Polska bibliografia techniczna

Hanna Jędrzejewska, H.

Zoll-Adamikowa, A. Romanowicza,

R. Kowalik

Polska bibliografia techniczna

Ochrona Zabytków 16/1 (60), 67-68

sta w ie n ię w y n ik ó w badań. P o r ó w n u ­ je zatem p la n y założeń, ich w y m ia ­ ry, ty p y (w za le ż n o śc i od sy tu a cji), czas p o w sta n ia , w r e sz c ie p o szcze­ g ó ln e ele m e n ty ; p od aje sto su n k i pro­ cen to w e, sk a lę ro zp ięto ści w y m ia r ó w itd. (P od ział za m k ó w n ie jest tu k o n ­ se k w e n tn y w sto su n k u do rozw ażań ty p o lo g iczn y ch ; au tor w p row ad za p o jęcie zam ku na teren ie p ła sk im — F lach lan d b u rg). Z e sta w ie n ie tych d an ych p rzek a zu je z p ew n o ścią sz e ­ reg isto tn y ch w ia d o m o ści, jest je d ­ nak, w p ew n y m stop n iu , n ie m e to d y - czne. P rzy k ła d em za sto so w a n ia szer­ szej in terp reta cji fa k tó w je st p o d a ­ na sta ty sty k a b erg fried ó w , gdzie, obok w y lic z e n ia dan ych , są i w n io sk i np. w ie ż e o k rągłe p ozb aw ion e n ie ­ m a l o tw o ró w p o w sta ły g łó w n ie w X I w ie k u , b erg fried y k w a d ra to w e i czw o ro b o czn e poch od zą p rzew a żn ie z w ie k u X II, w ię k sz o ś ć z n ich m a od 1 do 3 k o n d y g n a cji m ieszk a ln y ch . A u tor pom ija n a to m ia st ty p w ie ż y k lin o w e j (z ostrzem ) jak np. w R u d elsb u rg. W o d n iesien iu do p ozo­ sta ły c h ele m e n tó w , au tor ogranicza się do w y lic z e n ia fa k tó w i d anych liczb o w y ch .

S ła b ą stron ą c zęści ogólnej k sią ż k i jest brak a n a lizy u rządzeń ob ron n ych , zarów n o w za k resie p o­ szczeg ó ln y ch e le m e n tó w , jak całego sy s te m u ob ron n ego zam ku. W ieże, b aszty, k u rty n y , ich w z a je m n e u sto ­ su n k o w a n ie , p rop orcje i rytm ro z­ m ieszczen ia , sp osób fla n k o w a n ia , ro ­ dzaj zw ie ń c z e n ia k u rty n i baszt (blanki, gan k i, h u rd ycje i m a- ch ik u ły ), ty p y strzeln ic , o k ien ek ob­

se r w a c y jn y c h — w sz y stk ie te e le ­ m e n ty o d g ry w a ją p rzecież p ierw szo ­ rzęd n ą r o lę w zam ku, jak o b u d ow li obron n ej. N ie w y ek sp o n o w a n a z o sta ­ ła r ó w n ież sp ra w a m o d ern iza cji s y ­ ste m u obrony, p rzech od zen ia z obro­ n y p ion ow ej na czo ło w ą i sta łe pod­ n o szen ie w a rto ści m ilita rn ej zam ­ ków .

N a 167 stro n a ch I tom u pracy W äsch era m ieści się in w en ta rz pro­ b le m o w y p o szczeg ó ln y ch ob iek tów . O m a w ia n y ob szar tery to ria ln y d z ie ­ li W äsch er na trzy zasad n icze o k rę­ gi, w ram ach k tó ry ch p rzyjm u je u k ła d a lfa b e ty c z n y . O kręgi t e to: 1. o b sz a r na p ółn oc i w sch ód od Gór H arzu, 2. obszar Gór Harzu, ich p o­ g ran icza i rejon K y ffh a u sen , 3. ob­ szar m ięd zy rzek am i S a a le i U n ­ stru t. W p row ad zon ego p od ziału autor

b liżej n ie u za sa d n ia i w ła śc iw ie n ie w ia d o m o czy z a w a ż y ły tu a rgu m en ty g eo g ra ficzn e, h isto ry czn e czy ty p o ­ lo g iczn e. P rzy ty m z p rak tyczn ych w z g lę d ó w p od ział ten jest n ie w y g o d ­ ny przy k o r z y sta n iu z in w en ta rza .

