Indeks : pismo Uniwersytetu Opolskiego. 2005, nr 3-4 (59-60)

Nr 3–4 (59–60) ISSN 1427–7506

marzec – kwiecieñ 2005 Cena 3 z³

Jan Pawe³ II

(1920-2005)

2 kwietnia 2005 r.

o godz. 21.37 zmar³ papie¿ Jan Pawe³ II, jeden z najwiêkszych Polaków, g³owa

Koœcio³a Katolickiego, wielki autorytet

moralny wspó³czesnego

œwiata.

Rok temu Ojciec Œwiêty przyj¹³ godnoœæ doktora honoris causa

Uniwersytetu Opolskiego,

czyni¹c tym wielki honor

naszej uczelni.

utworzenie tego wydzia³u i na w³¹czenie go w struktu- ry uniwersytetu pañstwowego, mia³em œwiadomoœæ, ¿e powstanie tej uczelni jest bardzo wa¿ne dla ziemi opol- skiej. Cieszê siê, ¿e na przestrzeni tego dziesiêciolecia uniwersytet rozwija siê i staje siê prê¿nym oœrodkiem naukowym, w którym tysi¹ce m³odych ludzi mog¹ zdo- bywaæ wiedzê i m¹droœæ.

Dziêkujê Bogu, ¿e - jak to powiedzia³ ksi¹dz arcybi- skup - uniwersytet wspó³dzia³a z Koœcio³em w dziele integracji spo³eczeñstwa na ziemi opolskiej. Wiem, ¿e robi to w sobie w³aœciwy sposób. O ile bowiem Ko-

œció³ animuje procesy jednoczenia w oparciu o wspól- n¹ wiarê, wspólne wartoœci duchowe i moralne, tê sam¹ nadziejê i przebaczaj¹c¹ mi³oœæ, o tyle uniwersytet ma w³asne, szczególnej wartoœci œrodki, które choæ wyra- staj¹ na tym samym fundamencie, maj¹ inny charakter - mo¿na by nawet powiedzieæ bardziej powszechny. Po- niewa¿ zasadzaj¹ siê one na zg³êbianiu dziedzictwa kul- tury, narodowego i ogólnoludzkiego skarbca wiedzy oraz na rozwoju ró¿norakich nauk, s¹ dostêpne nie tyl- ko tym, którzy podzielaj¹ tê sam¹ wiarê, ale tak¿e tym, 17 lutego 2004 r. papie¿ Jan Pawe³ II przyj¹³ tytu³

doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego.

Dziêkuj¹c za przyznanie mu tej najwy¿szej godno-

œci uniwersyteckiej, powiedzia³:

bardzo dziêkujê za ¿yczliwoœæ, której wyrazem jest przybycie pañstwa do Watykanu, a tak¿e wyró¿nienie mnie tytu³em doktora honoris causa waszego uniwer- sytetu. Ten akt nadania honorowego tytu³u ma dla mnie szczególn¹ wymowê, bo zbiega siê z dziesiêcioleciem istnienia Uniwersytetu Opolskiego. Ju¿ niebawem, 10 marca, minie dziesiêæ lat od historycznego po³¹czenia Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej i Instytutu Teologicz- no-Pastoralnego, które da³o pocz¹tek uniwersytetowi z Wydzia³em Teologicznym. Kiedy wyra¿a³em zgodê na

Drogi Ksiê¿e Arcybiskupie, Magnificencjo Panie Rektorze, Szanowni Pañstwo,

Zawsze bêdziesz z nami

którzy maj¹ inne przekonania. A to ma niema³e znacze- nie. Je¿eli bowiem mówimy o integracji spo³eczeñstwa, to nie mo¿emy rozumieæ jej w sensie zacierania ró¿nic, unifikacji myœlenia, zapominania o historii - czêsto na- znaczonej wydarzeniami, które dzieli³y - ale jako wy- trwa³e poszukiwanie tych wartoœci, które s¹ wspólne dla ludzi maj¹cych ró¿ne korzenie, ró¿ne dzieje oraz zwi¹- zan¹ z nimi w³asn¹ wizjê œwiata i odniesieñ do spo³ecz- noœci, w której przysz³o im ¿yæ.

Uniwersytet, stwarzaj¹c mo¿liwoœci rozwoju nauk humanistycznych, mo¿e pomóc w takim oczyszczaniu pamiêci, które nie zapoznaje krzywd i win, ale pozwala przebaczaæ i prosiæ o przebaczenie, a potem otwieraæ umys³ i serce na prawdê, dobro i piêkno, które stanowi¹ wspólne bogactwo i które zgodnie nale¿y pielêgnowaæ i rozwijaæ. Nauki œcis³e te¿ mog¹ s³u¿yæ dzie³u jedno- czenia. Wydaje siê nawet, ¿e dziêki temu, i¿ wolne s¹ od za³o¿eñ filozoficznych, a zw³aszcza od ideologii, mog¹ to zadanie wype³niaæ w sposób bardziej bezpoœre- dni. Owszem, ró¿nice mog¹ siê pojawiaæ w odniesieniu do etycznej oceny badañ i nie mo¿na ich lekcewa¿yæ.

Niemniej, jeœli badacze uznaj¹ pryncypia prawdy i do- bra wspólnego, nie bêd¹ wzbraniaæ siê od wspó³pracy w poznawaniu œwiata w oparciu o te same Ÿród³a, podob- ne metody i wspólny cel, którym jest czynienie sobie zie- mi poddan¹, zgodnie z zaleceniem (por. Rdz 1, 28).

Dziœ wiele mówi siê o chrzeœcijañskich korzeniach Europy. Jeœli ich znakiem s¹ katedry, dzie³a sztuki, mu- zyki i literatury, to przemawiaj¹ one niejako w milcze- niu. Uniwersytety mog¹ mówiæ o nich na g³os. Mog¹ przemawiaæ jêzykiem wspó³czesnym, zrozumia³ym dla wszystkich. Owszem, ten g³os mo¿e nie byæ przyjmo- wany przez tych, których og³usza ideologia laickoœci naszego kontynentu, ale to nie zwalnia ludzi nauki, wier- nych historycznej prawdzie, od zadania dawania œwia- dectwa przez solidne zg³êbianie tajników wiedzy i m¹- droœci, która wyros³a na ¿yznej glebie chrzeœcijañstwa (...). Jak rola, chocia¿ ¿yzna, nie mo¿e byæ p³odna bez uprawy, tak i duch bez nauki - s³owa Cycerona (Tuscu- lanae disputationes, II, 4). Przytaczam te s³owa Cyce- rona, aby wyraziæ wdziêcznoœæ za tê „uprawê ducha”, jak¹ od dziesiêciu lat owocnie kontynuuje Uniwersytet Opolski. ¯yczê, aby to dzie³o by³o nadal podejmowane dla dobra ziemi opolskiej, Polski, Europy. Niech wspó³- praca wszystkich wydzia³ów waszej uczelni, z Wydzia-

³em Teologicznym w³¹cznie, s³u¿y wszystkim, którzy pragn¹ rozwijaæ w³asne cz³owieczeñstwo w oparciu o najszlachetniejsze wartoœci duchowe.

Za ten wysi³ek pañstwu, wszystkim profesorom i stu- dentom Uniwersytetu Opolskiego z ca³ego serca b³ogo- s³awiê w imiê Ojca i Syna, i Ducha Œwiêtego.

Amen.

Spis treœci

Zawsze bêdziesz z nami ... 2

Z kalendarium UO ... 4

Rektor wybrany ... 9

Wybory prorektorów ... 10

Doktoraty h.c. UO w œwiêto uczelni ... 3

Laudacja na czeϾ prof. J. Fisiaka ... 15

Laudacja na czeœæ prof. H. Or³owskiego ... 18

Wyk³ad prof. H. Or³owskiego ... 20

Wyk³ad prof. J. Fisiaka ... 23

Rozmowa z prof. J. Fisiakiem ... 25

Rozmowa z prof. H. Or³owskim ... 26

Konsul Wiliam Bellis w UO ... 28

Nominacje profesorskie (prof. K.Tarka) ... 29

Gen. M. Bieniek goœciem UO ... 30

Psychologia wzmocniona ... 30

Portret zwielokrotniony ... 31

Spotkanie z prof. Jerzym Jarzêbskim ... 37

Rozmowa z drem Adrianem Gleniem ... 38

Manifestacja w Hambach (A. Suchoñski) ... 39

Prowincjonalne spory o noblistów... 42

Rozmowa z prof. P.R. Magocsim ... 45

Opolski Bia³y Dom (A. Hamada) ... 47

Z³o w kinie (Waldemar Fr¹c) ... 49

Wiersze (J. Gutorow, P. ¯arczyñski) ... 52

Rozmowa z prof. Janem Miodkiem ... 54

Jakoœ ty to pedzio³? (B.Wyderka) ... 56

Zwierzyniec hr. Renarda (K. Spa³ek) ... 59

Uniwersjada (Kazimierz Kutz) ... 61

Na cudzym grzbiecie (H. Kubicki) ... 62

Z cyklu: Absolwenci ... 63

Trudny egzamin (Mariusz Patelski) ... 67

Zagadki B. Szybkowskiego ... 70

„Teatr, kultura, liturgia” ... 71

Felieton A. Wierciñskiego ... 72

Precyzja dla wybranych ... 74

Nagroda im. W. Wawrzynka... 75

10 lat Ko³a Naukowego Chemików ... 77

Prymusi nagrodzeni ... 76

Dni Tybetu na UO ... 80

Listy, polemiki ... 81

Posiedzenia Senatu UO ... 82

Bli¿ej miasta (B. Kozera) ... 86

Studenci o promocji UO ... 87

Ksiêgarnie-widma (W. Su³ek) ... 88

Targi Ksi¹¿ki Naukowej we Wroc³awiu ... 89

„Alma Mater Opoliensis” (recenzja H. Kubickiego) ... 90

Nowoœci wydawnicze ... 93

Z kalendarium UO

24 II 2005. Promocja ksi¹¿ki „Alma Mater Opolien- sis”. Od lewej: prof. Teresa Smoliñska, prorektor UO prof. Leszek Kuberski i dr Jan Neuberg.

G³ównego Ochotniczych Hufców Pracy. Podczas spotkania pod- pisana zosta³a umowa o wspó³- pracy.

22–23 lutego. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok wzi¹³ udzia³ w spotkaniu rektorów uniwersy- tetów œl¹skich, które mia³o miejs- ce w Uniwersytecie w Ostrawie.

23 lutego. Prorektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a uczestniczy³ w uroczystoœci przekazania gmi- nie Ozimek gruntów kopalni Kra- siejów, nale¿¹cych do ZCW „Gó- ra¿d¿e”.

Z inicjatywy Kancelarii Prezy- denta RP odby³o siê w Warsza- wie spotkanie z ramach progra- mu „Uczelnie wolne od uzale¿- nieñ”, w którym uczestniczy³ prorektor UO Leszek Ku- berski. Celem projektu jest wymiana doœwiadczeñ w zakresie skuteczniejszego zwalczania patologii nar- komanii w œrodowiskach akademickich.

24 lutego. Obradowa³ Se- nat UO.

