Łąki i Pastwiska. Kamil Pranczk

Łąki i

Pastwiska

Kamil Pranczk

Użytki Zielone

Użytki zielone, czyli łąki i pastwiska wieloletnie

(trwałe) oraz krótkotrwałe (przemienne) mają duże znaczenie gospodarcze – stanowią podstawowe źródło wysokowartościowych pasz dla zwierząt trawożernych w postaci zielonek, sianokiszonek i siana oraz odgrywają bardzo ważne funkcje

przyrodnicze.

W 2015 r. użytki trwałe zielone zajmowały 3093 tys.

ha z czego 2658 tys. ha stanowiły łąki trwałe. Średni plon zielonki w przeliczeniu na siano ze wszystkich pokosów wyniosły 41.9 dt/ha, a zbiory 11.1 mln t.

Zebraną zielonkę w 57 % przeznaczono na siano, 21% na sianokiszonkę, 9% na bieżące skarmianie, a 13% było użytkowane jako pastwisko.

Pastwiska trwałe zajmowały 435 tys. ha, średnie plony 126 dt/ ha, a zbiory 6,4 mln t.

Typologia Trwałych użytków zielonych

Ze względu na warunki w jakich kształtowały się zbiorowiska trawiaste, użytki zielone dzielimy na:

-naturalne; stworzone przez naturę, bez ingerencji człowieka, czyli koszenia, spasania oraz nawożenia i innych zabiegów uprawowych

- Sztuczne (antropogeiczne) których zbiorowiska

ukształtowały się z czasem pod wpływem działania człowieka; koszenia, spasania oraz nawożenia i

innych zabiegów agrotechnicznych

Ze względu na czas trwania użytkowania wyróżnia się łąki:

trwałe — użytkowane trwale lub w okresach wieloletnich,

przemienne — użytkowane krótko i

ujmowane w płodozmiany polowe.

Ze względu na położenie wyróżnia się łąki:



niżowe dolinowe,



niżowe pozadolinowe,



górskie.

Największe znaczenie mają łąki niżowe położone do 300 m. n.p.m. i dzielą się na:

-grądowe (grądy) — położone w miejscach suchych, zależne od opadów, optymalne

użytkowane kośno-pastwiskowe

-zalewane (łęgi) — położone w dolinach rzek na terasach zalewowych, cechują się zmiennymi warunkami wodnymi,

-bagienne i pobagienne (bielawy i

murszowiska) — położone w miejscach o wysokim poziomie wód, zwykle

stagnujących.

Możliwości produkcyjne użytków zielonych

Przy doborze gatunków traw i roślin motylkowatych na użytki zielone w ramach nowych zasiewów lub renowacji

zdegradowanych łąk i pastwisk (zbiorowiska opanowane przez trawy małowartościowe i uciążliwe chwasty, o niskich

plonach, rozluźnionej darni), należy uwzględnić: trwałość użytku, sposób użytkowania (kośny, pastwiskowy, zmienny), rodzaj gleby, uwilgotnienie, intensywność użytkowania

(połączoną z odpowiednim poziomem nawożenia azotem), konkurencyjność poszczególnych gatunków i ich rytm

rozwojowy. Właściwy dobór gatunków i odmian do mieszanek decyduje w dużej mierze o produktywności łąki lub pastwiska, okresu ich użytkowania i jakości uzyskiwanej biomasy. Zaleca się stosowanie mieszanek traw z roślinami motylkowatymi, gdyż odznaczają się one większą wartością pokarmową w

porównaniu do mieszanek składających się tylko z traw.

Intensyfikacja produkcji sprzyja

oszczędnej gospodarce wodnej roślin

Po okresie zimowym najmniejsze niedobory wody w glebie występują wiosną w kwietniu i maju. Właściwe nawożenie w

tych warunkach przy umiarkowanych temperaturach powoduje szybki wzrost traw. Rośliny intensywnie nawożone mogą

wówczas wydać wysoki plon od 4,0 do 6,0 t siana z ha przy niskim zużyciu wody na jednostkę masy. Na łące o dobrym zadarnieniu szybsze wykorzystanie wilgoci z profilu glebowego stwarza jednocześnie możliwości magazynowania większych opadów majowych i wykorzystania ich przez rośliny. Na łące o małym zadarnieniu i niskich plonach opady te w znacznej części przesiąkają do głębokich warstw gleby i są tracone dla

produkcji roślinnej. W okresie letnim odrost traw na terenach niepodlegających zalewom zależy od opadów i tylko w latach wilgotnych są dobre warunki dla wzrostu roślin.

Intensyfikacja produkcji sprzyja oszczędnej gospodarce wodnej roślin

W latach posusznych odrost traw jest wolniejszy, ale po deszczach, nawet krótkotrwałych, nawozy są dobrze wykorzystywane przez rośliny i w rezultacie można uzyskać dość duże plony drugiego pokosu (2,0–4,0 t siana z ha). Jesienny odrost runi jest

najmniejszy, często przeznaczany na wypas bydła. W Polsce jest wiele łąk w siedliskach okresowo suchych o niskiej wydajności. Istnieją duże możliwości

podniesienia ich produkcyjności przez intensywne nawożenie, poprawę składu botanicznego oraz prawidłowe użytkowanie.

