ZESZYTY NAU KO WE P OL IT ECHNIKI ŚLĄSKIEJ
S e r i a : T RA NS P O R T z. k Nr kol. 863
_______ 1986
Andrzej DYDO
I n s t y t u t T r a n s p o r t u P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j
WYPADKI AUTOBU SO W E NA TER EN IE WOJEWÓDZTWA K A T O WI CK IE G O W LATACH 1978-1981
S t r e s z o z e n i e : Artykuł dotyozy w ypadków z u działem autobusów na terenie województwa katowickiego w latach 1978-1981, Szczegółowej analizie poddano lokalizację w ypadków w poszczególnych jednostkach organizacyjnych. Dla każdej jednostki podano liozby w ypadków z udzia
łem aut o bu só w WPK i PKS, Określono przyczyny wypadków, sprawców w y padków oraz liozby osób poszkodowanych. Innym punktem widzenia przy analizie był czas powstawania wypadku. Badano rozkład dobowy, t ygod
niowy i roozny liczby w ypadków w określonych przedziałaoh czasu.
Obliczono ponadto wskaźniki obrazująoe liczbę ofiar na wypadek dla a ut obusów oraz dla wszystkioh w y p ad kó w drogowyoh w województwie.
Anal i za lokalizacji wypadków pozwoliła ujawnić m i ej scowości c h a ra k
teryzujące się największym skupieniem wypadków, natomiast analiza rozkładu ozasowego wskazała okresy doby, tygodnia i roku, w których w ys tępuje największe prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków,
1. W PR OW ADZENIE
Przewozy środkami transportu zbiorowego, tj. komunikacja autobusowa i tramwajowa, zwracają szczególną uwagę - głównie z punktu widzenia ich b e z pieczeństwa, P r zedmiotem zainteresowania w niniejszym artykule Jest a na li za wyp ad kó w autobusowych, a zwłaszcza z punktu widzenia:
- miejsoa powstania wypadku z podziałem na:
• miasta duże i średnie,
• m ia st a pozostałe,
• mi ej soowości o statusie miasta i gminy,
• gminy,
- czasu (pora doby, dzień tygodnia, miesiąc w roku) powstania wypadku, - przyozyn i sprawców w y p a dk ów z udziałem autobusów,
- liczby osób poszkodowanych w autobusach i poza nimi.
A nal i zę przeprowadzono dla 9^^ wy pa d k ó w z udziałem autobusów 2 głównych przedsiębiorstw p r z e w o z o w y o h , tj. W P K i P£S. Natomiast analizę rozkładu dobowego, tygodniowego i mieśięoznego w y k on a no dla wszystkioh wypadków autobusowyob (ok. 1 3 0 0), tj. także z udziałem autobusów będącyoh własnoś- oią poszozególnyoh przedsiębiorstw przemysłowych (dojazdy do pracy), tu
rystycznych (przejazdy wycieczkowe) itp. dla okresu ^ lat (1978-1981).
72 A. Dy do
2. LOKALIZACJA WYPADKÓW W TERENIE
Dans statyatyozne o liozbie w ypadków w komunikaoji autobusowej W PK i PKS dla obszaru całego województwa zamieszozono w tab. 1. Zawiera ona teł określenie na jo zęat szyoh przyozyn powstania wypadków, sprawoów wypadków oraz liczbę osób poszkodowanych z podziałem na pasałerów autobusów i o s o by inne (pieszych względnie pasaterów inayoh pojazdów).
Na ogólną liozbę 91*1* wypa d ki - 80Ó, tj. ponad Sjlt wydarzyło się na tere
nie 23 miast dułyoh i średnich. Liozba poszkodowanyob tam osób wynosi 1096 na ogólną liozbę 1396, 00 stanowi 78,5*.
Ląoznie wypadki z autobusami WPK i PKS za oały analizowany okres k lat stanowią średnio 6,18* ogółu wypadków powstałyoh na obszarze oałego w o j e wództwa. Natomiast dla poszozególnyoh lat procent ten kształtuje się n a s tępu jąoo:
1978 r. - 6,97* ogółu wypadków, 1979 r. - 6,17*
1980 r. - 6,30* • , 1981 r. - 5,38*
Zsuwała się więo tendsnoję do zmniejszania się udziału w ypadków autobuSo- w y o h - azozególnie wyraźnie w 1981 r. Z ogółu wy pa d kó w autobusowyoh 50*
przypada na WPK a reszta na PKS. Obserwuje się zjawisko systematycznego wzrostu l i o z b y ,w ypadków z udziałem autobusów WPK, którego udział w prz e
wozie osób w woj. katowickim jest największy. Wy st ę pu ją 3 prawie r ów n o
rzędne (jełeli obodzl o liozbę wypadków) grupy sprawoów, tj. piesi, kle- rująoy innymi pojazdami i kierująoy autobusami. W przypadku autobusów PKS występujs pozytywne zjawisko s ys t em atycznego zmniejszania się liozby w y
padków, np. w roku 1981 w porównaniu z rokiem poprzednim liozba w y p a d kó w była mniejsza aź o 22*. Sprawoami tyob wypa d kó w są w dułej ozęśoi k i e ru j ą
oy innymi pojazdami.
