Nr. 10. Wąbrzeźno, dnia 11 marca 1926. Rok III
Nadszedł Post — Wielki Post — Czas smutku — pokuty
Świat żałobą i milczeniem Zdaje się osnuty...
Trzeba ducha skupić w sobie, Trza badać sumienie,
By przyjść mogło w pośród ludzi Wielkie odrodzenie.
Trzeba serce upokorzyć Poznać swoje winy —
By zmartwychwstać mógł w tern sercu Zbawca nasz Jedyny.
Nadszedł Post — Wielki Post Gdzie taniec? wesele?
Pochylone kornie czoła W m^śli o popiele, Bo i zdaje się, że nicość Ogarnia nas — w pyle...
Wszystko popiół — i za życia 1 tam — gdzieś w mogile.
Jako atom — to istnienie, Kropla — w oceanie...
Cele — trudy — pycha — praca A popiół zostanie.
Oj, nie popiół i nie nicość!
Życie — to Golgota...
Krzyż się dźwiga, lecz mu świeci Wiary gwiazda złota...
Zmartwychwstanie przyjdzie wtedy, Gdy w duchu pokorze,
Człowiek walką wśród swej drogi Na zwycięstwo orze...
Post dlatego, aby ciało Ugiąć wobec pychy...
By gwar świata, rozgłos zabaw Zmienić w pancerz cichy, By zrozumieć — co to znaczy Popiołem tej ziemi...
Iść do życia do wiecznego...
Krzyżami ciężkiemi...
Oj, ty bracie — ty rodaku...
Ciężki krzyż twej doli...
Lecz go dźwigaj z wiarą cichą, Bóg wytrwać pozwoli...
Bo i nasz ten Post w Ojczyźnie, Post długiej pokuty
Może skończyć się weselszą Pieśnią — zwycięstw nuty...
Tylko trzeba duchem ożyć — Wady powypleniać...
Bo Post Wielki — ma ułomnych W silnych pozamieniać!
1
T-t"o LKJIHGFEDCBAh a a a n C£ R a n-m n*-
S taro p o lsk ie posty.
P o sty , jak o o d p o w iad ające n ajzu p ełn iej n aturze czło w iek a, zach o w y w an o zaró w n o p rzez p o g an (co stw ierd zają H ero d o t, O w id ju sz, P lin ju sz), jak i p rzez ży d ó w i ch rześcijan . K o śció ł k ato lick i u jął je w k arb y i u św ięcił sw em i p raw am i. R o zró żn ian o p o sty ścisłe (jeju n ia), w k tó ry ch p rzy jm o w an o p o siłek p o zach o d zie sło ń ca i — m n iej ścisłe (sem ijejun ia), w k tó ry ch p o k arm m o żn a b y ło p rzy jm o w ać p o g o d z. 3 -ciej p o p o łu d n iu . O p ró cz teg o b y ły d n i w strzem ięźliw o ści o d m ięsa (d ies ab stin en tiae) p iątk i i so b oty .
D o stały ch p o stó w n ależał P o st W ielk i, czy li k w ad - rag esim a tu d zież A d w en t. P rzy w iązan ie d o p o stó w w n aszy m n aro d zie b y ło w ielk ie. O d p o czątk ó w ch rześcijań stw a aż d o r. 1 2 4 4 zach o w y w an o u n as p o sty o b y czajem p ierw o tn ego k o ścio ła. P o st ju ż się zaczy n ał o d n ied zieli S ep tu ag esim a zw an ej, czy li S taro - zap u stn ej. W in n y ch o k o licach p o szczo n o o d n ied zieli M ięso p ustn ej. W r. 1 2 4 4 p o zw o lił P ap ież P o lak o m u ży w ać w n iek tó re d n i n ab iału aż d o środ y W stęp n ej, czy li P o p ielco w ej w p arę lat zaś zezw o lił jeść m ięso w e w szystkie d n i zap u stn e. O d śro d y W stęp n ej, czy li P o p ielco w ej, trw ał ted y p o st ścisły aż d o W ielkiejn ocy .