P o szczeg ó ln e ob iek ty op isan e są na zasad zie jed n a k o w eg o sch em atu :

1. ty p g eo g ra ficzn y zam ku (w yżyn n y, n izin n y itd.), 2. u sy tu o w a n ie w sto ­ su n k u do rzek i dróg, 3. fu n k cja h i­ sto ry czn a (od m ian y w ła sn o ścio w e), 4. d z;eje o b iek tu (z u w zg lęd n ien iem w zm ia n ek źród łow ych ), 5. opis z a ło ­ ż en ia , z a w iera ją cy za szereg o w a n ie ty p o lo g iczn e ob iek tu , 6. litera tu ra przed m iotu . W zasad zie u k ład ten w y czerp u je ca ło k szta łt zagad n ień zw ią za n y ch z p o szczeg ó ln y m i ze­ sp ołam i. W o p isie założenia z n a jd u ­

ją się w ia d o m o ści na tem at u sy tu o ­ w an ia zam k u w sto su n k u do m iasta, podgrodzia, na tem a t p rzeb iegu d ro ­ g i d o ja zd o w ej, rozm ieszczen ia fos, w a łó w etc .etc. W w y p a d k a ch zam ­ k ó w p rzeb ad an ych b liżej, op is jest bardziej szczeg ó ło w y , z szerszym u w zg lęd n ien iem p o szczeg ó ln y ch e le ­ m en tó w zespołu.

S zczeg ó ln ą u w a g ę p o św ięco n o o siem n a stu zam kom , w y m ien io n y m w tzw . sp isie H ersfeld a (z la t 833^- 899), n iejed n o k ro tn ie od czytu jąc do­ p iero w te r e n ie reszty p ierw o tn y ch założeń. Z am kom tym p o św ięco n e jest w to m ie ilu str a c y jn y m p o ró w ­ n aw cze z e sta w ie n ie p lan ów . P e łn e badania te ren o w e p rzep row ad zon o w k ilk u z a led w ie ob iek tach : E r x le - ben, Q u erfu rcie, Q u edlinburgu, L a - u enburgu, B ern b u rgu i F rey b u rg u (w in w en ta rzu w y ró żn ia ją s ię one k o rzy stn ie). W yn ik i tych badań, o d ­ k ry cia w n ich b u d o w li k a ro liń sk ich , p o zw a la ją p rzyp u szczać, że w e w sz y stk ic h n iem a l zam k ach prace w y k o p a lisk o w e m o g ły b y p rzy n ieść r e w e la c y jn e rezu lta ty .

R easu m u jąc, k siążk a H erm anna W äschera — m im o zastrzeżeń o d n o ­ szą cy ch się g łó w n ie do części o g ó l­ nej te k stu — jest jed n ą z n ie lic z ­ nych prac, w tak szerok iej sk a li u j­ m u jących za g a d n ien ie za m k ó w o k re­ ślo n eg o teren u i sta n o w i cen n y w k ła d do w ied zy o h istorii b u d o w ­ n ictw a obronnego.

Izabella G alicka

POLSKA BIBLIOGRAFIA TECHNICZNA

O b e j m u j e p u b l i k a c j e w y d a n e w P o lsce od r. 1953 na w s z e l k i e t e m a t y te ch n ic zn e , z w i ą z a n e b e z p o ś r e d n io lu b p o ś r e d n io z z a g a d n i e n i a m i i m u ­ z e a l n i c t w a , k o n s e r w a c j i , o c h ro n y z a b y t k ó w i archeologii. J. A N T O N IE W IC Z, Z za g a d n i e ń o c h r o n y z a b y t k ó w w c z e s n o ś r e d n i o ­ w i e c z n e g o b u d o w n i c t w a obro n n eg o na W a r m i i i M a z u r a c h , „ S p raw ozd a­

