ań stw o p rzeznacza na rozw ój i n fo rm a ty k i około 1,5% W szystkich w y d atk ó w in w e sty cyjnych, tzn. jeszcze 6 -k ro tn ie m niej niż p o zw alają sobie na to S tan y Z jednoczone. Je d n a k ż e je st to ja k n a olbecne w a ru n k i k r a ju sum a ta k duża, że m ożna sądzić iż spow oduje pow ażn e przyśpieszenie rozw oju in fo rm a ty k i o daleko idących 'konsekw encjach dla całego system u zarządzania.
K a ta liz u ją cy w p ły w in fo rm a ty k i na sy stem p la n o w a n ia i ¡zarządzania w zrośnie, jeżeli w eźm ie się pod uw ag ę w y niki prognozy ro zw o ju ilościow ego sp rz ę tu k o m puterow ego do 2000 'roku — o p rac o w a n ej przez K ra jo w e B iuro In fo rm a ty k i. Do obliczeń p rzy jęto p ro gnozy dem ograficzne, in w esty cy jn e i dochodu n a ro
dowego o raz an a liz ę rozw Pju in fo rm aty k i w szeregu przo d u jący ch krajó w .
W w yn ik u przep ro w ad zo n y ch b a d a ń określono trzy w a ria n ty przypuszczalnego ro zw oju ilościowego in fo r
m a ty k i w Polsce:
• przy u trzy m y w a n iu dotychczasow ej te n d e n c ji ro z
w oju pow inniśm y w 2000 ro k u posiadać 38 tys. k o m puteró w ,
• przy tem p ie ro zw o ju c h a ra k te ry sty c z n y m dla USA, Ja p o n ii i W. B ry ta n ii — 44,7 ty s. kom puterów ,
• przy te m p ie ro zw o ju c h a rak te ry sty cz n y m dla F r a n cji i N R F — 39,1 tys. sztuk.
O czywiście sta n p a rk u p o w in ien w y n ik ać z w z ra s ta jących po trzeb in fo rm aty czn y ch k r a ju . Ich zaspokoje
nie za ś ¡będzie zależało od w ysokości i n ak ład ó w in w estycyjnych, ja k ie p ań stw o będzie w sta n ie p rz y dzielić info rm aty ce. P o n ad to decydow ać będzie sp ra w ność d cena sprzętu. Je śli cen a t a — ja k m ożna się spodziew ać — zostanie 4 -k ro tn ie obniżona do 2000 roku, a w ielkość n a k ład ó w inw esty cy jn y ch w zględem dóchodu narodow ego n ie będzie n a w e t odbiegać od re la c ji obecnej — to i ta k s ta n p a rk u kom puterow ego ok. 2000 ro k u w yniesie w przy b liżen iu 10 tys. m aszyn, tzn. ty le , ile m n ie j w ięcej p o sia d a ją dziś łącznie F ra n c ja i A nglia.
M imo istn ie n ia p ew n y ch ogólnych praw idłow ości a u to m a ty z ac ji procesów in fo rm acy jn y ch w gospodarce, uzasad n io n e w y d aje się odręb n e ro z p a trz e n ie in fo rm a ty k i w w a ru n k a c h k ap italisty c zn y c h i so cjali
stycznych sto su n k ó w p ro d u k cji. W k ra ja c h zach o d nich in fo rm a ty k a p o jaw iła się w e w spółczesnym nam sta d iu m rozw oju k a p ita liz m u p aństw ow o-m onopoli- stycznego. J e s t fak te m , że rozw ój sił w ytw órczych (szczególnie unow ocześnienie techniki, p ow stanie n o w ych gałęzi przem ysłu oraz elak tro n iz ac ja produkcji), połączony ze św iadom ym o d działyw aniem p ań stw a n a przebieg cyklu k o n iu n k tu ra ln eg o , pozw oliły g o sp o d a r
ce n a jb a rd z ie j ro zw iniętych k ra jó w k ap italisty czn y ch u n ik n ą ć w o statn im okresie pow ażnych kryzysów . W zw iązku z tym konieczne je st zauw ażenie p o s tę p u ją cej in fo rm a ty z a c ji te j gospodarki, fenom enu jej ¡bły
skaw icznej, n ie m a jąc ej odpow iednika pod w zględem skali i z a k re su kom pu tery zacji. Z byt m a ło uw agi p o
św ięcam y w naszych p rac ach z za k resu ekonom ii p o litycznej, p la n o w a n ia i p o lityki gospodarczej — w p ły w ow i ja k i w y w iera 130 ty s. k o m p u teró w ma gospo
d a rk ę k ap italisty c zn ą . T rz eb a w ty m m iejscu tezę tę zilu stro w ać choćby p rzy k ład em udziału w ielkości z a p asów w dochodzie narodow ym . O tóż w naszym k r a ju je st on o rz ą d w ielkości w yższy od w ym ienionych k rajó w . Rzecz ja sn a, w p ły w na te n s ta n rzeczy t r u d n o przypisyw ać tylko k o m p u te ry zac ji, ale w pływ u jej
nie w olno pom ijać.
Do skali i te m p a ro zw o ju in fo rm a ty k i w p rz o d u ją cych k r a ja c h k ap italisty c zn y c h należy podchodzić, p a m ię ta ją c o ty m , że za sto so w a n ia dotyczą ta m w lw iej części sfery m ikroekonom iki i gdyby inawet każde z n ic h prow adziło do o ptym alizacji m ikro o d cin k a eko
nom iki, to w cale 'sutoa optym alizacją cząstkow ych nie m usi pro w ad zić do opty m alizacji gospodarki k ra ju ja k o całości. S zerokie je d n a k rozpow szechnienie eko
nom icznych i techn iczn y ch sy stem ó w in fo rm aty c z
nych w zm aga ogólną efektyw ność gospodarki k a p ita listycznej, p rzy czym logiczną k o n se k w e n cją nasyce
nia sfery m ikro ek o n o m ik i jeSt stopniow y rozw ój m a k roekonom icznych zastosow ań in fo rm aty k i, zgodny zresztą z n a ra sta n ie m reg u lu ją c y c h ekonom ikę e le m e n tó w in te rw e n cjo n izm u ze stro n y p a ń s tw a k a p ita listycznego. W yczuciem szans, ja k ie rozw ój in fo rm a ty k i stw a rz a d la w zro stu i sta b ilizac ji ekonom iki k a p ita listy cz n ej należy w łaśnie tłu m aczy ć daleko idące p o p a rc ie p a ń s tw a dla przem y słu k o m puterow ego i z a stosow ań in fo rm a ty k i w gospodarce o raz w ad m in i
stra c ji publicznej.
P rzytoczenie ty c h asp ek tó w zastosow ań in fo rm aty k i w k ra ja c h k a p italisty c zn y c h nie oznacza, że po w in niśm y ¡naśladować je j drogę rozw ojow ą, k ie ru n k i z a stosow ań itp. P ow inniśm y p o p ro stu o n ic h wiedzieć 1 liczyć się z nim i, żeby n ie zaskoczyły n a s pew ne now e elem en ty w te n d e n c ja c h rozw ojow ych gospo
d a rk i k ap italisty c zn e j. N ależy zw łaszcza zdać sobie sp ra w ę z tego, że w spółczesny rozw ój ekonom iki oraz w spółzaw odnictw o n a tym g ru n cie socjalizm u z k a pitalizm em są ro z g ry w a n e w now ych w aru n k ac h , że w y m ag ają one szerokiego ro zw o ju i w d ra ż a n ia in fo r
m a ty k i rów nież i iu n as, ze szczególnym uw zględnie
niem tych korzyści, k tó re m ożna z n ie j uzyskać dzię
ki p la n o w a n iu gospodarki w sk a li ogólnospołecznej.
