Tadeusz Olejnik
Przebieg i skutki hitlerowskiej akcji
przeciw kierowniczym warstwom
polskiego społeczeństwa na ziemi
wieluńskiej w latach 1939-1940
Rocznik Wieluński 3, 33-47
2003
Tom 3 (2003)
Tadeusz Olejnik
PRZEBIEG I SKUTKI HITLEROWSKIEJ AKCJI PRZECIW
KIEROWNICZYM WARSTWOM POLSKIEGO
SPOŁECZEŃSTWA NA ZIEMI WIELUŃSKIEJ W LATACH
1939-1940
Druga wojna światowa i okupacja hitlerowska spowodowały niepowe towane straty ludnościowe na obszarze ziemi wieluńskiej, podobnie jak w innych rejonach Polski. Tę hekatombę zapoczątkowało okrutne bom bardowanie bezbronnego miasta Wielunia - pierwszej ofiary rozpętanej przez hitleryzm II wojny światowej. Zginęło wówczas, w pierwszej godzi nie pierwszego dnia wojny, ok. 1200 osób ludności cywilnej1.
Oddziały Wehrmachtu, wkraczające na ziemię wieluńską w dniach 1-3 września 1939 r., także dopuszczały się zbrodni na ludności cywilnej1 2, nie
1 Zbrodnia dokonana przez hitlerowską Luftwaffe na bezbronnej ludności miasta Wielu nia doczekała się już sporej literatury naukowej i publicystycznej. Do ważniejszych zali czyć należy: B. B o j a r s k a, Zniszczenie miasta Wielunia w dniu 1 września 1939 r, „Przegląd Zachodni” 1962, nr 2; tejże: Napaść hitlerowskiego lotnictwa na Wieluń, „Biu letyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” t. 19; T. O 1 e j n i k,
Wieluń. Zniszczenie miasta. Destruction o f the town 1 I X 1939, Wieluń 1994; tegoż: Mia sto, na które padły pierwsze bomby, „Spojrzenia” 1969, nr 2; tegoż: Szpital w Wieluniu - je g o dzieje i zniszczenie 1 IX 1939 r., Wieluń 1991; tegoż: Zniszczenie Wielunia przez hitlerowskie lotnictwo 1 I X 1939 r. [w:] I światowe spotkanie miast otwartych bombardo wanych w czasie II wojny światowej, Wieluń 1995, s. 7-11; tegoż: Wieluń, das polnische Guernica, „Damals” 2000, nr 3; tegoż, Wieluń. Dzieje miasta 1793-1945, Piotrków Try
bunalski 2003; J. T r e n k n e r , Wieluń, 1.September 1939: Keine besondere Feinbe
obachtung [w:] Ein Volk von Opfern?, Berlin 2003, s. 15-23.
2 T. O 1 e j n i k Zbrodnie Wehrmachtu popełnione na ludności cywilnej powiatu wieluń
skiego w okresie od 1 września do 25 października 1939 r., „Nad górną Prosną” t. 1, 1971;
oszczędzano kobiet i dzieci, osób duchownych. W dniach 1-2 września 1939 r. toczyły się zacięte walki o Działoszyn3. Osada, bombardowana przez niemieckie lotnictwo i ostrzeliwana przez artylerię, została nieomal kom pletnie zniszczona. Ogromna większość mieszkańców opuściła swe domy, uciekając w popłochu na wschód. Zajmujący Działoszyn żołnierze Wehr machtu podpalali ocalałe jeszcze budynki, obrzucali je granatami, napo tkanych mieszkańców mordowano. Był to odwet za opór, jaki stawiali Niem com żołnierze 83 pp 30 Poleskiej Dywizji Piechoty Armii „Łódź”. Wśród nielicznych działoszynian, którzy pozostali na miejscu, znalazł się również 73-letni ks. kanonik Ignacy Hartliński, proboszcz miejscowej parafii. Żoł nierze niemieccy wyciągnęli go sprzed ołtarza w kościele i rozstrzelali4.
W odwecie za poniesione straty w walkach w rejonie Parzymiech Niem cy spalili żywcem 42 mieszkańców wsi Zimna Woda, wymordowali też
156 mieszkańców wsi Parzymiechy5. Po zajęciu Parzymiech żołnierze We hrmachtu aresztowali miejscowych księży, podeszłego już wiekiem pro boszcza parafii Parzymiechy, ks. Bonawenturę Metlera, z zamiłowania astro noma, oraz wikariusza tejże parafii, ks. Józefa Daneckiego. Obu ciężko pobitych przygnano pod eskortą do Jaworzna i w tej wsi rozstrzelano6. Przy kłady podobnych zdarzeń można mnożyć.
W ślad za oddziałami Wehrmachtu podążały oddziały specjalne policji bezpieczeństwa (Einsatzgruppe der Sipo), które dokonywały ukrytych eg zekucji na Polakach. W Wieluniu masowe egzekucje miały miejsce na cmentarzu żydowskim przy ul. Kijak7.
Zaledwie minęła pierwsza fala terroru rozpętanego przez Wehrmacht i od działy specjalne policji bezpieczeństwa, a już rozpoczęto realizację nowych, masowych akcji ludobójstwa. O ile ofiary zbrodni Wehrmachtu były na ogół przypadkowe, o tyle następny etap rozprawy z ludnością polską był
3 J. R ó m m e 1, Za honor i Ojczyznę, Warszawa 1958; W. K u l e s z a , Nad Prosną,
Wartą i Widawką, Z walk 28 DP w kampanii 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”
1971, nr 3; Materiały do działalności południowego skrzydła Armii „Łódź” w bitwie gra nicznej, Łódź 1970 (relacje T. Kiersta, L. Zielińskiego, H. Piekamiaka).
4 W. B i 1 i ń s k i, Śmierć kanonika [w:] Szkic do portretu, Łódź 1969.
5 B. B o j a r s k a , Zbrodnie Wehrmachtu na szlaku inwazji lewego skrzydła 10 Armii
Niemieckiej we wrześniu 1939 r., „Przegląd Zachodni” 1964, nr 5-6; W. J a s k u l s k i , O działalności niepodległościowej na Ziemi Wieluńskiej 1939-1953, Wieluń 1996.
6 USC Rudniki, pow. Olesno, Księga zgonów parafii Rudniki za rok 1939; Archiwum OKBZHŁ- 1PN Ankieta o egzekucjach na Polakach we wsi Jaworzno, GRN Rudniki.
już dobrze przygotowany i realizowany w sposób planowy i metodyczny. Miał on doprowadzić w pierwszym rzędzie do likwidacji kierowniczych warstw ludności polskiej i inteligencji. Funkcję machiny wyniszczającej przejmowała szeroko rozbudowana sieć hitlerowskich obozów koncentra cyjnych. Zadanie, jakie postawiono przed tymi obozami, wyraźnie określił w znanym przemówieniu z dnia 15 marca 1940 r. do komendantów obo zów koncentracyjnych H. Himmler. Stwierdził on wówczas m.in. „ Jest rze czą nieodzowną, aby wszyscy nasi współpracownicy i wszystkie nasze współ pracowniczki rozumieli, że głównym i najważniejszym zadaniem je st wy krycie wszystkich przywódców polskich (...), aby można ich było unieszko dliwić. Panowie, ja ko kierownicy obozów, wiecie przecież najlepiej, ja k zadanie to należy wykonać. Wszystkich fachowców polskiego pochodzenia wyzyska się w naszym przemyśle wojennym. Potem znikną wszyscy Polacy ze świata. W toku tej odpowiedzialnej pracy musicie szybko i w przew i dzianych etapach wyplenić polskość (...). Jest rzeczą konieczną, aby wielki naród niemiecki wiedział, żejego głównym zadaniem je st zniszczenie wszyst kich Polaków”8.
