Thermanina w ujawnianiu śladów daktyloskopijnych na papierach termoczułych

Z PRAKTYKI

Thermanina w ujawnianiu

sladow

daktyloskopijnych na papierach termoczulych

Wprowadzenle

Osiaqniecie pewnosci wniosk6w wyptywajacych z przeprowadzonyeh badan daktyloskopijnyeh jest uwa-runkowane wieloma ezynnikami. Za-pewne kazdy praktyk za najwaznie]-szy etap badan wstepnych uzna tecbnike ujawniania sladu. Wyzwa -nie,przed jakim staje ekspert dakty-loskopii,bierze si", z faktu,ze reakeje chemiczne zachodzace w wyniku kontaktu srodka ujawniajaceqo z podlozern przebleqaja zupelnie ina-ezejw sytuaeji,gdy podloze rnainn~ specyfike. Uzycie niewlaseiwego srodka grozi nieodwraealnym znisz-ezeniem zar6wno podloza,jak i sla-duo

Podlozern wysoee speeyfieznym jest papier termoezuly. Wynaleziony w

1965

roku,znalazl powszeehne za-stosowaniew zyclueodziennym. Co-raz czestszs pojawianie sie w prakty-ee Zakladu Kryminalistyki i Chemii Speejalnej Ageneji Bezpieczeristwa Wewn",trznego papieru termoezule-go jako materialu dowodowego wskazujena potrzebe zaprezentowa-nia tego zagadniezaprezentowa-nia szerszemu gro-nu odbiore6w.

Specyflka papleru termoczulego Teehnologia wytwarzania papieru termoczulego polega na naniesieniu na warstwe papieru warstwy wierzeh-nie], kt6ra wykazuje wlasciwosci zmiany barwy pod wplywem podwyz-szonej temperatury. Mozna wyr6znie trzy podstawowe rodzaje papieru ter-moczulego:

a) papier0 standardowejczulosci,

kt6ry skiada sle z dw6eh warstw: podloza papierowego i warstwy ter-moezulej (rye.1),

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

Rye',1 .

b) papier 0 wysokiej czul osci

-dziekl zastosowaniu dodatkowejw ar-stwy (pomiedzypodklademiwarstwa terrnoczula) uzyskuje sle wysoka ja· koso wydruku (rye.2),

.V~"""'J1il.,<1lOl.'.·...

,~'.,'~poo;..., .

Rye.2.

c) papier zabezpieezany - war-stwa termoezula jest zabezpieezona przed niekorzystnym wplywem ezyn-nik6w srodowisk owyeh dodatkowa warstwa powlekajaca. Zaleta stoso-wania papieru zabezpieezonego jest dluzsza zywotnosc glowiey drukarki (rye.3). .~'..z<'>Npo ...~.t ":i..·~ ,1<"'1Or"'"'' ,'I••,.' "'...w,JoJj..·.l ""'1'''' Rye. 3.

Zadrukowanie papieru termoezu-lege jest rnoztlwe dzieki wykorzysta-niu odpowiedniej drukarki, kt6rej

glowie", stanowia liezne miniaturo-we elementy grzejne, rozmieszezo-ne wzdluz linii druku. W proeesie drukowanla warstwa termoezula, poddawana przez urzadzenie dru-kuiace dzialaniu roznych tempera -tur, zmienia barwe - w zaleznosci od wysokosci temperatury rnozliwe jest uzyskanie wielu odcieni

szaro-sci

i czerni.

Stosowanie papieru termoezulego wiaze sle jednak z pewnymi niedo -godnoseiami, z kt6ryeh najistotniej-sza to wysokie wymagania co do wa-runk6w przeehowywania. Optymalnie papier powinien znajdowac sie w temperaturze 1B-250_{C, przy} wzqledne] wilqotnosci powietrza 40-65%. Papier narazony na wyso-kie temperatury otoezenia podlega proeesowi samoistnego tworzenia obraz6w (zjawisko obserwowane np. na bileeieparkingowym za szyba sa-moehodu ustawionego w nasloneez -nionym miejseu).