P o b o żn i p rzo d k o w ie n asi ro zp oczy n ali te n p o st u ro czy stem n ab o żeń stw em p o p ielco w em . Z eb raw szy tro ch ę p o p io łu p o św ięco n eg o z k o ścio ła d o d o m u , p o sy py w ał P o lak ty m p o p io łem ch leb i tak z p o p io łem g o p o ży w ał, p o st ro zp o czy n ając. D o p o traw u ży w ano ty lk o so li i k crzon i, p ó źn iej zaczęto u ży w ać o leju i o liw y . G o to w an ą straw ę jad an o ato li ty lk o d o Ś ró d - p o ścia, o d teg o b o w iem d n ia p o p rzestaw an o n a C h leb ie, o w o cach , su szo n ej ry b ie, w o d zie lu b p iw ie. A b y n ik o g o p o k u sa n ie b rała d o g o to w an ia straw y, tłu czo n o w Ś ró dp o ście g lin ian e g arn k i, w k tó ry ch d aw n iej g o to w an o jad ło . Z w y czaj ten aż d o n aszy ch czasó w się p rzech o w ał, alb o w iem w w ielu o k o licach R zp litej lu d n o ść w y b ije sw ym sąsiad o m i zn ajo m y m „p ó łp o ście", b ijąc w szczy tow ą ścian ę lu b d rzw i g lin ian em i n aczy n iam i, n ap ełn io n y m i n ajczęściej p o p io łem .
P rzez czas W ielk ieg o P o stu o d d aw ali się p rzo d k o w ie n asi ro zm aity m u m artw ien io m i p o k u to m . N o szo n o W ło sien icę, sy p ian o n a g o ły ch d esk ach , a n aw et b y li i tacy co się b iczo w ali w p iątk i. W ło sien icę n o siła w p oście Jad w ig a k ró low a i św . Jad w ig a, k siężn a Ś ląsk a. W o statn im ty g o d n iu p o stu , a szczeg ó ln ie w W ielk i C zw artek p o św ięcan o się d o b ry m u czy n k o m , ro zd ając u b o g im o b fite jałm u żn y . W ty m d n iu w ielcy p an o w ie i k ró lo w ie n asi o d w ied zali szpitale d la u m y w an ia n ó g u b o g im . N ig d y teg o zw y czaju n ie zan iech ał W ład y sław Jag iełło , k tó ry co ro k u m y w ał n o g i d w u n astu u b o g im n a k rak ow sk im zam k u , a n astęp n ie o b d arzał ich p łó tn em i su k n em tu d zież p ien ięd zm i n a u szy cie o d zien ia. Z am y k an o się też n a rek o lek cje w k laszto rze. W n o cy z W ielk ieg o C zw artk u n a P iątek sy p ian o n a g o ły ch d esk ach , a k azan ia p iątko w eg o słu chan o sto jąc d la w ięk szeg o u m artw ien ia.
P o za W ielk im P o stem i A d w en tem p o szczo n o u n as w e środ y , p iątk i i so b o ty k ażd eg o ty g o d n ia.
K ied y w w iek u X V I E razm C io łek , b isk u p p ło ck i, p rzy w ió zł z R zy m u d y sp en sę, zezw alającą P o lak o m jeść w e środ y z m ięsem , to w całem k ró lestw ie n ie zn alazł się w ted y n ik t, k to b y ch ciał z tej d y sp en sy k o rzy stać.
D o p iero za p an o w an ia k ró la Z y g m u n ta A u g u sta zaczęto w e środ y jad ać z m ięsem , d o czeg o p o w ó d d ał sam k ró l. N a sty pie b o w iem , k tó rą o n o jcu sw em u w e śro d ę n a k rak o w sk im zam k u w y p raw ił, p o raz p ierw szy p o k azało się m ięso n a sto le k ró lew sk im , a to z teg o w zg lęd u , że n a sty p ie b y li N iem cy , n ie zach o w ujący
p o stó w , k tó ry ch p rzecież n ależało u raczy ć, b o tak n a k azy w ał o b y czaj. T o b y ło h asłem d o jad an ia z m ięsem w e śro d y .
W d n i p o stn e jad ał g m in śled zie, b o g atsi ry b y . Ś led zie ro zw ożo n o p o k raju alb o n ad zian e n a ro żn y , p o 3 0 sztu k n a jed n y m ró żn ie, alb o w b eczk ach . M u siał b y ć w P o lsce w ielk i n a śled zie o d b y t, sk o ro K lem en s M ałop o lan in , zakład ając k laszto r w Jęd rzejo w ie i d o ch o d y m u p rzezn aczając z m iasteczk a, zaw aro w ał so b ie, ażeb y p o jed n y m śled ziu z k ażd ej b eczk i o d d aw ali m u h an d larze, jak o m iejsco w em u p an u i d zied zico w i.
P o k raju cały m b y ło w iele sad zaw ek i staw ów , o b fitu jący ch w ry b y . N iek tó rzy p an o w ie z zam iło w a n iem zajm o w ali się g o sp o d ark ą ry n n ą. O P rzecław ie b isku p ie w ro cław sk im , z p o chw ałą p isze D łu g o sz, że b o g o b o jn y te n k ap łan lu b ił zak ład ać sad zaw k i, ry b y w n ich h o d u jąc n a p o ży tek p o szcząceg o lu d u .