Polityka ludnościowa na podbitych ziemiach polskich realizowana była zgodnie z tajnymi wytycznymi H. Himmlera z 15 V 1940 r. w sprawie „ trak towania obcoplemiennych na wschodzie''9. Wspomniane wytyczne zale cały już stosowanie metod masowej eksterminacji.
W Wieluńskiem aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych objęły głównie nauczycieli, urzędników, działaczy samorządowych i w ogóle osoby zaangażowane do 1939 r. w umacnianie polskiej państwowo ści. Nade wszystko nauczyciele byli uważani za element szczególnie nie bezpieczny dla niemieckiego władztwa na ziemiach wcielonych do Rze szy, w opinii Niemców uchodzili oni za „krzewicieli polskiego szowinizmu", stąd też mieli ulec w pierwszej kolejności fizycznej zagładzie.
A. Greiser na jednym z wieców oświadczył, p r a w e m niepisanym je st zasada, że w tym okręgu ma mieszkać tylko jeden naród. Tym narodem muszą być Niemcy, a gdzie są Niemcy, tam nie ma miejsca dla innych narodów ”.
Pierwsze masowe aresztowania Polaków, połączone z ich deportacją do obozów koncentracyjnych, przeprowadzili Niemcy w Wieluniu już w
po-8 K.M. P o s p i e s z a l s k i , Polska p o d niemieckim prawem 1939 — 1945 (Ziemie
zachodnie), Poznań 1946; Cz. Ł u c z a k , Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939- 1945), Poznań 1996.
czątkach listopada 1939 r., co miało być odpowiedzią na planowany rzeko mo na dzień 11 listopada 1939 r. powszechny wybuch powstania przeciw ko okupantowi niemieckiemu oraz odwetem za rzekomy zamach na Hitle ra. W dniach 8 i 9 listopada, na podstawie sporządzonych uprzednio przy pomocy miejscowych volksdeutschow list, przeprowadzili Niemcy aresz towania polskiej inteligencji oraz Żydów. Ogółem w tych dniach areszto wano 250 osób, które umieszczono w więzieniu w Wieluniu. Stąd wywie ziono aresztowanych samochodami ciężarowymi do obozu zbiorczego w Łodzi, który mieścił się w zabudowaniach fabryki Glasera. Landart wie luński, Oldwig von Natzmer, w tygodniowym sprawozdaniu sytuacyjnym adresowanym do namiestnika Rzeszy w tzw. Kraju Warty, A. Greisera w Po znaniu, pisał: „(...) aresztowani zostali głównie nauczyciele, urzędnicy, bogaci i wpływowi Polacy, właściciele ziemscy i takie osoby, które przed wojną ujawniły się jako wrogowie Niemiec”™. Uwięzieni stali się zakład nikami, spośród których miały być wybierane ofiary egzekucji odweto wych za jakiekolwiek antyniemieckie wystąpienia w powiecie. Rodziny aresztowanych przez okres kilku pierwszych dni nie wiedziały o miejscu deportacji ich bliskich. Oto niepełna lista aresztowanych mieszkańców Wielunia i powiatu wieluńskiego" :
Franciszek Bachowski - nauczyciel z Konopnicy, Józef Będziński - nauczyciel z Bolesławca, Antoni Budzik - nauczyciel z Kiełczygłowa, Władysław Burchaciński - aptekarz z Wielunia, Stanisław Cierkosz - felczer z Wielunia,
Kazimierz Czapski - ziemianin z Galewic,
Kazimierz Czechlewski - nauczyciel ze Starzenie, Rajmund Daszkiewicz - ziemianin z Kopydłowa, Józef Domański - urzędnik z Wielunia,
Wiesław Drapiński - nauczyciel ze Szczytów, Władysław Durski - nauczyciel z Toporowa, 10 11
10 Archiwum Państwowe w Poznaniu, Der Reichsstatthalter im Reichsgau Wartheland, sygn. 1938, k. 9.
11 Nie jest to lista kompletna, bowiem odtworzona została w oparciu o relacje części deportowanych oraz na podstawie literatury: S. R a p a 1 s k i, Byłem w piekle. Wyd. 3, Łódź 1969; T. O 1 e j n i k, Z Wielunia do piekła na Radogoszczu, „Ziemia Wieluńska”
Wincenty Dziegieć - nauczyciel, kierownik szkoły w Siemkowicach, Stefan Frankiewicz - nauczyciel z Rudnik,
Tadeusz Grabarczyk - nauczyciel z Radoszewic, Antoni Graj czy k - stolarz z Osjakowa,
Stefan Gruchot - powiatowy instruktor straży pożarnych w Wieluniu, Józef Hałaczkiewicz - sekretarz gminy z Siemkowic,
Jan Ibkowski - organista z Lututowa, Jędrasik - wójt gminy Konopnica, Florian Kozłowski - z Wielunia, Jan Kręski - ziemianin z Wiktorówka, Stanisław Krukowski z Wielunia,
Stanisław Krupski - sekretarz sądu w Wieluniu, Józef Krysztofik - nauczyciel z Lututowa, Tadeusz Kujawski - nauczyciel z Osieka,
Zenon Kwaśniewski - sekretarz sądu w Wieluniu, Szczepan Lebioda - kowal z Osjakowa, członek SN, Józef Łukomski z Wielunia,
Jan Marek - nauczyciel z Konopnicy,
Stefan Mikołajtis - komendant hufca ZHP w Wieluniu, Bolesław Nawrocki - nauczyciel z Wielunia,
Witold Nowicki - ziemianin z Parcie, b. poseł,
Walerian Nurkiewicz - kupiec z Praszki, członek SN, Feliks Ojrzyński - nauczyciel z Turowa,
Włodzimierz Osiński z Wielunia, Jan Panfil - nauczyciel z Ożarowa,
Edward Patryn - lekarz weterynarii z Wielunia, Stanisław Piasecki - sekretarz gminy Galewice, Stanisław Pietrasik - rolnik z Dębiny, członek SL, Stanisław Piotrowicz - urzędnik państwowy z Wielunia, Wiesław Przedpełski - adwokat z Wielunia,
ks. Wincenty Przygodzki - proboszcz wieluński,
Walenty Reszka - nauczyciel z Wielunia, kierownik szkoły, Józef Robakowski - felczer z Wielunia,
Mieczysław Rogacki - właściciel drogerii w Wieluniu, Lucjan Saganowski z Wielunia,
Czesław Sędzimir - urzędnik skarbowy z Wielunia, Zygmunt Skotnik - urzędnik sądowy z Wielunia, Mieczysław Skrętny - nauczyciel z Rudy,
Antoni Sołyga z Wielunia,
Feliks Stodulski - nauczyciel z Trębaczewa, Mieczysław Strączyński - urzędnik z Wielunia,
Stanisław Kazimierz Stronczyński - nauczyciel i działacz ZHP z Wielunia, Henryk Subara z Wielunia,
Witold Swoszowski - nauczyciel z Wielunia, kierownik szkoły, Wacław Sygulski - przedsiębiorca budowlany z Wielunia, Romuald Szczeciński z Wielunia,
ks. Szuba z Konopnicy,
Jan Szuptar - nauczyciel ze Szczytów, Antoni Szydłowski z Wielunia,
Bolesław Szwankowski - kupiec z Wielunia, Henryk Scibor - urzędnik państwowy z Wielunia, Gustaw Taczanowski - ziemianin z Rudy,
Jan Taczanowski - syn ziemianina z Rudy,
Zygmunt Walknowski - emeryt, b. naczelnik OSP w Wieluniu,
Henryk Wendt - pastor parafii ewangelicko-augsburskiej w Wieluniu, Piotr Wiankowski - nauczyciel z Wieruszowa,
Jan Włodarski - nauczyciel z Praszki, ks. Albin Wolny z Wielunia,
Stanisław Wyganowski - aptekarz z Lututowa, Walenty Zadwomy - nauczyciel z Wierzchlasa, ks. Jan Zając z Wielunia,
Juliusz Zajdel - urzędnik z Wielunia, Jerzy Zajdler z Wielunia,
Stanisław Zimniak - lekarz z Wielunia, Idzi Żurek - nauczyciel z Kiełczygłowa.