Konserwacja runi łąkowej

Uzyskanie siana i kiszonek dobrej jakości wymaga przestrzegania zaleceń agrotechnicznych oraz przeprowadzenia konserwacji runi w sposób gwarantujący ograniczenie strat składników

pokarmowych. Jednym z warunków uzyskania dobrego siana jest właściwy termin koszenia runi, szczególnie pierwszego

wiosennego odrostu, w którym występuje stosunkowo dużo pędów kwiatostanowych, drewniejących w miarę rozwoju, co wpływa na zmniejszenie ilości strawnych składników w paszy.

Łąki, z których chcemy zebrać trzy pokosy, powinny być koszone pierwszy raz w fazie pełni kłoszenia (całkowicie widoczne

kwiatostany), a łąki bardziej intensywnie użytkowane, tj.

czterokośne, zakładane na gruntach ornych (przemienne) – w fazie początku kłoszenia gatunków traw dominujących w runi (trawy w tej fazie rozwojowej przeznaczane są także do

zakiszania).

Termin Koszenia

Opóźnienie terminu koszenia powoduje zmniejszenie zawartości białka ogólnego i zwiększenie ilości włókna surowego w

roślinach, ogranicza odrost drugiego pokosu i umożliwia

rozsiewanie się chwastów. W większości regionów Polski zbiór pierwszego pokosu przypada na koniec maja, w centralnej części – przed 20 maja. Termin koszenia kolejnych odrostów zależy od szybkości odrastania roślin oraz pogody i zwykle przeprowadzany jest po 6–8 tygodniach w stosunku do poprzedniego pokosu. Trawy wykształcają wówczas mało

pędów kwiatowych, więc uzyskana pasza jest bardziej zasobna w białko i sole mineralne. Drugi pokos można zebrać między 5 a 10 lipca, a trzeci od 10 do 20 września. Ostatni pokos powinien być przeprowadzony na co najmniej 40 dni przed wystąpieniem ujemnych temperatur, aby rośliny mogły zgromadzić

odpowiednią ilość materiałów zapasowych i składników mineralnych. Ruń łąkową należy kosić na wysokość 5–6 cm (ściernisko pozostaje zielone).

Koszenie

Zbyt niskie, powtarzające się koszenie osłabia rośliny

(pozbawienie traw dolnych części łodyg, zawierających substancje zapasowe), co ogranicza odrastanie runi i może spowodować wypadanie roślin wrażliwych,

zwłaszcza traw wysokich. Zielonka może być wówczas łatwiej zanieczyszczona glebą i różnymi bakteriami w niej zawartymi, które mogą niekorzystnie wpłynąć na proces kiszenia oraz być niebezpieczne dla zdrowia zwierząt. Zbyt wysokie koszenie powoduje natomiast straty plonu. Do koszenia najlepiej wykorzystywać

kosiarki rotacyjne ze spulchniaczem lub zgniataczem pokosów z tzw. deflektorem, dzięki czemu masa roślinna jest równomiernie rozłożona na całej szerokości

koszenia. Umożliwia to skrócenie czasu suszenia roślin na łące (połamanie i naruszenie powierzchni łodyg ułatwia odparowanie wody z roślin) oraz ogranicza straty.

Łąki i pastwiska, jak i inne użytki zielone, co kilka lat wymagają renowacji. Jeśli zdecydujemy się na likwidację starej łąki, możemy wiele zyskać.

Na rynku pojawiają się coraz nowsze, bardziej wydajne mieszanki traw, a specjaliści zalecają

bardziej sprawdzone metody podczas zakładania nowych użytków zielonych.

W ostatnich latach warunki atmosferyczne nie rozpieszczały polskich użytków zielonych

i hodowców bydła mlecznego produkujących sianokiszonkę. Trawy schły lub gniły na

pastwiskach i łąkach, a plony traw pastewnych były niezbyt wysokie. Łąki i pastwiska raz na kilka lat wymagają renowacji, aby plon z hektara

użytków zielonych był jak najwyższy. Zakładanie nowych użytków zielonych zwiększy plon nawet o 2,6 t masy zielonej lub 416 kg czystego

białka! A wszystko zależy od dobrania odpowiedniej mieszanki traw do danego

siedliska – nie zawsze korzystnego (gleby torfowe, zalewowe, przesuszone).

Optymalny termin i warunki

atmosferyczne na zakładanie nowych użytków zielonych

1. Wczesna wiosna

– Cięższe gleby wymagają jesiennej orki na potrzeby

zakładania użytków zielonych, tak aby ziemia zimą dobrze przemarzła, ponieważ mróz ma działanie

strukturotwórcze. Dopiero wtedy na wiosnę można przeprowadzić zabieg uprawek przedsiewnych. Na

glebach lekkich można wszystkie zabiegi wykonać wiosną i również zasiać odpowiednie trawy pastewne.