W yższość in fo rm a ty k i socjalisty czn ej n ad jej zastoso
w an ia m i w k a p ita liz m ie spro w ad za się w sw ej isto cie do tego, że służąc — ta k ja k c a ła gosp o d ark a — w szechstronnem u zaspokojeniu m a te ria ln y c h i ducho
w ych po trzeb społeczeństw a, m a ona szansę w pełni racjo n aln eg o , s y s t e m o w e g o rozw oju w skali m a k roekonom icznej. P ra c e in fo rm aty k ó w radzieckich w skazują, że sy stem inform atyczny w gospodarce przynosi ty m w iększe efekty, iim w iększy je st jego zasięg: w pojedynczym przed sięb io rstw ie podnosi efe
k ty w n o ść o 10— 15%, w gałęzi przem ysłu o 50—60%, a w Skali p a ń s tw a jeszcze w ięcej. S tą d in fo rm aty k ę j a ko czynnik ro zw oju gospodarki n aro d o w ej dostrzeżo
no dość w cześnie rów nież i w ZSRR. „Podobnie ja k łączna m oc e lek tro w n i ok reśla p o te n c ja ł energetycz
ny k ra ju , ta k łączna tmoc k o m p u te ró w ok reśla jego p o te n cja ł in fo rm a c y jn o -in te le k tu a ln y ” stw ierdził kiedyś sły n n y c y b e rn e ty k rad zieck i prof. W. Głusz- kow . Śledzono w ięc uw ażnie w ZSR R i w yciągano w łaściw e w nioski z ro zw o ju tej dziedEiny w ro zw i
niętych k ra ja c h k ap italisty c zn y c h . Podczas se sji n a u kow ej w W arszaw ie pośw ięconej rocznicy 25 la t p o l
sk o -rad zieck iej w spółpracy n au k o w o -tech n iczn ej (w d niu 4.03.1972 r.) — Z astępca Przew odniczącego Rady M inistrów ZSRR prof. W. K irillin pow iedział:
„W ielu ludzi uw aża, że szerokie zastosow anie ele k tro nicznych m aszyn liczących je st obecnie najw ażn iejszą dziedziną p o stę p u naukow o-technicznego, dającą Się porów nać, jeśli chodzi o znaczenie, ze sk o n stru o w a niem siln ik a cieplnego bądź szerokim zastosow aniem elektryczności. W ykorzystanie elektronicznych m aszyn liczących w gospodarce so cjalistycznej m a szczególnie w ielkie persp ek ty w y . W Z w iązku R adzieckim robi się wiele, aby zw iększyć p ro d u k cję m aszy n liczących, w prow adzić ja k najnow ocześniejsze typy ty c h m a szyn oraz Stworzyć system y z a rząd z an ia technologicz-
nego i gospodarczego. T rw a ją p rac e nad stw orzeniem ogólnopaństw ow ego zautom atyzow anego system u g ro m adzenia i ‘o p racow yw ania in fo rm ac ji d la potrzeb spraw ozdaw czości, p lan o w an ia i k ie ro w a n ia go sp o d ar
k ą n arodow ą. P o d sta w ą tego system u będzie p a ń stw ow a sieć ośrodków obliczeniow ych i jednolity z a u tom atyzow any system łączności.
W la tac h 1966—1970 w różnych gałęziach gospodarki narodow ej ZSRR stw orzono znaczną liczbę z a u to m a tyzow anych system ów kiero w an ia o różnym p rz e z n a czeniu; w ykorzystuje się je pom yślnie w szeregu m i
n isterstw i w w ielu przedsiębiorstw ach. W ciągu 9 pięciolatki zam ierza się zwiększyć przeszło sześcio
k ro tn ie Skalę prac n a d stw orzeniem z a u to m a ty z o w a nych system ów k ie ro w a n ia gałęziam i p rzem y słu , przedsiębiorstw am i, procesam i technologicznym i w przem yśle, rolnictw ie, budow nictw ie, łączności, h a n dlu i tran sp o rcie. W szczególności w o k resie do 1976 ro k u utw orzy się i w prow adzi do u ż y tk u z a u to m a - tyzowaSne system y k ie ro w a n ia gałęziam i w e w sz y st
kich bez w y jątk u m in iste rstw a ch p ro d u k c y jn y c h o znaczeniu ogólnozwiązkowym ”.
* *
Jak o naczelny cel strategiczny ro z w o ju in fo rm a ty k i w Polsce p rzy jm u je Się stw o rzen ie sy stem ó w in fo r
m atycznych odgryw ających ro lę efe k ty w n e g o „b a ro m e tru ” dla poszczególnych dziedzin g o sp o d a rk i n a rodowej, podających k ie ro w n ic tw u poszczególnych szczebli w łaściw ie u ję tą in fo rm ac ję o a k tu a ln y m o b razie sy tu acji oraz o p rze w id y w a n ia c h n a bliższą i dalszą przyszłość. Chodzi je d n a k z a ra z e m o b udow ę system ów inform atycznych logicznie S te ch n ic zn ie ze sobą pow iązanych. Nie oznacza to b y n a jm n ie j b u d o wy tych system ów i całego sy ste m u k ra jo w e g o w sposób szablonow y i k rę p u ją c y d z ia ła ln o ść g o sp o d a r
czą. U znanie potrzeby elastyczności k o n s tru k c ji s y stem ów inform atycznych nie m oże je d n a k ż e s a n k c jo now ać żywiołowego dch rozw oju i je st oczyw iste, że rozwój te n podporządkow any b y ć m u s i je d n o lite j i racjo n aln ej koncepcji, k tó rą n a z y w a m y K ra jo w y m System em Inform atycznym ('KSI).
Budow a K rajow ego S y stem u In fo rm a ty cz n eg o je st przedsięw zięciem n a długie la ta , n ie m a ją c y m dotąd precedensu. Mogłaby być ona p ro w a d z o n a oddolnie
—■ podm iotowo, tzn. w drodze S topniow ego in fo rm a- tyzow ania w szystkich p rze d sięb io rstw , w szystkich zjednoczeń, dzięki czemu p o w stały b y n ie ja k o sam o
czynnie system y centralne. N a ta k ą d ro g ę p o stę p o w ania m ogą sobie jednak pozwolić (tylko najb o g atsze k raje . W naszych w aru n k ach b a rd z ie j w s k a z a n a w y
daje się m etoda budow ania K S I „oddolnie” i „odgór
nie”, ale w układzie pro b lem o w o -p rzed m io to w y m . T rzeba by spojrzeć w tym celu na K S I ja k o n a u k ła d złożony z m odułow ych podsystem ów , zd efin io w an y ch p rio ry tetó w oraz w ielu rów noległych w ykonaw ców . Nie byłaby bow iem słuszna teza, że m oże być jed en ośrodek, k tóry zbuduje cały KSI. P o trz e b n y je s t ty l
ko ośrodek, (który będzie k o o rd y n o w ał całość p r a c i synchronfeow ał rozw iązania n a istyku p o d sy stem ó w . K S I pow inien być więc ty m pojęciem dla in fo rm a tyki, ja k im je st w ekonom ii pojęcie c e n tra ln e g o p la now ania.
Z przedstaw ionych przez K om isję P a rty jn o -R z ą d o w ą d.s. Unoiwoczdśnienia S ystem u F u n k cjo n o w an ia G o
spodarki i P ań stw a k o n k retn y c h propozycji w y n ik a, że system y inform atyczne w inny zapew nić:
• spójność in fo rm acy jn ą w ram a ch a d m in istra c ji państw ow ej, a szczególnie m iędzy sztabow ym i o r g a nam i rzą d u a ce n trala m i m in isterstw i a d m in istra c ją tere n o w ą — w u k ła d ac h problem owych
• spójność in fo rm ac y jn ą w ra m a c h poszczególnych organizacji gospodarczych — w u k ła d ac h w ielopro- blem ow ych (produkcja, zbyt, koszty, k a d ry itp.)