Po kilku dniach przebywania w obozie zwolnieni byli: Witold Swoszow ski, Wacław Sygulski, Stanisław Zimniak, Czesław Sędzimir i Stefan
Mi-kołajtis. Ten ostatni złożył Niemcom oświadczenie, iż jest Litwinem, co stanowiło podstawę do zwolnienia12. Dopiero z chwilą powrotu do Wielu nia pierwszych osób zwolnionych z obozu, rodziny uwięzionych dowie działy się o miejscu pobytu swoich bliskich i pospieszyły im z pomocą żyw nościową. W grudniu przeniesiono uwięzionych do obozu na Radogosz- czu, urządzonego w dawnej fabryce Abego. Po kilkumiesięcznej gehennie obozowej, życia w upodleniu i cierpieniu z powodu bestialskiego trakto wania, prawie wszyscy wielunianie powrócili do swych domów. Najcięż szych szykan doświadczali więźniowie pochodzenia żydowskiego oraz pastor Henryk Wendt, który zdecydowanie odmówił okupacyjnym władzom niemieckim w Wieluniu podpisania volkslisty13.
Minęło zaledwie kilka tygodni od chwili powrotu do Wielunia ostatnich więźniów Radogoszcza aresztowanych w listopadzie 1939 r., gdy w po wiecie wieluńskim przeprowadzono ponownie masowe aresztowania Po laków na skalę dotychczas niespotykaną. Miały one miejsce wiosną 1940 r. i były związane z tzw. A k tio n gegen polnischen führenden Personen”. Celem tej akcji było fizyczne unicestwienie rzeczywistych i potencjalnych wrogów Rzeszy i hitleryzmu. Przez wytępienie w pierwszej kolejności tzw. warstw przywódczych, głównie inteligencji, duchowieństwa i działaczy społeczno-politycznych, zmierzano do złamania kręgosłupa polskiego spo łeczeństwa na tzw. ziemiach wcielonych do Rzeszy. W przyszłości miało to umożliwić stopniową fizyczną eliminację pozostałej ludności polskiej. Co do fizycznej eliminacji owego „przywódczego elementu”, zgodni byli czołowi przedstawiciele Rzeszy: A. Hitler, Reinhard Heidrich, Heinrich Himmler, Joseph Goebbels, Hermann Göering, Wilhelm Keitel i inni. Jesz cze trwały w Polsce działania wojenne, a już w urzędzie policji bezpieczeń stwa Rzeszy w Berlinie debatowano 21 IX 1939 r. nad wymordowaniem i zsyłaniem do obozów koncentracyjnych polskiej inteligencji z ziem, któ re miały być wcielone do Rzeszy14 15 16.
Także namiestnik Hitlera na tzw. „Kraj Warty”, Arthur Greiser, wypo wiadał się za „(...) wytępieniem elementu polskiego”'5. Listy Polaków, któ rzy winni być aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych, spo
12 Relacja S. Cierkosza spisana przez autora, znajdująca się w zbiorach Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
13 S. R a p a 1 s k i, op. cit. s. 50
14 Cz. Ł u c z a k , Pod niemieckim jarzmem..., s. 15. 15 Tamże, s. 15.
rządzali landraci we współdziałaniu z policją’6. Landrat wieluński, Oldwig von Natzmer szacował, że z powiatu wieluńskiego winno być w pierwszej kolejności usuniętych 14 tys. Żydów i 3 tys. Polaków. Według niego nale żało do polskich związków o antyniemieckim nastawieniu: Związek Za chodni - 1000 członków, Związek Powstańców - 100 członków, Związek Harcerstwa Polskiego - 1000 członków, Związek Oficerów Rezerwy - 100 członków17. W rubrykach zawierających przyczyny aresztowania z reguły podawano wrogie nastawienie do Niemiec, polski fanatyzm, przynależność do polskich organizacji politycznych bądź paramilitarnych18.
W Wieluńskiem pierwsze represje były skierowane przeciwko uczestni kom powstań śląskich i działaczom plebiscytowym. W Praszce i okolicach aresztowano we wrześniu 1939 r. kilkunastu Polaków, których deportowa no do KL Buchenwald, gdzie wkrótce zostali w większości zamęczeni19. W kwietniu i maju 1940 r. przeprowadzono w całym „Kraju Warty” naj większą akcję masowych aresztowań i deportacji do obozów koncentra cyjnych; w kwietniu 1940 r. aresztowano ok. 5 tys. osób.
W powiecie wieluńskim pierwszy'etap aresztowań nastąpił 13 kwietnia 1940 r. Uwięziono wówczas ponad 100 osób. Żandarmeria przy pomocy policji pomocniczej oraz miejscowych volksdeutschow, na podstawie uprzednio sporządzonych imiennych list, przeprowadziła aresztowania przede wszystkim wśród nauczycieli, urzędników, zamożniejszych kup ców, pisarzy gminnych, absolwentów szkół średnich, przedwojennych dzia łaczy i członków organizacji politycznych i społecznych oraz właścicieli większych zakładów usługowo-handlowych. Wielu z aresztowanych do piero co powróciło z Radogoszcza. Wszystkich umieszczono w byłych magazynach wojskowych przy ul. Turowskiej, gdzie przetrzymywano ich do 21 kwietnia. W okresie kilkudniowego pobytu w Wieluniu wypytywa no uwięzionych o przynależność do takich organizacji, jak: Związek Za chodni, Związek Weteranów Powstania Wielkopolskiego i powstań śląskich, innych organizacji politycznych i wojskowych20. Po przesłuchaniach nie licznych zwalniano. W dniu 21 kwietnia pod silną eskortą, składającą się
17 Archiwum Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - In stytut Pamięci Narodowej, UWZ sygn. 1049 Z/OŁ. Sprawozdanie z 11 XI 1939 r.
18 Tamże.
19 T. O 1 e j n i k, Czasy nowożytne. Praszka w XIX i X X wieku [w:] N ad górną Prosną.
Monografia Praszki pod red. Tadeusza Krzemińskiego, Łódź 1999, s. 358-360.
z SS-manów, żandarmów i policji pomocniczej, wyprowadzono aresztowa nych na dworzec kolejowy w Wieluniu-Dąbrowie i załadowano do podsta wionych wagonów. Podczas przemarszu kolumny więźniów przez miasto zamknięto ruch uliczny, a do osób wyglądających przez okna żandarmi celo wali z karabinów. Po załadowaniu więźniów do wagonów, trasą przez Kęp no i Ostrów Wielkopolski przewieziono ich do obozu na Radogoszczu w Ło dzi, dokąd zwożono też aresztowanych z innych powiatów rejencji kaliskiej. Po kilkudniowym pobycie w Łodzi przewieziono więźniów samochodami do Zduńskiej Woli, skąd już pociągiem dotarli do KL Dachau. W czasie kil kudniowego przejazdu do obozu nie otrzymywali żadnego posiłku.
