PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

(1)

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

STUDIA WIECZOROWE / GRUPA 3 / 23-PR-WM-S6-PUE MGR BARBARA CHACZKO

(2)

Informacje dot. organizacji zajęć

 Dane prowadzącego

mgr Barbara Chaczko, barbara.chaczko@uwr.edu.pl

 Konsultacje

Terminy zostaną podane na mojej stronie

 Nieobecności

Do zaliczenia podczas konsultacji

 Zaliczenie

3 pytanie otwarte / 15 min na każde pytanie

(3)

Informacje dot. organizacji zajęć

 Literatura:

J. Barcz (red.), Zasady ustrojowe Unii Europejskiej, wyd. 2, Warszawa 2010;

M. Górka, System instytucjonalny Unii Europejskiej, wyd. 2, Warszawa 2010;

J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012 J. Barcz (red.), Źródła prawa Unii Europejskiej, wyd. 2, Warszawa 2010;

A. Cieśliński, Wspólnotowe Prawo Gospodarcze t. I, Warszawa 2009 Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(4)

Unia Europejska - symbole

Krąg dwunastu gwiazd symbolizuje jedność, solidarność i harmonię pomiędzy narodami Europy

Melodia pochodzi z IX Symfonii skomponowanej przez Ludwiga van Beethovena w 1823 r.

(5)

Unia Europejska - symbole

9 maja 1950 r. francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman przedstawił idee, które stały się podstawą

utworzenia Unii Europejskiej.

Motto UE:

„Zjednoczeni w różnorodności”

 Europejczycy powinni wspólnie działać, aby zapewnić pokój i dobrobyt oraz chronić bogactwo kultur, tradycji i języków w Europie

(6)

Unia Europejska - symbole

Paszport UE Waluta UE

(7)

Państwa członkowskie

1958

Belgia € Niemcy € Francja € Włochy €

Luksemburg € Holandia €

1973

Dania Irlandia €

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii

1981

Grecja €

(8)

Państwa członkowskie

1986

Hiszpania € Portugalia €

1995

Austria € Finlandia € Szwecja

2004

Polska Słowenia € Cypr € Słowacja € Czechy

Estonia € Węgry Litwa € Łotwa € Malta €

(9)

Państwa członkowskie

2007

Bułgaria Rumunia

2013

Chorwacja

Kraje kandydujące:

Albania

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Czarnogóra Serbia Turcja

Potencjalni kandydaci :

Bośnia i Hercegowina Kosowo *

* Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na temat ogłoszenia przez Kosowo niepodległości

(10)

Model prawny integracji europejskiej

Teorie integracji europejskiej

 Koncepcje federalistyczne – zakładały że proces integracji powinien doprowadzić do powstania Stanów Zjednoczonych Europy, ale jednocześnie pozbawić państwa zdolności do efektywnych działań.

 Koncepcje konfederacyjne – zakładały, że proces integracji polegałby na wątłym związku samodzielnych państw, tzw. Europa Ojczyzn.

 Teoria komunikacyjna – integracja jako wspólnota państw określona wysokim poziomem współpracy w wielu dziedzinach, której znaczenie uwarunkowane jest zdolnością do wpływania na komunikację między państwami.

Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(11)

Model prawny integracji europejskiej

 Koncepcja funkcjonalizmu – integracja musi się koncentrować na konkretnych zdarzeniach, potrzebach i funkcjach, ale jednocześnie powinna abstrahować od wszystkich ideologii i dogmatów.

 Koncepcja neofunkcjonalizmu – integracja to wspólne procedury rozstrzygania sporów oraz podejmowania decyzji.

 Integracja pozytywna – budowanie wspólnych instytucji i wprowadzanie wspólnych rozwiązań.

 Integracja negatywna – eliminowanie przez państwa barier utrudniających współpracę ekonomiczną

(12)

Model prawny integracji europejskiej

Proces integracji wg B. Balassy:

STREFA WOLNEGO

HANDLU UNIA CELNA WSPÓLNY

RYNEK UNIA

GOSPODARCZA

PEŁNA INTEGRACJA GOSPODARCZA

(13)

Model prawny integracji europejskiej

Elastyczność? Fragmentacja?

(14)

Model prawny integracji europejskiej

Wraz ze wzrostem liczby państw członkowskich pojawił się problem

„elastyczności” procesu integracji.

 Europa wielu prędkości – różnice w poziomie rozwoju gospodarczego między państwami członkowskimi uzasadniałyby odejście od koncepcji wspólnej realizacji zadań integracyjnych.

 Koncepcja zmiennej geometrii - przestrzenne zróżnicowanie państw członkowskich, spośród których grupa najbardziej wydolna utworzyłaby tzw. twarde jądro UE, a pozostałe państwa – tzw. peryferie.

 Europa a la carte – samodzielny wybór przez państwa członkowskie

obszarów integracji. Źródło :J. Barcz (red.),

Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(15)

Model prawny integracji europejskiej

Pojęcie organizacji międzynarodowej – punkt odniesienia Dwa typy organizacji międzynarodowych:

 Organizacje międzypaństwowe ( GO) – zrzeszają państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego. Działają na mocy umowy międzynarodowej, zawartej przez państwa i mają podmiotowość prawną.