Optymalny termin i warunki

atmosferyczne na zakładanie nowych użytków zielonych

2. Późne lato

– Mieszanka traw może być wysiana do połowy

września, wtedy będziemy mieć pewność, że trawa zdąży wykiełkować i osiągnąć fazę 3 liści, która pozwoli jej

bezpiecznie przezimować. Niestety nie każdą glebę można dobrze uprawić jesienią, szczególnie cięższe stanowiska. Późnym latem na glebach lekkich

z powodzeniem można siać trawę pastewną, z dobrym efektem dla zakładania czy rekultywacji łąk i pastwisk.

Przy zakładaniu użytków zielonych lub rekultywacji łąki lub pastwiska trzeba pamiętać, że:

 temperatura gleby nie może być niższa niż 6°C, optymalna 8–10°C

 musimy pamiętać, że rośliny muszą mieć zapewniony odpowiedni czas kiełkowania

 Przy zakładaniu łąk lub pastwisk należy pamiętać, że trawy kiełkują w zależności od gatunku od 5–7 dni do 28–30 dni. Dlatego lepiej użytkować

mieszanki traw pastewnych, bo jeśli mamy różne gatunki, to siewki będą się pojawiać

równomiernie.

 wilgotność gleby musi być optymalna – nie może być ani zbyt sucho (latem), ani zbyt wilgotno

(wiosną).

Dobór odpowiedniej mieszanki traw należy dostosować do:

 klasy gleby pod użytki zielone i jej pH,

 rodzaju terenu (łąki podmokłe, przesychające, torfowe),

 sposobu użytkowania (pastwisko, łąka kośna).

Ponadto musimy wziąć pod uwagę, że plon zielonej masy zależy od gatunków traw

w mieszance, oczywiście od warunków atmosferycznych, ale również od jakości nasion. To bardzo istotny czynnik jeśli chodzi

o zakładanie łąk lub pastwisk, czy innych użytków zielonych.

Mieszanka traw wysiewana na nowo zakładanych pastwiskach musi być:

 odporna na mróz, wilgoć i suszę,

 wysokoplonująca, o szybkim odroście,

 smakowita, o dobrej wartości odżywczej,

 odporna na przygryzanie.

Rośliny wskazujące

 azot: gleba bogata: mozga trzcinowata, perz właściwy, wiechliny zwyczajna i błotna, kłosówka wełnista, barszcz zwyczajny, szczaw tępolistny, pokrzywa zwyczajna. Gleb ubogich w azot: trzęślica modra, kłosówka miękka,

izgrzyca przyziemna, koniczyna pogięta.

 fosfor: gleba bogata : wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyna biała i białorożowa, ostrożeń warzywny, mniszek pospolity. Ubogie w fosfor: bliźniczka psia trawka, drżączka średnia, śmiałek darniowy, złocień właściwy.

 potas: gleba bogata : kupkówka pospolita, mozga

trzcinowata, barszcz zwyczajny, ostrożeń warzywny. Gleb ubogich: trzęślica modra, drżączka średnia, śmiałek

darniowy.

 Zasady nawożenia azotem: zmniejszenie dawki na glebach torfowych. Maksymalny poziom nawożenia- plon krańcowy 1kg azotu nie mniej niż 10 kg suchej masy (2-3 krotny zysk energii w plonie). Zmniejszenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi. Dzielenie dawki azotu na części (pod odrost max 60-

70kg/ha)kryterium nawożenia jest obecność N- NO₃ poniżej 0,2% w s.m.

 Formy nawozów azotowych na UZ:

 -mineralne: saletrzane (saletra wapniowa), saletrzano- amonowe (saletra amonowa, saletrzak, Salmag), mocznik, RSM, agramid, dicyjanoamid.

 -organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, wermikompost.

Zasady nawożenia UZ fosforem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi.

Stosować jednorazowo jesienią lub wczesną

wiosną. Uwzględnić niska przyswajalność fosforu przez rośliny łąkowe 40-60%.

Formy nawozów fosforowych na UZ:

 - mineralne: Granulowane superfosfaty prosty, potrójny, magnesowany (na glebach o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym). Mączka

fosforytowa (na gleby kwaśne, torfowe).

 - organiczne: obornik, kompost. –naturalne:

gnojownica, gnojówka, obornik

Zasady nawożenia UZ potasem: zwiększenie dawki na glebach torfowych. Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowych w runi.

Dzielenie dawki potasu (pod odrost max 50kg/ha).

Kryterium nawożenia jest obecność potasu na optymalnym poziomie 1,7% w s.m. Uwzględnić luksusową przyswajalność potasu 90-100%.