Wydawnictwo UO zorga- nizowa³o promocjê po³¹- czon¹ ze sprzeda¿¹ nowej ksi¹¿ki prof. dra hab. Sta- nis³awa S³awomira Nicieji pt. „Alma Mater Opolien- sis. Fakty, ludzie, wydarze- nia”.

W sali konferencyjnej Wo- jewódzkiego S¹du Admi- nistracyjnego w Opolu od- by³o siê czwarte spotkanie Forum Prawa Finansowe- go prowadzone przez dra Artura Mudreckiego, sê- dziego WSA i wyk³adow- 15 lutego. W klubie „Promenada”

w Opolu odby³a siê impreza in- tegracyjna dla studentów I roku prawa i administracji MIPiA.

Spotkanie zorganizowa³o Ko³o Naukowe ELSA w Opolu.

17–18 lutego. Na Uniwersytecie Opolskim odby³y siê Dni Kultu- ry Tybetañskiej. Wiêcej na str. 80.

17–19 lutego. Rektor Uniwersytetu Opolskiego prof. dr hab. Józef Musielok uczestniczy³ w Konfe- rencji Rektorów Uniwersytetów Polskich, której gospodarzem by³ Uniwersytet Miko³aja Kopernika w Toruniu.

21 lutego. Prorektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a uczestniczy³ w spotkaniu zorganizowanym przez Instytut Nauk Pedagogicznych z przedstawicielami Zarz¹du

Indeks. Pismo UO

Wydawca: Uniwersytet Opolski, 45-040 Opole, pl. Kopernika 11,

Collegium Maius, pok. 217, tel. 541-60-17, e-mail: indeks@uni.opole.pl

www.indeks.uni.opole.pl, Zespó³ redakcyjny:

Barbara Stankiewicz-Buchowska (redaktor naczelna), Beata Zaremba-Lekki.

Korekta: Marianna Drzyzga.

Zdjêcia: Jerzy Mokrzycki, Tadeusz Parcej Sk³ad: Henryk Kobiela, tel. 602 356 262 Druk: Drukarnia œw. Krzy¿a.

Fotografia na ok³adce: Tadeusz Parcej.

druszko, obecnie redaktor naczel- ny rozg³oœni.

3 marca. Instytut Politologii UO zorganizowa³ spotkanie z konsu- lem USA Williamem Bellisem.

W spotkaniu uczestniczy³ rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok (str. 28).

Prorektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a spotka³ siê z przedstawi- cielami uczelni dzia³aj¹cych na

Œl¹sku Opolskim. W spotkaniu, którego tematem by³ III Opolski Festiwal Nauki, udzia³ wziêli:

rektor WSAiZ w Opolu prof. dr hab. Marian Duczmal, prorektor PWSM w Opolu prof. Janusz Kubicki, prorektor WSHE w Brzegu dr Zbigniew Kuziara, dziekan Wydzia³u Zamiejscowe- go Szko³y Wy¿szej im. B. Jañ- skiego w Opolu prof. Wanda Laszczak.

4 marca. W gabinecie prorektora Adama Lata³y odby³o siê kolej- ne posiedzenie zespo³u robocze- go opracowuj¹cego strategiê roz- woju UO na najbli¿sze lata.

Prorektor UO prof. dr hab. Janusz S³odczyk zosta³ zaproszony przez

profesorom: Jackowi Fisiakowi i Hubertowi Or³owskiemu.

tor ds. studenckich UO Leszek Kuberski. Na razie radia mo¿na s³uchaæ za poœrednictwem Inter- netu. Pieni¹dze na utrzymanie stacji pochodz¹ z funduszy samo- rz¹du studenckiego. Pierwsza emisja poprzedzona by³a kampa- ni¹ informacyjn¹. We wszystkich akademikach pojawi³y siê plaka- ty zachêcaj¹ce do s³uchania stu- denckiej rozg³oœni i wspó³pracy.

O reaktywacjê „Radio-Sygna-

³ów” zabiega³ m.in. Micha³ An- cê MIPiA. Tematem spotkania

by³a problematyka prawa podat- kowego, któr¹ przedstawi³a Klau- dia Stelmaszczyk i Micha³ Cie- cierski w referacie Wi¹¿¹ce inter- pretacje podatkowe.

25 lutego. Prorektor UO dr hab.

Leszek Kuberski wzi¹³ udzia³ w posiedzeniu Uniwersyteckiej Ko- misji Akredytacyjnej w Poznaniu z udzia³em Ewy Sieczek, dyrek- torem Departamentu Szkolnictwa Wy¿szego MENiS. Tematem by³y sprawy zwi¹zane z wprowa- dzeniem suplementu do dyplo- mów ukoñczenia studiów oraz realizacjê programu MOST w semestrze letnim 2004/2005.

1 marca. Rektor UO prof. dr hab.

Józef Musielok przyj¹³ rektora Wy¿szej Szko³y Humanistyczno- -Ekonomicznej z Brzegu prof.

dra hab. in¿. Andrzeja Jasiñskie- go. W spotkaniu uczestniczy³ tak-

¿e prorektor WSHE dr n. med.

Zbigniew Kuziara.

Ruszy³o studenckie „Radio-Syg- na³y”. Rozg³oœnia dzia³a³a prê¿- nie w latach 1956–2000. Karierê radiow¹ rozpoczynali w niej m.in. Jacek Kaczor, Kordian Mi- chalak, Piotr Moc, Janusz Maæ-

kowiak, a tak¿e obecny prorek-

marsza³ka Województwa Opol- skiego do rady programowej po- wo³anej w celu opracowania Re- gionalnego Programu Operacyj- nego Województwa Opolskiego na lata 2007–2013. Rektor wzi¹³ udzia³ w kilku posiedzeniach rady.

8 marca. Studenci UO otrzymali nagrody rektorskie za osi¹gniê- cia w nauce i pracy na rzecz œro- dowiska w roku akademickim 2004/2005. W spotkaniu ze stu- dentami udzia³ wziêli: rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok oraz prorektorzy UO – prof. dr hab.

Leszek Kuberski i prof. dr hab.

Adam Lata³a. Uhonorowano dwu- dziestu studentów (str. 76).

9 marca. Odby³a siê XV Zimowa Gie³da Piosenki Opole 2005. W jubileuszowym przegl¹dzie pod patronatem rektora UO uczestni- czy³o 12 wykonawców. Nagrodê Srebrnego Wiatraczka za zajêcie II miejsca zespo³owi K-1 wrêczy³ prorektor UO Leszek Kuberski.

Jury w sk³adzie Magdalena Tu- rowska, Pawe³ Kukiz – przewo- dnicz¹cy, Jaros³aw Kowalczyk i Mariusz Majeran postanowi³o nominowaæ do udzia³u w stu- denckim Festiwalu Piosenki w Krakowie zespó³ K-1, pierwsze

miejsce zaj¹³ zespó³ „Przed czy po”, trzecie miejsce – zespó³ Ba- racuda. Nagrodê indywidualn¹ – mikrofon – otrzyma³a Julia Mi- ko³ajczak, wokalistka zespo³u

„Przed czy po”.

10 marca. W UO odby³a siê uro- czystoœæ nadania profesorom Jac- kowi Fisiakowi i Hubertowi Or-

³owskiemu tytu³ów doktora ho- noris causa UO. Wiêcej na str. 15.

Z okazji jubileuszu uczelni Wy- dawnictwo UO na specjalnie

przygotowanym stoisku prezen- towa³o nowoœci wydawnicze.

11 marca. Rektorzy Uniwersytetu Opolskiego i Uniwersytetu w Re- gensburgu podpisali umowê o wspó³pracy. Kontakty z niemiec- k¹ uczelni¹ zainicjowali opolscy germaniœci, po nich wspó³pracê nawi¹zali pracownicy filologii polskiej i teologii. Podpisana umo- wa umo¿liwi prowadzenie wspól- nych badañ, przygotowywanie publikacji, organizowanie konfe- rencji, wymianê pracowników i studentów.

11–12 marca. Odby³y siê dolnoœl¹- skie Prezentacje Edukacyjne TA- RED 2005, w których uczestni- czy³ prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski.

12 marca. W ramach Wielkopost- nych Wyk³adów Otwartych pod has³em „Misterium Eucharystii”

w auli Muzeum Diecezjalnego wyk³ady wyg³osili: ks. dr Joachim Waloszek („Muzyka w Euchary- stii”) i dr hab. Remigiusz Poœpiech („Eucharystia w muzyce“).

14 marca. Na Uniwersytecie Opols- kim w auli im. Jana Dobrego od- by³o siê spotkanie z kandydatem na rektora Uniwersytetu Opols- kiego prof. drem hab. Stanis³a-

pracy miêdzy uczelniami.

14 III 2005. Prof. dr hab. Stanis³aw Nicieja przedstawia swój program wyborczy.

odby³o siê spotkanie w ra- mach cyklu: „10 lat Uniwer- sytetu Opolskiego 1994–

2004. Pracownicy nauki swojemu miastu”. Tym ra- zem goœciem prof. dra hab.

Micha³a Lisa i prof. dra hab. Bart³omieja Kozery by³ dr Adam Wierciñski.

Wiêcej na str. 86.

17 marca. Senat Uniwer- sytetu Opolskiego wybra³ nowego rektora uczelni na nadchodz¹c¹ kadencjê 2005–2008. Zosta³ nim prof. dr hab. Stanis³aw Ni- cieja. Wiêcej na str. 9.

17–18 marca. Studenckie Ko³o Filozoficzne zorgani- zowa³o ogólnopolsk¹ kon- ferencjê naukow¹ pt. „Fi- lozofia w szkole. Funkcje, rola, znaczenie filozofii”.

18 marca. Odby³o siê po- siedzenie Komisji Bud¿etowej, której przewodniczy³ prorektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a.

19 marca. Na Wydziale Teologicz- nym Uniwersytetu Opolskiego odby³o siê spotkanie w ramach Wielkopostnych Wyk³adów Ot-

wartych pod has³em „Misterium Eucharystii“. W auli Muzeum Diecezjalnego ks. prof. dr hab.

Helmut Sobeczko wyg³osi³ wy- k³ad pt. „Komunia na rêkê“.

Podczas „Otwartych drzwi” na Uniwersytecie Opolskim zjawi³o oko³o 3 tysi¹ce osób zaintereso- wanych podjêciem studiów. Do- brze sprzedawa³ siê uczelniany informator. W tym roku na Uni- wersytecie Opolskim po raz pierw- szy zostanie uruchomiona roma- nistyka (w formie 3-letnich stu- diów zawodowych).

21 marca. Rektor UO prof. dr hab.

Józef Musielok wzi¹³ udzia³ w zebraniu Fundacji „Pro Lege”.

22 marca. Obradowa³ Senat UO.

23 marca. Goœciem prorektora prof.

dra hab. Adama Lata³y by³a dy- rektor Departamentu Funduszy Strukturalnych Urzêdu Marsz³a- kowskiego w Opolu Karina Be- drunka.

31 marca. Odby³y siê wybory na stanowiska prorektorów Uniwer- sytetu Opolskiego. Prof. dr hab.