 Organizacje pozarządowe ( NGO) – zrzeszają podmioty prawa krajowego i osoby fizyczne z różnych państw. Działają w oparciu o umowę, ale nie jest ona umową międzynarodową. Najczęściej są to struktury oparte na prawie krajowym, tworzące sieć

międzynarodowych powiązań. Źródło :J. Barcz (red.),

(16)

Model prawny integracji europejskiej

Charakter prawny Unii Europejskiej - przed wejściem w życie Traktatu z Lisbony

 Organizacje międzynarodowe o charakterze międzypaństwowym

 Unia Europejska jako specyficzna struktura międzypaństwowa o charakterze sui generis ( szczególnym), nieposiadająca podmiotowości prawnej, działająca na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej i znajdująca się w rozwoju ( in statu nascendi).

 Unia Europejska została ustanowiona w 1993 r. na mocy art. 1 ( ar. A w pierwotnym brzmieniu Traktatu z Maastricht) Traktatu o Unii Europejskiej.

Pierwotnie jej struktura była złożona pod względem strukturalnym i

prawnym, zgodnie z poniższym rysunkiem. Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(17)

Model prawny integracji europejskiej

(18)

Model prawny integracji europejskiej

Pierwotna struktura Unii Europejskiej obejmowała dwa obszary o różnym charakterze prawnym podzielone na trzy filary. Stąd strukturę Unii określano wówczas jako strukturę filarową lub strukturę świątyni.

 Dwie Wspólnoty Europejskie - Wspólnota Europejska (dawna Europejska Wspólnota Gospodarcza) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) - stanowiły I filar UE. Europejska Wspólnota Węgla i Stali - przestała istnieć 23 lipca 2002 r.

 Wspólnoty - jako organizacje międzynarodowe - spełniały specyficzne kryteria, pozwalające na zakwalifikowanie ich jako organizacji ponadnarodowych. Na rzecz takiej kwalifikacji przemawiała zwłaszcza okoliczność, że utworzyły one samodzielny, autonomiczny porządek prawny oraz mogły stanowić prawo, które wywoływało skutek bezpośredni w sferze wewnętrznej państw członkowskich i

miało pierwszeństwo wobec prawa krajowego. Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(19)

Model prawny integracji europejskiej

Stwierdził to Trybunał Sprawiedliwości w precedensowym wyroku z 15 lipca 1964 r. w sprawie Flaminio Costa przeciwko ENEL. Trybunał

podkreślił, że:

a) państwa członkowskie, ustanawiając WE, utworzyły „samodzielną, europejską władzę publiczną”,

b) w odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych „Traktat ustanawiający EWG stworzył własny porządek prawny”,

c) prawo „wywodzące się z Traktatu [...] nie może być - ze względu na swój specjalny i oryginalny charakter - podważane przez krajowe przepisy

prawne”, ponieważ „podważałoby to podstawy prawne Wspólnoty”. Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(20)

Model prawny integracji europejskiej

 W ramach ówczesnej struktury trójfilarowej UE „Polityki i inne formy współpracy” przewidziane w TUE obejmowały dalsze dwa filary:

chodziło o tzw. obszary międzyrządowe, tj. o Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (II filar UE) oraz Współpracę Policyjną i Sądową w Sprawach Karnych (III filar UE).

 Zasadniczym zadaniem WPZiB (II filar UE) było umocnienie tożsamości UE w stosunkach międzynarodowych, w tym również w dziedzinie polityki bezpieczeństwa i obrony. W ostatnich latach rozwój w dziedzinie objętej II filarem UE jest wyjątkowo dynamiczny. Miał on zapewnić Unii status partnera w procesie decyzyjnym w stosunkach

międzynarodowych w skali globalnej Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(21)

Model prawny integracji europejskiej

 Filar III UE, który obejmował Współpracę Policyjną i Sądową w Sprawach karnych, pierwotnie nosił nazwę „Współpraca w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i spraw Wewnętrznych”. Również w tej dziedzinie rozwój był wyjątkowo dynamiczny. Na mocy Traktatu z Amsterdamu część materii pierwotnego III filaru UE została

„uwspólnotowiona” (tzn. przeniesiona do I filaru UE - włączona do ówczesnego TWE). Od końca lat 90. III filar UE wraz z niektórymi obszarami ówczesnego TWE (Tytuł IV - „Wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób”) określano wspólnym terminem - Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE.

(22)

Model prawny integracji europejskiej

Podstawowa różnica między trzema filarami Unii Europejskiej polegała na tym, że Wspólnoty działające w ramach I filaru UE były organizacjami międzynarodowymi, rządzonymi tzw. reżimem wspólnotowym (a zasób prawny związany z tym obszarem określano jako prawo wspólnotowe, stanowiące główny składnik tzw. zasobu wspólnotowego - acąuis communautaire).

