Tematy zajęć klasa VII
Lekcja 1 : Powtórzenie wiadomości o Sakramentach. Sakrament Chrztu.
Wstęp
Sam Chrystus przyjął chrzest w Jordanie z rąk Św. Jana Chrzciciela, uwydatniając jego znaczenie. Nastąpiły Teofania i Epifania, które pokazały, że faktem stało się przybliżenie Królestwa i Wcielenie Słowa. Jan chrzcił chrztem pokuty i nawrócenia samemu przepowiadając, że po nim przyjdzie Ten, który będzie chrzcił Duchem Świętym i ogniem (Mt 3,11). W ewangelii wg Św. Jana (rozdz. 3,5) w rozmowie z Nikodemem Jezus podkreśla nieodzowność Chrztu Świętego w celu osiągnięcia Królestwa Bożego. Łaska Ducha, dawana nam podczas tego jednego z trzech sakramentów inicjacji kościelnej (obok Bierzmowania i Eucharystii) otwiera nam drzwi do Królestwa poprzez wprowadzenie do Kościoła, który jest wspólnotą (koinonia) Ducha Świętego w mistycznym Ciele Chrystusa.
Koinonia
Koinonia jest specyficznym określeniem obecności Ducha Świętego we Wspólnocie Eucharystycznej jaką jest Kościół Chrystusowy . Ten bizantyjski termin jest często używany u Św. Bazylego Wielkiego, czy to w jego traktacie o Duchu Świętym, czy też w niektórych z jego modlitw Eucharystycznych czytanych podczas liturgii której jest autorem.
"Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa i miłość Boga, i Ojca i wspólnota (gr. koinonia) Świętego Ducha, niech będą z wami wszystkimi" (2 Kor. 13,13 - wezwanie przez anaforą na liturgii Bazylego Wielkiego). Kościół nie jest instytucją. Nie jest On zwykłym zebraniem ludzi, którzy mają świątynie, zbierają się w nich na modlitwę i są związani jakimś wspólnym celem.
Kościół to koinonia, obecność ducha we wspólnocie Eucharystycznej - w Bogu i z Bogiem.
Eucharystia warunkuje jedność mistycznego Ciała kościoła poprzez zstąpienie Ducha na bezkrwawą ofiarę na patenie i w kielichu. Jest to apel wiernych, przez który dokonuje się działanie Ducha. Wspólnota Ducha wyraża obecność Trójcy i jednoczy w nim ludzi poprzez duchowe doświadczanie rzeczywistości. Wynika to ze słów apostoła Pawła "nikt nie może powiedzieć, że Jezus jest Panem, jak tylko w Duchu Świętym"(1Kor 12,3) i z faktu że Jezus i Bóg Ojciec Jednym są. Stwarza to duchową więź z Chrystusem, który jest Drogą, Prawdą i
Życiem. Tylko przez Chrystusa i w Chrystusie możemy osiągnąć ostateczny cel jakim jest synergia z Bogiem i zbawienie.
Chrzest
Z definicji katechizmu Filareta (Drozdowa) Chrzest to sakrament w którym wierzący przy trzykrotnym zanurzeniu ciała w wodę z przyzwaniem Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego umiera dla życia cielesnego, grzesznego i odradza się w Duchu Świętym dla życia wiecznego, świętego.
Z tej definicji wynika, że chrzczony musi być wierzący, potwierdza to ryt chrztu w którym chrzczony, lub rodzice chrzestni w przypadku dziecka wygłaszają Symbol Wiary, tym samym potwierdzając swoją przynależność do kościoła. Najważniejszym momentem Chrztu jest trzykrotne zanurzenie wierzącego we wcześniej poświęconej wodzie z przyzwaniem Imion Trójcy Świętej, potwierdzają to słowa Chrystusa "Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna I Ducha Świętego" (Mt. 28,19). "Wielka tajemnica chrztu dopełnia się więc przez potrójne zanurzenie i potrójne wezwanie, aby urzeczywistniło się wyobrażenie śmierci i aby dusza ochrzczonego została oświecona przez przekazanie wiedzy Bożej. Tak więc łaska zawarta w wodzie nie pochodzi od niej samej, lecz daje ją obecność (koinonia) Ducha. Bo woda chrzcielna nie jest obmyciem z brudu ciała, lecz prośbą o dobre sumienie skierowaną do Boga. Nowo ochrzczony dostaje białą szatę, symbol jego czystości i krzyż, który jest symbolem wejścia na nową drogę co potwierdzają słowa Chrystusa: " (Mt.