Krystyna Czaja zosta³a prorekto- rem ds. nauki i wspó³pracy z za-

31 III–1 IV 2005. Stoisko Uniwersytetu Opolskiego na I Opolskich Regionalnych Targach Edukacyjnych.

15 III 2005.Genera³ Mieczys³aw Bieniek w towarzy- stwie prof. dr hab. Józefa Musieloka.

wem Niciej¹, który zadeklarowa³ prowadzenie spokojnej polityki kadrowej, dalsz¹ rozbudowê wzgórza uniwersyteckie-go, kon- tynuowanie inwestycji, wspó³pra- cê z miastem oraz walkê o granty.

14–16 marca. Na Uniwersytecie Opolskim przebywa³a Uniwersy- tecka Komisja Akredytacyjna.

Zespó³ w sk³adzie: prof. dr hab.

Jan Miodek (przewodnicz¹cy komisji, Uniwersytet Wroc³aw- ski), prof. dr hab. Ewa Paczoska (Uniwersytet Warszawski), prof.

dr hab. Janina Latocha (Uniwer- sytet Jagielloñski), prof. dr hab.

Jerzy Speina (Uniwersytet Miko-

³aja Kopernika) ocenia³ poziom filologii polskiej na UO.

15 marca. Goœciem UO by³ b. do- wódca dywizji w Iraku gen. Mie- czys³aw Bieniek, który spotka³ siê z pracownikami UO, a w Auli B³êkitnej wyg³osi³ wyk³ad dla

œrodowiska uniwersyteckiego (str. 30).

16 marca. W Villa Academica

4 IV 2005. Pañstwow¹ Komisjê Akredytacyjn¹ goœci³ w Collegium Maius prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO.

granic¹, a dr hab. Marek Masnyk prorektorem ds. kszta³cenia i stu- dentów. W tej turze wyborów nie wybrano prorektora ds. organiza- cji. Wiêcej na str. 10.

31 marca–1 kwietnia. Odby³y siê I Opolskie Regionalne Targi Edu- kacyjne. Du¿ym zainteresowa- niem wœród uczniów szkó³ ponad- gimnazjalnych cieszy³o siê stoisko Uniwersytetu Opolskiego. W kon-

ferencji zorganizowanej w ramach targów uczestniczyli: prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski i dr Jerzy Wiechu³a, pe³nomocnik rek- tora ds. rekrutacji.

2 kwietnia. Prorektor UO prof. dr.

hab. Janusz S³odczyk wzi¹³ udzia³ w uroczystoœci wrêczenia dyplomów laureatom konkursu

„Stypendia krajowe dla m³odych naukowców” Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Uroczystoœæ odby³a siê w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Na Uniwersytecie Opolskim stypen-

dium otrzyma³ dr Adrian Gleñ z Instytutu Filologii Polskiej. Wiê- cej – str. 38).

3 kwietnia. Uniwersytet Opolski odda³ ho³d zmar³emu Papie¿owi Janowi Paw³owi II opuszczaj¹c flagê pañstwow¹ do po³owy ma- sztu. W intencji Jana Paw³a II w koœciele akademicko-seminaryj- nym przy Wydziale Teologicz- nym odprawiona zosta³a msza

œwiêta. W Collegium Maius wy- stawiono ksiêgê kondolencyjn¹.

4 kwietnia. W Instytucie Politolo- gii Uniwersytetu Opolskiego go-

œci³a Pañstwowa Komisja Akre- dytacyjna.

4–7 kwietnia. Samorz¹d Studencki Uniwersytetu Opolskiego zorga- nizowa³ Studencki Tydzieñ z Pra- wami Cz³owieka. Odby³y siê po- kazy filmowe zwi¹zane z kwe- stiami praw cz³owieka, otwarto plenerow¹ wystawê zdjêæ „Pola Wstydu” i zajêcia warsztatowe prowadzone przez przedstawicie- li Helsiñskiej Fundacji Praw Cz³owieka. 

7 kwietnia. Instytut Psychologii UO zorganizowa³ wyk³ad prof.

dr hab. Stanis³awa Kowalika

„O dwóch modelach diagnozy psychologicznej”.

Uniwersytet Opolski odda³ ho³d papie¿o- wi Janowi Paw³owi II.

17 marca br. Senat Uniwersytetu Opol- skiego wybra³ nowego rektora uczelni na nadchodz¹c¹ kadencjê 2005–2008. Zosta³ nim prof. dr hab. Stanis³aw Nicieja, który by³ jedynym kandydatem na stanowisko rektora UO. Profesor Nicieja otrzyma³ popar- cie 39 senatorów, oœmiu wstrzyma³o siê od g³osu, trzech by³o przeciw.

Gratulacje z okazji wyboru na stanowi- sko rektora prof. Nicieji z³o¿y³ m.in. obecny rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok.

¯yczy³ prof. Nicieji trafnych decyzji, w podejmowaniu których ma mu pomóc waga

– prezent, który trzy lata temu wrêczy³ mu ustêpuj¹cy rektor Nicieja.

– Przypomnia³eœ mi, drogi Stanis³awie, ¿e rektor nie jest od spe³niania marzeñ. Byæ mo¿e niejednokrotnie zawiod³em osoby, które tak w³aœnie myœl¹, ale nic nie jest ³a- twe, jeœli brak pieniêdzy. Proponujê, by ta

waga by³a prezentem przechodnim, pomagaj¹cym wa¿yæ trudne decyzjê, jakie rektor musi podejmowaæ. ¯yczê te¿, aby osób przychodz¹cych do rektora z gotowymi rozwi¹- zaniami problemu by³o jak najwiêcej – powiedzia³ obe- cny rektor UO prof. Józef Musielok.

Rektor-elekt profesor Nicieja przyzna³, ¿e jak ka¿dy rektor, ma przed sob¹ ciê¿kie decyzje. Pogratulowa³ rek- torowi Musielokowi oddania do u¿ytku akademika „Nie- chcic” oraz Collegium Minus.

Rektor wybrany

Rektor-elekt przyjmuje gratulacje z r¹k prof. Stefana Grochalskiego.

Profesor Nicieja w spotkaniu przedwyborczym, jakie odby³o siê 14 marca zadeklarowa³, ¿e bêdzie dbaæ o presti¿ uczelni, ¿e w Uniwersytecie Opolskim bêdzie siê szanowaæ godnoœæ i odmiennoœæ, zadeklarowa³ te¿ pro- wadzenie spokojnej polityki kadrowej, obieca³ dalsz¹ rozbudowê wzgórza uniwersyteckiego, kontynuowanie inwestycji, wspó³pracê z miastem oraz walkê o granty.

Prof. Nicieja stanowisko rektora UO piastowa³ ju¿ pod- czas dwóch kadencji 1996–1999 i 1999–2002.

BEZ

Cz³onek Polsko-Ukraiñskiej Komisji do spraw Reno- wacji Cmentarza £yczakowskiego we Lwowie (1989–

1993), cz³onek zespo³u Odbudowy Cmentarza Orl¹t we Lwowie (od 1993 r.), cz³onek G³ównej Komisji Bada- nia Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytut Pamiêci Narodowej (od 1994 r.), cz³onek komitetu re- dakcyjnego S³ownika Biograficznego Polonii Œwiata (Pary¿, od 1992 r.), cz³onek Rady Kolekcji Leopolis Mu- zeum Niepodleg³oœci w Warszawie (od 1992 r.), cz³o- nek redakcji miesiêcznika „Semper Fidelis” (1989–

1993), cz³onek Rady Programowej Rozg³oœni Opolskiej Polskiego Radia (1993–1999), cz³onek redakcji mie- siêcznika „Strony” (od 1994 r.), autor 14 ksi¹¿ek, oko³o 400 artyku³ów naukowych, publicystycznych i popula- ryzuj¹cych historiê oraz kilkudziesiêciu biogramów

Stanis³aw S³awomir Nicieja

– historyk (historia XIX i XX wieku). Ur. w 1948 r.

w Strzegomiu (Dolny Œl¹sk). Magister historii – 1973 r., doktor nauk humanistycznych – 1977 r., doktor habi- litowany – 1982 r., profesor nadzwyczajny – 1989 r., pro- fesor zwyczajny – 1991 r. Kierownik Zak³adu Historii Najnowszej i Biografistyki (1994–1996) WSP, w latach 1993–1996 dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego, w latach 1996–2002 rektor Uniwersytetu Opolskiego.

Sta¿ na Uniwersytecie im. Iwana Franki we Lwowie,

w Instytucie Historii PAN w Warszawie, stypendium Bo-

les³awa Krokowskiego w Nancy i Pary¿u, stypendium

Fundacji Lanckoroñskich w Londynie, stypendium Fun-

dacji Tadeusza Zab³ockiego w Londynie, stypendium

Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie.

i artyku³ów biograficznych, m.in.: Edwarda Raczyñskie- go, Karola Zbyszewskiego, Marii Danilewicz-Zieliñskiej.

Wypromowa³ 7 doktorów.

Najwa¿niejsze prace: Adam Próchnik – historyk, po- lityk, publicysta, PWN, Warszawa 1986; Cmentarz £y- czakowski we Lwowie 1786–1986, Ossolineum, Wro- c³aw 1988 (3 wydania); Cmentarz Obroñców Lwowa, Ossolineum, Wroc³aw 1990; Z Kijowa na Piccadilly. Wo- kó³ biografii Tadeusza Zab³ockiego-Gasza, Opole 1994

; Ja³ta z perspektywy pó³wiecza, Opole 1995; £yczaków

– dzielnica za Styksem, Ossolineum, Wroc³aw 1998; Al- bumy: Tam gdzie lwowskie œpi¹ Orlêta, Warszawa 2002;

Cmentarz £yczakowski w fotografii, Warszawa 2002 . Artyku³y naukowe, publicystyczne i recenzje druko- wa³ m.in. na ³amach: Zeszytów Historycznych (Pary¿), Dziejów Najnowszych, Odry, Wiêzi, Kresów Literackich, Przegl¹du Wschodniego, ¯ycia Literackiego, Pulsu (Londyn), Or³a Bia³ego (Londyn), Tygodnia Polskiego (Londyn), Kwartalnika Historycznego, Mówi¹ Wieki i Nowych ksi¹¿ek.

Znawca przesz³oœci Lwowa i Kresów Po³udniowo- Wschodnich Rzeczypospolitej, autor monumentalnej monografii o cmentarzu £yczakowskim wydanej w na- k³adzie 250 tys. egzemplarzy, znawca sztuki cmentar- nej (sepulkralnej). Autor artyku³ów o emigracji politycz- nej, które sk³adaj¹ siê na monografiê „Polski Londyn 1945–1995”. Propagator i edytor twórczoœci pisarzy emigracyjnych, m.in. Mariana Hemara i Ireny B¹czkow- skiej.

Laureat nagród: im. Ludwika Waryñskiego (1987), im Juliusza Ligonia (1989), „¯ycia Literackiego” (1989),

„Przegl¹du Technicznego” (1989), Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie im. Edwarda Raczyñskiego (1991), „Przegl¹du Wschodniego” (1993), Nagroda

„Polityki” (1999), laureat Nagrody Literackiej Wojewo- dy Opolskiego (1990), Nagrody I stopnia Ministra Edu-

kacji Narodowej za osi¹gniêcia naukowe (1986, 1991, 1999), Zas³u¿ony Obywatel Miasta Opola.