Je d n a k ż e tak su ro w e p o sty d la n iek tó ry ch b y ły z b y t u ciążliw e. A b y p o stó w u lży ć n ieco , p rz y g o to w y
w an o w k laszto rn y ch b ro w arach p iw o w ielk o p o stne, d u b elto w em zw an e, k tó re — jak m n iem ali m n isi — w ięcej p o ży w ien ia d aje i p o stu n ie łam ie w m y śl k o ścieln ej zasad y : p o tu s n o n frang it jeju n iu m (n ap ój n ie łam ie p o stu ).
M y ślić i czu ć g łęb o k o n ie m o żem y w szy scy , ale staran iem n aszem b y ć p o w in n o : m y ślić p o rząd n ie
i czu ć zd ro w o . K . B ro d ziń sk i,
R o zm aito ści.
Nieznana osada polska w Brazylji, którąodkrył przyrodnik polski Przyjemski.
Ja k p ism a zagran iczn e d o n o sz ą z R io d e-Janeiro , p rzy rod n ik p o lsk i S tan isław P rzy jem sk i, p o d ró żu jący p o B razy lji, o d k ry ł n iezn an ą d o tą d k o lo n ję p o lsk ą, liczącą 1 0 0 0 m ieszk ań có w , w d o lin ie rzek i D o ce, w tro p 'd a l- n y ch częściach p o łu d n io w ej A m ery k i w stan ie E sp irito S an to , w B razy lji. P rzy jem sk i d o n o si, że o sad n icy ci m ó w ią p o p o lsk u , ży ją w zu p ełn em o d o so b n ien iu i że o d czasu p rzy by cia ich w te stro n y t. j. o d r. 1 8 7 0 , n ig d zie o n ich n ie b y ło w iad o m o ści. S ą to p o to m k o w ie p ierw szy ch o sad n ik ó w , k tó rzy n ie w ied zą, czy m ają i g d zie jak ich k rew n ych . O sadn icy ży ją w strefie n iezw y kle g o rącej.
Kot — szachistą.
„M ister T h o m y " w sp an iały czarn y k o t z rasy k an a d y jsk ich , n ależący d o p an a J. S . E d w erd sś je st sw eg o ro d zaju o so b liw o ścią. P o m inąw szy w iele u m iejętn o ści jak słu żen ie, p rzesk ak iw an ie p rzez serw etk ę, b u d zenie sw eg o p an a k ażd eg o ran k a p u n k tu aln ie o ó sm ej, M ister T h o m y zn a się n a szach ach i zasiada c z ęsto z sw y m p an em d o g ry .
F ig u ram i p o su w a p raw id ło w o i n ig d y się n ie o m y li, d ając zaś szach a k ró lo w ej m iau czy , o strzeg ając sw eg o p artn era o n ieb ezp ieczeń stw ie.
„M ister T h o m y " n ie m ó g ł b y jed n ak staw ać d o tu rn ieju szach istó w , u m ie b o w iem ro zeg rać je d n ą ty lk o p artję, a czy n i to m ech an iczn ie p o d w u letn iej tresu rze.
W k ażd y m razie k o t p an a E d w srd sa o b d arzo n y je st n ie p o sp o litą in telig en cją i zd o ln o ściam i jeg o zaj
m o w ali się n iejed n o k ro tn ie b ad acze zw ierząt.
N a w y staw ie w L o n d y n ie o trzy m ał „M ister T h o m y "
zło ty m ed al.
W NIEWOLI TATARSKIEJ
Powieść z XVI wieku IHGFEDCBA2 1 osnuta na tle historycznem.
( C ią g d a ls z y )
— I p r a w d ę m ó w ią — o d p a r ł J a n e k — b o c i d a ją s ię n a w e t « w e z n a k i T a ta r o m k r y m s k i m ; s ą t o d z ic y N o h a jc y a ż z n a d W o łg i i D o n u ; n ie r a z o n i n a p a d a li n a K r y m i u p r o w a d z ili w n ie w o lę s t r a s z n ą ż o n y i d z ie c i t a m t e js z y c h T a ta r ó w , c a r o w ie z a ś p e r e k o p s c y ż a d n e j r a d y s o b ie z n im i d a ć n ie m o g ą . W p r a w d z ie je s z c z e w r o k u 1 5 1 0 c a r k r y m s k i z a b r a ł im , ja k m ó w ią , z e 7 0 0 0 0 p o g ło w ia r o z m a it e g o z k o b ie t a m i i d z ie ć m i, a le t e ż s ie z a t o n ie r a z z e m ś c ili.