16,24).
Chrzest jest udzielany przez biskupa lub prezbitra także małym dzieciom tak samo jak w Starym Testamencie małe dzieci w 8 dzień od narodzin były obrzezywane i było im nadawane imię. Te zabiegi miały na celu zawarcie przymierza z Bogiem Jahwe, tak samo jak chrzest jest zawarciem w pewnym sensie przymierza, bo bez nie go wg słów Jezusa nie można wejść do Królestwa Bożego.
Warto poruszyć jeszcze jeden aspekt tego sakramentu, otóż jest to jedyny sakrament którego w razie potrzeby może sprawować każdy ochrzczony za sprawą kapłaństwa powszechnego. "Wy jesteście wybranym plemieniem, królestwem kapłańskim, narodem świętym, ludem w Bogu na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła"(1P 2,9). Ten słowa św.
Piotra nie oznaczają bynajmniej że wszyscy jesteśmy członkami kapłaństwa hierarchicznego, przykładem może być Król Ozajasz (2 Krn 26,16,21) albo Datam, Korach i Abiram (Lb 16). Te kapłaństwo ma wymiar symboliczny, poprzez Łaskę Ducha Świętego daną nam podczas trzech sakramentów inicjacji. Chrześcijanie stają się poprzez te sakramenty ludźmi wybranymi,
świętymi, królewskimi w porównaniu z innymi narodami i to właśnie stąd możliwość chrztu w przypadku zagrożenia życia. Ciekawostką może być, że kościół rzymsko-katolicki uważa Chrzest za ważny, nawet kiedy sprawujący Chrzest Święty nie jest chrześcijaninem, wynika to z doktryny katolickiej ex opera operantum (z dzieła działanie).
Ryt Sakramentu Chrztu
Ryt chrztu składa się zasadniczo z 4 głównych części. Nie wolno zapominać o tym, że po chrzcie następują od razu 2 kolejne sakramenty, a mianowicie Bierzmowanie i Eucharystia.
W przeszłości Chrzest sprawowano kilka razy do roku, w czasie trwania Boskiej Liturgii i udzielano sakramentu dużej grupie katechumenów. Pamiątką z tych wydarzeń jest śpiewanie podczas Liturgii zamiast Trysagionu Hymnu - "Którzy w Chrystusa ochrzczeni są, w Chrystusa przyobleczeni są. Alleluja" . Ten Hymn spotkamy na liturgii m. in. na Paschę, w Wielką Sobotę, w dzień Piećdziesiątnicy, Objawienia Bożego czy Bożego Narodzenia.
Pierwszym etapem Chrztu jest tzw. obrzęd Chrystianizacji, kapłan czyni znak krzyża i czyta modlitwę wprowadzając wyrażającego chęć w stan katechumenatu. W starożytności okres katechumenatu przygotowujący do chrztu trwał od 40 dni do nawet 3 lat. Pokazuje to, że do chrztu dopuszczano tylko przygotowanych. W przypadku chrztu dzieci cała odpowiedzialność za wykształcenie i zapoznanie się z prawdami wiary spoczywa na barkach rodziców chrzestnych. Po okresie katechumenatu lub w przypadku dzieci od razu po tych modlitwach następują 4 egzorcyzmy. Rodzice Chrzestni lub katechumen trzykrotnie wyrzeka się diabła, po tym kończy się obrzęd katechumenatu i rozpoczyna się właściwy obrzęd Chrztu. Egzorcyzmy mają odzwierciedlenie w dzisiejszym świecie, który jest królestwem szatana i którego trzeba się wyrzec żeby móc dostąpić świętości.