• spójność in fo rm acy jn ą m iędzy organizacjam i go
spodarczym i a c e n tra la m i re so rtó w w zględnie a d m i
n istra c ją terenow ą — w u kładach problem ow ych.
Pow yższe założenia p ro w a d z ą w .kierunku uproszcze
nia bud o w y system ów in form atycznych, ta k by m oż
na było w ro zsą d n y m o k resie w p row adzić je do p r a k ty k i. U w zględniają one p o n a d to fa k t, że p ropozycje K om isji k o n c e n tru ją uw agę n a c e n tra ln ie k o n tro lo
w an y ch p ro g ra m ac h ro zw o ju społeczno-gospodarcze
go, k tó re z n a tu ry rzeczy m a ją c h a ra k te r p ro b lem o wy, a podm iotow y dopiero w n astęp stw ie ro zd a n ia z a d ań je dnostkom w ykonaw czym .
Z a sta n a w ia ją c się n a d m y ślą przew o d n ią K SI, b y ło by p o żąd an e u chw ycenie zw iązku celów społeczno- -gospodarczych p a ń stw a {„w yżyw ienie”, „m ieszkanie”,
„m o to ry zac ja” itp.) z podstaw ow ym i fu n k c ja m i z a rzą d zan ia g o sp o d ark ą i pań stw em , w edług k tó ry c h m ożna będzie p rz y pom ocy sy stem ó w in fo rm aty c z
nych ste ro w a ć p ro g ram o w an iem , p rzygotow aniem i re a liz a c ją przedsięw zięć rozw ojow ych. Do ty c h fu n k cji 'zdefiniow anych obiektem ste ro w a n ia , k tó re n a le żałoby w esprzeć sy stem am i in fo rm aty czn y m i m ożna zaliczyć:
• rozw ój społeczno-gospodarczy (Cele fin a ln e społe
czeństw a i P ań stw a )
• śro d k i rea liza cji celów fin aln y ch
• in w esty cje
® zapasy
• p ro d u k cję
• ry n e k
• k a d ry
• n au k ę , technikę, ochronę środow iska
• w sp ó łp racę z zag ran icą
• k o m u n ik a c ję (łączność i tra n sp o rt)
• ośrodki w ładzy (sejm , rząd , ra d y narodow e, w y m ia r spraw iedliw ości, m aso w e śro d k i p rzekazu, b a d an ie opinii publicznej).
D otychczasow ą bolączką w y stę p u jąc ą w p ra k ty c e prze b ieg u o m aw ianych po d staw o w y ch fu n k c ji jest o p arcie się głów nie o in fo rm ac je okresow e i in fo r
m acje alarm ow e. In fo rm a c ja okresow a je st 'zwykle o pracow yw ana w sposób ogólny z przeznaczeniem dla różnych użytkow ników . Ciążą na n ie j w ady sp ra w o z daw czości dostosow anej do okresow ej oceny dzia
ła n ia p rzedm iotów gospodarczych i ty lk o w k a te g o ria c h statystycznych. Z te g o w zglądu zasadniczy k ie ru n e k p ra c n a d in fo rm aty czn y m d oskonaleniem o m a
w ianych fu n k c ji w inien prow adzić do stw o rzen ia i u sy stem aty zo w an ia obiegu in fo rm ac ji zdarzeniow ej, p roblem ow ej i w zorcow ej.
J a s n e jest, że budow y K S I n ie m ożna sobie w y o b ra zić bez ro zw o ju tra n s m is ji d an y c h . D latego jed n y m z pie rw sz y ch program ów , ja k ie opracow ano w K r a jow ym B iurze .Inform atyki, p rz y szerokim zresztą
w y k o rz y sta n iu m a te ria łó w re so rtu łączności, je st kon cep cja ro zw o ju system ów telein fo rm aty czn y ch . Podobne ograniczenie sta n o w i obecnie zb ieran ie d a nych źródłow ych, k tó re m usi być znacznie udosko
nalone. Je d n a k ż e p rac e prow adzone w In sty tu c ie C y
b e rn e ty k i P A N n a d czytnikiem optycznym , w M E- RAM ACIE — n a d re je s tra to re m danych, w I n s ty tu cie M aszyn M atem atycznych — n a d m aszy n ą księ- g u ją c o -fa k tu ru ją c ą ste ro w a n ą przez m in ik o m p u te r, a także p rzy g o to w y w an a p ro d u k c ja elektronicznej m a szyny do p isa n ia — u p o w aż n iają chyba do s tw ie r dzenia, że w bieżącym pięcioleciu zrobiono w te j sp raw ie w szystko co było m ożliwe.
* *
*
Z aak ce p to w an y w 1970 ro k u przez P re zy d iu m Rządu p ro g ra m rozw oju in fo rm a ty k i za k ła d a p rzy ro st do 1975 ro k u — 546 now ych in sta la c ji kom p u tero w y ch , 39 pilotow ych sy stem ó w info rm aty czn y ch oraz p rz e szkolenie ok. 15,4 tys. sp e cja listó w in fo rm aty k ó w i 40,0 tys. członków k a d ry kiero w n iczej. P ro g ra m ten ok reśla cele i sposób zbudow ania p o d sta w przem ysłu kom puterow ego, usług in fo rm aty czn y ch oraz p o d sta w m erytorycznych i o rg anizacyjnych służby in fo rm a tycznej w gospodarce narodow ej.
S zacuje się, że do k o ń ca 1975 ro k u będzie z a in stalo w anych 7.10 k o m p u te ró w oraz 173 końców ki. O znacza to znaczne n ad ro b ie n ie w bieżącym pięcioleciu do tychczasow ych opóźnień w ty m zak resie. .W ykonanie założeń p ro g ra m u oznaczać będzie zabezpieczenie p o dstaw ow ych p o trze b sprzętow ych ta k , że dalsza u- w aga m oże być te ra z zw rócona n a w łaściw e w y k o rz y sta n ie tego sp rzę tu . N ależy podkreślić, że p rz e k ro czenie założeń p ro g ra m u m a m iejsce w głów nej m ie rze d zięk i o fiarn ej p rac y Z jednoczenia MERA, k tó re ro zw ija sw ój p o te n cja ł k o n stru k c y jn y , w ytw órczy oraz robi sta ra n ia w zak resie u ru ch o m ien ia u słu g dla użytkow ników .
D latego niezbędne i p iln e je st przyg o to w an ie k o n cepcji K rajo w eg o S ystem u Inform atycznego, aby m ieć pew ność, że te n d ro g i sp rzę t będzie w yko rzy sty w an y zgodnie ze społeczno-gospodarczym i celam i rozw oju k ra ju . D yskusja n ad tą k o n ce p cją toczy się od p e w nego czasu w o parciu o w stępne propozycje przygo
tow an e p rzez K ra jo w e B iuro In fo rm a ty k i. O b ra d u ją ca w dn. 11 m a ja 1972 r. pod przew o d n ictw em M ini
s tra N auki, S zkolnictw a 'Wyższego i T echniki prof.
d r inż. J a n a K a c z m a rk a P ań stw o w a R ad a In fo rm a ty k i d o konała pod su m o w an ia te j dyskusji, sp recy zo w ała zalecen ia oraz pow ołała g ru p ę roboczą, z a d a niem k tó re j je st p rzy g o to w a n ie założeń K rajow ego S ystem u Inform atycznego, k tó re zostały o pracow ane w czerw cu >br.