W krótkim odstępie czasu, bo w dniach od 27 kwietnia do 3 maja nastą pił kolejny etap masowych aresztowań i deportacji do obozów koncentra cyjnych. W Wieluniu i powiecie wieluńskim aresztowano ogółem 198 osób21, również rekrutujących się spośród przedstawicieli inteligencji. Przez kilka dni aresztowanych przetrzymywano w prowizorycznym obozie przy ul. Turowskiej, a 3 maja, po ustawieniu więźniów w kolumnę piątkową, wyprowadzono wszystkich na dworzec kolejowy, skąd przewieziono ich bezpośrednio do KL Dachau, gdzie przybyli 5 maja22. Po drodze, na dwor cu w Dreźnie pociąg zatrzymał się, SS-mani otwierali każdy wagon, liczy li więźniów, przy czym każdy wychodzący z wagonu był bity. Oprawcy szczególnie upodobali sobie osoby noszące okulary i mające jako nakrycie głowy kapelusze. Sceny te działy się przy aplauzie zgromadzonych na dworcu niemieckich podróżnych, którzy wygrażali aresztowanym, pluli na nich23. W pierwszym transporcie, przybyłym do KL Dachau z więźniami z tzw. ziem wcielonych do Rzeszy, było łącznie 737 Polaków. W obu trans portach znaleźli się następujący mieszkańcy powiatu wieluńskiego:
Nazwisko i imię dataur. m-cezam. zawód nr więźnia data i miejsce śmierci w KL A n t e p o w i e c z A n t o n i 1 5 V I I I 1 8 8 1 C h o t ó w z i e m i a n i n 5 6 5 6 b r a k d a n y c h B a g i ń s k i J ó z e f 2 1 X 1 9 0 2 . W i e l u ń u r z ę d n i k 8 4 0 8 b r a k d a n y c h B a r t e l a S t e f a n 2 0 X I I 1 8 9 8 W i e l u ń k u p i e c 8 4 1 6 1 9 4 0 G u s . B a r t o d z ie j J a n 2 8 X I I 1 8 9 2 C z a r n o ż y ł y r o l n i k 8 4 0 1 X I I 1 9 4 0 M a u t . B e d n a r e k A n t o n i 1 5 X I I 1 9 0 2 W i e l u ń r o b o t n ik 8 1 3 3 2 2 I X 1 9 4 0 M a u t . B e d n a r e k K a z i m i e r z 4 III 1 8 8 9 W i e l u ń u r z ę d n i k 5 7 3 5 2 8 X I I 1 9 4 0 M a u t.
21 Informacja uzyskana przez autora od Jana Markiewicza z Wielunia. 22 T. M u s i o ł, op. cii. s. 307, aneks nr 5.
B e t k a F r a n c is z e k 2 8 V I I I 1 8 8 9 D ą b r o w a r o ln ik 8 4 0 5 13 X I 1 9 4 1 M a u t . B ę d z i ń s k i J ó z e f 15 I 1 9 0 7 C h o t y n i n n a u c z y c i e l 8 3 8 3 p r z e ż y ł B i e l a A n t o n i 2 8 V I I 1 9 1 4 R a d o s t ó w u r z ę d n i k 5 6 7 9 b r a k d a n y c h B i l s k i Z y g m u n t 1 X I 1 9 0 2 P r a s z k a r z e ź n i k 8 3 9 1 p r z e ż y ł B o j a r s k i R o m a n 1 9 X 1 9 0 3 W i e l u ń k u p i e c 8 5 9 6 11 I 1 9 4 1 M a u t . B o j e w s k i W a c ła w 2 1 I X 1 8 9 7 W i e l u ń u r z ę d n i k 5 6 8 2 2 1 I 1 9 4 1 M a u t . C h a s z c z y ń s k i W ła d . 1 V I 1 9 0 7 W i e l u ń u r z ę d n i k 5 9 1 7 2 0 V I I 1 9 4 0 M a u t. C h l e w s k i A d a m 2 4 X 11 1 8 8 5 5 7 2 0 b r a k d a n y c h C h m i e l e w s k i S t e f a n 2 0 II 1 8 9 4 W i e l u ń k s i ę g o w y 8 1 4 4 1 0 X 1 1 9 4 0 M a u t . C h o c z a j F r a n c is z e k 1 2 III 1 9 1 2 R u d a r z e ź n i k 8 4 1 0 11 X I I 1 9 4 2 M a u t . C h u d y J ó z e f 2 7 I 1 9 0 1 K ą t y C z a m . r o ln ik 8 4 0 0 p r z e ż y ł C z y ż A n t o n i 1 8 I V 1 9 0 1 S t ę p n a r o ln ik 8 3 8 8 1 0 I V 1 9 4 1 G u s . D a s z k i e w i c z R a j m u n d 3 1 V I I I 1 8 9 8 K o p y d ł ó w z i e m i a n i n 5 7 4 4 1 6 I X 1 9 4 1 M a u t. D a w i d S t e f a n 5 X I I 1 9 0 7 O s t r ó w e k u r z ę d n ik 5 6 5 7 1 I 1 9 4 1 M a u t . D o b o s z P io tr 2 5 V 1 9 0 2 L u t u t ó w n a u c z y c i e l 5 7 3 8 4 I X 1 9 4 1 M a u t . D o b r e k R o m u a l d 1 4 V I I I 1 8 9 6 B o l e s ł a w i e c str. g r a n . 8 5 9 5 2 V I I I 1 9 4 1 G u s . D r y g a ła A d a m 2 4 III 1 9 1 3 C h o r z e w r o b o t n ik 2 7 II 1 9 4 1 D a c h . D u l a s J ó z e f 3 0 I X 1 8 9 0 W ó j c i n r o ln ik 8 1 4 2 b r a k d a n y c h G a c k i R o m a n 1 0 I 1 8 9 6 W i e r z c h l a s l e ś n i k 5 9 0 2 b r a k d a n y c h G a j S t e f a n 1 7 X I I 1 9 0 7 S k o m l i n k r a w i e c 5 6 7 1 p r z e ż y ł G lą d a ła J a n 1 5 V I 1 9 0 4 P i a s k i n a u c z y c i e l 8 1 3 4 3 X I 1 9 4 1 G u s . G r a b a r c z y k T a d e u s z 2 4 X 1 9 0 7 S t r o b in n a u c z y c i e l 5 9 1 0 p r z e ż y ł G r ą d o w y J ó z e f 8 X 1 8 9 0 R y c h ł o c i c e r z e ź n i k 8 5 8 9 7 X I I 1 9 4 1 M a u t . G r u s z c z y ń s k i A n t o n i 2 4 III 1 9 1 5 D z i e t r z k o w i c e : k u p i e c 5 7 4 1 b r a k d a n y c h G r z e la k P io tr 1 4 X 1 1 9 0 7 W i e l u ń u r z ę d n ik 2 2 I V 1 9 4 5 G u s . H a m p e l I g n a c y 3 1 V I I 1 9 0 6 W i e r u s z ó w n a u c z y c i e l 8 3 8 4 1 I V 1 9 4 1 M a u t . H e l m e r s e n E r n s t 4 I V 1 8 9 8 S t a r z e n i c e z i e m i a n i n 5 6 6 0 1 9 X 1 1 9 4 2 D a c h . I d a s i a k I g n a c y 6 X 1 9 0 5 K o w a l e n a u c z y c i e l 8 1 1 6 6 V 1 9 4 1 H a r t. I d z i k o w s k i F r a n c is z . 