W ła ś n ie o k o ło t e g o c z a s u , k ie d y z m a r ł m ó j s t a r y K u b a lim , g o to w a ła s ię w K r y m ie s t r a s z n a w y p r a w a n a N o h a jc ó w . P a n m ó j, E d y g a b e y , c h o ć ju ż w la t a c h p o d e s z ły i w ie lc e . o t y ły , w y b r a ł s ię t e ż n a w y p r a w ę , r o z g n ie w a n y s r o d z e , b o m u N o h a jc y z a m o r d o w a li s y n a s t a r s z e g o , k t ó r y b y ł w o d z e m w je d n e j z ic h h o r d i n ie c h c ie li d a ć h a r a c z u , c z y li p o d a t k u , ja k i z w y k le c a r o m k r y m s k im s k ła d a ć m ie li. P o d o b n o , ż e b a n o w ie N o h a js c y u d a w a li s ię d o P o ls k i, d o m iło ś c iw e g o k r ó la n a s z e g o , o b ie c u ją c h o łd , ż e b y im t y lk o d o p o m ó g ł p r z e c iw K r y m o w i, a le ja k o ś im s ię n ie p o w io d ło i M e n g li- G ir e j p o r a z iw s z y ic h s r o d z e i w y r z ą w s z y m o c w ie lk ą , w ie lu t e ż u p r o w a d z ił d o n ie w o li i o s a d z ił m ię d z y D n ie p r e m a D n ie s t r e m , a ż k u A k e r m a n o w i. T r u d n o t ę d z ic z u t r z y m a ć w s p o k o ju i c h ę tn ie ją c a r k r y m s k i w y p u s z c z a ja k s t a d o w ilk ó w z g ło d n ia ły c h n a n a s z e z ie m ie , a ż e b y s ię t a m k r w ią i łu p e m n a s y c iła . D z ic z t ę o d r a z u p o z n a ć m o ż n a i o d r ó ż n ić o d T a t a r ó w k r y m s k ic h , b o c i o s t a tn i w ię c e j p o lu d z k u w y g lą d a ją . B o t e ż w t y m K r y m ie d z iw n a m ie s z a n in a : G r e c y , W ło s i, C z e r k ie s i, S ło w ia n ie , T u r c y , w r e s z c ie T a ta r z y , t a k s ię z s o b ą p o p lą t a li o d w ie k ó w , ż e ju ż n ie w ia d o m e m , d o ja k ie g o p le m ie n ia k t ó r y c h z n ic h z a lic z y ć .
W c z a s ie t e j w y p r a w y k r y m s k ic h T a ta r ó w p r z e c iw N o h a jc o m z ja w ił s ię w e d w o r z e E d y g i- b e y a g o ś ć n ie s p o d z ie w a n y; b y ł t o k s ią d z - z a k o n n ik , a ż z W o ły n ia p r z y b y ły , k t ó r y s ię t u p r z e d a r ł, n io s ą c w y k u p z a je d n e g o s z la c h c ic a , b r a ń c a , k t ó r e g o E d y g a w n ie w o li t r z y m a ł.
Z a c n y t o c z łe k b y ć m u s ia ł, b o s ię w ła ś n i je g o p o d d a n i s k ła d a li, a ż e b y g o z n ie w o li w y k u p ić , a w w io s c e c z e k a ła g o ż o n a z m a le ń k ie m d z ie c k ie m . Z w a ł s ię K o r c z a k , z d a je m i s ię , c z łe k b y ł h a r to w n y , b o m n ig d y s k a r g i z u s t je g o n ie s ły s z a ł. N ie w o lę i k a le c tw o z n o s ił c ie r p liw ie , a le g d y z o b a c z y ł z n a jo m e g o s o b ie k s ię d z a z e s t r o n r o d z in n y c h , p a d ł ja k n ie ż y w y n a z ie m ię , a p o t e m łz a m i s ię z a la ł. N ie m o ż n a je d n a k b y ło w y p u ś c ić g o , d o p ó k i E d y g a z w y p r a w y n ie w r ó c i i t a k z e s z ło m ie s ię c y k ilk a , a t y m c z a s e m k a p ła n ó w , c z łe k w ie lc e m ą d r y i p o c z c iw y , p r z e b y w a ł c ią g le m ię d z y b r a ń c a m i. J e d n y c h u m a c n ia ł w W ie r z ę ś w ię t e j, in n y c h p o c ie s z a ł, o b ie c u ją c s ię o w y k u p p o s t a r a ć , a m n ie p o lu b iw s z y , n a u c z a ł r o z m a it y c h r z e c z y .