nia P M A ” 3, W arszaw a 1950, s. 51. K. B IE L E N IN , Z ba d a ń n a d s t a ­

r o ż y t n ą p r o d u k c j ą że la z a w M a ło p o

l-sce. „ S p ra w o zd a n ia a rch eo lo g iczn e” 3,

K ra k ó w —W ro cła w —W arszaw a 1957, s. 91— 106, ilu str. K . B IE L E N IN , D o ty c h c z a s o w e , w y n i k i b a d a ń na s t a r o ż y t n y c h s t a n o ­ w i s k a c h h u t n i c z y c h w r e j o n ie G ó r Ś w i ę t o k r z y s k i c h w r. 1956. „S p ra­ w o zd a n ia a rch eo lo g iczn e” 5, K ra ­ k ó w — W ro cła w — W arszaw a 1959, s. 55—61, ilu str. K. B IE L E N IN , S p r a w o z d a n i e z b a d a ń na s t a r o ż y t n y c h s t a n o w i s k a c h h u t n i c z y c h w re jonie G ó r Ś w i ę t o ­ k r z y s k i c h w 1957 r. „S p raw ozd an ia

a rch eo lo g iczn e” 8, K ra k ó w — W roc­ ła w — W arszaw a 1959, s. 48— 53, ilustr. K. B IE L E N IN , B a d a n ia n a d s t a ­

r o ż y t n y m h u t n i c t w e m ś w i ę t o k r z y ­ s k i m w r. 1958. „S p raw ozd an ia a rch eo lo g iczn e” 11, K ra k ó w — W roc­ ła w — W arszaw a 1960, s. 37— 42, ilu str.

Z. BROCHW ICZ, Id e n t y f i k a c j a

sk r o b i i z w i ą z k ó w b i a ł k o w y c h na

_p r z e k r o ja c h w a r s t w m a l a r s k i c h i z a p r a w . „M ateriały Z a c h o ln io -P o ­ dm orskie” 6, S zczecin 1960, str. 539— 562, ilu str. , S. B U R A T Y N SK I, P a w i l o n ' o c h r o n n y n a d p ie c a m i g a r n c a r s k im i w Z o fip o lu . „Z otch łan i w ie k ó w ” 19,

W rocław —P ozn ań 1950, s. 132— 139. E. CNO TLIW Y , Z b a d a ń n a d r z e ­ m i o s ł e m z a j m u j ą c y m się o b r ó b k ą r o ­ gu i ko ści w e w c z e s n y m ś r e d n i o w i e ­ czu. „M ateriały Z a ch o d n io -P o m o r­ s k ie ” 2, S zczecin 1956, str. 151— 179, ilustr. E. C ZER W IŃ SK A , I. S A D U R - S K A i D. KOZŁO W SK A , P r o m i e ­ n io w c e n is zczą ce p a p ie r z a b y t k o w y .

„A cta m icro b 'o lo g ica P o lo n ic a ” 2, W rocław 1953, s. 160— 164. W. D O M A SŁO W SK I, W ła sn o śc i ż y w i c s z t u c z n y c h o raz ic h z a s t o s o ­ w a n ie do p rac k o n s e r w a t o r s k i c h . r „M ateriały Z a ch o d n io -P o m o rsk ie” 6, . S zczecin 1960, str. 565— 604. T. D ZIEK O N SK I, M e t a łu r g i a m i e d z i i o ło w i u w B ia ło g o n ie w X V I I w ie k u . „K w a rta ln ik h isto rii

k u ltu ry m a te r ia ln e j” 3, W arszaw a 1955, s. 8 6 - 9 4 . W. HO ŁUBO W ICZ i M. K U B A ­ SIEW IC Z, K o ś c i z w i e r z ę c e ź r ó d ł a m i h i s t o r y c z n y m i . „D aw na k u ltu ra ” 1, W rocław 1954, s. 75— 81, ilu str. S. JA SN O SZ , M a t e r i a ł y do w c z e ­ s n o ś r e d n io w ie c z n e g o h u t n i c t w a w W ie lk o p o lsc e . „Sp raw ozd an ia a rch e­

o lo g iczn e” 4, K ra k ó w —W rocław — W arszaw a 1957, s. 191— 201, ilu str,

W. KAC ZM A REK , T e c h n ik a p o-

w r o ź n i c z a i siecia rs k a na p o d s t a w i e z a b y t k ó w M u z e u m P o m o r z a Z a c h o d ­ niego. „M ateriały Z acho In io -P o m o r-

s k ie ” 6, S zczecin 1960, s. 455—496, ilustr.