1 1 I X 1 8 9 5 C z a r n o ż y ł y r o ln ik 8 3 9 9 1 0 X 1 1 9 4 0 M a u t . I g n a k o w s k i S t a n i s ł a w 1 8 I 1 9 1 6 W i e l u ń r o b o t n ik 3 1 V I I 1 9 4 2 D a c h . J a n a s J ó z e f 1 9 II 1 8 9 3 G a s z y n r z e ź n i k 2 5 II 1 9 4 3 M a u t . J a n a s P io t r 2 8 V I I 1 9 1 1 G a s z y n r z e ź n i k 8 4 1 1 b r a k d a n y c h J a r c z a k W a le n t y 2 5 V 1 9 1 2 S k r z y n n o n a u c z y c i e l 8 5 8 5 p r z e ż y ł J ę d r a s ik M i c h a ł 2 9 I X 1 8 9 9 S t r o b in r o ln ik 5 9 0 8 b r a k d a n y c h J ę d r a s z c z y k J a n 15 X I 1 9 1 5 B u g a j r o ln ik 1 6 I 1 9 4 1 D a c h . J o s ę b o w s k i J ó z e f 1 7 I 1 9 0 9 W i e r u s z ó w k u p i e c 5 7 3 1 b r a k d a n y c h K a łu ż a F r a n c is z e k 8 V I I I 1 9 0 3 S z c z y t y r o l n i k 8 3 9 6 b r a k d a n y c h K a m i ń s k i K a r o l 1 4 V I 1 9 0 8 B r z e z i n y r o b o t n i k 2 2 X 1 9 4 1 D a c h . K a r c z y ń s k i P io t r 1 6 V I 1 9 0 6 W i e r z c h l a s r o b o t n i k 5 9 0 3 b r a k d a n y c h K a z i m i e r c z a k W ł a d y s ł a w 4 I 1 9 0 7 W i e l u ń u r z ę d n i k 8 4 0 6 p r z e ż y ł K a ź m i e r c z a k S t a n i s ł a w 2 4 I V 1 8 8 4 R u d n i k i o g r o d n i k 8 5 7 8 2 3 III 1 9 4 1 M a u t . K e m b ł o w s k i E d w i n 7 X 1 1 9 0 5 W i e l u ń n a u c z y c i e l 5 6 8 0 b r a k d a n y c h K i e r o c i ń s k i L u c j a n 3 0 X I 1 9 0 1 O s t r ó w e k n a u c z y c i e l 8 5 8 6 p r z e ż y ł K ik A n t o n i 11 III 1 8 9 8 Ł u b n i c e u r z ę d n ik 8 1 3 1 5 III 1 9 4 1 G u s . K ło b u t K a z i m i e r z 2 I 1 8 9 8 W a l i c h n o w y n a u c z y c i e l 8 1 2 5 1 0 X 1 1 9 4 0 G u s . K o c o t A n t o n i 2 X I I 1 8 9 3 W i e l u ń k u p i e c 8 1 3 2 8 V I I I 1 9 4 0 M a u t . K o ł o d z i e j s k i Z y g m u n t 4 V I I I 1 9 0 3 W a l i c h n o w y r o l n i k 5 6 6 1 b r a k d a n y c h K o n i e c z k o J a n 1 5 V 1 8 9 2 W ó j c i n r o l n i k 8 6 0 3 8 I 1 9 4 3 M a u t . K o p y d ł o w s k i J ó z e f 1 5 I 1 9 0 4 B o l e s ł a w i e c r o l n i k b r a k d a n y c h
K o s t r z e w a G a u d e n t y 1 2 X I I 1 8 9 4 W ó j c i n k u p i e c 8 6 0 2 b r a k d a n y c h K o t a l a W o j c i e c h 2 3 I V 1 8 9 4 S k r z y n n o r o l n i k 8 1 1 5 6 I 1 9 4 0 D a c h . K o w a l c z y k L u c j a n 3 X I I 1 8 9 9 C z e r n i c e r o l n i k 8 1 1 9 6 X 1 1 9 4 1 M a u t . K r y k A n t o n i 141 1 8 9 6 C z e r n i c e n a u c z y c i e l 8 1 1 3 6 III 1 9 4 1 G u s . K r y s i ń s k i S t a n i s ł a w 11 I V 1 8 9 9 L u t u t ó w r o b o t n ik 5 8 5 1 2 6 X 1 9 4 0 M a u t . K r y ś J ó z e f 1 2 III 1 8 8 8 W i e l u ń r o b o t n ik 5 7 3 6 b r a k d a n y c h K r y ś B r o n i s ł a w 2 8 V 1 8 9 2 W i e l u ń p i e k a r z 8 6 0 0 b r a k d a n y c h K r z y w a ń s k i S t a n i s ł a w 13 I V 1 8 9 5 O s j a k ó w r o l n i k 5 6 8 9 9 V 1 9 4 1 M a u t. K u c h t a T e o f i l 1 0 I V 1 8 9 5 P r a s z k a k u p i e c 8 3 9 3 8 I V 1 9 4 1 M a u t . K u c i ń s k i J a n 1 V 1 8 9 2 W i e l u ń n a u c z y c i e l b r a k d a n y c h K u r a J ó z e f 1 0 V I I 1 9 0 0 J a n ó w n a u c z y c i e l 5 8 9 9 1 0 X 1 9 4 0 G u s . K u s ia k W ł a d y s ł a w 2 8 X I 1 8 8 9 S o k o l n i k i n a u c z y c i e l 8 3 9 7 1 7 V 1 9 4 1 M a u t . L a s k o w s k i W a c ł a w 2 9 I X 1 8 9 4 R u d n ik i a p t e k a r z b r a k d a n y c h L i g o c k i W a c ła w 9 V I I I 1 9 0 6 P a r c i c e u r z ę d n ik 8 3 8 7 2 5 I 1 9 4 1 M a u t. L u d z i ń s k i M a r ia n 1 2 X I I 1 9 1 2 S i e m k o w i c e p r a w n ik 8 2 0 3 b r a k d a n y c h Ł u b i e ń s k i K a z i m i e r z 2 1 X 1 8 7 8 N a r a m i c e r o ln ik 8 1 2 7 15 X I I 1 9 4 0 D a c h M a g o t t F e l i k s 9 X 1 1 9 0 7 W i e r u s z ó w n a u c z y c i e l 5 7 2 9 1 8 X I 1 9 4 1 M a u t. M a r c z e w s k i M a r c e l 8 I 1 9 0 6 W i e l u ń ś l u s a r z 8 1 2 9 b r a k d a n y c h M a r e k J a n 1 9 X I 1 9 0 4 K o n o p n i c a n a u c z y c i e l 5 9 0 9 p r z e ż y ł M a r k i e w i c z J a n 2 I 1 9 0 7 W i e l u ń u r z ę d n ik 5 9 1 8 p r z e ż y ł M a ś la n k a B r u n o 1 4 V I I 1 9 0 9 C z a s t a r y k s i ę g o w y 5 6 7 2 b r a k d a n y c h M a t e r J ó z e f 2 3 X I 1 9 0 1 W i e l u ń u r z ę d n i k 8 3 8 6 7 X I 1 9 4 1 G u s . M i c h a l c z y k T o m a s z 2 4 X 1 9 0 3 W r ó b l e w n a u c z y c i e l 5 9 0 1 1 0 V II 1 9 4 1 M a u t M i e l c z a r e k S t a n i s ł a w 4 V I I I 1 8 8 4 P r a s z k a s t o l a r z 8 3 9 0 b r a k d a n y c h M ij a k o w s k i T a d e u s z 1 0 V I I I 1 9 0 4 W y d