Teehnika druku termoezulego znajduje zastosowanie w wielu dzie-dzinaehzycia,szezeg61nie w handlu (kasy fiskalne) ibankowosci (wydruki z bankomat6w), dlatego wnioski wy-nikajace z niniejszejpraey rnoqa bye bardzo przydatne speejalistom i prak-tykom zajrnujacyrn sie rozmaitymi dyseyplinami.

Reakeja papleru termoczulego ze srodkarnt ujawnlallleymi

Praktyka kryminalistyezna poka-zuje, ze niepozadane reakeje nosnl-ka termoezulego (zaezernianie) rno-gil zachoczic pod wplywem:

a) podwyzszone] temperatury (np. wygrzewania nosnika sladu dowodo-wego w celu przeprowadzenia reakeji ujawniajacej),

Z PRAKTYKI

cu.

"-H

0

-o-

\

-()-OH

CII,

.bisf eno l-A

ft'lII f l"tlf l llru

-

ell) "

0

-0+:0-

CH,

0

+

2

11

wartymi w sladzie daktyloskopijnym

(ryc.6).

Roztw6 rroboczyThermaniny

Rye.6.Odwracalnareakcjatworzeniahemiketaluninhydryn yulegajqcegobardzoIatw orozpadowi na

ninhydrynE;lialkono!

FIg.6.Reversiblereaction of generatingninhydrinhemiketaleasilybreaking intoninhydrinandalcohol

-II

=

-II" hemiketal R 0/

I

-C-o-H

I

-H'

~

R H 'f /

o

I

-c-oa

i

Therman ina- hemi ketal ninhvdrvny rozpuszc zalll)' weterze nafto wym be:doda tkow

rozpuszczatni kowpolarnvcli

>

+H

]

"

C-G-H

I

/ ninhydryna

a}o

o

kutionzieten;maluchitowej

- barwnv

'c

=o

/

•

Ry e.5. Ujaw nianiesladustan da rdowymroztwo

-rem DFO(BV DA)

Fig.5. Detectionofmarkwith standard solution

Roboczy roztw6r ujawniajqcy s

la-dy daktyloskop ijne uzyskuje sie na -stepuiaco:

4 9 Thermaniny nalezy rozpuscic

w 1 I niepolarnego rozpuszczalnika

(np. eteru naftowego, pentanu lub

heptanu) i rnieszac do calkowitego

rozpuszczenia- proces rozpuszcza-nia przyspiesza podgrzewanie. St o-sowanie roztworu roboczego p owin-no ocbywa c sle metoda z anurzenio-wa,w warunkach zaciemnienia przy

6D-80-procentowej wilgol nosci po -wietrza.

Roztw6r roboczy jest nietrwaly,

dlatego powinien bye przygotowywa

-""

= = = = =-

-

- -

- ----,

ny bezposrednio przed uzyciern

(duza trwaiosc cechujeTherman

i-nli' w postaciproszku).Przechowy -wan a w takich war unkac h

w ZKiChS ABW substa ncja po

dw6ch latach wykazuje pozad ane wla sciwosci.Gdy zachodzi potrze

-ba przechowy wan ia roztworu, na

-lezy go przelac - wedlug produ-centa - do pojemnika aluminiowego.

Mniej przydat ne bedzie naczynie

z tworzywa sztucznego, a zupelnie

niewskazane jest uzycie pojemnika

szklanego , bow iem juz po jednym

"

Leukozasada zieleni malochito wej - bezbarwna

Rye.4. Przyklad reakcjizacnodzaceipodczasorukuna papierzetermoczulym (wywotywacz:txstenol.

barwnik: teukozasadaziele nimatactntowei)

Fig. 4.Example ofreactionoccurringduringprinting on thermal paper (developer: bisphenol,dye:

malachite green leucobasej

b) rozpuszczalnik6w polarnych wystep ujacy ch w roztworach

sloso-wanych do ujawnianiasladowlinii pa-pilarny ch (np.alkoholi,acetonu,et e-nu,octanu ety lu).

Ambiwalencja obu wspomnianych proces6w polega na tym,za p odwyz-szona temperaturaoraz rozpusz

czal-nik polarny to czynczal-niki niszbedne do

ujawnienia sladu,alezarazem sz

ko-dliwe dla nosnika termoczulego. Nie-urniejetne przeprowadzenie procesu ujawniania sladow (ryc. 5) prowadzi

dozniszczen ianosnika i odcisku linii

papilarnych.