STEFAN BRAMSKI MIECZYSŁAW RYBAK ANDRZEJ TARGOWSKI
K r a j o w e B iu r o I n f o r m a t y k i W a r sz a w a
681.322(438) :338.984
Prognoza wzrostu zapotrzebowania na komputery w Polsce do roku 2 0 0 0
Celem o p raco w an ia je st za in icjo w an ie d y sk u sji na te m a t d ługoterm inow ego p rognozow ania ro zw o ju in fo rm a ty k i w Polsce. Z d an iem autorów , pierw szy m k ro k iem ta k ie j prognozy pow inny .być p rze w id y w a
nia w zro stu ¡zapotrzebow ania n a k o m p u te ry . Aby p rzejść z e ta p u ogólnych sfo rm u ło w ań p ro g n o sty cz
nych do oszacow ań ilościow ych, p odjęto p ró b ę z a sto so w an ia p ro sty ch m e to d prognozow ania, stosow anych np. przez firm ę SIEM EN S d o p rze w id y w a n ia w zrostu zap o trzeb o w an ia n a ap a ra t} telefoniczne.
O kazuje się, że m ożna znaleźć w spólny m echanizm w zrostu p a rk u ¡kom puterów d la USA, ZSRR, Japonii, F ra n c ji, W. B ry ta n ii i N RF. Do obliczeń p rzy ję to prognozy dem ograficzne wg [1], prognozy inw estycji i dochodu narodow ego wg [2] oraz dan e statystyczne o b raz u jąc e w zrost p a rk u k o m p u te ró w w w ym ienio
nych k ra ja c h św ia ta wg [3] i [4],
U znano, że w yczerpująca an aliza obecnego stopnia rozw oju in fo rm aty k i w P olsce oraz zam ierzeń P r o gram u R ozw oju In fo rm a ty k i p rz e ra sta ra m y ni.niej-
szej p u b lik a cji. Z tych sam ych w zględów odrębnej p u b lik a c ji w ym aga analiiza m ożliw ości zaspokojenia zap o trzeb o w an ia ma k o m p u te ry oraz przew id y w an ia korzyści gospodarczo-społecznych, m ożliw ych do u - zyiskania w p rz y p a d k u re a liz a c ji różnych stra te g ii ro zw oju in fo rm a ty k i w k ra ju .
N ależy podk reślić, że p e łn e zaspokojenie potrzeb, oszacow anych w ¡niniejszym a rty k u le ma ok. 40 tys.
ko m p u te ró w eksp lo ato w an y ch w Polsce w ro k u 2000, w ym aga znacznego obniżenia ceny z e sta w u ja k ró w nież w zrostu u d z ia łu kosztów in fo rm aty k i w in w esty cjach. Z dotychczasow ych analiz K B I w ynika, że n a w et przy założeniu stałego u d ziału kosztów in fo rm a ty k i w in w esty cjach , p a r k k o m p u te ró w w Polsce osiągnie ok. 10 tys. szt. W chw ili obecnej nie dyspo
n u je m y jeszcze szczegółow ym i długofalow ym i pro g nozam i rozw oju k a ż d e j gałęzi ¡gospodarki i w y n ik a
jący m i z tych prognoz oszacow aniam i ile środków zechcą w ydać n a in fo rm a ty k ę ¡sami użytkow nicy, n a leży w ięc pow yższe stw ierd zen ia, dotyczące p rze w id y w an y ch ¡wielkości środków , k tó re m ogą być pon ie
sione w najbliższych pięciolatkach, tra k to w a ć w y łą
cznie jako o rien tacy jn e oceny. K orzystny w pływ na w zro st m ożliw ości p o k ry cia p otrzeb w zak resie in fo r
m a ty k i będzie m ia ł rów nież dalszy rozw ój w sp ó łp ra cy m iędzynarodow ej, szczególnie w ra m a c h obozu so
cjalistycznego.
METODYKA PRZEWIDYWANIA WZROSTU ZAPO
TRZEBOWANIA
D ługoterm inow e p rze w id y w a n ia w zro stu zap o trzeb o w a n ia n a śro d k i i sy stem y in fo rm a ty k i w P olsce jest szczególnie tru d n e z w ielu powodów.
P o pierw sze a k tu a ln y stopień ro zw o ju in fo rm aty k i u tru d n ia w yod ręb n ien ie te n d e n c ji w zrostu z a p o trze
bow ania, specyficznych (dla w aru n k ó w k rajow ych.
P o n ad to m e to d y k a p rognozow ania ro zw oju n au k o w o -technicznego, w w a ru n k a c h gosp o d ark i so cjalistycz
nej, nie w yszła jeszcze poza em b rio n aln y e tap ro z
w oju. Z nacznie m n ie j tru d n o ści n a strę c z a prognozo
w an ie ro zw o ju technicznego środków inform atyki, poniew aż m ożna k o rzystać z em pirycznych zależności pozw alających na ek stra p o la c ję te n d e n c ji ulepszania środków in fo rm aty k i, co n a jm n ie j o ty le lat, o ile k rajo w y p rze m y sł in fo rm aty czn y p o zo staje w ty le za przo d u jący m i w tej dziedzinie k ra ja m i św iata.
P rognozy ro zw o ju śro d k ó w in fo rm aty k i są też często przed m io tem w ielu p u b lik a c ji naukow ych. M ożna więc oczekiwać, że k ra jo w y przem y sł kom puterow y, prze d staw i wkórfcce d łu g o te rm in o w ą prognozę roz
w oju środków in fo rm a ty k i w Polsce.
Tym niem n iej d la praw idłow ego p ro g ra m o w an ia roz
w oju zasto so w ań in fo rm a ty k i w w a ru n k a c h gospodar
k i so cjalistycznej b o d a j czy nie w ażniejsze są p rz e w id y w an ia rozw oju um iejętn o ści w y k o rzy stan ia śro d ków in fo rm a ty k i d la au to m aty za cji zarządzania, s te ro w a n ia p ro cesam i technologicznym i i au to m aty zacji obliczeń. O pracow anie ta k ic h prognoz pozw oliłoby rów nież n a oszacow anie w zro stu zap o trzeb o w an ia na k o m p u te ry i u rzą d zen ia p e ry fe ry jn e do ro k u 2000, co je st niezbędne dla praw id ło w eg o u sta le n ia p ro g ra m u ro zw oju b ra n ż y m aszyn m atem atycznych. N iniejszy a r ty k u ł p rze d sta w ia w yniki pierw szych, przybliżonych oszacow ań prognostycznych w ielkości zapotrzebow ania n a k o m p u te ry .
P oszu k u jąc m atem aty czn eg o opisu m echanizm u ro z
w oju u m iejętn o ści sto so w an ia śro d k ó w inform atyki, p rzy jm u jem y , że:
• w p ersp e k ty w ie długoterm inow ej ro zp rze strzen ia
nie się w zorców now oczesnego m yślenia będzie w go
spodarce socjalistycznej n ara żo n e na m niejsze zak łó cenia „ k o n iu n k tu ra ln e ” niż w gospodarce k a p ita li
stycznej
• reg io n a ln e nieró w n o m iern o ści ro zw o ju gospodar
czego, w ym iany in fo rm ac ji, dośw iadczeń i k a d ry b ę dą w z a k resie in fo rm a ty k i m niejsze w gospodarce so
cjalistycznej niż w k ap italisty c zn e j
• podejm o w an e w k r a ju u sp raw n ie n ia org an izacy j
ne i sta łe unow ocześnianie m eto d za rząd zan ia stw orzą w przyszłości w a ru n k i zapobiegające większym n ie pow odzeniom w budow ie system ów inform atycznych
• bu d o w a w k r a ju ce n traln y c h system ów prognozo
w ania, p ro g ra m o w an ia i plan o w an ia rozw oju gospo
darczo-społecznego um ożliw i sterow anie rozw ojem u - mdejętności stosow ania środków info rm aty k i w m a k ro sk ali p rzy zachow aniu sam odzielności poszczegól
nych użytkow ników kom puterów .
