In sty tu t Ś lą s k i
S e r i a V K o m u n i k a t N r 26 S e r i a V
Ś ląski ka le n d a rz h istoryczn y
Z a d a n ie m „ Ś lą s k ie g o K a l e n d a r z a H i s t o r y c z n e g o " , u k a z u j ą c e g o się co m ie s ią c w f o r m ie k o m u n i k a t ó w I n s t y t u t u , je s t p o d a n i e w a ż n i e js z y c h w y d a r z e ń z d z ie j ó w Śląsk a.
F a k t , że b ę d z i e t o b o d a j p i e r w s z a t e g o r o d z a j u p o l s k a p r ó b a u ję c ia p r z e s z ł o ś c i Ś lą sk a o r a z t r u d n o ś c i z e b r a n i a p o t r z e b n e g o m a t e r i a ł u h i s t o r y c z n e g o m o g ą s p o w o d o w a ć , ż e w k a l e n d a r z u t y m b ę d ą n i e d o c i ą g n i ę c i a w z g l ę d n i e b r a k i, z w ł a s z c z a w d z ie d z i n a c h , k t ó r e n ic s ą jes z c z e n a le ż y c i e w l i t e r a t u r z e n a u k o w e j o p r a c o w a n e . S t ą d p r o ś b a do w s z y s t k i c h , k t ó r z y b r a k i z a u w a ż ą , o k o m u n i k o w a n i e ic h I n s t y t u t o w i Ś l ą s k i e m u ( K a t o w ic e , ul. W a r s z a w s k a 37).
L I S T O P A D 2. 1751
F ry d e ry k II nakazuje starać się o nauczycieli niemieckich dla szkół powszechnych na Górnym Śląsku.
4. 1645
Podpisanie k o n tra k tu , że księstw o Opolskie i Raciborskie przecho
dzi w ręce W ładysława IV. K sięstw a te przez 20 la t pozostały w ręk a c h polskiej rodziny królew skiej.
5. 1915
Zginął w Legionach Jan Łysek, nauczyciel ze Śląska Cieszyńskiego, p isarz i poeta.
5. 1918
Umowa polsko-czeska w spraw ie granicy. Czechosłow acji p rzy p a dła zachodnia część Śląska Cieszyńskiego, zam ieszkała w w iększości przez Czechów.
7. 1670
U rodził się Efraim Breskott, p a sto r śląski. W ydał w Brzegu ,,Nowy T e s ta m e n t“. U m arł 16. V. 1749.
7. 1910
Ugoda Korfantego z Napieralskim przeryw a w alk ę obozu narodow ego z ugodowym na G órnym Śląsku.
8. 1781
U rodził się Karol Godula, przedsiębiorca przem ysłow y, praw ie że jedyny pochodzenia polskiego przem ysłow iec w ielkiego stylu z pierw szej połow y XIX w. na G órnym Śląsku. Zm arł w r. 1848.
8. 1932
O tw arcie polskiego gimnazjum w Bytomiu, jedynej polskiej szkoły średniej w Rzeszy w okresie przed w ybuchem ostatniej wojny.
9. 1534
U m iera Michał z W rocławia, śląski astronom , kanonik w kościele św. F loriana w K rakow ie.
9. 1625
Śm ierć Fryderyka Wilhelma, księcia cieszyńskiego, ostatniego Pia
sta górnośląskiego.
9. 1885
Założenie „Macierzy Szkolnej K sięstwa C ieszyńskiego“, organizacji kulturalnej, m ającej ogrom ną zasługę w rozw oju polskości n a Śląsku Cie
szyńskim . 9. 1902
U tworzenie w Katowicach „Polskiego Towarzystwa W yborczego“
dla p rzeciw staw ien ia się niem ieckiem u „centrum ". K rok te n doprow adził do w yboru w następnym roku pierw szego narodow o-polskiego p o sła do p a rla m e n tu R zeszy z G órnego Śląska (Korfanty).
9. 1919
W ybory gminne na Górnym Śląsku w ykazują w iększość polską, jak kolw iek odbyw ały się pod te rro re m band Hörsinga.
9. 1940
U m iera w e Lw owie Konstanty W olny, urodź. 3. IV. 1877, działacz plebiscytow y, pierw szy m arszałek Sejmu Śląskiego.
10. 1796
Otwarcie ruchu w Hucie Gliwickiej, Było to n ajstarsze na w ielk ą skalę założone p rzed siębiorstw o hutnicze na G órnym Śląsku.
11. 1914
U m iera Józef Roman Chociszewski, ur. 28. II. 1837, re d a k to r p o zn ań ski, założyciel „K atolika", zasłużony dla spraw y narodow ej na Śląsku.
12. 1859
U rodził się dr Józef R ostek, tw órca obozu rad y k alno-narodow ego n a G órnym Śląsku, re d a k to r „Nowin R aciborskich".
13. 1891
Śm ierć Paw ła Stalmacha, ur. 13. VIII. 1824, najw ybitniejszego dzia
łacza narodow ego Ś ląska Cieszyńskiego, założyciela ,.M acierzy Szkolnej"
i szeregu innych organizacji.