Na podstawie informaoji zamieszo zony oh w tab. 1 oraz znajomości ogólnej liozby wypadków w poszczególnych' Jednostkach a dm i nlstraoyJnyoh województwa, można określić te m i e J s o o w o ś o i , w których procentowy udział wy padków z a u tobusami w ogólnej liozbie wypadków by ł większy od średnisj wartośoi dla w oj ewództwa (tj. 6,18*). M i eJsoowośoiami takimi są:
Raoibórz - 11,60* ogółu wypadków, Jastrzębie - 10,75*
Wodzisław Śląski - 10,62*
Rybnik - 9,66*
Chrzanów - 9,36*
Brzeszcze - 9,10*
Pszozyna - 8,50*
Olkusz - 8,29*
T arnowskie Góry - 7,7***
Wypadki a u t o b m o » » . . 73
T a b l l o a I W y p a d k i * a u t o b u s a m i WPK l PKS n a t e r a n i a p o e z c z e < ę 6 1 n y o h ■ l a J a o o w o A o 1
w o j e w ó d z t w a k a t o w i c k i e g o w l a t o o b 1 9 7 8 - 1 9 8 1
t r ó d l e i opi wypadków d r o g e w y c h " .
A . Dydo
Jaworzno - 7,55^ ogółu wypadków,
Gliwioe - 6,90^ " M
Sosnowieo - 6,79^ "
Dąbrowa Górnicza - 6 f72& " "
Do miast, w których szczególnie dużo osób zostaje poszkodowanych w wypad- kaoh autobusowych należą: Bytom, Gliwioe, Jaworzno, Katowioe, Pszozyna, Sosnowiec, Tyohy i Wodzisław Śląski, Kierujący autobusami stanowią naj
w i ę k sz ą grupę wśród sprawców wy padków w D ąbrowie Górniozej, Olkuszu i S o s nowcu, Natomiast pasażerowie najozęśoiej powodują wypadki w Bytomiu, J a s trzębiu, Knurowie i Rudzie Śląskiej.
3. CZAS POWSTANIA WYPADKÓW
Badania rozkładu wy pa d kó w w czasie, tj. w zależności od pory doby, dnia w tygodniu ozy też miesiąca w roku przeprowadzono dla wszyst k ic h autobusów służąoyoh do zbiorowego przewozu osób,a więc - oprócz autobusów WPK i PKS - również dla transportu branżowego, autobusów wyoieozkowyoh itp. (ogółem prawie 1300 wypadków). Wyniki b a d a ń posłużyły do sporządzenia w yk re s ó w r o z kładu liczby w ypadków w lataoh 1978-1981 dla województwa katowickiego: r oz
kład dobowy - p. rys. 1, rozkład tygodniowy - p. rys. 2, rozkład m i e s ię cz ny - p. rys. 3.
Największa liczba wypadków au to busowyoh zdarza się w przedziale czasu od godz. 1^°° do 1 7° ° f niewiele mniej w godz, 1 7°° do 20°°, a potem w y s t ę pują już na znacznie niższym poziomie nieznaozne różnioe w liczbie w y p a d ków w pozostałych przedziałach 3— g o d z i n n y o h . Zdecydowanie najmniej w y p a d ków zdarza się w czasie od godz. 23°° do 5°° (przeszło 3 razy mniej niż w przedziale ozasu od godz. 1U°° do 17°° mimo 2-krotnie dłuższego prze
działu czasu).
Analiza rozkładu tygodniowego pozwala stwierdzić, że najwięcej wypadków ma miejsce w środy, niewiele mniej w piątki, czwartki i poniedziałki, a najmniej w niedziele (około 2 razy m niej niż w środę).
Okres jesienno-zimowy (miesiące listopad, grudzień i styczeń) c h ar ak te r y
zują się największą liozbą wypadków. Niewiele mniejsza jest liczba w y p a d ków we wrześniu, a zdeoydowanie najmniejsza w sierpniu.