Powyższe założenia są w aru n k am i realizow alności przedstaw ionej prognozy w zrostu za p o trze b o w a n ia na środki inform atyki. Znaik tożsam ości, p o sta w io n y m ię dzy opisem m echanizm u ¡rozwoju u m iejętn o ści celo
wego w y korzystania środków info rm aty k i, a opisem w zrostu Zapotrzebow ania na k o m p u te ry , w y n ik a w prost z założenia trzeciego (m in im u m „'n ie trafio nych” instalacji) oraz z założenia czw artego (lik w id a cja m echanizm ów pow odujących n ie p ełn e z a sp o k o je nie potrzeb gospodarczo-społecznych). N ależy p o d k r e ślić, że w ¡chwili obecnej oba ostatnie zało żen ia n ie zostały jeszcze zrealizow ane, co je d n a k n ie p o w in no trw a ć dłużej n iż 2 do 3 lat.
W iększość m odeli procesów a k u m u la c ji in fo rm a c ji, wynalazków , uspraw nień, odkryć itp. (p a trz np. [6]), o partych jest o analogię w zrostu p o p u la c ji b iologicz
nych. P ostęp n aukow o-techniczny je s t b o w ie m w każdej form acji u strojow ej, re a liz a c ją ogólnych ¡praw rozw oju społecznego.
Jak o ¡najbardziej p rz y d a tn ą u zn a n o je d n ą z m etod opublikow anych przez H uskey’a [7], a p ó ź n ie j przez S torm era (firm a Siemens) [8], k tó r a o d p o w ia d a m o delowi ro zprzestrzeniania eię epidem ii, a ściśle p ro cesowi czystego rozm nażania.
Z akłada się, że w ejście w p o sia d a n ie k o m p u te ra m o żna w pew nym sensie tra k to w a ć ja k o „z ac h o ro w a n ie”
bez możliwości, „w yzdrow ienia”. D o datkow o zak ład a się, że „odczucie” potrzeby p o sia d a n ia k o m p u te ra jest proporcjonalne do ilości już istn ie ją c y c h k o m p u te ró w w 'danym k ra ju , tra k to w a n y c h ja k o „o g n isk a ¡zara
ża n ia”. Oczywiście p rzy d a tn e w y n ik i obliczeń m ożna będzie uzyskać tylko w p rz y p a d k u o dpow iedniego .za
aw ansow ania dotychczasowego ro zw o ju , a b y było możliwe podejście statystyczne. C elem u p roszczenia p rzy jm u je się założenie drugie co o znacza, że „nie zarażeni” potencjalni użytkow nicy k o m p u te ró w są od siebie statystycznie niezależni. Do obliczeń p rzy ję to n astęp u jącą postać w zoru (lit. [8] w zór 11.49):
a (t) = —- [1 + exp (— 2o>t -f- 2p)];
K gdzie oznaczono:
K (i)
x = l i m ---odpow iada ilości kom -
t-* » o N ( t)
p u te ró w n a jednego m ieszkańca po z a k o ń czeniu w p rzyszłości rozw oju „e p id e m ii” ; K(t) — liczba u ż y tk o w a n y c h
k o m p u teró w w c h w i
li t;
N(t) — liczba ludności k r a ju;
a(t) — liczba m ie sz k ań có w p rzy p ad ająca na 1 k o m p u te r;
co — intensyw ność „ z a ra ż a n ia się” w m om encie półnasycenia tzn. gdy a (to) = ---- lim a (ty,1
2 f— oo
— iloczyn intensyw ności zarażan ia w m om encie półn asy cen ia i czasu t 0, w k tó ry m n a stę p u je półnasycenie; tzn:
c„ —
I t
i= l
l„ (n);
C = lim 0,5772 — sta ła E u lera;
Tl—oo
n — liczba n atu ra ln a .
M om entem p ó łn a sy ce n ia nazy w a się chw ilę czasu t0, w k tó re j w eszła w p o siad an ie 'kom puterów dokładnie połow a p o te n cja ln y c h użytkow ników , tzn. gdy:
a ( i) : -i— lim a (i)
2 t—*0**
O szacow anie x, co, q w y konano m etodą g raficzną S to rm e ra — B ra n d a w sia tc e w spó łrzęd n y ch „y = In Z l{ l— z)” i „ i” [9],
gdzie:
a(t)K
P oszukiw ano ta k ie j w ielkości », aby d an e h isto ry c z
n e ułożyły się w lin ię pro stą, a później odczytano m o m e n t t' dla k tó re g o ——— = oraz t" dla którego:
S tąd w yliczono:
1
a (t') x
- = 0 ,1 1 9 2
1 t' — t "
t'
■i"
K ie ru n k i u śc iśle n ia pow yższych zależności po d an e są w części c z w a rte j pracy.
W ydaje się, że te m p o w zro stu za p o trze b o w a n ia na k o m p u te ry w ty c h k ra ja c h m ożna tra k to w a ć jako m ak sy m a ln e uzy sk an e dotychczas w k r a ja c h w yso
ko rozw iniętych.
Z pow yższych względów, b io rąc d a n e staty sty czn e d la F ra n c ji z la t 1960, 1965 i 1970, w yprow adzono m e to d ą k olejnych przybliżeń, n astę p u ją c y w zór:
a (t) = 1
0,001 [1 -i- e x p (— 0 , 3 1 0 4t + 5 , 667 ) ] ;
gdzie: t = T — (1960 + A t z),
oznacza opóźnienie innych k ra jó w w sto su n k u do F ra n c ji i w ynosi:
¡NRF A t z — 0,4 (w yprzedzenie), P o lsk a A tz = 8,2
Z dotychczasow ego przebiegu w zrostu liczby k o m p u te ró w w P olsce w la ta c h 1965, 1970 i 1971 oraz zało żeń p ro g ra m u rozw oju in fo rm a ty k i n a 1975 r. w y n i
ka odręb n a zależność opisująca tem p o rozw oju:
a (t) = 1
0 ,0 0 1 1 5 [ l + e x p ( — 0 ,2 3 6 i + 6 ,4 )],
t = T
M ożna w ięc stw ierdzić, że inten sy w n o ść „ z a ra ż a n ia ” in fo rm a ty k ą w Polsce je st tro ch ę w iększa niż w USA, Ja p o n ii i W. B ry ta n ii, lecz m o m e n t czasow y osiągnięcia p ó łn asy cen ia je st olk. d w u k ro tn ie w iększy niż w USA.
J a k w idać w szystkie powyższe zależności c h a ra k te ry zują się sto sunkow o niew ielkim i rozbieżnościam i w spółczynników , jeżeli za sto su jem y je do p ro gnozo
w an ia ro zw oju in fo rm a ty k i w k r a ju początk u jący m w tej dziedzinie. Je że li przeliczyć prognozy dla P olski i ZSRR dla la t sześćdziesiątych, to nie m ożna s tw ie r
dzić, k tó ra z pow yższych zależności je st lepsza.
FRAGMENTARYCZNA WERYFIKACJA KRZYWYCH WZROSTU ZAPOTRZEBOWANIA
Po zastosow aniu m etody k o le jn y ch przybliżeń dla liczby m ieszkańców na jed en k o m p u te r w USA w la ta c h 1960, 1965 i 1970 określono g raficzn ie k, co i q. O trzym ano n astę p u ją c y wzór:
o ( t ) : 1
0,00115 [1 + exp (— 0,2292 t- f 3,3)];
gdzie chw ilę czasu t czyli
0 p rzy ję to dla końca 1960 r.,
t = T — (1960 + A t) [lata]
T — czas k alen d arz o w y w la ta c h
Stw ierdzono, że w y k resy a(t) dla inn y ch k ra jó w są rów nolegle opóźnione w sto s u n k u do ro zw o ju w USA.