Specyfika podl oza daktylo

skopij-nego, jakim jest papier termoczuly,

wymaga zatem uzyciaodpowiednich

preparat6w ujawniajqcych. W

opisa-nych badaniach zastosowano Trier

-rnanine oraz inne preparaty ujawn

ia-jace. Thermanina to produkt firmy

BVDA, oparty na hemikel alu ninhy

-dryny, kt6ry ulega rozklad owi m.in.

podwplywem:

- wilgoci zpowietrza,

- zmiany pH (z udzialem jon6w

H+ z termoc zule jwarstwy papie

-ru).

Produ ktami rozkladu hemiketalu

ninhydryny jest alkohol i nin

hydry-na, reagujqca z aminokwasami

dniu przeehowywaniaroztworu robo

-ezego w szklan ym poje mniku na

sciankachnaezyniapojawialyslew y-kwilykrystalizaeji.

Przebieg badall

W ekspe rymeneie wykorzystano

papiertermoezuly,stosowany: a) w wideoprinl erze (papier firmy

Mitsubishi, symbol K75HM, rok produkeji 1994),

b)do drukowani a paraqono w

z kas fiskalnyeh (brak danyeh produeenta,wydruk zdnia zlo -zeniasladu),

e) do wydrukow bankomatowyeh

(brak danyeh produeenta,

sprzedoketo dwoch lal). Na lyehpodlozach ujawnianos la-dyliniipapilarnyeh:

- 1-dniowe - swieze (pozyeja a,

bie),

- 5-dniowe (pozyeja a,bi e), - 2·letnie (pozyejab i e).

Na ryeinaeh 7-16 przedstawiono

przyklady ujawnionyeh sladow linii

Z PRAKTYKI

papilarnyeh po poddaniu podl oza dzialaniu szesciu preparatow, o

trzy-manyeh zgodnie z zamieszezonym i

ponizej reeepturami.

Rye.7.Sladujawn ion y na warsrwretermoczulej

Fig.7.Latent detect edon thermosensitivelay er

1. Thermanina (rye.7,8): - 49Thermaniny, - 1 Ieteru naftowego.

2.Ninprinl- BVDA B-785 (rye.9, 10):

- ninhydryna w aerozolu 3.HN0₃ (rye.11,12): - oparykwasu azotowego 4. Jod sublimowany cz. (rye.13,

14):

5i 6.Roztwor ninhydryny w izo-propanolu - eler naftowy/HFE7100 (rye.15,16): - 0,59ninhydryny, - 1I izopropanolu, T' ''<lIl<hIoo,\C" ,\lad•~dol .,'

Rye.8. Siady ujawnionena warstwie chlonnej

Fig.8.La ten ts de tectedon absorptive layer

''"-!'''"'

.

....

,~ ,~. .f~ .. Nin-prier" -5dni . -tcrmoczula plukana

Rye.10.Stady ulawnione nawar srwretermoczut e] wydrukuz bankomatupo

ptukamu acetonem

Fig.10.Larentsdetect ed

on thermosensitivelayer of

cash machinereceipt

followingnnsing with ace tone

Rye. 9.Sladyujawnione na warstwle termoczute]

papieru z wideoprintera

Fig.9.Latentsdetectedonthermos ensi tive laye r of vaeop r mter paper

HN0

₃

s

wiezy

video

Rye.11. Siadyuiawnionenawarstwietermoczulejpapie ruzwid eoprinl era Fig.11.Ls temedet ected ontnermose nemve fayerofvideoprin ter pape r

PROBLEMY KRYMINALISTYKI249/05

S

.dni

HN

tennoczufa-- .

Rye.12. Siadyujawnionena warstwietermoc zulej wydru-kuz bankomatu

Fig.12.Letems detected on thermo sens itive fay erof cash machinereceip t

Z PRAKTYKI

Bogdan Drabarek Tadeusz Sikora

Podsumowanie

• Wyb6r najlepszej me

-lody powinien bye zalezny od rodzaju papieru term o-czulego,wiekusladoworaz

rnozj iwosciingerencji wma

-terialdowodowy(obszar za

-drukowany).