Ograniczyć dawkę na pastwiskach 20kg/ha ze względu na obecność odchodów.

Formy nawozów potasowych na UZ:

 -mineralne: sole potasowe (60%), siarczan potasu, kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex.

 organiczne: gnojowica, gnojówka, obornik, kompost.

 Nawożenie magnezem: ważne wiosna zwłaszcza na pastwiskach. Głównym źródłem Mg jest wapno

magnezowe dostarczone wystarcza na 2-3 lata.

Nawożenie siarczanem magnezu najskuteczniej

likwiduje niedobory Mg. Nawożenie solą kizerytowo- karnalitową uzupełnia zasobność gleby w ten

składnik. Stosowanie Mg w nawozach wieloskładnikowych.

 Zasady nawożenia mikroelementami UZ: na pastwiska z niedoborem runi kobalt (0,08-0,1 mg/kg s.m.)

aplikować siarczan kobaltu oraz chelat- jako

domieszkę do superfosfatu. Gdy w runi jest powyżej 0,1-0,5 mg selenu w kg s.m. należy nawozić pastwiska selenianem sodu. Na zagospodarowanych

pomelioracyjnie UZ na glebach torfowych stosować siarczan miedzi

Wapnowanie UZ:

Celem wapnowania jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości wierzchnich warstw gleby. Optymalny dla wzrostu i rozwoju roślinności łąkowej przedział pH gleby w KCL:

 - dla gleb mineralnych 5.5-6

 - dla gleb organicznych 4.5-5

 Wapnowanie należy zastosować przy pH:

 - dla gleb mineralnych <4.5

 - dla gleb organicznych < 3.5-4.

 Zasady racjonalnego wapniowania UZ: dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy. Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1.5 t CaO/ha. W odstępach, co 6 lat. Częstotliwość stosowania- im lżejsza gleba tym należy częściej wapnować, lecz

mniejszymi dawkami. Stosowanie odpowiedniej formy nawozu,

ponieważ jest nią węglan wapniowy, a przede wszystkim wapniowo- magnezowy oraz niekiedy siarczan wapniowy. Wybór optymalnego terminu stosowania. Na ogół jest nim okres powegetacyjny- zwłaszcza późną jesienią lub wczesną wiosną. Możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją UZ zwłaszcza z wykorzystaniem metody pełnej uprawy.

Nawóz wapniowy- wapń wolno przemieszcza się w głąb gleby- 2-4cz na rok. Rodzaj sprzętu używanego do wapnowania.

Nawożenie organiczne- zasady stosowania gnojowicy na UZ: wysokość dawki wg pobierania składników pokarmowych i intensywności użytkowania oraz warunków pogodowych (w latach wilgotnych wyższe dawki). Dla

zachowania właściwego składu florystycznego runi roczne dawki

odpowiednio rozcieńczonej gnojowicy (5-6%sm) na wysoko wydajne łąki nie powinny przekraczać 100m³/ha. Przy stosowaniu 20-25m³/ha pod każdy odrost. Na pastwiskach poziom nawożenia gnojowicą musi być odpowiednio mniejszy 50-70m³/ha. Wyższe dawki powodują zwykle obniżenie

smakowitości, pogarszające wykorzystanie runi przez pasące się zwierzęta.

Najlepszym terminem stosowania gnojowicy jest okres wiosenny- przełom marca i kwietnia. Wykorzystanie azotu dochodzi wtedy do 60%, a potasu do 100%. Podczas gdy latem wykorzystanie azotu wynosi 25-40%, a potasu 60-80%. W okresie wegetacji rozlewać gnojowicę bezpośrednio po wypasie lub skoszeniu runi stosując umiarkowane dawki. Bez obawy zabrudzenia roślin można rozlewać gnojowicę przez 10 dni po skoszeniu runi. Nie należy stosować gnojowicy w okresie jesienno- zimowym. Właściwe warunki

pogodowe: zimno, pochmurno, wysoka wilgotność względna, małe promieniowanie słoneczne, słaby wiatr lub bezwietrznie. Wprowadzać

gnojowicę możliwie jak najniżej gleby w postaci dużych kropel lub do gleby poprzez iniekcję. Na gleby mineralne najlepiej z przyrządami nacinającymi darń i wprowadzającymi nawóz do gleby. Na organiczne o mniejszej

pojemności i zmniejszonym nacisku jednostkowym na darń wprowadzające nawóz do jej wnętrza. Przed napełnieniem beczkowozu należy wymieszać w nim gnojowicę. Nie gnojowicować UZ położonych na terenach podmokłych.