I ta k opóźnienie poszczególnych k r a jó w w ynosi:
Ja p o n ia A t = 5,85 lat, W. B ry ta n ia A t = 5,4 lat, P o lsk a A t = 14,0 la t,
ła tw o zauw ażyć, że inten sy w n o ść „z araż an ia się” we F ra n c ji i N R F w la ta c h sześćdziesiątych b y ła znacz
nie w iększa niż w USA, W. B ry ta n ii i Ja p o n ii. Być może było to w y n ik iem celow ego o d działyw ania rz ą dów ty c h k ra jó w w k ie ru n k u zw iększenia k o n iu n k tu ry w inform atyce.
R y s. 1. W e r y f ik a c j a p r z y j ę t e j m e t o d y p r o g n o z o w a n ia r o z w o j u in f o r m a t y k i ( p r o g n o z ę w y k o n a n o w y łą c z n ie w o p a r c iu
o s t a n 1960 r.)
Liczba 10000
9000
8000
7000
komputerów Dane statystyczne a Japonia o W. Brytania a NRF
Prognozy wg KBI ■
---Japonia 1 przyjęto model ____ W Brytania } rozwoju inform //USA ____ Ulif } przyjęto model rozwoju
inform. we Francji
Tabela Wyniki porównania prognozy KBI i prognozy wg [5] dla USA
Eok Wg [5] Wg K B I llozbieźnośó prog
noz wg 15] i wg KBI
1975 170 tys. komp. 177 tys. komp. 4,1%
1080 | 250 tys. komp. 241 tys. komp. 3,6%
W zasadzie w ielkości błędów są porów nyw alne, n ie m ożna w ięc stw ierdzić, że w k r a ja c h socjalistycznych rządzą globalnym w zrostem zapo trzeb o w an ia na k o m p u te ry in n e p ra w a n iż w kapitalistycznych.
O czywiście pow yższe trzy zależności d a ją bardzo ro z bieżne w y niki w m ia rę w zrostu a(t).
D la sp ra w d z e n ia popraw n o ści w zorów m ożna w y k o nać „histo ry czn ą” w ery fik a c ję zależności opisującej rozw ój w USA, „ p rz ew id u ją c” wg tej zależności ro z
wój in fo rm a ty k i w Ja p o n ii i W. B ry ta n ii w latach sześćdziesiątych, b iorąc za p u n k t w yjścia ro k 1960, oraz zależności o p isu jąc ej rozw ój in fo rm a ty k i we F ra n c ji „ p rz ew id u ją c” rozw ój w NRF, b io rąc 'też za p u n k t w y jścia ro k 1960. P o ró w n an ie prognoz i rz e czyw istego ro zw o ju p rzedstaw iono n a rys. 1.
O kazało się, że w prognozach pięcioletnich popełnio
no śre d n i b łą d 6,9%, a w dziesięcioletnich 12,7%.
Oprócz itego porów nano prognozy wg [5] dla USA w 1975 i 11980 r. z p rognozam i w y n ik ający m i z zależno
ści w y prow adzonej z n in ie jsz ej pracy.
W yniki p o ró w n a ła p rzedstaw iono w tabeli.
Można' w ięc stw ierdzić, że w USA sta su je się n a j
p raw do p o d o b n iej te sam e m etody prognozow ania w zro stu zap o trzeb o w an ia na k o m p u te ry co w n in ie j
szej pracy, chociaż p ublikow ane są 'tylko zaokrąglone w y n ik i oszacowań. N ie p o pełniając b łędu większego niż 20% m ożna rów n ież stw ierdzić, że w zrost zap o trze b o w an ia ma k o m p u te ry w Jap o n ii, F ra n cji, NRF i W . B ry ta n ii w la ta c h sześćdziesiątych m ożna było p rzew idzieć n a pod staw ie w zrostu opisującego ro z
w ój p a rk u k o m p u te ró w w USA w d ru g iej połow ie la t pięćdziesiątych. Z bliżone te n d en c je rozw oju osiąg
n ął rów nież Z w iązek R adziecki w la tac h 1965—1970.
W Polsce rozw ój in fo rm a ty k i był pow olniejszy, co pow odow ało sta ły w zrost ‘d y sta n su w stosunku do k ra jó w rozw iniętych. P rzypuszcza się, że b łą d pro g nozy n a la ta siedem dziesiąte będzie mmiejszy niż 10%, sto su jąc d w ie „ s tra te g ie ” w zrostu tzn. w zrost n a tu ra ln y (wzór określony n a podstaw ie danych sta tystycznych dla USA (oraz w zro st przyspieszony) w zór określony n a p odstaw ie danych dla F ran cji.
PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA KOMPUTE
RY W POLSCE DO ROKU 2000
K o rzy stając z w zorów w yprow adzonych w ykonano obliczenia prognoz rozw oju ilości k o m p u te ró w w P o l
sce do ro k u 2000 (¡rys. 2). O bliczenia zostały w yko
n an e d la trzech w a ria n tó w stra te g ii rozw oju:
• u trz y m a n ie dotychczasow ej te n d en c ji rozw oju in fo rm a ty k i w P olsce oraz w yk o n an ie P ro g ra m u Roz
w o ju In fo rm a ty k i w la ta c h 1971—1975 [3] w 100%,
• uzyskanie te m p a rozw oju in fo rm a ty k i w Polsce ch arak te ry sty cz n eg o dla USA, Ja p o n ii i W. B rytanii, k tó re m ożna nazw ać n a tu ra ln y m w zrostem z a p o trze
bow an ia n a śro d k i in fo rm a ty k i (w tedy konieczne b y łoby przekroczenie z a d a ń P ro g ra m u R ozw oju In fo r
m a ty k i o 50%),
• uzyskanie przyspieszonego tem pa rozw oju in fo r
m a ty k i w Polsce, ch arak te ry sty cz n eg o dla F ra n c ji i NRF, co w ym aga znacznego w zrostu n ak ład ó w w tej 5 -latce i przek ro czen ia zadań P ro g ra m u R ozw oju I n fo rm a ty k i o '100%.
Liczba użytkowanych komputerom
R y s. 2. D łu g o t e r m in o w a p r o g n o z a w z r o s t u z a p o t r z e b o w a n ia n a s y s t e m y in f o r m a ty k i w P o ls c e
J a k w idać a rys. 2 w zrost przyspieszony, w p o ró w n an iu ze w zrostem n a tu ra ln y m , d a je stosunkow o k ró tk o trw a łą przew agę ok. 1980 r. N a to m ia st ok. 1990 r. efekty przyspieszenia w obec ro z w o ju m aturalnegó zan ik ają całkowicie. W ydaje się w ięc, że ja k o g ra niczne opłacalne przyspieszenie ro zw o ju n a tu ra ln e g o . Je d n a k wybór najlepszego w a ria n tu s tr a te g ii rozw o
ju w ym aga w ielu dalszych analiz. N in ie jsz ą prognozę m ożna traktow ać w yłącznie ja k o w yodrębnienie^ k ilk u w aria n tó w rozw oju. N a rys. 2 p rz e d sta w io n o rów nież krzyw ą w zrostu ilości k o m p u te ró w p rz y założeniu stałego udziału kosztów in fo rm a ty k i w in w esty cjach . O kazuje się, że w ybranie ta k ie j stra te g ii w z ro stu m u siałoby 'doprowadzić do za ła m an ia się ro zw o ju w la tach osiem dziesiątych.
Należy podkreślić, że n asy ce n ie „górne ’, u zy sk a n e z aproksym acji danych staty sty czn y ch USA, je s t różne od nasycenia uzyskanego z ap ro k sy m a c ji d a n y c h s t a tystycznych F rancji, nazw anego „d o ln y m ”. R óżnica ta je st praw dopodobnie spow odow ana b łę d a m i a p ro k sy m acji.