Z. K A M IE Ń SK A , Z d z i e j ó w t e c h ­

n ik i s z k l a r s k i e j w P o lsc e X V I I I i p ż e r w s e j p o ł o w y X I X w ie k u .

„K w artaln 'k h isto rii k u ltu ry m a te­ r ia ln e j” 3, W arszaw a 1955, s. 687— 751, i 826— 828, ilu str.

K. K A P IT A N C Z Y K , W s p r a w i e

h u t n i c t w a w c z e s n o ś r e d n i o w i e c z n e g o w B iskupinie . D ane a n a l i t y c z n e i te chnologic zne. „Studia w czesn o śred ­

n io w ie c z n e ” 2, W arszaw a— W rocław 1953, s . 127— 136. ...

R. K O W A LIK i I. S A D U R - S K A , M i k r o o r g a n i z m y n is z c z ą c e o p r a w y k s i ą ż k o w e ze s k ó r y . „A cta

m icro b io lo g ica P o lo n ic a ” 5, W roc­ ła w 1956, s. 285— 290.

A. K R U PK O W SK I, B a d a n ia m e ­

ta l o z n a w c z e n a d ż u ż l e m i r u d ą łą ­ k o w ą z T yń ca . „M ateriały sta r o ż y t­

n e ” 1, W arszaw a 1956, s. 51— 52. A. K R U PK O W SK I i T. R EY ­ M A N, B a d a n ia m e t a l o z n a w c z e n a d p r z e k u t y m p ó ł f a b r y k a t e m że l a z a z W i t o w a p o w . P i ń c z ó w i ż u ż l e m d y - m a r k o w y m z I g o ł c m i p o w . M i e c h ó w ,

„ S p raw ozd an ia P M A ” 5, W arszaw a 1953, s. 48— 65, ilu str.

R. KR ZYW IEC , T ech n ologia r z e m io s ła ga rn c a r sk ie g o . Cz. II: h i ­ sto ria pie c a g a rn c a r sk ie g o . P o zn a ń —

W rocław 1954. S k ryp t, 108 s. 106 rycin .

J. LEH M A N N , Z p r o b l e m ó w k o n s e r w a c j i zabytkóto ż e l a z n y c h .

„ M u zea ln ictw o ” 10, W arszaw a—P o z ­ nań 1961, s. 105— 112, ilu str.

J. LE H M A N N , N a m a r g in e s i e

k o n s e r w a c j i w y r o b ó w s r e b r n y c h ze z b i o r ó w M u z e u m N a r o d o w e g o w P o ­ znaniu. „ M u zea ln ictw o ” 10, W arsza­

w a —P ozn ań 1961, s. 113— 118, ilu str. W. l e p i k - k o p a c z y N s k a .

T e m p e r y w o s k o w e . „M eander” 14,

W arszaw a 1959, s. 31—42.

J. P A Z D U R , W s p r a w i e o c h ro ­

n y z a b y t k ó w te c h n ik i. „K w a rta ln ik

h isto rii k u ltu r y m a te r ia ln e j” 5, W arszaw a 1957, s. 6 9 9 —700.

J. P A Z D U R , i A. W IŚL IC K I,

W o k ó ł s p r a w y o c h r o n y z a b y t k ó w p r z e m y s ł u i te c h n ik i. „K w a rta ln ik

h isto rii k u ltu ry m a te r ia ln e j” 4, W arszaw a 1956, s. 3— 11.