Z je g o t o u s t d o w ie d z ia łe m s ię o lu d a c h , k t ó r e d a w n ie j z ie m ie t e z a m ie s z k iw a ły . P ię k n e m i s ło w y m a lo w a ł m i d z ie je d a w n y c h G r e k ó w , o p o w ia d a ł ic h p o d a n ia c z y li m y t y , b o h a t e r s k ie ic h w a lk i, w y p r a w y m o r s k ie , w ś r ó d k t ó r y c h n ie r a z z a b łą d z ili n a t ę T a u r y d ę , k t ó r ą m y d z iś K r y m e m z o w ie m y . P r a w ił o R z y m ia n a c h i ic h p ię k n y c h c z y n a c h , a m n ie , s łu c h a ją c t e g o , r o s ło s e r c e w p ie r s i i p r a g n ą łe m c h o ć b y k o s z t e m ż y c ia m o je g o , d o r ó w n a ć k t ó r e m u z t y c h s z la c h e t n y c h b o h a t e r ó w , a d u s z a m i s ię r w a ła d o o jc z y z n y m o je j. M y ś la łe m s o b ie , ż e i u n a s ż y ją b o h a te r o w ie , k t ó r z y k r e w p r z e le w a ją w o b r o n ie c z y s te j z ie m i, a c z u łe m ju ż w s o b ie d o s y ć s iły , ż e b y m ie c z u d ź w ig n ą ć . O jc ie c J a c e k , b o
t a k s ię n a s z z a k o n n ik n a z y w a ł, o b ie c y w a ł p a m ię t a ć i o m n ie z a p o w r o t e m d o k r a j u ; o u c ie c z c e z a ś n ie b y ło c o i m y ś le ć , b o t a s ię n ig d y p r a w ie n ie u d a w a ła .
T y m c z a s e m n a d je c h a ł E d y g a z h u f c e m s w o im , z n u ż o n y s r o d z e w y p r a w ą i z ły , b o n a w e t łu p ó w m n n ie p r z y n io s ła ż a d n y c h , p r ó c z k o n i i o w ie c , k t ó r e N o h a jc o m z a b r a ł. T e r n c h c iw ie j z a c z ą ł s ię t a r g o w a ć z k a p ła n e m o o k u p z a s z la c h c ic a i n ie c h c ia ł p r z y ją ć k ilk u t y s ię c y c z e r w o n y c h z ło t y c h , t w ie r d z ą c , ż e t o z a m a ło . Z a c n y k s ią d z , k t ó r y p r z y r z e k ł b y ł w ie r n y m k m io t k o m i n ie s z c z ę ś liw e j ż o n ie K o r c z a k a , ż e n ie w r ó c i b e z p a n a , o f ia r o w a ł s ię z o s t a ć n a je g o m ie js c u w n ie w o li, d o p ó k i n ie z b ie r z e s ię r e s z ta p ie n ię d z y n a w y k u p . N ie c h c ia ł t e j o f ia r y p r z y jm o w a ć s z la c h c ic , a le w r e s z c ie d a ł s ię n a k ło n ić i w y r u s z y ł w d r o g ę , a le n ie ła tw ą b y ło r z e c z ą d o c z e k a ć s ię r e s z ty w y k u p u , g d y ż p o d r ó ż n a K r y m , z t y s ią c e m je s t p o łą c z o n a n ie b e z p ie c z e ń s tw , a D z ik ie P o la i P e r e k o p g ę s t o z a s ia n e b y w a ją g r o m a d a m i N o h a jc ó w , k t ó r z y n a w e t s p o k o jn e g o p o s ła n ie p o s z a n u ją i n ie Z n a ją s ię n a ż a d n y c h g le jt a c h c z y li lis t a c h b e z p ie c z e ń s t w a , ja k ie b y c i m o g li m ie ć p r z y s o b ie . D la m n ie o b e c n o ś ć u c z o n e g o z a k o n n ik a , w ie l- k ie m b y ła d o b r o d z ie js t w e m; s łu c h a łe m g o , a u m y s ł m ó j s ię r o z ja ś n ia ł i c o r a z m o c n ie j, z d a m i s ię , m iło w a łe m B o g a i o jc z y z n ę .
V I I .
O Tatarach litewskich. — O Witoldzie i gościnności naszej dla przybyszów.
— P o w ie d z c ie ż m i je s z c z e , p a n ie b r a c ie — r z e k ł je d n e g o r a z u J u r k o — s k ą d s ię w z ię li c i T a t a r z y , k t ó r y c h t y l e n a L i t w i e s ie d z i i p o n o n ie z g o r z e j s ię t a m je s z c z e s p r a w u ją ?