P odsum ow ując należy stw ierdzić, że w ch w ili obec
nej n ie m ożna przewidzieć, k tó ra te n d e n c ja ro zw o jo w a będzie przew ażać w Polsce w ciągu n a jb liż szy c h 5H-7 p lan ó w pięcioletnich. M ożna je d y n ie stw ie rd z ić , że w zrost p a rk u kom p u teró w w Polsce n ie p o w in ie n w ykroczyć poza obszar zakreskow any ma ry s. 2.
U ściślenie prognozy będzie możliwe dopiero po o sią g nięciu rzeczyw istej in te g racji centralnego, p a r a m e tr y cznego ste ro w a n ia rozw ojem in fo rm aty k i w P olsce.
P rzedstaw ione n a rys. 2 w yniki oszacow ań nie o b e j
m u ją m ikro k o m p u teró w w k lasie ¡ceny zestaw u s ta n dardow ego poniżej 10 tys. dolarów. P rz ew id y w an ia w zrostu zapotrzebow ania n a k o m p u te ry tego typ u , k tó re w czw artej i p ią te j gen eracji k o m p u te ró w (o ile ta k i podział będzie n ad al stosowany), m ogą m ieć nie m niejszą moc obliczeniow ą n iż dzisiejsze RSsini- kom putery, n ie były przedm iotem n in iejszej pracy.
Dla p o ró w n a n ia przedstaw iono n a rys. 3 prognozę w zrostu liczby 'kom puterów w USA, ZSRR, W. B ry tanii, Jap o n ii, NRF, F ra n c ji i w Polsce do ¡roku 1980, wyliczone wg w zorów podanych w n in ie jsz ej pracy.
Liczba komputerów 500000
Punkt początkowy prognozy (stan na 31 grudnia)
R y s. 3. K r ó t k o t e r m in o w a p r o g n o z a w z r o s t u p a r k u k o m p u t e r ó w d la w y b r a n y c h k r a j ó w ś w ia t a d o 1980 r.
KIERUNKI DALSZEGO UŚCIŚLENIA PROGNOZ ROZWOJU INFORMATYKI
Głów/nym p rzeznaczeniem prognoz je st opracow anie o p ty m a ln e j ‘S trategii d ziałan ia d la pożądanego u - k sz tałto w a n ia przyszłych zjaw isk . J e d n a k zależności w y prow adzone w poprzed n ich ro zdziałach są zbyt uproszczone, aby m ożna było przeanalizow ać różne stra te g ie „ro z b u d zan ia” w zro stu in fo rm aty k i.
M odel rozszerzania się „epidem ii” in fo rm a ty k i za sto sow an y w p o p rze d n ich ro zdziałach zak ład a, że w szy
scy u żytkow nicy k o m p u te ró w i w szyscy p o te n c ja ln i nabyw cy z n a jd u ją się w identycznych w a ru n k a c h technicznych, organ izacy jn y ch i ekonom icznych oraz k o n ta k tu ją się ze sobą ró w n o m iern ie i ze sta łą często tliw ością w zajem nej w y m ia n y in fo rm acji, do św iad czeń itp. W a ru n ek te n je st dopuszczalny jako p ie rw sze przybliżenie, lecz w rzeczyw istości uniem ożliw ia k o rz y sta n ia z w yprow adzonych w zorów n a p oczątko
w ym eta p ie ro zw oju in fo rm aty k i, gdy ilość k o m p u te ró w je st za m a ła , aby m o żn a b y ło b a d a ć p ra w id ło wości, sta ty sty c zn e , lub w y stę p u ją p rz e sta rz a łe s tr u k tu ry o rg an izacy jn e.
P o n ad to p o p u la c ja p o te n cja ln y c h u ży tkow ników k o m p u te ró w w PolSce, m a b a rd z o złożoną s tr u k tu r ę u w a ru n k o w a n ą podziałam i branżow ym i, reso rto w y m i i r e
gionalnym i, różnorodnością w a ru n k ó w ekonom icz
n y ch 1 k ad ro w y ch oraz złożonym i p rze strzen n y m i i czasow ym i przem ieszczeniam i się u ży tkow ników w stru k tu rz e (analogia do m igracji). .Drugim założeniem upraszczający m , z któ reg o 'trzebo zrezygnow ać n a p o czątkow ym etap ie ro zw o ju in fo rm aty k i, je st p rz y ję cie w p o przednim rozdziale n ajprostszego m odelu
„epidem ii” b ez uw zględnienia m ożliw ości rezygnacji, n iek tó ry ch rozczarow anych u ży tkow ników z p o sia d a n ia k o m p u te ra . J a k ła tw o zauw ażyć, pow yższe u tr u d n ie n ia w y n ik a ją z tego, że w k ra ju n ie są jeszcze spełnione dw a o sta tn ie założenia, w ym ienione w czę
ści pierw szej.
Pow yższe tru d n o ści są w K rajo w y m B iurze In fo r
m a ty k i rozw iązyw ane dw iem a drogam i. K o n ty n u o w a
ne są p ra c e m a ją c e za cel „a n ality c zn e” w y p ro w a d ze
n ie w zorów ma w spółczynniki co i g, w ychodząc z do
stęp n y ch dan y ch plan isty czn y ch oraz z obliczeń n ie zaw odności s tr u k tu r organizacyjnych. O pracow yw any je st rów nież m odel p ozw alający n a sy m u lac ję p ro c e su w zro stu zap o trzeb o w an ia n a m aszy n ie cyfrow ej, p rzy jm u jąc bardzo szerokie założenia. W m odelu p r o p o n u je się p rzy jąć p raw d o p o d o b ień stw a niepow odzeń budow y system ów in fo rm a ty k i w g ocen ekspertów u zg ad n ian y ch z w y k o rzy stan iem pew n ej o dm iany te c h n ik i delficfciej.
N iek tó re w y n ik i p rac w ykonanych dotychczas w tym zakresie, p rzed staw io n e są w o p rac o w a n iac h w ew n ę trzn y c h K BI (np. [10], [11]) oraz w p ra c a c h [12], [13].
P ro w ad zo n e są rów nież b a d a n ia w zakresie prognozo
w an ia efektyw ności poszczególnych system ów in fo r
m atyki, k tó re w m ia rę w zro stu 'kom puteryzacji k r a ju, będą stanow iły zręb y K rajow ego S ystem u In fo r
m atycznego. Dla p rzy k ła d u : zn ając globalny pro g n o zow any u dział d an ej gałęzi w tw o rzen iu dochodu n a rodow ego, s tru k tu rę podejm ow anych i p rze w id y w a
nych inw estycji, m ożna ocenić w zrost efektów gospo
darczych w p rz y p a d k u zasto so w an ia różnych sy ste
m ów in form atycznych. N a te j p odstaw ie m ożna o k re ślać p re fe ro w a n e k ie ru n k i rozw oju in fo rm a ty k i w najbliższych la ta c h , nie trac ąc z pola w idzenia p e r spektyw y długoterm inow ej.
PREFEROWANE KIERUNKI ROZWOJU INFORMA
TYKI W POLSCE
K ie ru n k i strateg ic zn e ro zw o ju in fo rm aty k i w Polsce n a k re śla ją zalecenia K om isji P arty jn o -R z ąd o w ej dla U now ocześnienia S ystem u F u n k cjo n o w an ia G ospodar
k i i P ań stw a .
W obec znacznego opóźnienia inform atycznego w sto su n k u do k ra jó w ro zw iniętych należy uznać, że:
a) dalsze pogłębienie tego opóźnienia groziłoby nie- oblfezanym i u je m n y m i kon sek w en cjam i gospodarczy
m i o sk u tk a c h tru d n y c h do n ap ra w ie n ia w sk ali p e r
spektyw icznej,
b) skokow e o drobienie tego opóźnienia je st niem oż
liw e ze w zględu na ograniczoną bazę techniczną, ograniczone m ożliw ości now ych k ad r.