Wspó³autor (ze S. Auguœcikiem i R. Dobrzyñskim) szeœciu filmów dokumentalnych o Lwowie, m.in.: „Orlê- ta Lwowskie” (1990), „Snem wiecznym we Lwowie”

(o Cmentarzu £yczakowskim, 1992), „Zadwórze – pol- skie Termopile” (1993), „Muzy Lwowa” (1994), twór- ca Towarzystwa Historyczno-Literackiego im. Karola Szajnochy w Opolu i w jego ramach organizator od 1989 roku licznych wieczorów autorskich i promocji wa¿nych ksi¹¿ek w Klubie Akademickim Uniwersytetu Opols- kiego.

By³ recenzentem w przewodach doktorów honoro- wych: Jana Nowaka-Jeziorañskiego na Uniwersytecie Wroc³awskim i Jerzego Giedroycia na Uniwersytecie w Bia³ymstoku. Jego nazwisko znalaz³o siê te¿, obok dwóch innych Opolan, w najnowszej edycji Leksykonu PWN.

31 marca br. na posiedzeniu Senatu UO rektor- elekt Stanis³aw S. Nicieja przedstawi³ kandydatury prorektorów. Na funkcjê prorektora ds. badañ i wspó³pracy z zagranic¹ rektor-elekt zg³osi³ kandyda- turê prof. dr hab. Krystyny Czai, na funkcjê prorek- tora ds. organizacyjnych – prof. dr. hab. Adama Lata³ê, na funkcjê prorektora ds. kszta³cenia – prof.

dr. hab. Marka Masnyka, którego kandydaturê wczeœ- niej zaakceptowa³ samorz¹d studencki.

W tajnym g³osowaniu nad przedstawionymi kandy- daturami wziê³o udzia³ 49 senatorów. Za kandydatur¹ prof. Krystyny Czai g³osowa³o 46 senatorów (1 g³os by³ niewa¿ny), za kandydatur¹ prof. Marka Masnyka – 35

senatorów. Tym samym Senat UO dokona³ wyboru dwóch prorektorów Uniwersytetu Opolskiego. Za kan- dydatur¹ prof. Adama Lata³y g³osowa³o 23 senatorów

– liczba g³osów „za” okaza³a siê niewystarczaj¹ca, dla- tego w II turze wyborów g³osowano wy³¹cznie nad t¹ kandydatur¹. Na sali obecnych by³o 47 senatorów – „za”

g³osowa³o 23 z nich. Tym samym kandydatura prof.

Adama Lata³y na funkcjê prorektora ds. organizacyjnych nie zosta³a przyjêta przez Senat UO.

13 kwietnia br. senatorowie UO wybrali prorektora ds. organizacyjnych – zosta³ nim prof. dr hab. Jerzy Lis.

(bas)

Wybory prorektorów

Prof. dr hab. in¿. Krystyna Czaja

prorektor ds. badañ i wspó³pracy z zagranic¹

Urodzi³a siê w Nysie, do szko³y podstawowej i liceum ogólnokszta³c¹cego uczêszcza³a w Gliwicach, dok¹d prze- prowadzi³a siê jej rodzina. Ukoñczy³a œredni¹ szko³ê muzyczn¹ w klasie teorii muzyki (przedmiot dyplomowy:

dyrygentura).

Studiowa³a na Wydziale Technologii i In¿ynierii Chemicz- nej Politechniki Œl¹skiej specjalizuj¹c siê w zakresie tech- nologii organicznej. Inspiratorem jej najwczeœniejszych badañ naukowych by³ prof. dr hab. in¿. Marian Taniewski, promotor jej pracy magisterskiej (Badania nad mechani- zmem pirolizy wybranych bromków alifatycznych). Po stu- diach podjê³a pracê w Zak³adach Chemicznych „Blachow- nia” w Kêdzierzynie-KoŸlu, po sta¿u – na stanowisku tech- nologa w laboratorium badawczym. Od 1973 r. na trwale zwi¹za³a siê z Instytutem Chemii opolskiej Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej, przechodz¹c kolejne szczeble awansu na- ukowego: od asystenta naukowo-technicznego (1973–74), starszego asystenta (1974–1977), adiunkta (1977–1995), po (od lutego 1995 r.) stanowisko profesora nadzwyczaj- nego.

Przez trzy lata, pod kierunkiem doc. dr hab. in¿. Marii Nowakowskiej z Instytutu Ciê¿kiej Syntezy Organicznej w Kêdzierzynie-KoŸlu rozpoczê³a w ICSO badania nad kata- lityczn¹ polimeryzacj¹ zwi¹zków winylowych, uwieñczone rozpraw¹ doktorsk¹ na temat: Kopolimeryzacja etylenu z solami kwasu akrylowego wobec katalizatorów metaloor- ganicznych (stopieñ naukowy doktora nauk chemicznych nadany, decyzj¹ Rady Wydzia³u Chemicznego Politechniki Warszawskiej, w listopadzie 1977 r.).

Równolegle z badaniami, realizowanymi w ramach sta-

¿u w ICSO, organizowa³a w Instytucie Chemii w Opolu warsztat niezbêdny do kontynuowania podjêtej tematyki ba- dawczej. Po doktoracie i przeprowadzce do nowego bu- dynku Instytutu Chemii rozpocz¹³ siê kolejny okres pracy naukowej w zespole kierowanym przez prof. Mariê Nowa- kowsk¹. Za cykl publikacji bêd¹cych owocem tych badañ, zespó³ w sk³adzie: prof. Maria Nowakowska, dr in¿. Krysty- na Czaja i dr Krzysztof Szczegot, otrzyma³ w 1985 r. ze- spo³ow¹ Nagrodê Drugiego Stopnia Ministra Nauki i Szkol- nictwa Wy¿szego za dzia³alnoœæ naukowo-badawcz¹.

Rola mikro- i makroligandów w tytanowym katalizatorze polimeryzacji etylenu – tak brzmi tytu³ monografii, bêd¹cej podstaw¹ wszczêcia przewodu habilitacyjnego dr in¿. Kry- styny Czai. W listopadzie 1992 r. Rada Wydzia³u Chemicz- nego Politechniki Warszawskiej nadaje jej stopieñ doktora habilitowanego nauk chemicznych. W roku 2002 r. uzyska-

³a tytu³ profesora nauk chemicznych na Wydziale Chemicz- nym Politechniki Warszawskiej.

Wypromowa³a trzech doktorów. Jednej ze swoich opol- skich doktorantek umo¿liwi³a odbycie rocznego sta¿u podoktorskiego u prof. Alaina Deffieux w uniwersytecie w Bordeaux. W fazie recenzowania jest praca jej kolejnego doktoranta, zrealizowana w ramach Europejskiego Studium Doktoranckiego, a w ostatnim etapie opracowania – na- stêpna praca doktorantki spoza uczelni. Badania trójki dok- torantów prof. Krystyny Czai by³y czêœciowo finansowane w ramach przyznanych czterech grantów KBN. W ostat- nich trzech latach zespó³ prof. Krystyny Czai zrealizowa³

wysokonak³adowy grant zwyk³y, który uzyska³ koñcow¹ ocenê „znakomity”. Kilka osób z kierowanej przez profesor Czajê katedry uczestniczy w realizacji grantów koordyno- wanych przez inne jednostki spoza UO.

Niezale¿nie od g³ównego nurtu badañ dotycz¹cych syn- tezy polimerów, w po³owie lat dziewiêædziesi¹tych prof. Kry- styna Czaja zainteresowa³a siê problemem modyfikacji poliolefin w kierunku zmiany czasu ich ¿ycia, tj. stabilizacji lub przyspieszonej degradacji. Dziêki jej staraniom urucho- miono pracowniê modyfikacji polimerów doposa¿on¹ w dwa nowoczesne aparaty badawcze. Pozyskana aparatura umo¿liwia nie tylko prowadzenie w³asnych badañ, lecz tak-

¿e wykonywanie prac zleconych m.in. z przemys³u (pozy- skane t¹ drog¹ œrodki finansowe przeznaczane s¹ na za- kup niezbêdnych czêœci zamiennych i materia³ów oraz do- posa¿enie katedry).

Swoje doœwiadczenia naukowe prof. Krystyna Czaja wy- korzystuje w pracy dydaktycznej ze studentami, którzy w³¹- czani s¹ w realizacjê tematyki badawczej kierowanego przez ni¹ zespo³u naukowego – s¹ oni m.in. wspó³autora- mi w prezentacjach konferencyjnych i publikacjach nauko- wych. Jedna z magistrantek prof. Krystyny Czai uzyska³a w 2002 r. nagrodê Polskiego Towarzystwa Chemicznego za najlepsz¹ pracê magistersk¹.

Prof. Krystyna Czaja wypromowa³a ponad 70 magistrów chemii. Jest wspó³autork¹ dwóch wydañ skryptu oraz roz- dzia³u w ogólnopolskim podrêczniku akademickim (dwa wy-

dania). W ostatniej fazie druku w warszawskich Wydaw- nictwach Naukowo-Technicznych jest jej ksi¹¿ka-podrêcz- nik pt. „Poliolefiny”, której wydanie jest sponsorowane przez miêdzynarodow¹ spó³kê Basell Orlen Polyolefins finalizu- j¹c¹ w tym roku w P³ocku budowê dwóch instalacji do pro- dukcji polimerów.

Jest autork¹ ok. 90 publikacji naukowych, ok. 70 niepu- blikowanych opracowañ, ekspertyz i sprawozdañ z badaw- czych prac zleconych, trzech patentów i czterech zg³oszeñ patentowych oraz ok. 150 referatów i komunikatów na na- ukowych konferencjach w kraju i za granic¹, a tak¿e blisko 70 recenzji publikacji krajowych i zagranicznych, grantów i prac promocyjnych.

Do czasu objêcia funkcji prorektora ds. badañ i wspó³- pracy z zagranic¹ pe³ni – od dwóch kadencji – funkcjê dy- rektora Instytutu Chemii. Dziêki jej staraniom Instytut Che- mii UO zosta³ w³¹czony w struktury Europejskiego Studium Doktoranckiego z zakresu „Nowoczesnych materia³ów po- limerowych”, a tak¿e – wspólnie z Wydzia³em Chemicz- nym Politechniki Wroc³awskiej, w struktury Regionalnego Studium Doktoranckiego. Sukcesem zosta³y te¿ uwieñczo- ne starania o pozyskanie œrodków na zakup szczególnie cennego (1,5 mln z³) aparatu badawczego (spektrometr ma- gnetycznego rezonansu j¹drowego).

Wieloletnia praca nad zapewnieniem odpowiedniego po- ziomu kadry naukowo-dydaktycznej, posiadane zaplecze

badawcze oraz realizowany zgodnie z wymogami program kszta³cenia pozwoli³y na uzyskanie pozytywnej oceny ja- koœci kszta³cenia na kierunku chemia Uniwersyteckiej i Pañstwowej Komisji Akredytacyjnych.

Prof. Krystyna Czaja jest cz³onkiem Komitetu Chemii PAN oraz komitetu naukowego jednego z krajowych cza- sopism chemicznych, a tak¿e cz³onkiem Polskiego Towa- rzystwa Chemicznego, Opolskiego Towarzystwa Przyjació³ Nauk i Polskiego Klubu Katalizy. Przewodnicz¹ca opolskie- go oddzia³u PTCh w latach 1995–2000, od 2001 r. – cz³o- nek zarz¹du Sekcji Polimerów tego towarzystwa.