r z y n n a u c z y c i e l 5 7 4 3 2 1 11 1 9 4 1 M a u t . M i s i e k W ik t o r 7 III 1 9 0 5 J a w o r z n o n a u c z y c i e l 2 4 V I 1 9 4 4 B r e m . M o d r z e j e w s k i I g n a c y 1 X I I 1 8 8 9 W y d r z y n r o ln ik 8 1 1 7 5 X II 1 9 4 0 M a u t. M o g ą J e r z y 2 4 I X 1 9 1 2 S k o m l i n u r z ę d n ik 5 6 5 5 15 I V 1 9 4 1 D a c h . M o r d a ls k i J ó z e f 1 9 III 1 9 2 0 W i e l u ń u r z ę d n ik 8 1 2 2 11 X II 1 9 4 1 M a u t. M o s k a l i k J ó z e f 1 6 III 1 9 0 0 M o k r s k o r o b o t n ik 1 9 X II 1 9 4 2 M a u t. M u s i a ł C z e s ł a w 9 V I 1 9 1 7 D z i a ł o s z y n r o b o t n ik 8 1 2 4 b r a k d a n y c h M u s i a ł e k L e o n 1 6 X 1 8 9 3 B o l e s ł a w i e c k u p i e c 8 4 1 4 7 V 1 9 4 3 M a u t. N i e ś m i a ł a I g n a c y 1 9 1 0 Ż d ż a r y r o ln ik 1 0 X II 1 9 4 1 G u s . N o g a A n t o n i 7 V I I 1 9 0 2 P r a s z k a r z e ź n i k 8 3 9 2 13 V I I 1 9 4 1 M a u t. N o w a k A n t o n i 2 8 I 1 8 8 9 P r z e d m o ś ć r o ln ik 5 9 2 3 4 III 1 9 4 1 D a c h . N o w i c k i A n t o n i 2 4 V 1 9 1 4 W i e r u s z ó w n a u c z y c i e l 5 9 1 6 8 V II 1 9 4 1 M a u t. N o w o j e w s k i S t a n i s ł a w 8 V 1 8 8 5 C i e s z ę c i n r o ln ik 5 9 0 7 3 1 1 1 9 4 1 M a u t. O c h e j J ó z e f 2 8 11 1 8 9 7 K o c h l e w r o b o t n ik 8 1 2 6 b r a k d a n y c h O d y n i e c A l e k s a n d e r 3 0 V I I I 1 8 9 4 W i e r u s z ó w o f i c e r W P 5 7 3 0 8 V II 1 9 4 0 G u s . O k o ń S t a n i s ł a w 1 0 V 1 8 8 5 G a l e w i c e l e ś n i k 8 1 2 1 b r a k d a n y c h O l b r y c h T a d e u s z 1 V 1 9 1 5 W i e r u s z ó w n a u c z y c i e l 5 7 3 3 p r z e ż y ł O l b r y c h Z y g m u n t 2 8 X I 1 8 8 8 W i e r u s z ó w k u p i e c 5 7 3 2 b r a k d a n y c h O r y s z c z y n M i c h a ł 1 4 X 1 1 9 0 3 S k r z y n n o n a u c z y c i e l 5 6 5 9 b r a k d a n y c h O s t r y c h a r z B r o n i s ł a w 1 4 X 1 1 9 0 4 W i e l u ń r o ln ik 8 1 4 3 b r a k d a n y c h P a c h o l a k K a z i m i e r z 2 2 II 1 9 1 1 M o k r s k o r o ln ik 3 I 1 9 4 3 M a u t. P a n a s z e k M i c h a ł 2 9 I X 1 8 9 1 M o k r s k o r o l n i k - p o s e ł 8 3 9 8 2 6 V 1 9 4 1 M a u t . P a p in a J ó z e f 1 0 II 1 9 0 6 C z a r n o ż y ł y u r z ę d n i k 5 9 2 2 9 X I 1 9 4 0 M a u t . P a w ł o w s k i K a z i m i e r z 6 I 1 8 8 1 Ż d ż a r y l e ś n i k 8 1 3 0 b r a k d a n y c h P a w ł o w s k i L e o n 1 I V 1 9 1 5 W i e l u ń k i e r o w c a 8 4 0 9 p r z e ż y ł
P ą g o w s k i E d w a r d 2 9 X 1 8 9 2 R u d n ik i p i e k a r z 5 6 6 4 12 X I I 1 9 4 1 M a u t. P e r l i ń s k i J e r z y 11 V 1 9 1 5 W i e l u ń k i e r o w c a 8 5 9 7 b r a k d a n y c h P e t y c h o r s k i B o l e s ł a w 2 6 III 1 9 0 4 L a d o m i e r z n a u c z y c i e l 8 6 0 4 2 0 I X 1 9 4 1 M a u t. P i a s e c k i S t a n i s ł a w 1 3 X I 1 8 9 8 G a l e w i c e u r z ę d n i k 5 6 6 6 13 I 1 9 4 1 M a u t . P i e c h o c k i W a c ł a w 1 7 V I 1 9 0 2 W i e l u ń e l e k t r y k 8 2 0 2 6 X I I 1 9 4 0 D a c h . P i e t r a s z e k J ó z e f 2 9 I 1 9 0 2 S k r z y n n o n a u c z y c i e l 5 6 5 8 1 4 V I I 1 9 4 1 M a u t. P i o t r o w i c z W ł a d y s ł a w 2 1 V I 1 9 0 2 W i e l u ń r o ln ik 8 1 4 5 p r z e ż y ł P i r a d o f f R u b e n 2 2 I 1 9 1 6 G a s z y n o g r o d n i k 8 5 8 4 p r z e ż y ł P łu s k a W ł a d y s ł a w 1 7 X 1 1 9 0 4 P a r c ic e r o ln ik 8 3 8 9 2 0 V 1 9 4 1 H art. P o k o r a J ó z e f 2 3 III 1 9 1 3 S o k o l n i k i n a u c z y c i e l 5 6 7 0 3 1 V I I I 1 9 4 1 M a u t . P o l a k F r a n c i s z e k 1 8 X 1 9 0 1 S k r z y n n o r o ln ik 8 1 2 8 3 I 1 9 4 2 M a u t . P o l a k L e o n 5 V I 1 9 1 7 W i e r u s z ó w l e ś n i k 8 3 8 1 2 2 X I 1 9 4 1 M a u t. P o l a k M a r ia n 18 V I I I 1 9 1 4 W i e r u s z ó w l e ś n i k 8 3 8 2 2 2 X I I 1 9 4 1 M a u t. P o l a k W i n c e n t y 2 9 III 1 8 8 0 W i e r u s z ó w u r z ę d n ik 5 6 7 3 2 0 I X 1 9 4 0 M a u t. P o s m y k A l e k s a n d e r 2 0 V I I I 1 8 8 0 W i e l u ń ś l u s a r z 8 4 0 4 2 8 X I 1 9 4 0 G u s . P o s m y k M i e c z y s ł a w 3 0 X I 1 9 1 5 W i e l u ń ś l u s a r z 8 4 0 3 b r a k d a n y c h R e s z k a H i p o l i t 2 8 I X 1 8 9 7 P r a s z k a str. g r a n . 