P ro p o n u je się w ięc przyjęcie w w a ru n k a c h polskich, u m ia rk o w a n ej stra te g ii pro g resy w n ej o p arte j na stopniow ym za sp a k a ja n iu p otrzeb rodzących się w n a tu ra ln y m procesie rozw oju gospodarczego, a przede w szystkim p o d ejm o w an ie inw estycji:
® doraźnie n ajefek ty w n ie jsz y ch ekonom icznie, 9 w zorcow ych, d ających się w persp ek ty w ie p o w ie
lać bez w iększych p rze ró b e k w innych system ach.
P od staw o w y m celem ro zw o ju in fo rm aty k i w Polsce jest:
9 unow ocześnienie sy stem u zarząd zan ia w poszcze
gólnych dziedzinach gospodarki narodow ej poprzez szybkie dostarczanie, w łaściw ie zaad reso w an ej in fo r
m a cji k ie ro w n ic tw u poszczególnych szczebli o a k tu a l
nym i p rognozow anym n a najbliższą przyszłość o b ra zie sy tu a c ji ¡gospodarczej np. w zakresie poziomu kosztów, efektyw ności inw estycji, przyczyn zakłóceń rozw oju itp.,
® zw iększenie d y n am ik i w zrostu dochodu n arodow e
go przez unow ocześnienie n ajisto tn iejszy c h działów g osp o d ark i naro d o w ej,
• ogólne podnoszenie p restiżu p ań stw a w k ra jo w e j i za g ran ic zn e j opinii publicznej.
Liczba użytkowanych komputerów__________
250 1400 12000 23000 35000 rozwój przyspieszony
250 11Ó0 5000 17000 33000 rozwój naturalny
250 700 3000 7000 16000 rozwój dotychczasowy
Zaspokojenie potrzeb
wielkich zakładów Stopniowe zaspokajanie i Organizacje
rosnących potrzeb ^gospodarcze
Zaspokojenie potrzeb podstawowych na sprzęt i kadry____
I
Zaspokojeni;:
podstawowych potrzeb obliczeniowych______
I
I I I
systemów zarządzania \ ^
1 1 !
i ________i i
f Petne zaspo-\ Szkolnictwo, { kojenie I obliczenia naukowo -techniczne
i potrzeb __| i projektowane
i .1
J________L---1---L_
1975 1990 lata
R y s. 4. I d e o w y s c h e m a t s t r a t e g ii p o k r y w a n ia p o t r z e b w z a k r e s ie in f o r m a t y k i
G eneralną stra te g ię za sp a k a ja n ia potrzeb użytkow ni- ków przedstaw iono poglądow o n a schem acie (rys. 4).
U żytkow ników in fo rm aty k i podzielono na trzy głów ne typow e grupy.
9 P ierw sza g ru p a użytkow ników rep rez en tu je środo
wisko naukow e, szkolnictw o i zaplecze n au k o w o -b a- dawcze. G rupa ta je st n a jb ard zie j d ynam iczna we w d rażan iu now ej te ch n ik i i stanow i in te g ra ln ą i d u chow ą „ in fra s tru k tu rę ” k r a ju . M om ent „ z a ra ż a n ia ” now ą techniką pow inien ‘się zaczynać w n o rm aln y m procesie nauczania w szkołach średnich i na stu d iac h przez przew idziane w p rogram ach n au c z a n ia k o n ta k ty z najnow ocześniejszą tech n ik ą k o m p u te ro w ą . P r a ce naukow e oraz b adaw czo-projektow e w sposób p o średni d eterm in u ją rozw iązania przyszłościow e i in w estow anie w tę grupę użytkow ników p rzy sp iesza w zrost tem pa rozw oju gospodarki n aro d o w ej.
Z p u n k tu w idzenia in stala cji system ów in fo rm a ty c z nych środow isko to m a już w tej chw ili ro zb u d zo n e
■ i nie zaspokojone zapotrzebow anie n a s p rz ę t in fo rm a tyki, co w połączeniu z w ysokim śre d n im poziom em w ykształcenia g w a ra n tu je ła tw e i szy b k ie u r u c h a m ianie systemów.
W oparciu o dokonaną w yżej c h a ra k te ry s ty k ę śro d o w iska przy jm u je się założenie strateg ic zn e , że do roku 1975 zostaną zaspokojone p o d staw o w e p otrzeby środow iska naukow o-badaw czego i szkolnictw a, a do ro k u 1980 n astąpi pełne zasp o k o jen ie p o trze b .
• D rugie odrębne środow isko u ży tk o w n ik ó w in fo r m atyki to ad m in istra cja p ań stw o w a (c e n tra ln a i r e gionalna).
W śród tej grupy użytkow ników m ożna w yodrębnić bardziej usam odzielnione i z a a w a n so w a n e w e w d r a żaniu inform atyki jednostki ja k GUS, K o m isja P la now ania i M inisterstw o F in an só w oraz stosunkow o słabo zaaw ansow ana w sto so w an iu in fo rm a ty k i a d m i
n istra c ja regionalna.
W celu stw orzenia bazy m a te ria ln e j dla h a rm o n ijn e go rozw oju system u k ie ro w a n ia p a ń s tw e m p ro p o n o w ane jest ta k ie zlokalizow anie k o m p u te ró w aby m oż
na było utw orzyć k ra jo w ą sieć obliczeniow ą w iążącą adm in istracy jn e i ¡branżowe b a n k i d a n y c h z c e n tra l
nym bankiem inform acji ¡[14].
Zasadnicze fu n k cje K rajow ego S y stem u In fo rm a ty c z nego obejm ują:
— planow anie społeczno-gospodarcze,
— program ow anie i re a liza cja in w esty cji,
— gospedarka zapasam i,
— program ow anie i ocena p ro d u k cji,
— ry n e k i konsum pcja, za o p atrz en ie , z a tru d n ie n ie i płace,
— program ow anie i re a liz a c ja w sp ó łp rac y z z a g ra nicą,
— gospodarka kadram i,
— łączność i tran sp o rt,
- - g o s p o d a r k a p raw n o -o rg a n iza cy jn o -fin an so w a ,
— ew idencja statystyczna.
G łów ną bazą m aterialn ą, stanow iącą zalążek P a ń s tw o w ej Sieci Obliczeniow ej, pow inny być Z a k ła d y E le k tronicznej T echniki Obliczeniowej p o zo stające a k tu a l
nie w gestii M inisterstw a N auki, S zk o ln ic tw a W yższe
go i T echniki i dysponujące około 30 k o m p u te ra m i.
Do ro k u ¡1975 przew idyw ane jest za sp o k o jen ie w y b ra nych po trzeb i tw orzenie bazy m a te ria ln e j z o d p o w iednim profilow aniem działalności ZETO. P ełn y rozw ój fu n k cjo n o w an ia problem ow ych sy ste m ó w in form atycznych pow inien być osiągnięty do ro k u 1985.
• T rzecią n ajliczniejszą grupę użytkow ników ś ro d ków in fo rm aty k i stan o w ią orgainizacje gospodarcze.
Zaspokojenie p otrzeb tej grupy użytkow ników m usi być siłą rzeczy stopniow e w m ia rę dopływ u sprzętu.
T rzeba tu ta j w ybrać pilotujące system y b ranżow e o c h a rak te rz e pow tarzaln y m ta k ie, ja k np. „PO LM O ” Zjednoczenia P rzem ysłu Okrętowego, Zjednoczenia H u tn ic tw a Żelaza i S tali, ¡Zjednoczenia Górniczo- -H utniczego M etali N ieżelaznych, AGROMET, ORBIS itp., k tó re w drożone w obecnej 5-latce będą mogły być łatw o p o w ta rz a n e w innych b ran ż ach w n a s tę p nych pięciolatkach. W la tac h 1972—75 trzeb a do p ro