Znaczenie obornika na UZ- oddziaływanie na ruń:

 nawozowe: dostarcza i wyrównuje dysproporcje składników pokarmowych (makro i mikroelementów). Wpływa na wzrost plonów nie tylko w roku

następnym po zastosowaniu lecz następczo w dalszych latach.

 fizyczne: chroni rośliny przed wymarzaniem i suszą. Przedłuża okres wegetacji. Poprawia bilans wilgotności w glebie.

 biologiczne: stabilność składu botanicznego runi. Wzrost udziału roślin

motylkowatych drobnonasiennych (koniczyna, konietlica). Zwiększenie masy korzeniowej. Pobudzenie krzewienia się traw, przez co wpływa na

zagęszczenie się darni i umożliwia szybsze zamknięcie jej uszkodzeń.

Oddziaływanie obornika na glebę: poprawia fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby. Przyczynia się do aktywacji mikroflory (10-20t/ha) i fauny glebowej- 2t dżdżownic przerabiających 50-60t masy glebowej/ha).

Zasady stosowania obornika na TUZ: najkorzystniejszym terminem na łąki i pastwiska jest listopad bo:

 rośliny są już w stanie spoczynku.

 część azotu w formie amonowej jest absorbowana przez glebę; niska temp. i wilgotna łąka zabezpiecza przed jego ulatnianiu się w powietrzu.

 jesienią i zima do gleby przechodzi ok. 60% potasu, 60% fosforu, 50% azotu.

 Dawki obornika 30-40t/ha co 3-4 lata. Dobre efekty daje stosowanie

mniejszych dawek na zmianę z nawożeniem mineralnym. Przy stosowaniu dużych dawek- wczesna wiosną zgrabić resztki słomy obornik powinien być przefermentowany i drobny. Nie stosować obornika zbyt wysuszonego.

Przyczyny degradacji UZ:

 -czynniki siedliskowe- niezależne od użytkowania (susze, zalewy w nietypowym czasie i siedlisku,

niekorzystne warunki w okresie zimy, dziki, norniki).

 -błędy w użytkowaniu: nadmiar lub brak nawożenia mineralnego zwłaszcza azotem, nieumiejętne

stosowanie gnojowicy, stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu, nieodpowiednia wysokość i częstotliwość koszenia runi, zła gospodarka pastwiskowa.

Strategie i metody renowacji UZ:

 - renowacja runi pierwotnej- nawożenie, herbicydy, pielęgnacja i użytkowanie.

 - częściowa renowacja darni- podsiew.

 - pełna renowacja darni- siew bezpośredni, pełna uprawa.

Warunki określające stosowanie strategii

kierowania runią pierwotną w renowacji UZ:

 - ruń zachowuję zdolność reagowania na składniki pokarmowe zawarte w nawozach.

 - brak w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczania za pomocą

herbicydów.

 - dobre uwilgotnienie gleby.

Technika stosowania herbicydów w zwalczaniu chwastów na UZ:

 - tradycyjne (herbicydy selektywne i ich mieszanki, pochodne fenoksykwasów, Fernando, Chwastox).

 - proekologiczna (herbicydy nie selektywne- Roundup

 Łączenie stosowania herbicydów z innymi metodami renowacji (nawożenie, podsiew).

Przykładowy dobór gatunków

- trawy o szybkim tempie początkowego wzrostu i rozwoju: życica trwała,

wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły.

- rośliny motylkowate: koniczyna biała, łąkowa i szwedzka (biało-różowa).

- zioła łąkowe: kminek zwyczajny, babka lancetowata, krwawnik pospolity

Rodzaje podsiewu

 Podsiew tradycyjny- wprowadzenie nasion na powierzchnię UZ bez próby ich precyzyjnego umiejscowienia w darni,

najczęściej po częściowym mechanicznym lub chemicznym jej uszkodzeniu. Metody: ręcznie, siewnikiem zbożowym, rzutowo, rozsiewaczem nawozów mineralnych, aplikatorem gnojowicy.

 Podsiew nowoczesny- wprowadzenie nasion bezpośrednio w darń UZ z wykorzystaniem specyficznych maszyn zwanych siewnikami darniowymi.

 Systemy nowoczesnego podsiewu:

 - rotacyjne oparte na gryzakowaniu darni: glebogryzak, parowy.

 - szczelinowe oparte na rozrywaniu darni: sprężynowo-zębowy, kultywatorowy, redlinowy.

 Szczelinowe oparte o nacinanie darni: talerzowy, nożowy.

 Najważniejsze elementy metody pełnej uprawy:

 Pocięcie starej darni, głęboka orka z krojem talerzowym i dokładnym

odwróceniem skiby, nawożenie makroskładnikami, ewentualne

wapnowanie, zabiegi doprowadzające glebę do siewu, siew nasion, pielęgnacja powschodowa.

Najważniejsze elementy metody siewu bezpośredniego.

 Chemiczne zniszczenie starej darni,

usunięcie nadmiaru zeschłej biomasy, nawożenie makroskładnikami lub

wapnowanie, siew nasion siewnikiem

darniowym, pielęgnacja powschodowa.

Gatunki roślin łąkowych przydatne do siewu na UZ: życica wielokwiatowa, westerwoldzka, mieszańcowa, życica

trwała- tetraploidalna, stokłosa uniolowata, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły,

lucerna siewna, mieszańcowa, koniczyna łąkowa, biała, perska.

