Dymitr Szostakowicz – przedstawiciel muzyki rosyjskiej
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z postacią rosyjskiego kompozytora Dymitra Szostakowicza. Przedstawienie najważniejszych faktów z jego życia oraz omówienie dzieł będących podporą i przykładem muzyki XX wieku. Przedstawienie cech stylistycznych i charakterystycznych twórczości Szostakowicza.
Omówienie wpływu muzyka na innych artystów. Wysłuchanie i percepcja wybranych utworów.
Analiza muzyczna.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Omówić biografię Dymitra Szostakowicza.
2. Przedstawić znane dzieła Dymitra Szostakowicza.
3. Omówić i przedstawić najważniejsze gatunki uprawiane przez Dymitra Szostakowicza.
4. Rozpoznać i nazwać fragmenty wysłuchanych utworów.
5. Wskazać podstawowe cechy twórczości Dymitra Szostakowicza.
2. Metoda i forma pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna. Analiza muzyczna – praca w grupach.
Forma ćwiczeniowa.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik: J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
2. Stanowisko do odtwarzania płyt.
3. Nagranie utworów Dymitra Szostakowicza:
I Koncert skrzypcowy a-moll.
IV Symfonia Es-dur op. 70.
4. Karta pracy ucznia.
5. Partytury wyżej wymienionych utworów.
4.Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.
3. Podanie tematu do zeszytu.
(0 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Przedstawienie postaci Dymitra Szostakowicza (metoda opisu). Omówienie najważniejszych faktów z życia kompozytora. Przedstawienie (metodą opisu) jego dzieł. Omówienie cech charakteryzujących kompozytora.
Notatka:
Dymitr Szostakowicz jest jednym z kompozytorów z pokolenia muzyków, których działalność przypadła w czasach porewolucyjnych. Bardzo wcześnie rozpoczął komponować. Studiował w konwersatorium petersburskim. Dyplom z fortepianu uzyskał w 1923, dwa lata później – dyplom z kompozycji. Niemal równocześnie z ukończeniem studiów zbiegł się debiut kompozytorski Szostakowicza: wykonanie (1926) I Symfonii, pisanej jeszcze na konwersatorium. I Symfonia ukazuje już cechy właściwe twórczości Szostakowicza:
zamiłowanie do kontrastów wyrazowych (bezpośrednie następstwo groteskowo-ironicznych fragmentów z prawdziwie lirycznymi) i drapieżną dramatyczność. O wpływach muzyki Schonberga, Křenka i Hindemitha świadczy opera Nos (1928) do tekstu Gogola. Bogata polirytmia, wykroczenie poza ramy tonalności, nowatorstwo instrumentalne, zastosowane śpiewu mówionego – oto podstawowe, wyróżniające dzieło cechy. Po III Symfonii
"Pierwszomajowej" (1929), radzieckim odpowiedniku ( z uwagi na treść ideowo-programową) IX Symfonii Beethovena, i balecie Złoty wiek (1930) Szostakowicz skomponował drugą z kolei operę: Lady Macbeth mceńskiego powiatu (1932); jej główne właściwości to rozwiązania teatralne, przerzucenie akcji muzycznej na plan symfoniczny, szokujące pomysły scenograficzno-instrumentacyjne. Radykalizm języka muzycznego Szostakowicza okazał się jednak nie do przyjęcia dla ówczesnej stalinowskiej ideologii polityczno-kulturalnej. Po paru niefortunnych próbach znalezienia właściwego rozwiązania sytuacji kompozytor zdecydował się zrezygnować z dotychczasowego stylu i techniki kompozytorskiej, z poszukiwania nowych środków, uprościł język na rzecz maksymalnej komunikatywności wyrazu i nieskomplikowanej formy. Ciągłe konflikty ze stalinowską cenzurą doprowadziły do utracenia przez kompozytora wszelkich przywilejów. Ograniczenia w muzyce Szostakowicza i w jego stylu życiowym były zniesione w 1949 r. po napisaniu kantaty "Pieśni lasu", gdzie Stalin był serenadowany jako „wielki ogrodnik". W tym samym roku Szostakowicz odzyskał swój paszport i reprezentował Sowietów na międzynarodowym kongresie muzycznym w USA.
Zasłużył się wtedy władzy tak bardzo, że w 1951 r. został mianowany posłem do Najwyższego Zgromadzenia Sowietów. W 1960 r. Szostakowicz wstąpił do partii komunistycznej.
2. Wysłuchanie i percepcja I Koncertu skrzypcowego a-moll Dymitra Szostakowicza. Analiza muzyczna utworu. Praca w grupach. Wskazanie cech charakterystycznych i stylistycznych utworu.
3. Wysłuchanie i percepcja IV Symfonii Es-dur op. 70 Dymitra Szostakowicza. Analiza muzyczna utworu. Praca w grupach. Wskazanie cech charakterystycznych i stylistycznych utworu.
(25 min.)
c. Faza podsumowująca 1. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min.)
5.Bibliografia
a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Dymitr Szostakowicz – przedstawiciel muzyki rosyjskiej.
b. Zadanie domowe
