PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ GIMNAZJUM NR 1 im. Jana Pawła II
w WIERUSZOWIE
1. UWAGI WSTĘPNE
1. Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obej- muje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chro- niących.
2. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka
3. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobie- ganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wy- mogami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcania do abstynencji.
4. Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących młodzież przed zakłócenia- mi w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń.
5. Program profilaktyki szkolnej obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i Programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki.
6. Gotowy program profilaktyczny będzie mniej skuteczny bez usytuowania go wśród uzupełniających działań, choćby norm szkolnych czy regulaminów i zwyczajów. Inny- mi słowy raczej nie da się zrealizować dobrego programu profilaktyki szkolnej opiera- jąc go jedynie na gotowych programach profilaktycznych ( scenariuszach ), nawet je- śli będą liczne i dobrze przygotowane.
2. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Rada Pedagogiczna:
1. Określa zadania w zakresie profilaktyki.
2. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych.
3. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej.
Nauczyciele:
1. Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych.
2. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP.
3. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilak- tycznych.
Wychowawca klasy:
1. Integruje zespół klasowy.
2. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie.
3. Wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
4. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów.
Wicedyrektor:
1. Monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga w zakresie profilaktyki.
2. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki.
3. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z za- kresu profilaktyki.
4. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Programie szkolnej profilaktyki.
Pedagog szkolny:
1. Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych.
2. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnie- niami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej , odpowiednio do rozpoznanych po- trzeb.
3. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno- pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli.
4. Podejmuje działania profilaktyczno - wychowawcze wynikające z Programu wycho- wawczego szkoły i Programu profilaktyki szkolnej w stosunku do uczniów, z udzia- łem rodziców i nauczycieli.
5. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu profilaktyki szkolnej.
Rada rodziców:
1. Opiniuje Program profilaktyki szkolnej.
2. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki.
3. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, wicedyrektorem, Samorządem Uczniowskim.
Rodzice:
1. Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki.
2. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w za- kresie profilaktyki.
3. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno- wychowawczych.
Organ prowadzący – Urząd Miejski:
1. Decyduje o zatrudnianiu i wymiarze czasu pracy pedagoga, psychologa, logopedy.
2. Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu.
Organ nadzoru pedagogicznego – Kuratorium Oświaty:
1. Wspiera w opracowaniu narzędzi ewaluacji.
2. Informuje o nowościach wydawniczych i formach doskonalenia związanych z profi- laktyką w szkole.
3. Umożliwia wymianę doświadczę w zakresie tworzenia i realizacji oraz ewaluacji pro- gramu
3. Zasady oddziaływań profilaktycznych
Poniższe zasady sformułowano na podstawie projektu Standardów jakości pierwszorzędowych programów pro- filaktycznych realizowanych w szkole i placówce oświatowej, autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszka i Joanny Szy- mańskiej.
Należą do nich :
Bezpieczeństwo uczestników:
1. Respektowanie podmiotowości uczestników.
2. Poszanowanie ich godności i indywidualności.
3. Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji.
4. Uwzględnienie wieku i poziomu rozwoju uczestników.
5. Uwzględnianie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników.
6. Eliminowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości ( tera- peutycznych, psychomanipulacyjnych )
7. Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedago- giczne
Adekwatność oddziaływań:
1. Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i proble- mów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata.
Skuteczność:
1. Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której doty- czą.
2. Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania.
3. Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej.
Rzetelność:
1. Informacje powinny być rzetelne.
2. Informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjo- nalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych.
3. Informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkra- czanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane za- chowania)
4. Informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać cieka- wość)
5. Informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań)
Głębokość i czas trwania :
1. We współczesnej profilaktyce proponuje się, jako bardziej skuteczny, model głębsze- go oddziaływania oparty o koncepcję ryzyka i czynników chroniących.
2. Najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycz- nym i wychowawczym ).
3. Czas trwania oddziaływań i ich intensywność zależą od zdiagnozowanego wcześniej stopnia zagrożenia.
4. Rozpoznane czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu ob- jętego profilaktyką( od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu).
Do zbadanych czynników ryzyka należą:
1. Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań
2. Modelowanie takich zachowań w domu i w szkole.
3. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne.
4. Słabe wyniki w nauce.
5. Brak celów życiowych.
6. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych.
7. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych.
5. ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY
Zachowania ryzykowne to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się nieko- rzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych.