Zalety użytkowania pastwiskowego:

 - ruń pastwiskowa stanowi źródło pełnowartościowej paszy pod względem pokarmowym.

 - żywienie dostosowane do specyfiku fizjologii trawienia przeżuwaczy

 - wysoka produktywność zwierząt z paszy podstawowej

 - brak ujemnych zmian jakościowych w paszy

 - najniższe koszty produkcji paszy

 - ułatwienia w organizacji pracy i oszczędność czasu pracy

 - możliwość wykorzystania UZ na nie nadających się do koszenia oraz odrostów zbyt niskich

 - zdrowy sposób chowu zwierząt, mniejsza jałowość oraz podatność na choroby nóg i wymion

 - czas na remont, sprzątanie budynków inwentarskich w określonych warunkach możliwość chowu bez obór

 - ograniczenie nakładów związanych z nawożeniem w gospodarstwie

 - uzyskanie zbitej darni, ważnej zwłaszcza w ochronie krajobrazu rolniczego

 - poprawa aspektu krajobrazowego terenów rolniczych.

Wady użytkowania pastwiskowego:

 - lokalizacja pastwisk dla krów mlecznych w pobliżu obór do 1,5km.

 - wysokie wymagania odnośnie organizacji wypasu.

 - wyższe w porównaniu do koszenia straty paszy (niedojady).

 - możliwość zachorowania na specyficzne dla żywienia pastwiskowego choroby.

 - zagrożenia dla zwierząt wynikające z obecności owadów

 - ograniczają możliwość wypasu powierzchni zbyt uwilgotnionych

 - stres związany z ekstremalnymi zmianami pogody

 - koncentracja wcieleń w okresie jesiennym przy codziennym wypasie krów

 - wyższe nakłady w razie konieczności izolacji pojedynczych zwierząt

 - braki nawozów organicznych niezbędnych do nawożenia GO w gospodarstwie.

Sianokiszonka

Zakiszenie zielonej masy uważa się obecnie za jedyną racjonalną i uzasadnioną ekonomicznie metodę konserwacji pasz objętościowych dla przeżuwaczy. Dobrze sporządzona sianokiszonka daje gwarancję, że nasze "Krasule" odpłacą nam produkcją dużych ilości zdrowego mleka.

1. Właściwy termin zbioru

 - trawy - od początku do pełni kłoszenia wiodących gatunków traw.

 - motylkowe - lucerna, Koniczyna czerwona w czystym siewie lub w mieszance z trawami - od pączkowania do początku kwitnienia

motylkowatych,

 - zielonki strączkowe - faza strąka płaskiego,

 - mieszanka zbożowa lub zbożowo-strączkowa

2. Skoszoną trawę rozrzuca się jeszcze podczas koszenia lub bezpośrednio po jego zakończeniu, by jak najszybciej rozpocząć podsuszanie.

Docelowa zawartość suchej masy powinna

wynosić 30-35% (jeśli materiał będzie zakiszany na pryzmie, czy silosie przejazdowym), bądź 45% (w przypadku zakiszania w belach). Czas podsuszania w warunkach słonecznej pogody 1-1,5 dnia po 2 lub 3 krotnym przetrząsaniu zielonki. Bardzo

pomocna przy sprawdzaniu zawartości suchej masy jest "reguła praczki". Jeśli podczas

wykręcania roślin nie wydobywa się z nich płyn, zaś ręce stają się wilgotne - trawa zawiera

zalecaną zawartość suchej masy na poziomie 30%.

3. Czystość zakiszanego surowca. Zielonki

zanieczyszczone ziemią nie są dobrym surowcem kiszonkarskim. Wynika to z faktu wprowadzenia dużej ilości bakterii "szkodliwych", czyli tych, które produkują kwas masłowy.

4. Po zgrabieniu w wały podsuszoną zielonkę, zbieramy przyczepą samozbierającą ( w

przypadku zakiszania na pryzmie lub w silosie przejazdowym) lub belujemy prasą belującą z aplikatorem (dozownikiem) do zakiszania pasz.

 5. Szybkość sporządzenia kiszonki i zamknięcia silosu (pryzmy) jest czynnikiem decydującym o jej jakości.

Dlatego napełnienie silosu (pryzmy) nie powinno

trwać dłużej niż 1-2 dni kolejnymi warstwami grubości ok. 25 cm. Na zakiszaną masę nanosimy zakiszasz w formie roztworu wodnego wykorzystując np. konewkę lub opryskiwacz plecakowy. Następnie dokładnie

ugniatamy używając np. ciągnika.

 6. Zbiornik silosowy (pryzmę) dokładnie

zabezpieczamy folią kiszonkarską przed dostępem powietrza (fermentacja kwasu mlekowego -

konserwująca pasze, wymaga warunków

beztlenowych), a pod folię dajemy warstwę 15 cm słomy dla ochrony kiszonki przed wpływem

czynników atmosferycznych ( zapobiega pleśnieniu wierzchniej warstwy biomasy).