• Thermanina ujawnia

slady Iiniipapilarnych jednocze -snie na warstwie termoczufej

i papierowej. Inne jej zalety to

latwosc sporzadzenia roztworu

roboczego ima/ywplyw naczy

-telnosedruku.Wadqjest nato-miast nlestabilnoscroztworu ro-boczego.

• Nowym srodkiern,

stano-wiqcym konkurencje dla p

rzed-slawionych metod, rnoze bye preparaluzyskanyz ninhydryny iazeolropu HFE 7100flz

opro-panel.

5.Zaslosowany roztw6rn

inhydry-ny w izopropanolu rozclenczony e

te-remnaftowym lub HFE 7100 dobrze

ujawnial swiezei 5-dniowe sladyIinii

papilarnych, bez wzqledu

na rodzaj podloza (rodzaj

i warslwa papieru).Man

ka-mentem lejmetodybyte wy-mywaniedruku uzyskanego

drukarkaterrnoczula.

BIBLIOGRAFIA

1. Mastalerz P.: Chemiaorganiczna,

PWN,Warszawa.1986.

2.MaterialyfirmyBVDA.

3.Materialy firmyCompArt Intemational.

4. Materialyfirmy 3M.

5.Stimac T.J.:Thermal&Carbonless

Papers: A Fundame ntal Understanding for Latent FrictionRidgeDevelc prnent.cj.

of Forensic Ident.", 2003. 53 (2),

185-197.

Rye.14.Sladujawnionyna warstwie te rmoczulej

wydrukuz bankomatu

Fig.14.Latentdetectedonthennosensitivelayerof

cash machinereceipt

Rye. 16.sradyuiawnio nenawe rstwlechlonnej

- roztw6ropa rtynaHFE7100

Fig.16.Marks detectedon abso rp#velay

er-HFE 7100 basedsolution

zostafysladyzlozo ne na papierzedo

wideoprintera. Mankamentem stos

o-wania Ninprintu jest zaczernianie

warstwy termoczulej papieru parago

-n6w zkas fiskalnych iwydruk6w ban-komatowych, dlalego stacy mogly byeanalizowane dopiero po u sunie-ciu zaczernienia poprzez plukanie

wacetonie.

3.Oparykwasuazolowego,z

asto-sowane do sladow na warslwie ter

-moczulej, dobrze ujawnily slady

swieze,a siady 5-dniowe- zadowa-lajaco, Po zastosowaniu opar6w kwasu azotowego rnozliws jest ujaw

-nianie sladow linii papilarnych na

warstwie papierowej standardowymi

srodkamlujawniajqcymi.

4. Uzyctejodu do ujawnienia s

la-d6w papilarnych pozwala uzyskac

dobre wyniki w przypadku sladow swiezych, zlozonych na warstwie ter -moczulej i papierowej.

Ninh+izopmpanol

+HfE7100

tcrmoczula

5dni

- 1 czesc rozlworu ninhydryny w izopropanolu polaczono z 25c

ze-sciarni eteru naftowegolHFE 7100.

Rye.13. Siadujawnionynawarsrwietermocz ute]pap ieru

z wideoprintera

Fig.13.tetemdetectedonthermosensitivelayer of videopn'nter paper

Rye. 15.Sladyuiawruonenawar stwretermoczulej - r oz-twor oparty naHFE7100

Fig.15.Latentsdetectedonthermosensitive layer - HFE 7100basedsolution

Wnioski

Zaden z zastosowanych prepara-t6w nieujawnil sladow 2-letnich.

1. Rozlw6r Thermaniny pozwolil

na dobre ujawnienie sladow swie

-zych i5-dniowych,zlozonychza

r6w-no na warslwietermoczufej,jakipod

-Iozu papierowymparagon6w z kas li-skalnych i wydruk6w bankomato-wych (ryc. 7,8). Na papierze do wi-deoprinleraswieze i 5-dniowe stacy

linii papilarnychnieujawnialysie do-statecznie.

2. Zastosowany preparat Ninprint

dobrze ujawnil slady liniipapilarnych bez wzgllilduna rodza] podloza (ro-dzaj i warstwe papieru). Lepiej niz

w roztworzs Thermaniny ujawnione