Rodzaj zachowania ryzykownego Przyczyny
Wulgaryzmy, brak kultury osobistej 1. Obyczaj środowiskowy 2. Wzorce wyniesione z domu 3. Chęć zaimponowania
4. Wyraz buntu, manifestowanie dorosło- ści
5. Wzorce w mediach
6. Złe relacje nauczyciel – uczeń
7. Brak reakcji nauczyciela i innych do- rosłych
8. Ubóstwo językowe
Wagary 1. Trudności w nauce
2. Uległość wobec kolegów 3. Strach przed sprawdzeniem 4. Brak zainteresowania
5. Niemożność sprostania ambicjom ro- dziców i wymaganiom nauczycieli 6. Nuda na lekcjach
7. Brak dyscypliny 8. Chęć zaimponowania
Brak zainteresowania nauką 1. Niedostosowanie wymagań do pozio- mu uczniów
2. Niejasne kryteria oceniania
3. Jakość programów nauczania 4. Lenistwo
5. Osoba nauczyciela 6. Nudne lekcje
7. Negatywny wpływ grupy rówieśniczej 8. Brak zainteresowania ze strony rodzi-
ców
Palenie papierosów, picie alkoholu, zaży- wanie innych środków psychoaktywnych
1. Ciekawość
2. Wpływ reklamy w mediach 3. Wzorowanie się na dorosłych 4. Sposób na odreagowanie 5. Moda, szpan
6. Nuda, przekora, bunt 7. Sytuacja domowa
8. Negatywny wpływ grupy rówieśniczej
Zachowania agresywne 1. Negatywne wzorce, także w mediach 2. Sposób na odreagowanie stresu i zała-
twienie sprawy
3. Chęć dominowania, zaistnienia w gru- pie
4. Moda na agresję w grupie rówieśni- czej
5. Nieumiejętność radzenia sobie z pro- blemami
6. Odpowiedź na prowokację
Wczesna inicjacja seksualna 1. Niski poziom wiedzy i uświadomienia 2. Ciekawość
3. Wpływ grupy rówieśniczej 4. Moda na „dorosłość”
5. Uległość, nieznajomość zachowań asertywnych
6. Sytuacja domowa
6. CZYNNIKI CHRONIĄCE
Czynniki chroniące to wszelkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka.
Wymienia się w tym kontekście :
1. Silną więź z rodzicami, opiekę dorosłych
2. Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawczą 3. Praktyki religijne
4. Zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm 5. Konstruktywną grupę rówieśniczą, autorytety
7. CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ
1. Ochrona uczniów przed zagrożeniami rozwoju 2. Reagowanie na pojawiające się zagrożenia
8. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ
1. Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru.
2. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych
3. Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowa- nie uczniów w działalność pozytywną.
4. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ry- zykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy.
5. Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą.
6. Nawiązanie kontaktu z rodzicami
7. Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii.
ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ w Gimnazjum nr1 w Wieruszowie
1. Dostarczenie informacji nt. skutków zachorowań ryzykownych i umożli- wienie racjonalnego wyboru.
2. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicz- nych.
3. Angażowanie uczniów w działalność pozytywną w celu ochrony ich przed zagrożeniami rozwoju.
4. W przypadku zachowań ryzykownych korzystanie ze specjalistycznej po- mocy.
5. Współpraca z rodzicami.
6. Motywowanie do podjęcia leczenia i terapii.
CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ w Gimnazjum nr1 w Wieruszowie
1.Ochrona uczniów przed szeroko rozumianymi zagrożeniami.
2.Opracowanie sposobów reagowania na pojawiające zagrożenia.
Działania profilaktyczne opracowane na podstawie:
1. rozporządzenia ministra,
2. diagnozy dokonanej na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród młodzieży, rodziców i nauczycieli,
3. rozmowy z wszystkimi podmiotami w szkole.