Część właściwa chrztu zaczyna się wyznaniem wiary, ponieważ "Ten kto uwierzy i przyjmie chrzest będzie zbawiony" (Mk 16,16). Po wyznaniu wiary następują modlitwy na poświęcenie wody poprzedzone anamnezą przypominającą stworzenie świata i jego odnowienie wraz z wyjściem Syna Bożego z wód Joradanu. Następnie ma miejsce epikleza uświęcająca wodę, aby była ona miejscem w którym katechumen zostanie pogrzebany i wskrzeszony, aby móc utrzymać życie we wspólnocie Ducha Świętego. Po poświęceniu wody następuje najważniejsza część sakramentu. Katechumen zdejmuje swoje stare szaty, zostaje namaszczony olejem św., który ma mu dać siły do walki ze złem w tym świecie. Zostaje trzy krotnie zanurzony w imię Ojca i Syna i Ducha Św. w wodach chrzcielnicy na podobieństwo śmierci Chrystusa. By w Jego mękach po wynurzeniu mógł stać się uczestnikiem jego chwalebnego Zmartwychwstania. Po tych czynnościach nowo-ochrzczony przyobleka się w białe szaty i na jego pierś nakładany jest krzyż.
Chrzest jak i bierzmowanie, które w Kościele Prawosławnym są nierozłącznymi sakramentami inicjacji Kościelnej są niepowtarzalne. Niepowtarzalność sakramentu chrztu i bierzmowania wynika z faktu, że chrzest jako powtórne narodzenie jest wyjątkowy dlatego że narodzić się można tylko raz.
Inne Aspekty koinonia w Kościele
Sakramenty inicjacji są początkiem drogi w koinonia dają nam możliwość pełnego obcowania z Bogiem. Mistyczne ciało Chrystusa jakim jest Kościół jest Kościołem wojującym i tryumfującym. Tryumfuje on w niebie z zastępami świętych i aniołów i wojuje w świecie z szatanem o każdą ludzką duszę. Pokusy świata sprawiają, że w Kościele znajdują się także ludzie grzeszni. Kościół wychodzi im naprzeciw i nie odtrąca ich od możliwości obcowania z Bogiem dając im możliwość ponownego chrztu. Jest to chrzest poprzez łzy, sakrament pokuty w którym ludzie którzy upadli poprze grzech mogą znowu stać się uczestnikami życia w łasce, poprzez zjednoczenie się z Chrystusem w sakramencie sakramentów jakim jest Eucharystia.
Sakrament pokuty jest wyznacznikiem życia w Bogu i z Bogiem i pozwala toczyć nieustanną walkę z namiętnościami i pokusami, potwierdzają to słowa Chrystusa, który w przypowieści o synu marnotrawnym pokazuje nam wyraźnie jaką radość sprawia dla Boga nawrócenie się grzesznika i wejście na drogę sprawiedliwości.
Dążenie do synergii nie jest de facto związane tylko z sakramentami. Kościół wspomaga nasze dążenie do przebóstwienia także modlitwą i postem, lecz i tak centrum naszej duchowości i pełnym wyrazem chęci zjednoczenia się z Bogiem powinna być Eucharystia.
Nasze życie możemy porównać do drogi na płaskowyż zaczyna się ona chrztem i drugimi sakramentami inicjacji. Następnie podążamy krętymi drogami pnąc się do góry, i wtedy mamy przy sobie Eucharystię, sakrament pokuty, modlitwę i post, które pomagają nam i umacniają nas w wędrówce na szczyt. Gdy poprzez wyrzeczenie się samego siebie, pełne naśladowanie Chrystusa i pełnię łaski Ducha Św. osiągniemy szczyt będą rozpostarte przed nami równiny na których będziemy jednoczyć się z Bogiem i stawać się bogiem przebóstwiając nasza upadła naturę. Trafnie wyrażają to słowa z książki o. Henryka Paprockiego "Obietnica Ojca" "poprzez liturgie bowiem spotykamy się osobowo z Chrystusem i dokonuje się nasze
"wniebowstąpienie" przez cherubikon aż do eucharystycznej koinonii i pełnego zjednoczenia z Chrystusem w Duchu Świętym".