Belę sianokiszonki możliwie jak najszybciej owijamy folią do sianokiszonek.

7. Z wieloletnich obserwacji jednoznacznie wynika, iż najlepsze rezultaty uzyskuje się stosując

preparaty chemiczne oparte na kwasie

mrówkowym. Dla ułatwienia procesu kiszenia zaleca się stosować środek konserwujący typu:

GRASSACID P w stężeniu od 4% do 10% (4l -10l preparatu i 96l - 90 l wody). Jest to kompozycja

kwasu propionowego, mlekowego i mrówkowego z solami organicznymi (propionian wapnia,

propionian sodu). Stężenie preparatu uzależnione jest od jakości i rodzaju zakiszanego surowca oraz od stosowanej technologii. Dodatkowo preparat ten zmniejsza straty powodowane uszkodzeniem folii na belach czy na pryzmie

Folia do sianokiszonki powinna zapewniać

długotrwale stabilne warunki zakiszanej paszy, tak aby nawet po upływie kilkunastu miesięcy nie

zachodziły w niej procesy gnilne, ani obniżenie wartości odżywczej.

 Folia powinna być;

 szczelna

 o odpowiedniej kleistości

 odporna na rozciąganie

 odporna na przebicie

 wytrzymała

 odbijająca promienie słoneczne

 zabezpieczająca przed działaniem promieni UV

Kolor folii do sianokiszonki

Z licznych badań wynika, że kolor folii ma wpływ na wartość pokarmową sianokiszonki, jakość

fermentacji i nagrzewanie. To stwierdzenie ma

znaczenie tylko w przypadku bel trzymanych pod gołym niebem. Bele z sianokiszonką, które cały rok trzymane są w magazynach, mogą być owinięte w ten sam kolor folii do sianokiszonki.

 Największe znaczenie kolor folii do sianokiszonki odgrywa pod gołym niebem. Kolor folii wpływa na

odbijanie promieni słonecznych. Kiedy dzień jest długi i słoneczny, zależy nam na tym żeby sianokiszonka

wewnątrz beli nie przegrzewała się, ponieważ

doprowadza to do psucia się zakiszanej masy. Kiedy jesienią dzień staje się krótszy, a noce chłodniejsze chcemy aby folia pochłaniała promienie słoneczne, a lekko wzrastająca temperatura w beli w ciągu dnia wspomagała proces zakiszania.

 Wyróżniamy kilka kolorów folii do sianokiszonki, z których każdy z nich ma swoje właściwości oraz zastosowanie do określonego pokosu. Folia bezbarwna nie jest folią przeznaczoną do owijania sianokiszonki!

 I POKOS Biała folia do sianokiszonki

 II POKOS Jasnozielona folia do sianokiszonki

 III POKOS Zielona/szara/oliwkowa folia do sianokiszonki

 IV POKOS Czarna/ ciemnozielona folia do sianokiszonki

Biała folia do sianokiszonki posiada największą zdolność odbijania promieni słonecznych,

dlatego stosowana jest w pierwszych, upalnych miesiącach zbiorów zielonek.

Zalecana jest do 1 pokosu.

Sianokiszonka owinięta w białą folię nagrzewa się o 6-7ºC mniej niż bele owinięte kolorowymi foliami. Folia biała zabezpiecza przed

nadmiernym przegrzaniem, a zakiszana masa ma stabilniejsze warunki fermentacyjne.

 Folie kolorowe mają wyższą gęstość filtra UV, dlatego lepiej niż biała folia chronią przed promieniowaniem ultrafioletowym (biała folia ma mniejszą gęstość filtra).

Jednak znacznie bardziej nagrzewają się na słońcu, dlatego zaleca się je do późniejszych zbiorów

zielonek. Podział na kolory bel ułatwia skarmianie pasz od najstarszych do najmłodszych, dzięki

powyższemu dostosowaniu koloru folii do kolejnego pokosu. W innych przypadkach na jednokolorowej folii zachodzi konieczność oznaczania kolejności skarmiania bel lub numerów pokosów. W Polsce rzadko zdarzają się cztery pokosy, ale jeśli uda nam się zebrać aż tyle zielonek, możemy wykorzystać

cztery kolory ułatwiające odróżnienie kiszonek między sobą w jednym miejscu składowania.

 W Polsce bardzo rzadko stosuje się czarną folię do

sianokiszonki. Na przykład w krajach skandynawskich, gdzie dzień jest bardzo krótki, czarna folia do

sianokiszonki jest bardzo popularna

 Zakup dobrej folii do sianokiszonki wpływa na jakość paszy, skarmianej zwierzętom.