4. WYBRANE WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE W Y P AD K ÓW AUTOBUSOWYCH
W wypadkach autobusowych w i ę ks z ą liczbę poszkodowanyoh osób stanowią inni użytkownioy dróg, a nie pasażerowie autobusów (zabitych jest około 10 razy więcej na niekorzyść innych użyt k ow ni kó w dróg).
Wypadki z udziałem autobusów, a zwłaszcza au to busów PKS są bardzo groźne w skutkach. Wartości liozbowe ws kaźnika określająoego liczbę zabityoh na
Wypa dk i autobusowe. 75
Rys.
F ig .
LICZBA „ WYPADKdW
*s
5+8 8+1
PRZEDZIAŁ CZASU
14 + 17 17+20 20+23 23 + 6 Q D ~ D O [ h ]
760
240
220 ZOO
100
50
L I C Z B A . W Y P A D K Ó W
W 9*11 H+14 I%*r7 17*20 20+25
PRZEDZIAŁ . CZASU
OD-DO fh ]
Dobowy rozkład llozby w y p a d k ó w aut ob u so wy ch w lataota 1978-1981 dla woj. katowioklego
T wenty - four hours d i st ribution of the number of bus aooldents in Kat o wi oe V o iv od es h ip in the years 1978-1981
76 A. Dydo
70.
60
50
UO
30
20
10.
0
LICZBA , WYPAPKdW
«wina jaaj
la
Pn T Y 6 0 D N IA
LICZBA WVPADKCW 220 CO
2i 200 2?£
fee p
160 u*o 120
ionRi W Śr DZIEN
p s N TYGODNIA
Rys. 2. Tygodniowy rozkład liozby w y p a d k ó w autobusowych w latach 1978-1981 dla woj. katowiokiego
Fig. 2. Weakly d is tribution ot tbs number of bus ao c idents in Ka towioe V oi v od ea bi p in tbe yoeura 1978-1981
70,
60.
50.
40.
30.
2 0.
W
OJ
LICZBA ,
W YPADKÓW LICZBA
WYPADK&W
.140
.120
100
■80
60 40 20
T T T T
M IESIĄC
R y "* 3 * M i e a l ? o zny rozkład l i cz by w yp ad k ó w a ut o busowych w latach 1 9 7 8 - 1 9 8 1 dla woj. katowickiego Uwaga, Roz kł ad ł ączny dla lat 1978-1981 - p. skala z prawej stro ny wykr es u
Fig. 3. M o n th l y distribution of the n u mb er of accidents in Ka to w ic e Voivod es h ip in the years 1978-1981 Note, Combinet distribution for the year. 1978-1981 see the scale on the right hand side of the diagram
Wypadkiautobusowe
78 A. Dydo
Tablioa 2 Wskaźniki W1 i W2 dla wy p ad k ó w z udziałem autobusów oraz ogólnej liczby
wypa d kó w w województwie katow lo ki m w lataob 1978-1981
Wartośoi w sk aź n i k ó w dla wypadków
Rok
z udziałem autobusów w szystkioh
WP K PKS
W1 V2
V1 V2 W1 W2
1978 0,16 1.3* 0,17 1 ,61 0,14 1 ,09
1979 0,18 1,1* 0,32 1,31 0,14 1 ,06
1980 0,15 1 ,40 0,24 1,15 0,14 1 ,0 6
1981 0,15 1,*5 0,19 1,49 0,13 1,12
Źródło: Opraoowanie własne.
w y p a de k (wl) oraz licz b ę rannych (lekko i oięzko) na wypa de k (W2) dla auto
b u s ó w WPK, PKS i średnio dla wszyat ki o h w y p a d k ó w drogowyoh na terenie w o jewództwa zamieazozono w tabl. 2,
Ogólnie dla oałego bad an eg o okresu ozasu i dla obu przedsiębiorstw (WPK i PKS) wskaźniki Wl i V2 w y n o sz ą od powiednio 0,18 i 1,30.
5. PODSUMOWANIE
t
Analiza lokalizacji wy padków pozwala stwierdzić, Ze największe s kupie
nie w y p a dk ów z udziałem au to busów ma miejsoe w Ryb ni ck i m Okręgu Węg l ow ym (R a o l b ó r z , Jastrzębie, W o d z is ła w Śląski, Rybnik). N as tępnym rejonem duZe- go zagrożenia są miasta: Chrzanów, Brzeszcze, Pszozyna, Olkusz, Jaworzno.
T r z e o i m rejonem ni eb ez p ie oz ny m są m ia st a Sosnowiec i Dąbrowa Górnioza.