5 9 1 9 13 I X 1 9 4 0 G u s . R u t k o w s k i W a c ła w 13 V I I I 1 8 8 5 W i e l u ń f r y z j e r 5 6 8 5 13 V I 1 9 4 2 R y b s k i W ik t o r 1 6 X 1 8 9 4 W i e l u ń p r a w n ik 5 9 2 0 7 II 1 9 4 1 G u s . R y c h l i k S t a n i s ł a w 2 8 II 1 9 0 6 W i e l u ń n a u c z y c i e l 8 4 1 5 b r a k d a n y c h R y k a ls k i W ik t o r 15 X 1 8 9 4 R u d n ik i r o ln ik / w ó j t 8 5 8 7 2 9 V I I I 1 9 4 1 G u s . S a d e k A d a m 5 I X 1 8 9 4 K r y s i a k i r o ln ik 5 9 2 5 3 1 X 1 9 4 1 M a u t . S a g a n o w s k i H e n r y k 2 4 X I 1 9 0 3 W i e l u ń c h e m i k 8 4 0 7 b r a k d a n y c h S i k o r a P i o t r 1 9 V I 1 9 0 7 W ó j c i n u r z ę d n i k 8 1 4 0 9 I X 1 9 4 1 M a u t . S i k o r o w s k i H e n r y k 8 I X 1 8 9 9 O s j a k ó w r o l n i k 5 6 8 8 b r a k d a n y c h S i u d y M i e c z y s ł a w 1 6 I 1 9 1 0 O s j a k ó w b r u k a r z 5 9 1 4 b r a k d a n y c h S k u p i e ń F r a n c i s z e k 1 9 V I I I 1 8 8 8 P i e c z y s k a r o l n i k 8 1 1 8 2 6 X I 1 9 4 0 D a c h . S n o w s k i M i c h a ł 3 1 X I I 1 8 Ś 0 K o n o p n i c a k u p i e c 5 9 1 1 b r a k d a n y c h S o s n o w s k i J a n 1 2 X I I 1 9 0 1 J a s ie ń b r a k d a n y c h S t ę p i ń s k i J ó z e f 1 9 III 1 8 9 2 W i e l u ń s z e w c 5 6 7 6 b r a k d a n y c h S t ę p i ń s k i K a r o l 2 6 X 1 8 9 4 W i e l u ń s z e w c 5 6 7 7 b r a k d a n y c h S t ę p i ń s k i S t a n i s ł a w 2 3 X I I 1 8 9 9 W i e l u ń u r z ę d n i k 5 7 4 2 b r a k d a n y c h S t ę p i ń s k i S t e f a n 2 4 X I 1 8 9 8 W i e l u ń u r z ę d n i k 6 1 5 2 1 9 X 1 1 9 4 1 G u s . S t r u z ik S t a n i s ł a w 2 5 I V 1 9 1 5 W ó j c i n n a u c z y c i e l 8 1 4 1 2 5 I V 1 9 4 3 D a c h . S t y k a ł a P io t r 2 5 V I I I 1 8 8 1 S z y s z k ó w r o b o t n ik 5 6 8 1 b r a k d a n y c h S u t a r z e w i c z M i e c z . 2 7 V I I I 1 9 1 5 W i e l u ń u r z ę d n i k 8 1 3 5 p r z e ż y ł S z a f r a n S t a n i s ł a w 1 4 I X 1 9 1 4 J o d ł o w i e c s t o l a r z 2 5 V I 1 9 4 0 D a c h . S z a n i e c P io t r 2 1 I X 1 8 9 8 K r z y w o r z e k a p r z e m y s ł . 5 9 1 2 3 1 I 1 9 4 1 M a u t . S z k o p i a k C z e s ł a w 2 8 V I 1 9 1 5 K u ź n i c a r o ln ik 8 5 9 8 b r a k d a n y c h S z k u d l a r e k J a n 2 V I I 1 9 1 5 S o k o l n i k i u r z ę d n i k 2 3 V I I I 1 9 4 1 M a u t . S z y m a ń s k i J ó z e f 1 0 X 1 1 9 0 0 S t a w e k r o ln ik 6 I 1 9 4 3 M a u t . S z y m c z e w s k i S t a n i s ł a w 2 2 I V 1 9 0 3 W i e r u s z ó w p i e k a r z 5 7 3 4 p r z e ż y ł Ś m i g i e l s k i A n t o n i 2 III 1 8 9 3 S o k o l n i k i f e l c z e r 5 6 6 9 5 X I I 1 9 4 1 M a u t . Ś w i d e r s k i T a d e u s z 1 3 V I I I 1 9 1 1 K o p y d ł ó w i n ż y n i e r 5 9 2 1 b r a k d a n y c h Ś w i e r c z e w s k i H e n r y k 4 V I I I 1 9 0 4 S o k o l n i k i e k o n o m i s t a 5 6 6 7 2 7 X 1 9 4 0 G u s . Ś w i e r c z y ń s k i L e o n 5 V I 1 9 0 1 C z e r n i c e n a u c z y c i e l 8 3 9 5 7 I X 1 9 4 0 G u s . T a s a r z B r o n i s ł a w 7 X 1 9 1 0 K a m i o n m ł y n a r z 8 1 3 7 b r a k d a n y c h T e o d o r c z y k K a z i m i e r z 1 0 II 1 8 9 5 5 7 3 9 b r a k d a n y c h T k a c z y ń s k i W ł a d y s ł a w 2 0 V 1 8 8 7 W i e l u ń n a u c z y c i e l 5 9 0 0 b r a k d a n y c h
T o k a r s k i S t e f a n 2 1 X I I 1 9 0 7 M o k r s k o r o ln ik 8 5 8 2 b r a k d a n y c h T r a c z e w s k i J a n 1 I 1 9 0 1 O s j a k ó w r z e m i e ś l n i k 8 1 2 0 p r z e ż y ł T y t k o H e n r y k 3 I 1 9 0 5 W i e l u ń k u p i e c 8 6 0 5 p r z e ż y ł U r b a n ia k J a n 2 8 V 1 8 9 8 M o k r s k o n a u c z y c i e l 8 1 2 3 1 4 X 1 1 9 4 1 G u s . W a l c z a k A d a m 9 X 1 1 9 0 2 O s j a k ó w r o b o t n i k 8 5 8 3 b r a k d a n y c h W a l k o w i a k W ł a d y s ł a w 1 6 V I I 1 9 0 1 K u ź n i c a Ł u g . r o l n i k / s o ł t y s 5 6 7 5 5 X I 1 9 4 0 M a u t . W a l o c h I g n a c y 1 8 V I I 1 9 1 7 P ą t n ó w r o l n i k 1 8 I X 1 9 4 3 D a c h . W id e r a S t a n i s ł a w 1 8 I V 1 8 8 2 R u d n ik i f r y z j e r 5 6 6 3 1 7 V I I I 1 9 4 1 B u c h . W o l n y J a n 2 6 X 1 1 1 9 1 4 R u d n ik i u r z ę d n i k 8 3 9 4 b r a k d a n y c h W ó j c i k i e w i c z K a r o l 4 X I I 1 8 9 6 W i e l u ń n a u c z y c i e l 5 7 4 0 2 4 X I I 1 9 4 0 G u s . W y g a n o w s k i J ó z e f 1 6 II 1 8 9 2 L u t u t ó w a p t e k a r z 5 9 1 3 b r a k d a n y c h W y k r o t a M a r ia n 1 8 I 1 8 9 9 B o l e s ł a w i e c 5 6 4 5 b r a k d a n y c h W y k r o t a Z e n o n 2 7 I 1 9 0 5 B o l e s ł a w i e c n a u c z y c i e l 8 4 1 3 b r a k d a n y c h W y p y c h A n t o n i 15 V I I 1 9 0 2 K u ź n i c a Ł u g . r o ln ik 5 9 1 5 p r z e ż y ł Z a g r o d n i k S t a n i s ł a w 1 7 II 1 9 0 9 P r z e d m o ś ć 2 2 I X 1 9 4 3 M a u t . Z a j ą c z k o w s k i M i e c z y s ł a w 1 X I 1 9 0 6 W i e l u ń c u k i e r n i k 5 6 8 4 p r z e ż y ł Z j a w i o n y S t e f a n 2 6 V I 1 9 1 1 D y l ó w r o l n i k 8 4 1 2 11 I X 1 9 4 1 M a u t . Z j a w i o n y W ł a d y s ł a w 7 II 1 9 1 7 D y l ó w r o l n i k 8 5 8 0 13 I X 1 9 4 1 M a u t .