J. P IA S K O W S K I, S t o p y że l a z a

w d a w n y c h w ie k a c h . „Z o tch ła n i

w ie k ó w ” 23, W ro cła w —P ozn ań 1957, s. 258—266, ilu str. J. P IA S K O W S K I, H u t n i c t w o i k o w a l s t w o w re j o n ie Ł ę c z y c y w X I I — X I I I w i e k u . „Z otch łan i w ie ­ k ó w ” 25, W ro cła w — P o zn a ń 1959, s. 99—107. J. PIASKOW TS K I, Co d a ją b a d a ­

nia m e t a l o z n a w c z e ź r ó d e ł arch e )lo- gic z n y c h . „D aw na k u ltu r a ” 3, W roc­

ła w 1956, s. 250— 260. - J. P IA S K O W S K I, DtriOTUr w y r o ­ b y d z i w e r o w a n e („ d a m a s c e ń s k i e ”) i ich w y t w a r z a n i e . „Z o tch ła n i w ie ­ k ó w ” 25, W rocław —P o zn a ń 1959, s. 372—377, ilu str. L. R A U H U T . O u z y s k i w a n i u ż e ­ la z a i s t a li p r z e z s t a r o ż y t n e h u t n i c ­ t w o że la zn e . „ S p raw ozd an ia P M A ”

5, W arszaw a 1953, s. 6 6—73, ilu str. Z. R A JE W SK I, T e r e n o w e p r z y ­ b o r y k r e ś la r s k ie . „Z o tch ła n i w ie ­ k ó w ” 24, W roclaw —P o z n a ń 1958, s. 424— 428, ilu str. W. SU REW IC Z i A. W IN C Z A - KIEW ICZ. M e t o d y b a d a n ia p a p ie r u . W arszaw a, 1953. J. SW IEC IM SK I, G a b l o t y w n o ­ w y c h m u z e a c h p r z y r o d n i c z y c h , „M u­

z e a ln ic tw o ” 10, W arszaw a—P ozn ań 1961, s. 119— 124, ilu str. Z. TO M A SZ E W SK I, M e t o d a w i e r c e ń b a d a w c z y c h d la p o t r z e b archeologii. „D aw na k u ltu r a ” 1, W rocław 1954, s. 142— 144, ilu str. W. TUM A LEW IC Z O W A , W y n i k i a n a l i z t k a n i n w y k o p a l i s k o w y c h z N o w e j H u t y — M o g iły . „ P rzegląd a rch eo lo g iczn y ” 11, P o z n a ń — W roc­ ła w 1957, s. 30— 32. A. W Ą SO W IC ZÓ W N A , O b r ó b k a d r e w n a w s t a r o ż y t n e j G recji. „ A rch eo lo g ia ” 9, W a rsza w a —W roc­ ła w 1957, s. 1 8 0 -1 9 7 . J. W O JT A SIK . W c z e s n o ś r e d n i o ­ w i e c z n e w y r o b y ze s k ó r y z n a l e z io n e na s t a n o w i s k u 4 w W o lin ie . „M a­ te r ia ły Z acho I n io -P o m o r sk ie ” 6, S z czecin 1961, str. 159—208, ilu str, T. Ż U R O W SK I, O p . e k a n a d z a ­ b y t k a m i a r c h e o l o g i c z n y m i w Polsce. „D aw n a k u ltu r a ” 1, W ro cła w 1954, s. 94— 95. T. Ż U R O W SK I. P r a c e k o n s e r w a ­ t o r s k i e w K r z e m i o n k a c h O p a t o w ­ s k ic h . „D aw n a k u ltu r a ” 1, W ro cła w 1954, s. 190— 191, ilu str. I. L. Z N A C Z K O -JA W O R SK I, B a ­ d a n ia n a d h is to rią m i t e r i a ł ó w w i ą ż ą ­ c y c h , c e c h y m e t o d y c z n e t y c h ba d a ń i ich z n a c z e n ie d la w s p ó łc z e s n o ś c i . „ C em en t — w ap n o — g ip s”, K ra k ó w 1962, s. 229— 236. H a n n a J ę d r z e j e w s k a ( z e b r a n e p r z e z H. J ę d r z e j e w s k ą , H. Z o l l - A d a m i k ó w ą , A. R o m a n o w i - c z o w ą i R. K o w a l i k a ) . ' 6 8