Zakończenie
Wspólnota Ducha Św. jaką jest Kościół daje nam możliwość pełnego obcowania i poznawania energii Boskich działających w świecie. Wspólnota jest siłą, która jednoczy, umacnia i pozwala łamać granice, które dla ludzi nie obcujących z łaską byłyby niemożliwe do
przekroczenia. Kościół jest misterium, które przemienia nie tylko mikrokosmos antropologiczny, ale także całą Oikumene - makrokosmos - wszechświat, dając poprzez łaskę świadectwo Zmartwychwstaniu i prawdzie jaką jest Chrystus do którego dążymy i w którym mamy swój cel jakim jest zbawienie i życie wieczne.
Lekcja 2: Sakrament Bierzmowania Bierzmowanie
Jest to następujący bezpośrednio po chrzcie sakrament namaszczenia św. mirrą, specjalnym, wonnym olejem sporządzonym z wielu aromatycznych składników. Poświęcenie św. mirry przysługuje jedynie biskupom, przy czym dokonuje się tego nie częściej niż raz w roku w Wielkim Tygodniu. Wielka liczba składników wchodzących w skład św. mirry
wskazuje na bogactwo i różnorodność darów Ducha Świętego. W starożytności chrześcijańskiej odpowiednikiem namaszczenia św. mirrą było nakładanie rąk na głowę błogosławionego.
Równocześnie już w okresie apostolskim zaczęto stosować udzielanie łaski Ducha Świętego przez namaszczenie.
Przystępując do bierzmowania kapłan odczytuje modlitwę, w której prosi, aby Bóg darował mu "pieczęć daru świętego i wszechobecnego Ducha... zachował w Swym uświęceniu, umocnił w wierze prawosławnej... i przez zbawienną bojaźń w czystości i w prawdzie zachował jego duszę". Następnie namaszcza św. mirrą czoło, oczy, nozdrza, usta, uszy, piersi, ręce i nogi ochrzczonego wymawiając słowa "Pieczęć daru Ducha Świętego". Oznacza to, że namaszczony stał się odtąd własnością Ducha Świętego, jako poświęcony Bogu, odłączony został od społeczności grzeszników i przyłączony do ludu świętego, bliskiego Bogu (1 P 2, 9-10). Tym samym bierzmowanie zobowiązuje do życia w świętości i czystości. Duch Święty uświęca umysł, uczucia, pragnienia, uczynki. Jest to dar uświęcenia i umocnienia sił duchowych. Dzięki niemu człowiek zdolny jest odnowić w swym dalszym życiu podobieństwo Boże. Ojcowie Cerkwi przyrównują łaskę udzielaną przez bierzmowanie do powietrza, światła i ciepła, albowiem jak niezbędne są one do życia każdego stworzenia, tak również nieodzowna jest dla ochrzczonego łaska udzielona w tym sakramencie.
Po namaszczeniu św. mirrą kapłan wraz z nowoochrzczonym trzykrotnie obchodzą naczynie z chrzcielną wodą przy śpiewie "Którzy w Chrystusie ochrzczeni są, w Chrystusa przyobleczeni są". (Jelicy wo Christa krestistiesia, wo Christa oblekostiesia, Alliłuja). Obrzęd ten wyraża duchową radość i symbolizuje trwały związek z Trójcą Świętą. Następnie odczytuje się lekcję apostolską (Rz 6,3-11), w której mowa jest o powstaniu do nowego życia w Chrystusie. Ewangelia (Mat 28,16-20) przytacza pożegnalne pouczenie Chrystusa przed
wniebowstąpieniem, wezwanie do szerzenia Jego nauki i chrzczenia narodów w imię Świętej Trójcy. Po ewangelii kapłan obciera namaszczone części ciała gąbką, czyta modlitwę przed postrzyżynami i strzyże włosy nowoochrzczonemu na znak pokory i gotowości do ofiarnej służby Bogu. Rytuał sakramentu kończy się ektenią z prośbami o zdrowie, pomyślność i zbawienie nowoochrzczonego. Bierzmowanie, zwykle łączone z chrztem, niekiedy bywa sprawowane oddzielnie. Dzieje się tak w przypadku, gdy ktoś pragnie przyjąć prawosławie, był ochrzczony wcześniej, lecz bez bierzmowania. Może się też zdarzyć, że chrztu dokonała osoba nieuprawniona do sprawowania bierzmowania.