— J u ż t o o d d a w n y c h c z a s ó w b r a li w ja s y r T a t a r ó w k s ią ż ę t a R u s c y i L it e w s c y , z a c z a s ó w t e ż G e d y m in a w ie le b y ło n a L i t w i e T a ta r ó w . W it o ld K ie js t u t o w ic z z w y p r a w y s w e j n a d D o n , p r z y w ió d ł t e ż w ie lk ą lic z b ę T a ta r ó w , w r o k u 1 3 9 7 i o s a d z ił ic h n a d r z e k ą W a k ą , g d z ie im z ie m ie p o n a d a w a ł, a t a k s ię d o b r z e z n im i o b c h o d z ił, ż e p o t e m i d o b r o w o ln ie b a n o w ie z e s z c z ą t k a m i r o z b it y c h h o r d p r z y c h o d z ili s z u k a ć n a L i t w i e s c h r o n ie n ia . P o d a t k ó w t a m n ie k a z a n o im p ła c ić , t y lk o m u s ie li c h o d z ić n a w o jn ę . D a w n ie j, z a c z a s ó w p o g a ń s k ic h , p o m a g a li L it w in o m p r z e c iw P o ls c e , p o t e m , ja k w ia d o m o , c h o d z ili n a K r z y ż a k ó w i p r z e c ie ż w s ła w n e j a w ie k o p o m n e j b it w ie p o d G r u n w a ld e m n ie m a ło ic h w n a s z e m w o js k u b y ło . Z c z a s e m T a t a r z y b a r d z o s ię p r z y w ią z a li d o L i t w y i o s ie d lili s ię t a m n a d o b r e , ja k b y w o jc z y ź n ie s w o je j. W ia d o m o o t e j k s ię ż n ie z r o d u T a c o m e r la n a , k t ó r a p o s z ła z a m ą ż z a M o n w id a L i t w i n a ; p r z e c h r z c iw s z y s ię n a im ię Z o f ji, r o z le g łe z a k u p iła d o b r a n a L i t w i e i w ie le n a r o b iła h a ła s u z a c z a s ó w J a g ie łły je s z c z e . J u ż to W it o ld a T a ta r z y w ie lc e c z c z ą i m iłu ją .
— W ie m o t e m — p r z e r w a ł J u r k o — p r z e c ie ż n a m p a n h e t m a n o p o w ia d a ł, ż e n ie d a w n o d o m iło ś c i w e g o k r ó la n a s z e g o p r z y s z ło z L i t w y p o d a n ie o d t a m t e js z y c h T a ta r ó w ( 1 5 1 9 r . ) g d z ie b y ło p o w ie d z ia n e :
„ N ie m a m y ju ż s ła w n e g o W it o ld a ; o n n a m n ie p o z w a la ł z a p o m in a ć o p r o r o k u i o b r a c a ją c w z r o k n a s z k u ś w ię t y m m ie js c o m , p o w t a r z a liś m y im ię je g o , ja k im io n a k a lif ó w n a s z y c h . P r z y s ię g a liś m y n a m ie c z e n a s z e , ż e k o c h a m y L it w ę , g d y w c z a s ie w o jn y u w a ż a li n a s z a je ń c ó w , " a p r z y w e jś c iu n a s z e m d o t e j z ie m i m ó w ili, ż e t a z ie m ia , t e n p ia s e k i t a w o d a b ę d ą d la n a s w s p ó ln e . W it o ld a z n a ją d z ie c i n a s z e i p r z y je z io r a c h s ło n y c h ( t j . n a K r y m ie ) i w K a p c z a k u w ie d z ą , ż e ś m y w z ie m i t u te js z e j n ie c u d z o z ie m c y * . ( C . d . n . )
Zabawa na świeżem powietrzu.
Wiązki chrustu.TSRQPONMLKJIHGFEDCBA
(G ra ją c y c h 1 2 — 16 o s ó b ).
Im w ię c e j u c z e s tn ik ó w , te m le p ie j id z ie g ra . G ra ją c y s ta ją p o d w ó ch , je d e n za d ru g im , i tw o rz ą k o ło , m n ie js z e lu b w ię k s z e , z a leż n ie o d lic z b y u c z e stn ikó w . K a ż d ą d w ó jk ę o d d z ie la o d s ą s ied n ie j p rz e s trz e ń 2 — 3 m e tró w . W s z y s c y u s ta w ia ją się z w ró c e n i tw a rz ą d o iro d k a k o ła . T e n k to s to i n a p rze d z ie , n a z y w a się n u m e r 1 — k to s to i za n im , je s t n u m e rem 2 . K a ż d a d w ó jka s ta n o w i w ią z k ę c h ru stu .