Oddziaływania profilaktyczne
Czynniki ryzyka Zadania Sposoby realizacji Odpowiedzialni
Środowisko społeczne i normy w nim występujące, promują- ce dane wzorce zachowań
1. negatywne wzorce w mediach
2. fałszywe przekona- nia o rzeczywistości- stereotypy
1.1 uczyć krytycznego sto- sunku do mediów
2.1 przekształcać przekona- nia normatywne na prawdzi- we
a) podejmować tematy o roli me- diów w kształtowaniu negatyw- nych wzorców zachowań a) organizować przedsięwzięcia łamiące stereotypy
wychowawcy,pedagog
wychowawcy klas
Modelowanie negatywnych zachowań w domu i szkole
1. nuda na lekcjach
2. brak dyscypliny na lekcjach
3. brak kontaktu z ro- dzicami uczniów
4. stan wiedzy pedago- gicznej i psycholo- gicznej rodziców
5. brak poszanowania dla norm prawnych
1.1 upowszechnienie aktywi- zujących metod nauczania
2.1 podnieść umiejętności i wiedzę nauczycieli w zakre- sie dyscyplinowania 2.2 respektować normy po- prawnego zachowania na lekcjach
3.1 nawiązać kontakt z do- mem rodzinnym ucznia ( w przypadku jego braku) 3.2 zwiększyć częstotliwość kontaktu z domem rodzin- nym ucznia
4.1 podnosić stan wiedzy pe- dagogicznej i psychologicz- nej rodziców
4.2 rozszerzyć zakres form pomocy pedagogiczno-psy- chologicznej dla rodziców 5.1 egzekwować przestrzega- nie prawa wewnątrzszkolne- go
a) zorganizować formy doskona- lenia zawodowego na temat me- tod aktywizacji uczniów na lek- cjach
a) zorganizować warsztaty w ra- mach WDN-u
b) ustalić normy, wdrażać je w praktyce lekcyjnej (kontrakty między nauczycielem a uczniem ) a) wysyłać wezwania przez szko- łę
a) przeprowadzać indywidualne spotkania z rodzicami
a) opracować i realizować tema- tykę pedagogizacji rodziców uczniów
b) opracować informacje biblio- graficzne na tematy pedagogiczno psychologiczne, pozyskiwać i udostępniać materiały informa- cyjne rodzicom
a) organizować zajęcia szkolenio- we dla rodziców
a) aktualizować zapisy prawa we- wnątrzszkolnego
b) stosować statutowy system na- gród i kar
lider WDN-u
lider WDN-u
nauczyciele przedmiotów
wychowawcy, pedagog
wychowawcy, pedagog
wychowawcy wraz z peda- gogiem
bibliotekarz w porozumie- niu z pedagogiem
wychowawcy, pedagog, pracownicy PPP
rada pedagogiczna
wychowawcy
Grupy rówieśnicze i występu- jące w nich zachowania dys- funkcyjne
1. uległość wobec grupy
2. przemoc i agresja
Słabe wyniki w nauce 1. brak motywacji do
nauki
2. niska samoocena uczniów
3. poziom absencji na zajęciach w szkole
1.1diagnozować i elimino- wać istnienie negatywnych grup rówieśniczych
1.2integrować zespoły klaso- we
2.1ograniczyć zjawisko prze- mocy przemocy i agresji wśród uczniów
2.2 dostarczać uczniom wie- dzy na temat sposobów ra- dzenia sobie z emocjami, za- grożeniami oraz mówienia
„nie”
1.1 aktywizować uczniów
1.2przedstawiać ofertę spę- dzania czasu wolnego, umoż- liwić zdobycie nowych umie- jętności
2.1 pracować nad wzmocnie- niem samooceny uczniów
3.1ograniczać rozmiary ab- sencji uczniów na lekcjach
a) przeprowadzać badania socjo- metryczne w klasach
a) przeprowadzać zajęcia integru- jące zespoły klasowe
b) inicjować i organizować klaso- we przedsięwzięcia służące inte- gracji zespołów uczniowskich a) zdiagnozować zjawisko prze- mocy i agresji w szkole
( ankiety, badania socjometrycz- ne, obserwacja)
a) przeprowadzać zajęcia wycho- wawcze na temat prawidłowych postaw oraz ćwiczenia umiejętno- ści zachowania się w sytuacji za- grożenia i nacisku grupowego
a) stosować metody aktywizują- ce w pracy z uczniami
a) organizować zajęcia pozalek- cyjne
a) wykorzystywać elementy mo- tywacji w systemie oceniania b) nagradzać uczniów za ich rze- czywiste osiągnięcia i umiejętno- ści na miarę ich możliwości c) stworzyć zespoły wyrównaw- cze
d) organizować prezentacje osią- gnięć uczniów
a) przedstawić i zapoznać rodzi- ców i uczniów z treściami podsta- wowych dokumentów szkolnych, zasad usprawiedliwiania nieobec- ności