13. 1900
U m iera ks. Robert Engel, ur. 7. 11.1838. Bojownik o język polski w szkołach na G órnym Śląsku.
15. 1848
J a k o objaw p rzebudzenia narodow ego w okresie w iosny ludów n a
stąpiło w Cieszynie otwarcie „Czytelni Polskiej“ dla d o skonalenia w języ
ku polskim . i 17. 1878
Zebranie organizacyjne „Górnośląskiego Towarzystwa W łościan“
w M ikołow ie. P ierw sza to p ró b a stw orzenia zrzeszen ia chłopów polskich na G órnym Śląsku.
17. 1889
Śm ierć Juliusza Ligonia, ur. 28. II. 1823, kow ala, poety i działacza narodow ego G órnego Śląska.
19. 1690
Śm ierć Jerzego Bocka. ur. 12. IV. 1621, kaznodziei i poety polsko- śląskiego, au to ra „N auki dom owej" i ,,A gendy" (ewangelickiej).
19. 1922
Mimo niem ieckiego te rro ru ludność Śląska Opolskiego zdołała przy w yborach uzupełniających do p a rlam en tu niem ieckiego i sejmu pruskiego przeprow adzić w ybór dwóch polskich posłów do sejmu (ks, W ajda i Ba- czew ski) oraz 5 posłów polskich do sejmiku prow incjonalnego opolskiego.
19. 1943
U m iera ks. Jan Kudera, ur. 18. VI. 1872. D ziałacz narodow y i pi- j sarz zasłużony dla spraw y polskiej na G órnym Śląsku.
20. 1498
J a n O lbracht król polski zrzeka się księstw a głogowskiego, k tó re u zy sk ał z rą k swego b ra ta k ró la czeskiego W ładysław a w r. 1492, 21. 1675
Śmierć Je rz e g o W ilhelm a legnickiego, ostatniego śląskiego Piasta.
Ziem ie tego księcia: legnicka, brzeska i w ołow ska przechodzą w b ezpo
średnie posiadanie H absburgów . 21. 1880
Robotnicy śląscy uchwalają petycję, o b razu jącą ich upośledzenie pod względem politycznym i narodow ym .
21. 1905
Sąd pruski w Gliwicach skazuje 23 robotników na k a ry w ięzienia i grzyw ny za p ry w a tn ą naukę języka polskiego, śpiew anie pieśni polskich i należenie do k ó łe k abstynenckich.
21. 1920
R ozporządzenie ks. Kard. B ertram a. zabraniające księżom działal
ności plebiscytowej.
22. 1348
Pokój nam ysłowski kończy wyprawę Kazimierza W ielkiego na Śląsk.
P ró b a zbrojnego odzyskania u tra c o n eg o niedaw no Śląska nie udała się.
24. 1335
Po śm ierci ostatniego P iasta w rocław skiego H en ry k a VI, księstw o w rocław skie wraz z miastem W rocławiem włączono do Czech.
24. 1768
U rodził się Jerzy Samuel Bandtkie, zasłużony badacz spraw ś lą skich. U m arł 11. VI, 1835.
28. 1922
Sejm Śląski w yraża zgodę na wprowadzenie waluty polskiej w W o
jewództwie Śląskim. Był to w ażny k ro k w kieru n k u unifikacji Śląska z re s z tą Polski.
30. 1918
Czesi wypowiadają umowę z dnia 5. XI. 1918 w spraw ie Śląska C ie
szyńskiego.
K atow ice, w październiku 1946.
Nowe w ydaw nictw a In sty tu tu Śląskiego
W i n c e n t y O g r o d z i ń s k i : D z ieje p iśm ie n n ic tw a ślą sk ieg o , to m I. st r. 213, C e n a z ł 250.— .
K s i ą ż k a O g r o d z i ń s k i e g o to p r a w d z i w a e n c y k l o p e d i a w ia d o m o ś c i , d o t y c z ą c y c h p i s a r z y p o l s k i c h n a Śl ąsk u. R o z p o c z y n a a u t o r ich p r z e g l ą d już w e w c z e s n y m ś r e d n i o w ie c z u , k o ń c z y w . t y m t o m i e n a a p o ł o w i e w. XIX, p r z e d w y s t ą p i e n i e m K a r o l a , M ia rk i.