D w ó c h g ra c z ó w , w y b ra n y c h lo s e m , s ta je p o za k o łe m . J e d e n z n ic h m a o b o w ią z e k g o n ić i s c h w y ta ć d ru g ie g o . P o z w a la m u o d e jić 5 — 6 m e tró w , d a je z n a k d w u k ro tn e m kia śn Ję cie m w d ło n ie , p o c z em ro z p o c z y n a się g ra . J e ż e li ś c ig a n y d a je się s c h w y tać , z a jm u je m ie js c e ś c ig a ne g o. A le n ie ła tw o g o u jąć, b o g d y g o p o ś c ig d op ęd z a, m a o n p ra w o ra to w a ć się u c ie c zk ą d o ś ro d k a k o ła , p rze z n a jb liż s z ą p rz e rw ę i p rz y łą c z y ć się d o p ie rw s z e j z b rz e g u w ią z k i c h ru s tu.
Z a trz y m a w s z y się p rz e d n ią , w o ła :
— Z a d uż o trz e c h !
A w te d y n u m e r 2 w ią z k i m u s i u c ie k a ć w o ła ją c :
— D o s y ć d w ó c h !
Z m ia n ę tę trz e b a w y k o n y w a ć z b ły s k a w ic z n ą s z y b k o ś c ią , a p o m im o , że u w a g a n u m e ró w 2 , z w ró c o n a je s t n a to , b y w ią z k a n ie z a m ie n iła się w 3 — a le m a ją o n e je d n a k o b o w ią ze k p o m ag a ć g o nią c e m u d o s c h w yta n ia z b ie ga . J e ż e li g ra ż y w o id z ie , o b fitu je w za ba w ne p o w ik ła n ia , a s z y b k i ru c h z a p o b ie g a z z ię b n ię c iu b io rą c y c h w n ie j u d z ia ł.
W sądzie.
S ę d z ia : J u ż p o ra z p ią ty s to is z tu p rz ed e m n ą . O s k .: N ie m o ja w te m w in a , że s to ję .
S ę d z ia: J a k to ?
O s k .: A n o , b o p a n s ę d z ia a n i ra zu n ie p ro s ił m n ie , a b y m u s ia d ł.
Trudne porozumienie w sądzie.
S ę d z ia : J a k się n a z y w a s z ? O s k .: T a k ja k m ó j o jc ie c ?
S ę d zia : A ja k się n a z y w a tw ó j o jc ie c ? O s k .: Je de n ta k sa m o , ja k d ru g i!
Łamigłówka
u ło ż y ł „S ło ń in d y js k i* z N o w eg o m ia s ta .
N a p is a ć 11 w y ra z ó w , k a ż d y p o 6 lite r i ta k ze sta w ić , a b y p o c zą tko w e lite ry c z y ta n e z g ó ry n a d ó ł, u tw o rz yły n a z w ę w s i, p o d k tó rą s to c z y ł o s ta tn ią i n ie s z c z ę ś liw ą b itw ę K o ś c iu s z k o .
Z n ac z e n ie w y ra z ó w : 1. S to lic a H is z p a n ii.
2 . P a ń s tw o w E u ro p ie .
3 . W y s p a w A z ji zn an a z p o ło w u p e re ł.
4 . Im ię m ę s k ie.
5 . P o le w a o k ry w a ją c a szkła, m e ta l itp . 6 . R ze ka w S y rji.
7 . In a c z e j z n iew a ga , p o tw a rz .
8 . B a rb a rz y ń c a z p le m ie n ia g e rm a ń s k ie g o . 9 . M ia s to n a S y b e rji.
1 0 . P ta k .
11. Im ię ż e ń s k ie .
L ite ry : A n , b e , c, ce , c y , d , d a , d a , e, e, g , g a , ig» ir, j, Ja» P . 1 °, k » k s » k u c ’ lo ’ m a ’ m a ’ m il, n , n , n , n a , o , r, ry , t, w a . z a j.
Łamigłówka wierszowa,
(n a d e s ła ł: D . G — s k i).
P o d a n e z g ło s k i u g ru p o w a ć ta k , b y u tw o rz y ły s z e ś c iow ie rs z z je d n e j z o s ta tn ic h k s ią g e p o p e i szla c h e c k ie j.
Z g ło s k i:
P o cia ż-ch o - d a -d z y -lak ,- m ię m i-n a -n y ,- ro -s ły n -s tą d Ż e -b a r ch a - cie - d z iej- d z in -k o -k ra j-li-n iź -n y ,- ro -ż y G o - c ić -c ić -go , -k ra j-p u ś- rz n -s ię -ś w ia -ta -tó w ,-w -z a w - ż d y W n ę -c e -d łu -d z y -g ie -i-la -n ie -p o -p rz e -ta ,-w ie rż y ć
W a l-b u -c rą c m i i k i-lo -lu rfź -m u -p o -rz y - s e m .-śró d -z -z P rz y -c a c z y ź -d z ie -j2 ,-n a O j-s łu -ś w ie -ta -ż e -n ie -ż y .
