Język polski, poziom edukacyjny IV, klasa II
Zjawisko antysemityzmu w Polsce pod koniec XIX wieku na przykładzie noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli"
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
1
Scenariusz zajęć dla uczniów klasy II (IV etap edukacyjny)
Temat Zjawisko antysemityzmu w Polsce pod koniec XIX wieku na przykładzie noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej.
Cele Uczeń:
1. Odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens na tle całości. (1.1.1.) 2. Rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu. (1.1.3.)
3. Wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście. (1.1.4.) 4. Korzysta ze słowników i leksykonów. (1.2.2.)
5. Analizuje i definiuje znaczenia słów. (1.2.3.)
6. Wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian (…) środowiskowych (…) polszczyzny. (1.2.5.)
7. Określa problematykę utworu. (2.1.2)
8. Dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki. (2.2.2.)
9. Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera. (2.2.4.)
10. Porównuje utwory literackie lub ich fragmenty. (2.2.2.) 11. Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty. (2.3.2.) 12. Porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych
utworach literackich. (2.3.3.)
13. Odczytuje treści symboliczne utworu. (2.3.4.)
14. Rozumie, że język jest źródłem poznania wartości utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: (…) tolerancja. (2.4.1.) 15. Dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach
kultury wartości narodowe i uniwersalne. (2.4.2.)
16. Tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasady spójności
znaczeniowej i logicznej. (3.1.1.) 17. Redaguje własny tekst. (3.1.6.)
Wykaz nabywanych umiejętności
1. Używanie pojęcia ‘antysemityzm’ w odpowiednim kontekście i umiejętność dokonania oceny tego zjawiska.
2. Czytanie tekstu ze zrozumieniem.
3. Odtworzenie przebiegu wydarzeń w utworze literackim, tworzenie planu wydarzeń.
4. Tworzenie charakterystyki bohaterów utworu.
5. Odczytywanie symbolicznej wymowy zdarzeń przedstawionych w utworze.
Język polski, poziom edukacyjny IV, klasa II
Zjawisko antysemityzmu w Polsce pod koniec XIX wieku na przykładzie noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli"
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
2
6. Wskazywanie elementów stylizacji językowej w utworze i roli, jaką ona pełni.
Metody 1. Podająca (wykład).
2. Poszukująca (dyskusja).
3. Problemowa (samodzielne dochodzenie do wiedzy).
Formy 1. Praca z całą grupą.
2. Praca indywidualna.
Środki dydaktyczne 1. Tekst noweli „Mendel Gdański” M. Konopnickiej.
2. Ćwiczenie interaktywne pt. „Definicja”.
3. Ćwiczenie interaktywne pt. „Dzieje warszawskiego introligatora – kolejność zdarzeń”.
4. Ćwiczenie interaktywne pt. „Wypowiedzi bohaterów ze stylizacją”.
5. Karta pracy pt. „Tekst do uzupełnienia”.
6. Karta pracy pt. „Charakterystyka bohatera”.
Proponowany czas zajęć
90 minut
Opis sposobu realizacji
1. Nauczyciel wita uczniów i pyta, czy przeczytali w domu nowelę w całości. Prosi uczniów, aby podzielili się wrażeniami, jakie wywołała u nich ta lektura.
2. Ćwiczenie interaktywne pt. „Definicja”.
Uczniowie czytają opis pewnego zjawiska i dopisują jego nazwę. Nauczyciel pyta, dlaczego pojęcie
antysemityzmu pojawiło się przy okazji noweli M. Konopnickiej.
3. Wykład nauczyciela o problemie antysemityzmu w XIX wieku:
a) niechęć, nieufność wrogość wobec Żydów na skutek zakorzenionych przesądów w społeczeństwie
polskim,
b) tzw. pogromy Żydów – napady na Żydów i ich rodziny, wybijanie szyb w oknach domów
Indywidualizacja nauczania uwzględniająca specjalne potrzeby edukacyjne
Język polski, poziom edukacyjny IV, klasa II
Zjawisko antysemityzmu w Polsce pod koniec XIX wieku na przykładzie noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli"
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3 i sklepów żydowskich, bojówki uliczne wyrazem nienawiści,
c) moralna ocena zjawiska (dyskusja).
4. Podanie tematu lekcji – zapisanie go w zeszycie przez uczniów.
5. Odtworzenie dziejów Mendla Gdańskiego – rozmowa kierowana (opowiadanie i cytowanie odpowiednich fragmentów):
a) pochodzenie Żyda, b) historia jego rodziny,
c) praca w życiu bohatera i jego stosunek do niej, d) pogłoski o pogromie Żydów,
e) rozmowa Mendla z zegarmistrzem na temat antysemityzmu,
f) ostrzeżenia sąsiadów przed napaścią ulicznej bandy, g) odważna postawa Żyda,
h) zranienie wnuka – Jakuba – przez kamień rzucony przez okno,
i) student – obrońcą starego Żyda, j) rozczarowanie bohatera.
6. Tworzenie charakterystyki głównego bohatera wg podanego planu (zapisanie w zeszycie):
Wstęp:
a) przedstawienie postaci,
b) wygląd zewnętrzny – cechy fizyczne.
Rozwinięcie:
c) charakter i umysł bohatera, np.:
‒ miłość do rodziny, do jedynego wnuka,
‒ przywiązanie do miasta, w którym się urodził, i ludzi wśród których spędził całe swoje życie,
‒ mądrość i doświadczenie życiowe,
‒ uczciwość,
‒ sprawiedliwość,
‒ odwaga,
‒ wiara w ludzi itd.
Zakończenie:
d) dramat bohatera,
e) aktualność problematyki poruszanej w noweli.
7. Omówienie scen najbardziej dramatycznych
Uczniowie z dysleksją wykonują na komputerach osobistych ćwiczenie interaktywne „Dzieje warszawskiego introligatora – kolejność zdarzeń”. Ćwiczenie można wykorzystać także do pracy z całą klasą.
Język polski, poziom edukacyjny IV, klasa II
Zjawisko antysemityzmu w Polsce pod koniec XIX wieku na przykładzie noweli „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli"
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
4
w noweli – wskazanie ich symbolicznego znaczenia, np.:
‒ zachowanie sąsiadów wobec Mendla,
‒ heroiczna postawa studenta broniącego Żyda itd.
8. Wskazanie na stylizację języka w noweli i roli, jaką ona pełni.
Wybór i analiza poszczególnych fragmentów – wypowiedzi Mendla – wskazanie na odmienność gramatyczną i składniową poszczególnych zdań.
9. Wnioski z przeprowadzonej lekcji (praca samodzielna uczniów) np.:
‒ konieczność tolerancji wobec religii, odmienności obyczajów, koloru skóry itd.
‒ podstawy oceny człowieka,
‒ problem żydowski w innych utworach.
10. Zadanie domowe:
Scharakteryzuj Mendla Gdańskiego lub jego wnuka.
Przywołaj kilka cytatów z tekstu noweli.
Uczniowie z dysleksją wykonują ćwiczenie interaktywne
pt. „Wypowiedzi bohaterów ze stylizacją” – łączą pięć fragmentów wypowiedzi
bohaterów noweli z ich imionami.
Ćwiczenie można wykorzystać także do pracy z cała klasą.
Uczniowie z trudnościami w nauce otrzymują kartę pracy pt. „Tekst do uzupełnienia”.
Uczniowie z trudnościami w nauce w ramach pracy domowej
uzupełniają kartę pracy pt. „Charakterystyka bohatera”
(tekst z lukami).
