Zdania współrzędnie złożone
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• wie, co to jest zdanie współrzędnie złożone,
• zna spójniki zespolenia,
• wie, w jaki sposób tworzy się zdanie współrzędnie złożone (za pomocą spójnika lub bez),
• zna rodzaje zdań współrzędnie złożonych.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• wskazać w tekście zdania współrzędnie złożone,
• określić formę zespolenia zdań (spójnikowe i bezspójnikowe),
• graficznie przedstawić rodzaje zdań współrzędnie złożonych.
2. Metoda i forma pracy
Podająca, poszukująca, wdrażająca.
3. Środki dydaktyczne
1. Zeszyt ćwiczeń.
2. Materiały przygotowane przez nauczyciela.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel informuje, że celem lekcji będzie poszerzenie wiadomości ze składni, czyli nauki o zdaniu. Następnie prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia wprowadzającego (karta pracy - zadanie 1).
Nauczyciel wyjaśnia uczniom, iż utworzone przez nich zdania to zdania współrzędnie złożone.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel dyktuje uczniom definicję zdania współrzędnie złożonego. Uczniowie zapisują w zeszytach.
Wyjaśnia, że zdania współrzędne łączą się ze sobą za pomocą spójników, które nazywamy spójnikami współrzędności. Podaje te spójniki:
i, oraz, ale, ani, ni, lecz, a, jednak, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego, lub, albo, czy
Następnie proponuje wykonanie ćwiczenia (karta pracy – zadanie 2).
Nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie wniosków. Wyjaśnia i uzupełnia wiadomości, po czym proponuje, by zapisać je w zeszytach:
a. Zdania współrzędnie złożone dzielimy na:
• łączne – takie, których treści zdań współrzędnych współistnieją ze sobą
• przeciwstawne - takie, których treści zdań współrzędnych przeciwstawiają się sobie
• rozłączne - takie, których treści zdań współrzędnych wykluczają się wzajemnie
• wynikowe - takie, których treść jednego ze zdań składowych wynika z drugiego
b. Zdania współrzędnie złożone mogą łączyć się za pomocą spójników lub być połączone bezspójnikowo, np.: Słońce świeciło, dzień był upalny.
c) Faza podsumowująca
Aby utrwalić wiadomości zdobyte w czasie lekcji, uczniowie wykonują ćwiczenia utrwalające (karta pracy – zadanie 3, 4).
5. Bibliografia
1. Dobrowolska H., Jutro pójdę w świat. Zeszyt ćwiczeń do klasy 6, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2000.
2. Malczewski J., Szkolny słownik nauki o języku, Polska Oficyna Wydawnicza
„BGW”, Warszawa 1991.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. Poniższe pary zdań pojedynczych połącz spójnikami podanymi w nawiasach.
1. Zazieleniły się drzewa. Ptaki rozpoczęły budowę gniazd. (i)
... . 2. Napisz do babci. Wyślij kartkę z pozdrowieniami. (albo)
... . 3. Napisałam wypracowanie. Zapomniałam zeszytu. (ale)
... . 4. Mam dużo czasu. Mogę zagrać z tobą w bitwę morską. (więc)
... .
Zadanie 2. Dopasuj podane określenia do poszczególnych zdań. Zwróć uwagę na spójniki, którymi są połączone zdania składowe.
1. Chętnie gram w tenisa i pływam.
2. W wolnych chwilach gram w tenisa lub pływam.
3. Chętnie gram w tenisa lecz jeszcze chętniej pływam
4. W niedzielę będę grał w tenisa, więc już nie zdążę popływać.
Czynności się wykluczają.
Czynności współistnieją ze sobą.
Jedna czynność wynika z drugiej.
Czynności przeciwstawiają się sobie.
Zadanie 3. Dokończ rozpoczęte zdania współrzędnie złożone.
Odrobię lekcje albo ... . Odrobiłem lekcje i ... . Odrobiłem lekcje, ale ... . Odrabiam lekcje, więc ... .
Zadanie 4. Zastąp spójniki w podanych zdaniach współrzędnie złożonych innymi spójnikami, które pełnią taką samą funkcję.
W niedzielę grałem w siatkówkę oraz (... ) jeździłem na deskorolce.
Wyłącz radio lub (... ) zgaś telewizor.
Interesuję się filmem, zatem (... )dość często chodzę do kina.
Poszedłbym na spacer, lecz (... ) nie mam czasu.
b) Zadanie domowe
Do poznanych na lekcji rodzajów zdań współrzędnie złożonych przyporządkuj właściwe spójniki, z którymi występują.
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