W p i e r w s z e j , o b s z e r n i e js z e j c z ę ś c i t e g o t o m u a u t o r t r z y m a j ą c się p o r z ą d k u c h r o n o l o g icz n eg o z r ó w n o c z e s n y m p o d z i a ł e m p i s a r z y n a o d p o w i e d n i e k a t e g o r i e c h a r a k t e r y z u j e ich d z ia ł a l n o ś ć , p o d a j ą c t y t u ł y w a ż n i e j s z y c h u t w o r ó w . B a r d z o d u ż y n a c i s k k ł a d z i e a u t o r n a w y k a z y w a n i e z w i ą z k u ś l ą s k i e g o p i ś m i e n n i c t w a z r e s z t ą P o l s k i n a w e t w c z a s a c h , g d y u s t a ł y z w i ą z k i p o l it y c z n e . I z k s i ą ż k i t e j w i d z im y b a r d z o w y r a ź n i e , ja k p r z e z c a ł y cza s u t r z y m u j e się s t a ł ą ł ą c z n o ś ć , jak c z y to n a Ś lą s k u G ó r n y m , D o l n y m c z y C ie s z y ń s k im cią g le d z ia ł a j ą p o l s c y p i s a r z e , p o j a w ia j ą się p o l s k i e k s i ą ż k i , ja k m a m ie j s c e w z a j e m n e o d d z i a ł y w a n i e . O g r o m n y w z r o s t p o l s k i e g o p i ś m i e n n i c t w a n a Śląsk u p r z y n o s i o c z y w i ś c i e w i e k XIX, o k r e s b u d z ą c e g o się u ś w i a d o m i e n i a n a r o d o w e g o .
W d r u g iej c z ę ś c i k s i ą ż k i p o d a je a u t o r n a jw a ż n ie j s z e d a n e b i o g r a f i c z n e o d n o s z ą c e się do o m ó w i o n y c h a u t o r ó w . N a k o ń c u d o d a n y i n d e k s n a z w i s k u ł a t w i a k o r z y s t a n i e z k s ią żk i.
K s i ą ż k a O g r o d z i ń s k i e g o s t a n o w i p i e r w s z ą t e g o r o d z a j u p u b l ik a c ję , u j m u j ą c ą w c a ł o śc i (na r a z i e d o p o ł o w y w. XIX.) w n a j w a ż n i e j s z y c h z ja w i s k a c h t a k w a ż n e z a g a d n ie n i e , ja k im d l a Ś l ą s k a t a k p o d w z g l ę d e m k u l t u r a l n y m jak i p o l it y c z n y m , b y ł o jego p i ś m i e n n i c t w o .
W D R U K U I P R Z Y G O T O W A N IU : T a d e u sz D o b ro w o lsk i, S z t u k a n a Śl ąsk u.
K azim ierz P iw a rsk i, H i s t o r i a Ś lą sk a.
M arian G u m ow sk i, H e r b y m ia s t ślą s k ic h . F r a n c isz e k P o p io łe k , D z ie je h u t n i c t w a w P o ls c e .
S te fa n G o la c h o w sk i i H ub ert S u k ie n n ick i, P i e r w s z y e t a p o s a d n i c t w a n a Ś lą s k u O p o l s k i m . Z d z isła w K aczm arczyk , D z ie je ś r e d n i o w i e c z n e Ślą sk a.
K azim ierz P iw a rsk i, D z ie je n o w o ż y t n e Ślą sk a.
W in c en ty O grod ziń sk i, D z ieje p i ś m i e n n i c t w a ś lą s k ie g o , t o m II.
K arol M a le cz y ń sk i, H i s t o r i a W r o c ł a w i a . K azim ierz G o lb a , L o m p a .
W y p isy lite r a c k ie o N iem ca c h i ich sto su n k u do P o lsk i, w o p r a c o w a n i u S ta n is ła w a Ł em - p ic k ieg o .
T. L e h r -S p ła w iń sk i — Z. W o jc ie c h o w sk i — K. P iw a fsk i, P o l s k a — C z e c h y . J. Z w ierzy ck i, Z ło ż a s u r o w c ó w m i n e r a l n y c h n a D o l n y m Ślą sku.
T a d e u sz L eh r -S p ła w iń sk i, S ł o w i a n ie n a d O d r ą i Ł a b ą . S tan i p o tr z eb y nau k i p o lsk iej na Ś ląsk u D olnym . M apa a d m in istra c y jn o -fizy c zn a Śląsk a.
A le k sa n d e r G roza, Z a g a d n ie n i e e l e k t r y f i k a c j i n a Ś lą sku.
S ta n is ła w S z c z o tk a , D z ie je c h ł o p a ślą s k ie g o . Lud ślą sk i — P r a c a z b io r o w a .
J ó z e f K o str ze w sk i, P r a d z i e j e Śląska .
K arol S to ja n o w sk i, S t r u k t u r a a n t r o p o l o g i c z n a Ś lą sk a.
A n to n i S w a r y c z e w s k i, P r z e w o d n i k m in e r a l o g i c z n y po Ś ląsku.
S k o ro w id z gm in Ś ląsk a D o ln eg o i O polsJ
U w a g a : Z e z w a l a się n a p r z e d r u k lu b d o w o l n e w y k o r z y s t a n i e k o m u n i k a t ó w d la c e l ó w p r a s o w y c h z p o d a n i e m ź r ó d ła .
D r u k a r n i a N r 7 p o d Z a r z ą d e m P a ń s t w o w y m w K a t o w i c a c h N r 753 — R 2 2 3 0 8
l iż.