Kilkakrotnie uczestniczy³a w pracach komitetów nauko- wych konferencji organizowanych przez inne jednostki na- ukowe, by³a przewodnicz¹c¹ sesji naukowych na wielu kon- ferencjach. By³a tak¿e g³ównym organizatorem kilkunastu konferencji naukowych i popularno-naukowych, z których najwa¿niejsze to trzy miêdzynarodowe seminaria nauko- we pod nazw¹ Seminar on Organometallic Complexes as Catalysts of Vinyl Compound Polymerization zorganizowa- ne w latach dziewiêædziesi¹tych.

Mê¿atka, syn Krzysztof jest absolwentem Politechniki Opolskiej. Zainteresowania pozanaukowe: muzyka, tury- styka krajowa i zagraniczna, wêdrówki po górach, jazda na nartach.

(B)

Dr hab. Marek Masnyk

prorektor ds. kszta³cenia

Dr hab. Marek Masnyk urodzi³ siê w 1956 r. Absolwent WSP w Opolu (1979). W okresie studiów dzia³a³ w studenc- kich „Radiosygna³ach”. W 1979 roku zosta³ laureatem „Pri- mus Inter Pares”. Po studiach zatrudniony jako asystent w Katedrze Historii Najnowszej Instytutu Historii opolskiej WSP.

Doktoryzowa³ siê w 1986 roku pod kierunkiem prof.

Edwarda Mendla, habilitowa³ w 1994.

Zajmuje siê histori¹ Œl¹ska w XIX i XX wieku, zw³aszcza stosunkami narodowoœciowymi na polsko-niemieckim po- graniczu etniczno-jêzykowym, dziejami ruchu polskiego w rejencji opolskiej i biografistyk¹ œl¹sk¹. Jego dorobek nau- kowy liczy blisko 70 prac, w tym 5 ksi¹¿ek autorskich, 3-tomowy skrypt z historii dla uczniów szkó³ œrednich, 6 prac wspó³autorskich lub napisanych pod jego redakcj¹.

Wyrazem uznania dla jego kompetencji naukowych jest zaproszenie go do prac polsko-czesko-niemieckiej synte- zy „Historii Górnego Œl¹ska” jako jedynego historyka z Uni- wersytetu Opolskiego, któremu powierzono napisanie czê-

œci poœwiêconej okresowi 1918–1939. Wypromowa³ dotych- czas 5 doktorów, by³ recenzentem w piêciu przewodach doktorskich i jednym przewodzie habilitacyjnym. Opiekuje siê szeœcioma doktorantami.

Pe³ni³ funkcjê kierownika Katedry Historii Œl¹ska. W la- tach 1996–1999 by³ prodziekanem Wydzia³u Historyczno- -Pedagogicznego, a od 1999 pe³ni funkcjê dziekana tego wydzia³u.

Razem z ¿on¹ i dwójk¹ dzieci – synem i córk¹ – mie- szka w Chrz¹stowicach. Lubi polowaæ, ³owiæ ryby.

BEZ

10 marca br., w jedenast¹ rocz- nicê powstania Uniwersytetu Opol- skiego, nasza uczelnia nada³a dok- toraty honorowe dwóm filologom, profesorom Uniwersytetu im. Ada- ma Mickiewicza w Poznaniu: an- gliœcie Jackowi Fisiakowi i germa- niœcie Hubertowi Or³owskiemu.

Uchwa³ê o nadaniu tytu³ów dok- tora honoris causa podj¹³ Senat Uni- wersytetu Opolskiego na wniosek Rady Wydzia³u Filologicznego UO.

Uroczystoœæ nadania tytu³ów dokto- ra honoris causa odby³a siê w Auli B³êkitnej Collegium Maius, dzieñ wczeœniej w koœciele seminaryjno- akademickim odby³a siê msza w in- tencji Uniwersytetu Opolskiego, doktorów honorowych i œrodowiska akademickiego.

Rektor Uniwersytetu Opolskiego prof. dr hab. Józef Musielok powi- ta³ licznie przyby³ych goœci: przed- stawicieli œrodowiska akademickie-

go z Polski i Niemiec, przedstawi- cieli w³adz samorz¹dowych i pañ- stwowych z wojewod¹ opolskim El¿biet¹ Rutkowsk¹ na czele oraz rodziny honorowych doktorów i re- cenzentów. Recenzentami dorobku prof. Jacka Fisiaka byli: prof. Bar- bara Lewandowska-Tomaszczyk z Uniwersytetu £ódzkiego i prof.

Henryk Kardela z UMCS w Lub- linie, recenzentami dokonañ prof.

Huberta Or³owskiego – prof. Maria K³añska z Uniwersytetu Jagielloñ- skiego i prof. Wojciech Kunicki z Uniwersytetu Wroc³awskiego.

Wœród zaproszonych goœci by³ rów- nie¿ doradca prezydenta RP Euge- niusz Mleczak.

Dziekan Wydzia³u Filologiczne- go Uniwersytetu Opolskiego prof.

dr hab. Stanis³aw Kochman pod- kreœli³, ¿e honorowi doktorzy mieli wp³yw na powstanie filologii angiel- skiej i filologii germañskiej naszej

uczelni. „Ojcem anglistyki polskiej”

nazwa³ prof. Jacka Fisiaka prof.

dr hab. Andrzej Ciuk, dyrektor In- stytutu Filologii Angielskiej UO, autor laudacji na czeœæ prof. Fisia- ka (str. 15).

– Profesor Fisiak swoimi praca- mi naukowymi udowodni³, ¿e bada- nia nad jêzykiem angielskim nie s¹ wy³¹cznie domen¹ Brytyjczyków i Amerykanów – mówi³ prof. Ciuk. – Prze³ama³ polskie kompleksy i wy- kaza³, ¿e zarówno jedni, jak i drudzy mog¹ siê czegoœ nauczyæ od cudzo- ziemca.

Sam prof. Fisiak przyzna³, ¿e an- glist¹ zosta³ przypadkiem, marzy³ o karierze prokuratorskiej, ale nie zo- sta³ dopuszczony do egzaminów wstêpnych na prawo. W swoim wy- k³adzie poœwiêconym jêzykowi jako narzêdziu komunikacji przypomnia³ podstawowe zasady jêzyka: mówiæ trafnie i zwiêŸle i tylko to, w co siê

Doktoraty honorowe dla prof. Jacka Fisiaka i prof. Huberta Or³owskiego

Œwiêto UO z akcentem

filologicznym

Prof. Hubert Or³owski (z lewej) i prof. Jerzy Fisiak – doktorzy h.c. UO W dolnym rzêdzie (od prawej) – prof. Maria Lasatowicz, prof. Wojciech Kunicki, prof.

Maria K³añska.

wierzy, ¿e jest prawd¹ (wyk³ad – str. 23).

Prof. dr hab. Maria Lasato- wicz, dyrektor Instytutu Filologii Germañskiej UO, autorka laudacji poœwiêconej prof. Hubertowi Or-

³owskiemu podkreœli³a ogromny wk³ad prof. Or³owskiego w budo- wanie polsko-niemieckiego porozu- mienia (laudacja – str. 18).

– Tu na OpolszczyŸnie niezmier- nie wa¿ne jest ws³uchanie siê w hu- manistyczne przes³anie jego dzie³a, po to, by na nowo zbadaæ istotê trud- nego s¹siedztwa i uczyniæ je nadzie- j¹, znakiem lepszej przysz³oœci.

Profesor Or³owski w swoim wy- k³adzie mówi³ o potrzebie pokory wobec bezmiaru tekstów. Podkre-

œli³, ¿e jako badacz literatury pol- skiej i niemieckiej mierzy³ siê ze ste- reotypem „polnische Wirtschaft”.

Dla zrozumienia tego stereotypu przeanalizowa³ materia³ Ÿród³owy obejmuj¹cy teksty powsta³e na prze- strzeni 250 lat (wyk³ad – str. 20).

Podczas uroczystoœci honoro- wym doktorom sk³adano gratulacje.

Doradca prezydenta RP Eugeniusz Mleczak, w imieniu prezydenta RP, Aleksandra Kwaœniewskiego pod- kreœli³ rolê prof. Jacka Fisiaka i prof.

Huberta Or³owskiego w budowaniu polskiej nauki i porozumienia miê- dzy narodami.

Wojewoda opolski El¿bieta Rut- kowska przyzna³a, ¿e zna dzie³a

honorowych doktorów i czêsto do nich siêga, podkreœli³a tak¿e znacze- nie znajomoœci jêzyków obcych, a zw³aszcza jêzyków: angielskiego i niemieckiego w nowej rzeczywisto-

œci, jak¹ stwarza nam przynale¿noœæ do Unii Europejskiej. Obaj profeso- rowie przyczynili siê tak¿e do budo- wy polskiej i opolskiej anglistyki i germanistyki.

Uroczystoœæ uœwietni³ wystêp Chóru Akademickiego „Dramma per Musica” pod dyrekcj¹ dr El¿- biety Trylnik.

Beata Zaremba Zdjêcia: Jerzy Mokrzycki, Tadeusz Parcej

Prof. Hubert Or³owski

jest wybitnym badaczem literatur niemieckiego obszaru jêzykowego.

Autor licznych publikacji z zakresu historii niemieckiej literatury i kul- tury, semantyki historycznej i histo- rycznych badañ nad stereotypami, polsko-niemieckimi stosunkami lite- rackimi. Wybitny znawca literatury faszystowskiej, autor ogromnych monografii „Literatura w III Rzeszy”

i „Polnische Wirtschaft”. Od 1996 roku redaguje presti¿ow¹ seriê wy- dawnicz¹ „Poznañska Biblioteka Niemiecka”, której kolejne tomy przybli¿aj¹ polskiemu czytelnikowi teksty niemieckich intelektualistów XX wieku z zakresu filozofii, kultu- ry, socjologii i polityki.

Prof. Jacek Fisiak

jest znanym na œwiecie badaczem jêzyka angielskiego. Zajmuje siê m.in. histori¹ jêzyka angielskiego, jêzykoznawstwem teoretycznym, zapo¿yczeniami jêzykowymi i le- ksykografi¹. Wyg³asza³ wyk³ady w stu uczelniach na piêciu kontynen- tach. W swoim dorobku naukowym ma 160 prac, w tym 40 ksi¹¿ek i 8 s³owników. Z jego podrêczników ucz¹ siê studenci w wielu krajach

œwiata. Do jego najwa¿niejszych dzie³ nale¿¹: „A Short Grammar of Middle English” oraz „The New Ko-

œciuszko Foundation Dictionary En- glish-Polish, Polish-English”. W la- tach 1985–88 by³ rektorem Uniwer- sytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w latach 1988–89 mini- strem edukacji narodowej.

Odnowi³ polsk¹ anglistykê

Laudacja z okazji nadania tytu³u doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego prof.

dr. hab. Jackowi Fisiakowi (wyg³oszona przez dra hab. Andrzeja Ciuka, prof. UO, z Instytutu Filologii Angielskiej Uniwersytetu Opolskiego)

Poczytujê sobie za ogromny za- szczyt obdarzenie mnie przez Senat Uniwersytetu Opolskiego przywile- jem wyg³oszenia laudacji dla osoby powszechnie znanej i cenionej w œro- dowiskach akademickich w ca³ej Pol- sce, a tak¿e w œrodowiskach angli- stycznych i jêzykoznawczych na ca-

³ym œwiecie.