T a d e u s z K o ś c iu s z k o
n a d e s ła li: „B a la d y n a *, „B ia ły n ie d ź w ie d ź *, „B o h u n *,
„C z te ro lis tn a k o n ic z y n k a *, B e rn a rd Ł a za re w ic z, „M a ły u rw is e k *, „S ło ń in d y js k i*, „T a je m n ic z y D ż e m s *, „W o n n y fjo łe k * z N o w e g o m ia s ta .
Rozwiązanie łamigłówki z Nr. 4.
1. D ja m e n t 7 . T k a cz 1 3. S u lu
2 . W a rs z a w a 8 . S k rz y d e ln ik 1 4 . C e le b e s
3 . P o p n d 9 . K a ń o 1 5 . M ic k ie w ic z
4 . B o n a p a rte 10. Ł o s c ś 1 6 . Ł o k ie te k 5 . S e gu 1 1 . S o s n o w iec 1 7 . K o n g o . 6 . O k a d ra s 1 2. S o b ie s k i
Rozwiązanie łamigłówki kratkowej z Nr. 4.
K a ro l A z ja R a k O n L
n a d e s ła li: „B a la d y n a *, „B ia ły n ie d ź w ie d ź *. „C z te ro
lis tn a k o n ic z y n k a * z N o w e g o m ia s ta , E d w a rd G o rc z y ń s k i, W a n da G rz o n k o w s k a z W ie lk ic h B a łó w e k , G . H e k to r z W ą b rz e ź na , B ro nis ła w a K o tło w s k a z W ie lkic h B a ló w e k , B e rn a rd Ł iz a re ^ ic z , „M a ły u rw is e k * z N o w e g o m ia s ta , M a rja P ło tk ó w n a z M ik o ła je k , F e lik s R o ż a n ko w s k i z K u rz ę tn ik a , „S ło ń in d y js k i*, W a le rja S z y c h ów n a z W ie lk ic h B a łó w e k , W . T . z M ik o ła je k , „T a je m n ic z y D ż e m s * z N o w e g o m ia s ta , A n to n i T o m a s ik z J a n ie j G ó ry p o w . Ś w ie c ie , E d w a rd U la to w s k i z B ro d n ic y,
„W o n n y fje łe k * z N o w eg o m ia s ta .
Rozwiązanie zagadki z Nr. 4.
9 4 k u ro p a tw a 0 .5 0 z ł ... 4 7 .00 z ł.
5 sa ren a 10 z ł . . . 5 0 .0 0 z ł.
1 za ją c a 3 z ł ... 3 .0 0 z ł.
1 00 s z tu k 1 0 0.0 0 z ł
n a d e s ła li: „B a la d y n a * z N o w e g o m ia s ta „B ia ła ró ż y c z k a * z Z w in ia rz a , „B ia ły n ie d ź w ie d ź *, „C y g a n e c z ka * z N o - w e go m ias ta , „C z e rw o n e ja b łu s z k o * z W ie lk ic h B a łó w e k , R o z a lja D e m b o w s s a z Z w in ia rz a , M a rja n n a D rz e w iń s k a z D ę b ie n ia , K u n e g u n d a F e fiń s k a z L u b a w y , A n to n i P ila rs k i z B ro d n ic y , A . G ry z ia n k a z J a ra n to w ic p o w . W ą b rz e ź n o , W a nd a G rz o n k o w s k a z W ie lk ic h B a łó w e k , G . H e k to r z W ą b rz e ź na , B ro n is ła w a K o tło w s k a z W ie l
k ic h B a łó w e k , A lfo n s L ic z n e rs k i z L u b a w y , M a rja n n a Ł a n ie w sk a z O m u la , „M a ły u rris e k * z N o w e g o m ia s ta , K u n e g u n d a M a te rn ic k a z N o w eg o m ia s ta , B ro n ka N iz a - k ó w n a z P o zn a nia , M a :ja P ło tk ó w n a z M ik o ła je k , M a k s y m ilja n P s z c z o łiń s k i z G o łu s z y c p o w . S w ie c ie , M a rja n n a R o g o z iń s k a z O s ie c z k a p o *.'. W ą brz e ź no , I F e lik s R o ż a n k o w s k i z K u rz ę tn ik a , „S ło ń in d y js k i*
z N o w e go m ia s ta, „S z k o ln y u c z e ń * z G ro dz ic z n a , W a le rja S z y c h ó w n a z W . B a łó w e k , W . T . z M ik o ła je k , „W o n n y fjo łe k * z N o w e g o m ia s ta , A lo jz y W y s o c ki z S u ga je nka .