b) monitorować absencję uczniów w szkole
a) wspomagać rodziców w nawią-
wychowawcy klas, peda- gog
wychowawcy klas, peda- gog
wychowawcy klas, peda- gog
pedagog we współpracy z wychowawcami klas
wychowawcy klas
nauczyciele przedmiotów
nauczyciele przedmiotów, wychowawcy
nauczyciele przedmiotów
nauczyciele przedmiotów
nauczyciele przedmiotów, pedagog
wychowawcy klas, peda- gog
wychowawcy nauczyciele
nauczyciele
wychowawcy, pedagog
4. problemy rozwoju
uczniów 4.1 rozpoznawać problemy
rozwojowe uczniów zaniu kontaktów z PPP
b) opracować rejestr uczniów po- siadających opinię PPP i monito- rować realizację zaleceń
pedagog, wychowawcy
pedagog, wychowawcy
Dostęp do środków i substan- cji psychoaktywnych
1. moda na branie, pa- lenie i picie
2. Brak umiejętności zachowań asertyw- nych
3. Łatwość dostępu środków uzależniają- cych
1.1dostarczyć uczniom i ich rodzicom wiedzy na temat konsekwencji stosowania używek
1.2 dbać o rozwój wiedzy i umiejętności zawodowych nauczycieli
1.3 wykorzystać wsparcie ze strony specjalistów
1.4 zdiagnozować skalę zja- wiska zagrożenia uzależnie- niami wśród uczniów
1.5 realizować programy pro- filaktyczne
2.1 upowszechniać wśród uczniów znajomość zacho- wań asertywnych
3.1 utrudniać uczniom dostęp do środków
a) gromadzić materiały i nowo- czesne środki dydaktyczne na te- mat profilaktyki uzależnień b) przygotowywać i prowadzić lekcje wychowawcze na temat za- grożeń związanych z uzależnie- niami
c) przeprowadzać pedagogizację rodziców na temat zagrożeń uza- leżnieniami i profilaktyki uzależ- nień
d) organizować warsztaty dla uczniów w zakresie uzależnień e) organizować konkurs wiedzy uczniów na temat wiedzy uzależ- nień
f) nasilić propagandę wizualną na temat uzależnień
a) zorganizować formy doskona- lenia zawodowego na temat za- grożeń uzależnieniami i profilak- tyki uzależnień
a) pozyskać współpracowników z PPP oraz poradni specjalistycz- nych
a) zespół nauczycieli dla opraco- wania narzędzi, opracowania dia- gnozy zjawiska
a) pozyskać i przeprowadzić pro- gramy z zakresu profilaktyki
a) przeprowadzać lekcje na temat zachowań asertywnych
a) zabezpieczyć szkołę przed wnoszeniem i handlem na jej te- renie środków uzależniających
bibliotekarz, pedagog
wychowawcy, pedagog, pielęgniarka,
nauczyciel biologii
wychowawcy, pedagog
pedagog
pedagog, pielęgniarka
pedagog, pielęgniarka
lider WDN-u
zainteresowani nauczycie- le, pedagog
wicedyrektor, pedagog
pedagog
wychowawcy, pedagog
Dyrektor, nauczyciele, wy- chowawcy, pedagog
Wczesna inicjacja w zacho- waniach ryzykownych
Brak celów życiowych 1. brak umiejętności ra-
dzenia sobie w trud- nych sytuacjach
2. brak alternatywnych sposobów spędzania czasu wolnego
1.1Wdrożyć do realizacji tre- ści ścieżek edukacyjnych : Edukacja prozdrowotna oraz wychowanie do życia w ro- dzinie
2.1 dostarczyć uczniom wie- dzę na temat AIDS oraz cho- robach przenoszonych drogą płciową
1.1dostarczać uczniom wie- dzy o konsekwencjach za- chowań dysfunkcyjnych 1.2aktywizować system war- tości przeciw zachowaniom dysfunkcyjnym
2.1stwarzać alternatywne sposoby organizowania życia pozaszkolnego
a) opracować tematykę dla po- szczególnych etapów kształcenia
a) podejmować tematykę AIDS i chorób przenoszonych drogą płciową na lekcjach wychowaw- czych
b) uruchomić propagandę wizual- ną
a) podejmować na lekcjach wy- chowawczych tematykę odpowie- dzialności moralnej i prawnej a) podejmować na lekcjach wy- chowawczych tematy: przyjaźni, miłości, szczęścia rodzinnego- -wartości najbardziej cenionych przez młodzież
a) organizować różne formy zajęć pozalekcyjnych po wcześniej- szym rozpoznaniu zapotrzebowa- nia na nie wśród młodzieży
pielęgniarka, nauczyciele przedmiotów (biologia, chemia, w-f, język polski, historia, WOS )
wychowawcy klas, pielę- gniarka
pedagog, pielęgniarka
Wychowawcy, katecheci
wychowawcy, katecheci
Nauczyciele przedmiotów we współpracy z wycho- wawcami, rodzice