Trudno jest mówiæ o autorze wiel- kich dokonañ w sposób prosty, bez u¿ycia wielkich s³ów, których patos móg³by sp³yciæ jego zas³ugi. Nie s¹- dzê jednak, abym nadu¿y³ s³ów, na- zywaj¹c prof. Jacka Fisiaka ojcem anglistyki polskiej. Jest na pewno jej odnowicielem i jej wielkim animato- rem oraz propagatorem. Wystarczy siêgn¹æ do pocz¹tków jego dzia³alno-

œci i przypomnieæ, ¿e w roku 1966, gdy ponownie otworzy³ bramy angli- styki poznañskiej, na uniwersytetach polskich istnia³y tylko trzy anglisty- ki. Wkrótce anglistyka poznañska sta-

³a siê kuŸni¹ kadry akademickiej, dziêki której powsta³a anglistyka ka- towicka, gdañska, toruñska, a wzmoc- nione zosta³y inne anglistyki polskie.

Dziœ, w du¿ej mierze dziêki niemu, liczba oœrodków anglistycznych szyb- ko siê zbli¿a do dwudziestu, nie licz¹c kolegiów jêzykowych, których idei jest twórc¹, gdy¿ te ju¿ trudniej zli- czyæ. Jest te¿ twórc¹ innej idei na ska- lê ogólnopolsk¹ – w 1976 r. zainicjo- wa³ Olimpiadê z Jêzyka Angielskie- go dla szkó³ œrednich i odt¹d pe³ni funkcjê przewodnicz¹cego Komitetu Organizacyjnego tej olimpiady.

Nazwa³em profesora Fisiaka oj- cem anglistyki, bo wnet po 1966 r.

da³a siê odczuæ jego opiekuñczoœæ i troska o rozwój tej dziedziny studiów,

Prof. Andrzej Ciuk. Fot. Adrian Kajda.

któr¹ obdarzy³ trwa³ym afektem. Za- chêci³ Instytut Brytyjski do udziela- nia pomocy anglistykom polskim, uaktywni³ placówki amerykañskie, nak³oni³ je do przekazywania darów ksi¹¿kowych, zainicjowa³ stypendia i akademickie wymiany pracowników i studentów, s³owem – otworzy³ pol- skie anglistyki na œwiat. Rozmach w dzia³alnoœci profesora Fisiaka by³ równie imponuj¹cy, jak jego kariera naukowa.

Profesor Fisiak jest absolwentem anglistyki warszawskiej. Pracê magi- stersk¹, pisan¹ pod opiek¹ prof. Mar- garet Schlauch, obroni³ semestr przed terminem. Doktorat, pod kierunkiem prof. Tadeusza Grzebieniowskiego, uzyska³ na Uniwersytecie £ódzkim w wieku 26 lat, trzy lata po magisterium.

Tak szybki awans naukowy by³ mo¿- liwy dziêki semestralnemu sta¿owi naukowemu u Randolpha Quirka (dziœ lorda) na Uniwersytecie Lon-

dyñskim. Po rocznym stypendium Fundacji Fulbrighta w University of California w Los Angeles kolokwium habilitacyjne odby³o siê na Uniwersy- tecie im. Adama Mickiewicza w Po- znaniu, gdzie w wieku 28 lat zosta³ doktorem habilitowanym, a jego roz- prawa ukaza³a siê drukiem w USA.

Profesor Fisiak otrzyma³ tytu³ profe- sora nadzwyczajnego w wieku 35 lat, a szeœæ lat póŸniej zosta³ profesorem zwyczajnym.

Naukowe pole badawcze profeso- ra Fisiaka jest bardzo szerokie i obej- muje staro- i œrednioangielsk¹ grama- tykê, historiê i dialektologiê histo- ryczn¹ jêzyka angielskiego, jêzyko- znawstwo historyczne, zw³aszcza w zakresie fonologii i morfologii, zapo-

¿yczenia jêzykowe, typologiê, leksy- kografiê i jêzykoznawstwo kontra- stywne.

Bogaty jest równie¿ dorobek nau-

kowy profesora Fisiaka. Opublikowa³

159 prac, w tym 40 ksi¹¿ek (10 mo- nografii autorskich, 22 redakcje prac zbiorowych i 8 s³owników). Wyg³a- sza³ referaty na 51 konferencjach miê- dzynarodowych na 5 kontynentach;

by³ organizatorem 49 miêdzynarodo- wych kongresów i konferencji nauko- wych. Na szczególn¹ uwagê zas³ugu- je fakt, ¿e ogromna wiêkszoœæ jego prac ukaza³a siê drukiem w renomo- wanych wydawnictwach polskich (Pañstwowe Wydawnictwo Nauko- we, Universitas) oraz zagranicznych (Oxfod University Press, Cambridge University Press, Mouton de Gruyter, Benjamins, Peter Lang Verlag, Boy- dell and Brewer).

W powszechnej opinii znawców z dorobku naukowego profesora Fisia- ka na wyró¿nienie zas³uguj¹: A Short Grammar of Middle English, która by³a a¿ siedmiokrotnie wznawiana, antologia tekstów œrednioangielskich An Early Middle English Reader oraz An Outline History of English. Sta³y siê one podstawowymi podrêcznika- mi akademickimi u¿ywanymi na pol- skich oraz zagranicznych uczelniach, a dotar³y nawet do uniwersytetów w Seulu i Tokio.

Zaanga¿owanie profesora Fisiaka w badania z ogólnego jêzykoznaw- stwa historycznego da³o równie¿

owoce w postaci 12 zredagowanych przez niego prac zbiorowych. Nie mo¿na przy tym pomin¹æ faktu, ¿e zorganizowane przez Niego liczne kongresy i konferencje o tej tematy- ce zyska³y rozg³os ogólnoœwiatowy, a jedna z nich, poœwiêcona jêzyko- wi œrednioangielskiemu, rozpoczê-

³a regularny cykl konferencji, który kontynuowany jest od 1996 r. (IV konferencja odby³a siê w Wiedniu w 2002 r., a V odbêdzie siê w Los Angeles w 2005 r.). W ten oto spo- sób konferencja zainicjowana przez profesora Fisiaka wpisa³a siê w cykl

œwiatowych konferencji naukowych.

Pozycja profesora Fisiaka oraz jego naukowe zas³ugi w badaniach nad gramatyk¹ staro- i œrednioangiel- sk¹ oraz z zakresu jêzykoznawstwa historycznego nie przyæmiewaj¹ jego roli jako inicjatora badañ na gruncie lingwistyki kontrastywnej w Europie.

Profesor kierowa³ od 1970 do 1990 r.

ogólnopolskim zespo³em badawczym angielsko-polskiej gramatyki kontra- stywnej, do wspó³pracy z którym uda-

³o mu siê zachêciæ jêzykoznawców z wielu europejskich i amerykañskich oœrodków akademickich. Dziêki tym kontaktom oraz zorganizowanym konferencjom (w sumie ponad 20) m³odzi polscy lingwiœci zaznajamia- li siê z najnowszymi trendami w ba- daniach jêzykoznawczych oraz pre- zentowali polskie propozycje meto- dologiczne, które znajdowa³y uznanie w œwiecie i zaowocowa³y wzrostem presti¿u polskiej nauki. W wyniku dzia³alnoœci tego zespo³u powsta³o kilkaset prac, w tym szereg rozpraw doktorskich i habilitacyjnych, m.in.

obecnych profesorów kilku polskich uniwersytetów.

Profesor Fisiak zadba³ o odpowie- dni¹ formê promowania wyników badañ swoich uczniów i zredagowa³ 5 prac zbiorowych opublikowanych przez wydawnictwa: Benjamins (Am- sterdam–Philadelphia), Pergamon (Oxford) oraz Mouton de Gruyter (Berlin–New York). W ocenie zreda- gowanego przez profesora tomu prac zbiorowych z 1991 r. pt. Further In- sights into Contrastive Analysis, wy- danego przez John Benjamins, czytamy: „[...] po okresie kryzysu w latach szeœædziesi¹tych, badania kon- trastywne, w zmienionej formie i z szerszymi ambicjami, odzyska³y mocn¹ pozycjê”. Natomiast tom z 1992 r. pt. Phonological Investiga- tions, wspó³redagowany z uczniem profesora Stanis³awem Pupplem, przyci¹gn¹³ uwagê aktualnoœci¹ ba- dañ i ró¿norodnoœci¹ tematyczn¹. W opinii o tym tomie podkreœlono, ¿e

„artyku³y odzwierciedlaj¹ wspó³cze- sne trendy naukowe w Europie i USA: obejmuj¹ one tematykê od zmian fonetycznych i zagadnieñ fo- nologii ogólnej do analiz specyficz- nych problemów na bazie jêzyka pol- skiego i angielskiego, inne zaœ obej- muj¹ problemy kroslingwistyczne i kontrastywne”.

Profesor Fisiak zainicjowa³ te¿

wydawanie znanych i presti¿owych czasopism naukowych: „Studia An- glica Posnaniensia” (w 1967 r.), „Pa- pers and Studies in Contrastive Lin-

guistics” (w 1974 r.) oraz „Folia Lin- guistica Historica” (w 1978 r.). Dziœ

tytu³y te znane s¹ lingwistom na ca-

³ym œwiecie, którzy poczytuj¹ sobie za wielkie wyró¿nienie, gdy nadsy³a- ne przez nich artyku³y zostaj¹ tam opublikowane.

Œwie¿oœæ spojrzenia profesora Fi- siaka na aktualny stan badañ nauko- wych, zw³aszcza w dziedzinie leksy- kografii, i œwiadomoœæ potrzeb pol- skiego odbiorcy pozwoli³y mu doœæ wczeœnie zauwa¿yæ, jak ubogi w s³owniki dwujêzyczne jest polski ry- nek ksiêgarski, pomimo ogromnego na nie zapotrzebowania. Sta³y wzrost popularnoœci jêzyka angielskiego wymaga³ radykalnego prze³omu pod tym wzglêdem, mo¿na wiêc by³o siê spodziewaæ, ¿e profesor w³¹czy siê do walki o uzdrowienie sytuacji. Tak te¿

uczyni³ i od z gór¹ piêtnastu lat para siê dzia³alnoœci¹ redakcyjn¹, której wynikiem jest 8 s³owników, w tym najbardziej imponuj¹cy Nowy s³ow- nik Fundacji Koœciuszkowskiej an- gielsko-polski i polsko-angielski.

O rosn¹cym uznaniu i presti¿u pro- fesora Fisiaka w œwiecie œwiadczy wybranie go w roku 1977 na konfe- rencji w Los Angeles na przewodni- cz¹cego Miêdzynarodowego Zrze- szenia Uniwersyteckich Profesorów Anglistyki. Brytyjczycy w uznaniu jego zas³ug w badaniach nad jêzy- kiem angielskim, za popularyzacjê tego jêzyka oraz kultury brytyjskiej przyznali mu Krzy¿ Oficerski Orde- ru Imperium Brytyjskiego. W roku 1982 Uniwersytet Jyväskylä w Fin- landii nada³ mu tytu³ doktora honoris causa.