W obszarach UE obejmujących „polityki i inne formy współpracy” (tj. w II i III filarze UE) państwa członkowskie współpracowały natomiast na mocy prawa międzynarodowego - Traktatu o Unii Europejskiej (w ramach tzw.

współpracy międzyrządowej).

(23)

Model prawny integracji europejskiej

Na mocy Traktatu z Lizbony zlikwidowano strukturę filarową Unii i przekształcono ją w jednolitą organizację międzynarodową.

Konsekwencją tej decyzji jest:

 ujednolicenie struktury instytucjonalnej Unii,

 ujednolicenie źródeł unijnego prawa pochodnego,

 ujednolicenie mechanizmu decyzyjnego w Unii oraz

 umocnienie wewnętrznej spójności Unii

(24)

Model prawny integracji europejskiej

Unia ustanowiona na mocy Traktatu z Lizbony jest spójną organizacją międzynarodową:

 „zastąpiła” ona Wspólnotę Europejską

 i jest jej „następcą prawnym” (art. 1 akapit trzeci TUE).

Oznacza to, że wraz ze zlikwidowaniem struktury filarowej w Unii został wprowadzony jednolity reżim prawny (unijny) tożsamy z uprzednim reżimem wspólnotowym.

(25)

Model prawny integracji europejskiej

Charakter prawny Unii Europejskiej - po wejściu w życie Traktatu z Lisbony

 Art. 47. TUE Osobowość prawna Unii - Unia ma osobowość prawną.

 Oznacza to przekształcenie Unii Europejskiej w organizację międzynarodową. Jednocześnie, w art. 1 TUE wskazano, że „Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym”.

 Tym samym zlikwidowano uprzednio funkcjonującą strukturę filarową i przekształcono ją w jednolitą organizację.

(26)

Model prawny integracji europejskiej

Unia Europejska ma podmiotowość prawnomiędzynarodową, w szczególności:

 prawo do zawierania umów międzynarodowych (ius tractatuum),

 prawo legacji (ius legationis), czyli prawo wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych państw trzecich (art. 221 TFUE),

 prawo przystępowania do organizacji międzynarodowych oraz zdolność procesową.

(27)

Model prawny integracji europejskiej

Unia Europejska ma również podmiotowość prawną w rozumieniu prawa krajowego państw członkowskich.

 Artykuł 335 TFUE stwierdza, że w każdym z państw członkowskich Unia posiada „zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie przyznawanym przez ustawodawstwa krajowe osobom prawnym”.

 Artykuł ten zastrzega również, że Unia może zwłaszcza nabywać i zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz stawać przed sądem. W tym celu reprezentowana jest głównie przez Komisję Europejską oraz przez pozostałe instytucje unijne w ramach ich autonomii

administracyjnej. Źródło :J. Barcz (red.),

(28)

Model prawny integracji europejskiej

 Przypomnieć należy, że samodzielność - jako organizacja międzynarodowa zachowuje w dalszym ciągu Euratom.

 Nie został on objęty Unią. Jego powiązanie prawne z Unią jest takie samo jak uprzednio między dwiema Wspólnotami, tj. Euratomem i Wspólnotą Europejską.

 Do zakwalifikowania Unii Europejskiej jako organizacji międzynarodowej (typu międzypaństwowego) nie ma znaczenia zaliczenie w przeszłości Wspólnot Europejskich do organizacji ponadnarodowych - po wejściu w życie Traktatu z Lizbony kwalifikacja taka dotyczy Unii Europejskiej, która stała się następcą prawnym

Wspólnoty Europejskiej (art. 1 akapit 3 TUE). Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(29)

Model prawny integracji europejskiej

Do szczególnych cech organizacji międzynarodowej typu ponadnarodowego można zaliczyć:

 szczególną koncentrację kompetencji;

 uzyskanie znaczącej autonomii własnego porządku prawnego - wywieranie skutku bezpośredniego przez nadające się do tego normy pierwotnego i pochodnego prawa organizacji oraz w zasada pierwszeństwa norm organizacji wobec prawa krajowego państw członkowskich;

 szczególny proces decyzyjny, odnoszący się do stanowienia aktów prawa pochodnego: m.in. ograniczający inicjatywę legislacyjną do instytucji organizacji ponadnarodowej (Komisja Europejska) oraz możliwość podejmowania decyzji większością kwalifikowaną (Rada) przy wzmocnionej kontroli demokratycznej ze

strony instytucji parlamentarnej (Parlament Europejski); Źródło :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 3, Warszawa 2012

(30)

Model prawny integracji europejskiej

 zapewnienie jednolitości stosowania prawa organizacji międzynarodowej przez własne organy sądowe oraz wykonywanie skutecznego nadzoru nad zagwarantowaniem przez państwa członkowskie efektywności tego prawa w sferze wewnętrznej;

 rozwój specyficznej, głębokiej i obejmującej wszystkie dziedziny działania organizacji

 współzależności między organizacją a państwami członkowskimi (między sferą ponadnarodową a sferą państwową); jak zobaczymy, fenomen kompleksowej współzależności integracyjnej stanowi główny wyróżnik organizacji ponadnarodowej

(31)

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