WyZsze od przeciętnej wojewódzkiej są teZ llozby w y p a dk ów w Tarno ws k io h Górach i Gliwioaoh. MoZna za r yzykować twierdzenie, Ze są to rejony o in
t ensywnej w o statnim okresie urbanizacji i industralizaoJi i o n ie u po r z ą d kowa ny m do końca systemie przewozu osób. Są to ponadto obszary o ha raktery- zująoe się niekorzy s tn ym (zbyt duZym) udz i ał em a ut obusów w przewozach osób z Jednoozesnym zmniejs ze ni e m udziału b ardziej b e zp ie c zn yo b środków trans
portu (kolej, tramwaj).
Analiza rozkładu ozasowego w s kazuje natomiast okresy doby, tygodnia 1 roku, w których w ys tępuje największe p rawdopodobieństwo wyst ąp ie ni a w y p a d ków z udzi a łe m autobusów, a więo wymaga J ąo e szczególnej rozwagi ze strony kierowońw oraz wzmoZ on yo h w y s i łk ów słuZb drogowyoh.
W ypadki autobusów: 79
A-BTOEYGHliE nPOHClUECTBüH HA TEPPH IO PH H KATOBHIfCOTO BOEBOJICTBA B TO^H 1 9 7 8 - 1 9 8 1
P e 3 b m e
C i a i b i i a a ip a r H B a e i caym an a y a a c ia e M a sT o O y c o B « a T epp aT o p aa K a iO B a a K o r o B o e B O ^ c iB a b ro,ąu 1 9 7 8 - 1 9 8 1 . OcoOeHHOMy aH ajiH 3 y n O A B e rp a e T c a JX0KaJiH3auHH n p o a c m e c iB a ii b OTAeAbHnx opraHaBauaoHH hix eA a H a u a x . KaxAOfl e^ aiu m e Ûh a o no- AaHO r h ca o npoHcmeciBHÎÎ o y a a c T a e M a B io f iy c o B BUK a ffiCC. Onpe^exeHU npaaaHH n p oH cm eo iBH tt, b h h o b h h x n p o a cm e cT B a fl, a la k x e a a cA o n ocTpaA aBm ax. Hh oH t o rk h 3p eH aa npHAepxHBauiHCb npa aH ajia3 e BpeMeHa B03HaKH0BeHaa npoacm ecTBBA . H cc Jie - A O Bajiocb p a cn p e^ e ^ eH a e c y T o a H u x , HeAeJibHboc a t o a o b h x a a c e a n p o a c m e cîB a ii b onpeneJieH H tix n p e ^ e a a x B p e u e H a . P a c c a a ia H H n o K a 3 a T e a a npeACTaaAaioiuHe a acx o x ep T B ĄJia c Jiy a a e B c aB T o O y ca M a , a laxace AAa B c e x a o p o x h h x npoacm ecTBaft b Bo eB O A C T Be. AHajia3 pa3M eąeH aa n p o a cm e ciB a ft n osBoxaA bh h b h t b uecTHOOTa, x a- p aK iep a 3 yio m a eo a HaaSoxbmaM cxonxeHaeM n p o a c m e c iB a it, 3 a io aH ajia3 B p eaeH H oro p a c n p e x e x e H a a n p e A C ia B a x nepaoxM c y T o x , H exexb a A e i bo B p e a s KOTopux b h c-
T y n a e i HaaOoxbmas. B e p o a iH o a ib B03 H aKH 0 Beaaa n p o a c n a c iB a ft.
BUS AC C IDENTS IN T H E AREA OF KAT OW IC E V OI VODESHIP IN T H E YEARS 1978-1981
S u m m a r y
The artlole deals w i t h bus aoo'idents Id the area of Katowioe Voivode- ah i p in the years 1978-1981. T he plaoes of aooldents in aeperate organ i
zational units have be en analysed in details. The numbers of V P K and PKS bus aooldents have been given for eaoh unit.
The reasons of aooldents, oauses of aooldents and the number of people suffering have been determined. Another approaoh of the analysis vas the time of the aooident aoouranoe. The twenty four hours, weekly and annualy analysis of aooident number has be en determined in a definite time inter
vals. T h e ooeffioients illustrating the number of oasualties per aooident for buses as well as road aooldents in the V o i vo d eo hi p have be en oaloula- ted. T h e analysis of plaoes of aooldents revealed the towns with the b i g gest concent ra ti o n of aooldents whereas the analysis of the time distribu
tion pointed the time of the day, as well as the yea r wit h the biggest probability of aooident ooouranoe.