Profesor Fisiak jest cz³onkiem zwyczajnym Academia Europaea, cz³onkiem zagranicznym Fiñskiej Akademii Nauk oraz Norweskiej Akademii Nauk, cz³onkiem rzeczy- wistym New York Academy of Scien- ces i Medieval Academy of America.

Jest ponadto cz³onkiem 28 organiza-

cji i towarzystw naukowych. W Pol-

sce by³ cz³onkiem Komitetu Neofilo-

logicznego PAN – od 1966 r. a¿ do

rozwi¹zania w 2003 r., w tym przez

12 lat (1981–1993) pe³ni³ funkcjê

przewodnicz¹cego. By³ rektorem

Uniwersytetu im. Adama Mickiewi-

cza w Poznaniu (1985–1988) oraz mi- nistrem edukacji narodowej (1988–

1989).

Profesor Fisiak zosta³ odznaczony wieloma medalami i orderami, spoœród których mo¿na wymieniæ wczeœniej wspomniany Krzy¿ Kawalerski Orde- ru Imperium Brytyjskiego, Krzy¿ Ko- mandorski Orderu „Lwa Finlandii”, francuski Krzy¿ Oficerski Orderu

„Palmes Academiques” oraz Krzy¿

Rycerski Orderu „Polonia Restituta”, Krzy¿ Komandorski Orderu „Polonia Restituta” i Krzy¿ Komandorski z Gwiazd¹ Orderu „Polonia Restituta”.

W okresie swojej dzia³alnoœci na- ukowo-badawczej i dydaktycznej, która w roku ubieg³ym zamknê³a siê liczb¹ 45 lat, profesor Fisiak wy- kszta³ci³ prawie 300 magistrów i wy- promowa³ 56 doktorów, z których 24 jest profesorami w Polsce (Uniwersy- tet im. Adama Mickiewicza, Uniwer- sytet Warszawski, Uniwersytet £ódz- ki, Uniwersytet Miko³aja Kopernika, Uniwersytet Œl¹ski) oraz za granic¹ (Wielka Brytania, USA, RFN, Nor- wegia i Austria). By³ recenzentem w wielu przewodach habilitacyjnych oraz opiniodawc¹ w postêpowaniach o nadanie tytu³u profesora. Jako visi- ting professor by³ szesnastokrotnie zatrudniany przez uniwersytety w Stanach Zjednoczonych, Austrii, Fin- landii, Szwajcarii, Niemczech i Nor- wegii. Wyg³osi³ wyk³ady na zaprosze- nie ponad 100 uniwersytetów na 5 kontynentach, w tym Uniwersytetu Cambridge, w Londynie, Edynburgu, Freiburgu, Monachium, Bonn, Berli- nie, Uppsali, Los Angeles, George- town, Toronto, Dublinie, Pary¿u (Sor- bona), Rio de Janeiro, Tokio, Canbe- rze, Seulu, Cape Town i innych.

Przywo³ane dokonania dowodz¹, z jak wielkim uczonym i wychowaw- c¹ kadr akademickich mamy zaszczyt dziœ obcowaæ. Swymi pracami nauko- wymi udowodni³, ¿e badania nad jê- zykiem angielskim nie s¹ wy³¹czn¹ domen¹ Brytyjczyków i Ameryka- nów. Prze³ama³ polskie kompleksy i wykaza³, ¿e zarówno jedni jak i dru- dzy mog¹ siê czegoœ nauczyæ od cu- dzoziemca. Jego b³yskotliwa kariera naukowa jako neofilologa budzi podziw, zwa¿ywszy na trudnoœci, ja-

kim musia³ siê przeciwstawiæ, gdy obra³ sobie za przedmiot studiów kul- turê i jêzyk kraju, który w propagan- dzie lat piêædziesi¹tych i szeœædziesi¹- tych uwa¿any by³ za jêzyk nieprzejed- nanego wroga. Od pocz¹tku wiêc ska- za³ siê na walkê z przeciwnoœciami, ale nie ulega³ im dziêki sile woli, wy- trwa³oœci, nieprzeciêtnym umiejêtno-

œciom, a tak¿e dziêki ¿yczliwoœci i pomocy swoich nauczycieli.

Najpierw sam – jako inteligentny, kompetentny i uzdolniony badacz – da³ przyk³ad, ¿e mo¿na byæ twórczym i odkrywczym w dziedzinie tradycyj- nie zarezerwowanej dla native spea- kers, a nastêpnie zachêca³ innych do prowadzenia badañ z zakresu jêzyko- znawstwa angielskiego, kontrastyw- nego, stosowanego, historii jêzyka, psycholingwistyki, socjolingwistyki, semiotyki. Inspirowa³ równie¿ do prowadzenia badañ interdyscyplinar- nych. W tak szeroko zakrojonych ba- daniach odkry³ szansê przy³¹czenia siê polskiej anglistyki i polskiego jê- zykoznawstwa do œwiatowej czo³ów- ki. Jego rola nie ogranicza³a siê jedy- nie do zaszczepienia zainteresowania i do budowania motywacji, polega³a bowiem równie¿ na niesieniu pomo- cy i otaczaniu opiek¹ zdolnych i pra- cowitych adeptów nauki. W Polsce powstawa³y pierwsze doktoraty z nie- popularnych jak dot¹d dziedzin i oœmiela³y innych do szukania no- wych pól badawczych. Tê misjê

oœmielania non-native speakers pro- fesor Fisiak przeniós³ na inne kraje, za co np. Finowie i Norwegowie uhono- rowali go cz³onkostwem w ich akade- miach nauk.

Profesor Fisiak, najwiêkszy w Pol- sce autorytet w dziedzinie filologii angielskiej o niezrównanej kompeten- cji jêzykowej, by³ i jest drogowska- zem zarówno dla m³odych adeptów nauki, jak i dla tych, którzy po zreali- zowaniu swoich dotychczasowych planów badawczych s¹ w rozterce, nie wiedz¹c, co robiæ dalej. Profesor uœwiadamia swoim uczniom i kole- gom, co mo¿na jeszcze zrobiæ, a na- stêpnie wspiera ich dzia³ania, w³¹cza- j¹c siê do pracy, organizuj¹c konfe- rencje, nawi¹zuj¹c kontakty, pozy- skuj¹c mecenasów i umo¿liwiaj¹c druk publikacji w renomowanych wydawnictwach.

P³odnoœæ naukowa profesora Jac- ka Fisiaka i jego operatywnoœæ wyda- j¹ siê niespo¿yte oraz budz¹ najwy¿- szy podziw i szacunek. Jego osi¹gniê- cia – to nie tylko spe³nienie osobi- stych ambicji zawodowych, to rów- nie¿ otwarcie na trwa³e dla polskich anglistów podwoi placówek akade- mickich po obu stronach Atlantyku.

Zarówno te osi¹gniêcia, jak i jego

œwiatowy presti¿ sprawiaj¹, ¿e Uni- wersytet Opolski czuje siê dumny z tego, ¿e mo¿e go przyj¹æ do grona doktorów honorowych.

Prof. Jacek Fisiak przyjmuje z r¹k dziekana Wydzia³u Filologicznego prof. Stanis³awa Kochmana dyplom doktora h.c. UO.

Uczyniæ ³atwiejszym trudne s¹siedztwo

Laudacja z okazji nadania tytu³u doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego prof. dr.

hab. Hubertowi Or³owskiemu (wyg³oszona przez dyrektor Instytutu Filologii Germañskiej UO prof. Mariê Katarzynê Lasatowicz)

szych lat dzieciñstwa, ¿ycie w warun- kach bezprawia nie pozosta³y bez wp³ywu na jego osobowoœæ, kszta³tu- j¹c j¹ w kierunku ogromnego wyczu- lenia na krzywdê jednostki, zrozumie- nia innoœci kulturowej i historycznej koniecznoœci pokojowego wspó³ist- nienia spo³ecznoœci o ró¿nych rodo- wodach, wynikaj¹cych ze skompliko- wanej materii dziejowej.

Niepowtarzalny klimat ksi¹¿ki Warmia z oddali. Odpominania po- zwala czytelnikowi poznaæ Warmiê przez pryzmat osobistych przemy-

œleñ, powrotu do miejsc wa¿nych i osób, których „odpominanie”, t³uma- czone przez autora „jako zdejmowa- nie kolejnych pok³adów zapomnia- nych, a mo¿e wypartych prze¿yæ i do-

œwiadczeñ” uwarunkowane dzisiejsz¹ wiedz¹ i potrzeb¹ wyznaczenia sobie

„miejsca na ziemi”, staje siê tak¿e lek-

cj¹ kszta³towania siê œwiadomoœci kulturowej i narodowej, opart¹ na prawdzie historycznej, przekazywa- nej czêsto w formie niezapisanej, w pamiêci matki, w warunkach codzien- noœci Warmiaków od prze³omu XIX i XX w. do koñca lat 50. Przywo³any w sposób przejmuj¹cy obraz gin¹cej Warmii, jej dawnego kolorytu, sk³a- nia do refleksji szerszej na temat sa- mej przynale¿noœci do okreœlonej wspólnoty.

Niepe³ne dzieciñstwo by³o udzia-

³em Huberta Or³owskiego: wychowa- ny w szacunku do pracy, odpowie- dzialnoœci i umiejêtnoœci samodziel- nego podejmowania trudnych obo- wi¹zków w duchu, jak sam stwierdzi³,

„katolicyzmu protestanckiego”, od najm³odszych lat ciê¿ko pracowa³ na roli, a po utracie ojca, zmar³ego w obozie pod Charkowem, wspiera³

Uczestniczymy dzisiaj w podnio- s³ym œwiêcie Uniwersytetu Opolskie- go, w akcie nadania doktoratów ho- norowych, wyró¿nienia najwy¿sz¹ godnoœci¹ akademick¹ dwóch wybit- nych polskich uczonych z Uniwersy- tetu im. Adama Mickiewicza w Po- znaniu, wielkich humanistów, filolo- gów: prof. Jacka Fisiaka i prof. Hu- berta Or³owskiego.

Przypad³ mi wielki zaszczyt przed- stawienia osoby oraz osi¹gniêæ nau- kowych i w imieniu Senatu UO wy- g³oszenia laudacji na czeœæ wybitne- go przedstawiciela polskiej nauki, cz³onka korespondenta Polskiej Aka- demii Nauk, prof. dra hab. Huberta Or³owskiego. Aby wywi¹zaæ siê z po- wierzonego zadania, a tak¿e dla zro- zumienia biografii naukowej profeso- ra Or³owskiego, wykorzystujê w swej wypowiedzi relacje wspomnieniowe uczonego, którego goœcimy w naszej uczelni.

Hubert Or³owski urodzi³ siê na krótko przed wybuchem II wojny

œwiatowej w Podlejkach na Warmii po³udniowej, w rodzinie od wieków kultywuj¹cej polskoœæ. W jego osobi- sty los wpisa³ siê w³aœnie emocjonal- ny, tradycyjny obraz Warmii, walcz¹- cej niestrudzenie o polskoœæ, ale tak-

¿e po latach, ju¿ z dystansu wobec prywatnej ojczyzny badacza rozle- g³ych europejskich procesów kulturo- wych i spo³ecznych, obraz zmierzchu Warmii. Wychowa³ siê i wzrasta³ na obszarze pogranicza etnicznego, kon- fesyjnego i kulturowego. Jego udzia-

³em sta³y siê tragiczne doœwiadczenia

zwi¹zane z II wojn¹ œwiatow¹ i okre-

sem powojennym. Przemoc, strach,

towarzysz¹ce mu od najwczeœniej-

matkê i starsz¹ siostrê jako jedyny mê¿czyzna w rodzinie.