Kuszą niskie ceny folii bezbarwnych lub folii kolorowych nieznanych firm. Jednak kupując tanią folię od obwoźnych handlarzy, nie

mamy żadnej gwarancji, że pasza przetrwa mrozy lub upały w nienaruszonej formie.

Pielęgnacja Łąk

Regulacja pH

Obecność mchów w darni świadczy o zakwaszeniu gleby, nadmiernej jej wilgotności i braku składników pokarmowych. Toteż przy pH poniżej 4,5 na

glebach mineralnych oraz poniżej 3,5 – 4,0 na organicznych należy zastosować wapnowanie.

Optymalnym terminem stosowania wapnowania jest okres spoczynku roślin, między innymi wczesna wiosna, przed ruszeniem wegetacji. Należy

wówczas wysiać uzależnioną od pH i zawartości próchnicy w glebie dawkę (najczęściej 1,0 – 1,5 t/ha) nawozu wapniowego lub wapniowo-

magnezowego w formie węglanowej.

Pielęgnacja Łąk

Włókowanie

Wiosną wykonuje się rozgarnianie kretowisk, kopców i innych nierówności na powierzchni łąk za pomocą włókowania.

Momentem, w którym można ten zabieg rozpocząć, jest

początek obsychania kretowisk. Przy zbyt dużym uwilgotnieniu podłoża termin włókowania należy przesunąć na okres

późniejszy. Ostatnim momentem wykonania tego zabiegu jest wysokość runi na poziomie 10 cm. Najczęściej stosuje się włóki z metalowych obręczy, odwróconych bron lub starych opon.

Rozgarnianie kretowisk przyczynia się i zapobiega

zanieczyszczeniu ziemią runi, którą zbieramy do bezpośredniego skarmiania, bądź przeznaczamy na kiszonekę czy sianokiszonkę.

W przypadku bardzo dużej obecności kretowisk na powierzchni łąk i pastwisk po włókowaniu konieczny jest podsiew.

Włókowanie, oprócz rozgarniania kretowisk, korzystnie oddziałuje na darń łąkową, gdyż pobudza rośliny do krzewienia.

Pielęgnacja Łąk

Wałowanie

Zabiegiem wiosennym, koniecznym w pielęgnacji użytków zielonych na glebach organicznych i silnie próchnicznych, a także mineralnych lekkich, jest wałowanie.

Celem tego zabiegu jest usunięcie z gleby zbędnego powietrza, a przede wszystkim dociśnięcie darni do podłoża umożliwiające podsiąkanie wody i regenerację

systemów korzeniowych wartościowych gatunków, zwłaszcza traw. Wałowanie

zwiększa zwartość darni, co sprzyja równowadze mikrobiologicznej gleby i wpływa na optymalizację właściwości fizycznych przydarniowej warstwy gleby. Do

wykonania tego zabiegu najlepsze są wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami, które można napełniać wodą. Powinny one przy prędkości 3-5 km/h posiadać

obciążenie 1-1,2 t/m szerokości roboczej. Przed wałowaniem należy każdorazowo ocenić stan wilgotności gleby. Wałowanie gleby zbyt mokrej jest błędne, ponieważ obniża przewiewność gleby i powoduje sztuczne zabagnienie. Wówczas stwarzamy korzystne warunki dla rozwoju niechcianych turzyc i sitów oraz innych chwastów siedlisk silnie uwilgotnionych. Z kolei stosowanie wału na glebę zbyt suchą nie daje zamierzonych efektów. Toteż wałowanie należy wykonać w momencie, gdy darń ugina się pod naciskiem stopy, a w powstałych śladach brak jest oznak wilgoci.

Pielęgnacja Łąk

Zwalczanie chwastów

Do zabiegów pielęgnacyjnych na użytkach zielonych

wykonywanych wiosną zalicza się także zwalczanie chwastów za pomocą herbicydów selektywnych. Oprysk należy przeprowadzić na ruń odrośniętą do wysokości 10 – 15 cm w sprzyjających

warunkach atmosferycznych, w temperaturze powyżej 10°C, przy bezdeszczowej i bezwietrznej pogodzie. Zwykle stosuje się

Chwastox, Aminopielik D lub mieszanki tych preparatów ze

Starane. Zwalczają one szereg uciążliwych chwastów, na przykład mniszka pospolitego, pokrzywę, sity, jaskry. W zwalczaniu szczawiu, zwłaszcza tępolistnego, zaleca się Asulox lub jego mieszanki z

innymi preparatami. Spośród herbicydów ostatnio zalecanych do stosowania na użytkach zielonych jest Fernando 225 EC.

Zastosowany w tym preparacie kompleks trzech substancji aktywnych pozwala na skuteczne zwalczanie uciążliwych

chwastów łąkowych, niszcząc ich części nadziemne i podziemne.

Oprócz szczawiów, jaskrów, ostrożeni, mniszka i pokrzywy Fernando 225 EC niszczy także gwiazdnicę pospolitą, komosę białą, mlecz polny, powoje, przytulie, rogownice i rumianowate.