Wykaz opracowano w oparciu o listy transportowe więźniów przybywających do KL Dachau i KL Mauthausen Gusen. Kserokopie akt ze zbiorów Intemationaler Suchdienst w Arolsen oraz Państwowego Muzeum w Oświęcimiu Brzezince w posiadaniu autora; E. C h a r t, Polacy zmarli w Dachau (1939-1945), Dachau 1946.
Skróty nazw obozów koncentracyjnych: Buchenwald - Buch., Bremen - Brem., Dachau - Dach., Gusen - Gus., Hartheim - Hart., Mauthausen - Maut.
W aktach obozowych Wydziału Politycznego (Politische Abteilung) jako przyczynę uwięzienia i deportacji Wielunian do obozu koncentracyjnego odnotowano zwrot „Politische Pole”, byli więc więźniami politycznymi. Fakt ten potwierdzają też zachowane kartoteki obozowe więźniów24.
Podczas masowych aresztowań, przeprowadzonych w kwietniu i maju 1940 r. w powiecie wieluńskim (bez gmin powiatu radomszczańskiego przy łączonych do powiatu wieluńskiego), aresztowano i deportowano do hitle rowskich obozów koncentracyjnych w Dachau i Mauthausen-Gusen łącz nie 16825 osób. Pod względem zawodowym było wśród nich m.in.: 38 rol
24 Państwowe Muzeum w Oświęcimiu (dalej PMO), Akta KL. Mauthausen.
25 Liczba ta może nie być dokładna z tego względu, że nie zachowały się oryginalne listy uwięzionych i deportowanych z powiatu wieluńskiego, a wykaz opracowano na pod stawie zbiorczych list transportowych, w których nazwiska Wielunian znajdują się wśród mieszkańców innych powiatów tzw. ziem wcielonych.
ników26, 25 urzędników27, 32 nauczycieli28, 24 rzemieślników, 12 robotni ków, 10 kupców. Podobnie przedstawiał się przekrój społeczno-zawodowy całego transportu, liczącego 1584 więźniów głównie z tzw. Kraju Warty, skierowanego 5 czerwca 1940 r. z KL Dachau do KL Mauthausen -Gusen. Znajdowało się w nim aż 430 nauczycieli; stanowili oni zdecydowanie naj większą liczbę uwięzionych spośród wszystkich grup zawodowych. Na drugim miejscu byli urzędnicy i pracownicy biurowi - 369 osób, następnie kupcy - 166, robotnicy - 104, studenci i uczniowie - 95, ludzie wolnych zawodów - 85.
Według dyrektyw władz hitlerowskich, oprócz nauczycieli i księży mie li być fizycznie eliminowani również lekarze, dentyści, weterynarze, urzęd nicy, znaczniejsi kupcy, właściciele ziemscy, absolwenci szkół wyższych i średnich.
Po 6-tygodniowej „kwarantannie” w KL Dachau, podczas której więź niowie musieli przejść okrutny chrzest życia obozowego, większość więź niów pierwszego transportu (5 czerwca 1940 r.) jak i drugiego (26 czerwca 1940 r.) skierowano do KL Mauthausen-Gusen. Zdecydowana większość
nich była w obozach zamęczona, tylko nieliczni, z przyczyn autorowi nieznanych, uzyskali zwolnienie.
Zbrodnicza akcja przeciw kierowniczym warstwom polskiego społeczeń stwa, choć była ostatnią w powiecie wieluńskim na tak wielką skalę, by
26 Aresztowani rolnicy byli z reguły członkami przedwojennych partii politycznych lub organizacji społeczno-politycznych, byli też wyróżniającymi się samorządowcami (sołty sami, wójtami). Przykładowo F. Betka z Dąbrowy był znanym działaczem SL, podobnie Antoni Czyż ze Stępnej. Michał Panaszek był posłem, Henryk Rykalski był wójtem gmi ny Rudniki, a Władysław Walkowiak z Kuźnicy Ługowskiej był sołtysem.
27 Aresztowani i zesłani do obozów koncentracyjnych urzędnicy samorządowi to prze ważnie pracownicy urzędu powiatowego, sekretarze urzędów gminnych, a także burmistrz Wieruszowa.
28 Aresztowani nauczyciele to z reguły kierownicy szkół, znani w swoich środowiskach działacze organizacji społeczno-politycznych: ochotniczych straży pożarnych, Związku Nauczycielstwa Polskiego, Związku Harcerstwa Polskiego, Związku Strzeleckiego, Związ ku Młodzieży Wiejskiej „Wici” i „Siew”, działacze organizacji katolickich. Do obozów koncentracyjnych deportowano nauczycieli: Jana Glądałę z Piasków, Ignacego Hampla z Wieruszowa, Ignacego Idasiaka z Kowali, Kazimierza Kłobuta z Walichnów, Antoniego Kryka z Czernic, Józefa Kurę z Janowa, Władysława Kusiaka z Sokolnik, Feliksa Magotta z Wieruszowa, Tomasza Michalczyka z Wróblewa, Wiktora Miśka z Jaworzna, Antoniego Nowickiego z Wieruszowa, Józefa Pietraszka ze Skrzynna, Stanisława Struzika z Wójci- na, Leona Świerczyńskiego z Czernic, Jana Urbaniaka z Mokrska, Karola Wójcikiewicza z Wielunia.
najmniej nie zakończyła dalszych masowych aresztowań i deportacji do obozów koncentracyjnych. Kolejna z nich skierowaną przeciw polskiemu duchowieństwu katolickiemu29 przeprowadzono w październiku 1941 r.
Przez cały okres okupacji konsekwentnie realizowano ludobójczą w sto sunku do narodu polskiego politykę, zmierzającą do wytępienia Polaków, w pierwszym rzędzie z tzw. wzorcowego okręgu wojującej niemczyzny - tzw. Kraju Warty.
29 J. Z w i ą z e k, Aresztowanie i męczęństwo kapłanów ziemi wieluńskiej w okresie okupa