Czasów warmiñskich siêga zami-

³owanie do œwiata tekstów, odkrywa- nych pocz¹tkowo na strychach oraz w opuszczonych niemieckich domo- stwach, z czasem przerodzone w wielk¹, autentyczn¹ pasjê bibliofilsk¹.

Wspominaj¹c po latach pracê nad monografi¹ Literatura w III Rzeszy i pokrewnymi tekstami wydawanymi w ramach czterotomowej niemiecko- jêzycznej serii wydawniczej „Tradi- tionen und Traditionssuche des deut- schen Faschismus”, profesor wskazy- wa³ tak¿e na doœwiadczenia z pi-

œmiennictwem nazistowskim z okre- su warmiñskiego. Wydana w 1975 r.

Literatura w III Rzeszy zajmuje w polskiej humanistyce miejsce szcze- gólne nie tylko jako Ÿród³o niewy- czerpanej wiedzy o literaturze i poli- tyce kulturalnej w Niemczech w la- tach 1933–1945, ale pozwala tak¿e zrozumieæ mechanizm funkcjonowa- nia literatury i kultury w systemach totalitarnych. W ksi¹¿ce zaowocowa-

³y wieloletnie przemyœlenia autora nad z³em w naturze ludzkiej, wzmoc- nione o w³asne traumatyczne prze¿y- cia z dzieciñstwa. Imponuj¹ce w tej ogromnej monografii jest zastosowa- nie interdyscyplinarnej metodologii badawczej, nie tylko literaturoznaw- czej, ale historycznej, politologicznej, socjologicznej czy wreszcie kulturo- znawczej.

Nie sposób omówiæ wszystkich dokonañ naukowych profesora Or-

³owskiego. W roku 1996 ukaza³a siê najpierw w Niemczech, w wydawnic- twie Harrasowitza w Wiesbaden, a nastêpnie w olsztyñskim wydawnic- twie Borussia jego kolejna znacz¹ca monografia pt. Polnische Wirtschaft, pozycja która zdoby³a uznanie nie tylko uczonych, publicystów polskich i niemieckich, ale tak¿e amerykañ- skich. Na podstawie ogromnego ma- teria³u Ÿród³owego, obejmuj¹cego te- ksty z oko³o dwustu piêædziesiêciu lat Or³owski wykaza³, ¿e stereotyp polni- sche Wirtschaft funkcjonuje jako wynik ró¿nic w procesach moderni- zacyjnych zachodz¹cych w Niem- czech i Polsce, a w obiegowy przes¹d przekszta³ci³ siê w drugiej po³owie

Prof. Hubert Or³owski przyjmuje dyplom doktora h.c. UO.

XIX w. dla ideologicznych potrzeb pañstwa pruskiego. W ksi¹¿ce zosta-

³a dokonana synteza nowoczesnego niemieckiego dyskursu o Polsce, ste- reotyp nie tylko nie przesta³ funkcjo- nowaæ w niemieckiej œwiadomoœci, ale pos³u¿y³ do tworzenia nowych.

Inne wa¿ne dokonanie stanowi zainicjowana przez profesora, a reda- gowana od roku 1966 w Wydawnic- twie Poznañskim wspólnie z Christo- phem Kleßmannem, presti¿owa seria wydawnicza „Poznañska Biblioteka Niemiecka”. Do tej pory ukaza³o siê 20 tomów. W myœl za³o¿enia „s¹- siedztwo zobowi¹zuje” kolejne tomy przybli¿aj¹ polskiemu czytelnikowi teksty niemieckich intelektualistów XX w. z zakresu filozofii, kultury, so- cjologii, polityki wraz z komentarza- mi znanych przedstawicieli polskiej i niemieckiej nauki. „Poznañska Bi- blioteka” jest udan¹ prób¹ nawi¹zania polsko-niemieckiego dyskursu inte- lektualnego, wykraczaj¹cego poza trudnoœci w komunikacji jêzykowej.

Profesor Or³owski jest uznanym autorytetem naukowym w Polsce i w krajach niemieckiego obszaru jêzyko- wego. W latach 1976–1977 i 1980 by³ stypendyst¹ Fundacji Aleksandra von Humboldta. Ta presti¿owa fundacja uhonorowa³a go raz jeszcze w roku 1983 nagrod¹ „za zas³ugi dla jêzyka i literatury niemieckiej w Europie

Œrodkowo-Wschodniej”. Z innych

wa¿nych odznaczeñ nale¿y wymieniæ Krzy¿ Honorowy Republiki Austrii I klasy, Nagrodê Braci Grimm czy Medal Goethego. W swej biografii zawodowej ma doœwiadczenia zwi¹- zane z prac¹ jako visiting professor na dwóch zagranicznych uniwersyte- tach, w Kilonii i Grazu. Zasiada w wa¿nych zachodnioeuropejskich gre- miach, stowarzyszeniach i instytu- cjach naukowych oraz kolegiach re- dakcyjnych znacz¹cych czasopism.

Jest miêdzy innymi cz³onkiem prezy- dium Polsko-Niemieckiej Komisji Podrêcznikowej i Rady Instytutu Ba- dañ Niemcoznawczych Uniwersyte- tu w Bochum.

Prof. Hubert Or³owski zabiera g³os we wszystkich sprawach dotycz¹cych polsko-niemieckiego s¹siedztwa. Jest humanist¹ uhonorowanym równie¿ w kraju. Z d³ugiej listy polskich odzna- czeñ pozwolê sobie wymieniæ Krzy¿

Oficerski, czterokrotnie przyznane Nagrody Ministra Edukacji Narodo- wej, Medal Komisji Edukacji Naro- dowej. Prof. Or³owski to nie tylko wybitny uczony, ale tak¿e wspania-

³y pedagog o wielkiej charyzmie, przyjaciel m³odzie¿y i wychowawca dwóch pokoleñ germanistów. Wypro- mowa³ 24 doktorów, tworz¹c w³asn¹ szko³ê humanistyczn¹ o standardach pracy naukowej, odpowiadaj¹cych miêdzynarodowym wymogom. W³a-

œciwie prawie wszyscy polscy germa-

niœci œredniego i m³odszego pokole- nia przyznaj¹, ¿e profesor wp³yn¹³ na ich rozwój intelektualny, i w tym sen- sie czuj¹ siê jego uczniami.

Równie¿ germanistyka opolska zazna³a od poznañskiego literaturo- znawcy du¿o ¿yczliwoœci, mam tu na myœli nie tylko recenzje habilitacyj- ne czy dotycz¹ce dorobku profesor- skiego, ale tak¿e wiele inspiruj¹cych rozmów, pomys³ów konkretnych te- matów badawczych czy wskazówek udzielanych w trakcie konferencji na- ukowych, wyk³adów i indywidual-

nych rozmów. Tutaj na Opolszczy-

Ÿnie, gdzie relacje wynikaj¹ce z pol- sko-niemieckiego, a tak¿e czeskiego pogranicza kulturowo-etnicznego s¹ tak znacz¹ce, ¿e w³aœciwie wybijaj¹ siê do rangi g³ównych tematów ba- dawczych w wymiarze interdyscypli- narnym, niezmiernie wa¿ne jest ws³u- chanie siê w humanistyczne przes³a- nie dzie³a profesora Or³owskiego po to, by na nowo zbadaæ, poznaæ, wre- szcie „odtabuizowaæ” istotê relacji trudnego s¹siedztwa i uczyniæ je nadziej¹, znakiem lepszej przysz³oœci.

Postawa badacza, obarczonego tra- gicznymi doœwiadczeniami, nasta- wionego na m¹dry dyskurs i porozu- mienie miêdzy narodami budzi naj- wy¿szy szacunek.

Za wszystko, co Pan, Panie Profe- sorze, zrobi³ dla nauki polskiej, dla polskiej germanistyki i dla naszego

œrodowiska naukowego, Uniwersytet Opolski sk³ada Panu najwy¿szy ho³d, przyznaj¹c to, co ma najdro¿szego – doktorat honorowy.

Pierwsza moja pokora ma swój pocz¹tek w zderzeniu z bezmiarem dokonañ tekstowych na obrze¿ach ba- dañ literaturoznawczych, a wiêc w pokrewnych dyscyplinach humani- stycznych. We wczesnych latach 90.

rozpoczê³a siê za spraw¹ kontyngen- cji – a wiêc nie ca³kiem przypadku – jedna z moich przygód, która trwa do dziœ. Majsterkowanie przy serii wy- dawniczej pod nazw¹ „Poznañska Biblioteka Niemiecka”, która niedaw- no dobrnê³a do tomu 21., wymusi³o na mnie – niejako ponad potrzeby w³asnej dyscypliny – lekturê dos³ow- nie kilkunastu tysiêcy stron tekstów z dziedzin przeró¿nych: nauk histo- rycznych, filozoficznych i socjolo- gicznych, ba: ekonomicznych, no i –

co zrozumia³e – najszerzej rozumianej eseistyki literac- kiej. Ostatnim tomem „Poznañska Biblioteka” wkroczy³a na teren ca³kiem nowy, mianowicie nauk teologicznych.

Nosi on tytu³ Praeceptores. Teologia i teologowie jêzy- ka niemieckiego.

Ka¿dy z tomów jest wprawdzie oddawany w pacht naukowy okreœlonemu znawcy przedmiotu – ostatni tom

na przyk³ad znakomitemu teologowi, ks. profesorowi Tomaszowi Wêc³aw- skiemu – stan ten nie mo¿e jednak zwalniaæ redaktora serii od lektury przedwstêpnej nie tylko tych tekstów, które nastêpnie wchodz¹ do wydania polskiego, ale równie¿ i tych rozwa-

¿anych wstêp-nie, warunkowo, a po- tem z ró¿nych wzglêdów pomijanych.

(Dodam, ¿e mój wspó³wydawca, nie- miecki historyk Christoph Kleßmann, s³u¿y sprawie g³ównie g³osem dorad- czym.) No i wtedy, w takich momen- tach, nachodz¹ mnie w¹tpliwoœci, czy

– niejako z definicji – potrafiê podo-

³aæ na³o¿onym sobie zadaniom: nie tylko w³aœciwej selekcji tekstów

Ÿród³owych, ale i intelektualnemu oraz autorskiemu zmierzeniu siê z nimi. Towarzysz¹ce tym czynnoœciom poczucie poko- ry jest przy tym dwojakiego rodzaju: podziwu dla – by wprowadziæ modny dziœ termin – bogactwa „dyskur- sów” oraz obaw, czy dany praktycznie czas pozwoli na niezbêdn¹ uwa¿n¹ lekturê korpusu Ÿróde³.

Nie koniec na tym. Przychodzi mi zmierzyæ siê nie tylko z tekstami w oryginale, w jêzyku niemieckim, ale

O potrzebie pokory

wobec bezmiaru tekstów

(fragment wyk³adu prof. Huberta Or³owskiego,

doktora h.c. UO)