MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM GOSPODARKI
i B U D O W N I C T W A W O D N E G O
ROK X W A R S Z A W A , S T Y C Z E Ń - L U T Y 1950 Nf i
R O K 1950 GOSPODARKA W O D N A N r 1 - 2
M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y S P R A W O M G O f e P O D A R K l I B U D O W N I C T W A W O D N E G O
Od Redakcji
I B E S C :
Sir.
1 D Z IA Ł I — O G Ó LN Y
M gr Jósef Zaremba, — Na progu planu 6-letniego , ...
Zdzisław Mikulski Uwagi o kształceniu nowych kadr hydrotechnicznych z uwzgl. regionalnych odrębności terenu pracy D Z IA Ł I I — H Y D R O L O G IA
D r I n i. Julian Tambor — Zadania hydrologiczne w 6-letnim Planie Inwestycyjnym . » , , P i o j. Jnż. Kazimierz Dębski Kształtowanie gospodarki wodnej w małym dorzeczu . . .
D Z IA Ł I I I — D R O G I W O D N E
* I n i. Adolf Riedel ■ 6 letni Plan Inwestycyjny na drogach wodnych
I n i. Kazimierz Rakusa-Sussczcwski — Najbliższe zadania żeglugi śródlądowej .
I n i. Wa enty Jarocki Konstrukcja systemów kierujących wywołujących poprzeczną cyrkulację wody w rzekach I n i. Tadeusz Kruszewski — Budujmy taniej
D Z IA Ł I V — M E L IO R A C J E
I n i. Kazimiera M atul Na progu realizacji 6 letniego planu melioracyjnego . . . . P ro f. D r I n i. Stanisław Bac — Z zagadnień wodnych w torfowisku zmeliorowanym :
P re f. I n i. Stanisław Turczynowicz — O potrzebie specjalnych obserwacji meteorologicznych na torfowiskach I n i. Franciszek Siryjew ski — Zastosowanie nawodnienia na ubogich glebach łąkowych •
D Z iIA Ł V - E N E R G E T Y K A W O D N A I T E C H N IK A W O D N O - S A N IT A R N A P ro f. I n i, Zbigniew Żmigrodzki i In i, Stanisław Smoleński — Zagadnienie siłowni wodnych w Polsce Przegląd c z a s o p is m ... .
K r o n i k a ... ' * • • • . % , ,
Okładka: Dolina rzeki górskiej
3 5
8 10
25 28 31 37
38 39 49 52
54 57 62
COÆEP2KAHHE Ot pejtaKitHM.
K Hanany 6-jieTHero njinHa.
K Bonpccy no npnroTOBjromno HOBMX Ka/tpOB b rn#poTexHM Ke.
Sawanna no rn ^ p o jio ra n b 6 -jie r- HeM ruiane.
BoflHoe xo3HiicTBO b 6aecefłHax M ajibix pex.
0-jjeTHHii njiaH Ha BOflHbix n y -
T H X .
B jw x ta ftu in e 3a/taKtra no hoaho- My TpaHcnopTy.
KoHCTpvKqnH H anpaB Jiaioinnx‘
CHcreM fljiH B036yjK^eHHH n o n c- peuHoii q n p K y jin q n n BOflbi b
peHHbix noTOKax.
By^eM CTpoHTb fleuieBjie.
K Hauajiy 6-jieTHcro njiaHa no MejiHopaqwH.
n o B o n p o ca M B o jfb i Ha M e jiw o - pwpO BaHHblX TOpcpHHKaX.
O HeoôxoAHMOCTH c n e q u a jib H b ix MeTeopojiorHHecKHx Ha6jiiOAeHHii na ToptJjHHxax.
MppwraqwH cxyAHbix JiyroBbix noHB.
CrmoBbie rrtAPoycTaHOBKH b
n o jib u je . XpoHHxa:
SOMMAIRE:
Avant propos de la Rédaction.
Sur le seuil du Plan Sexannal.
Aspect régional dans l ’éducation des nou
veaux cadres hydrotechniques.
Problèmes hydrologiques dans le Plan Sexennal d'investissement.
Formation d’amenagement des eaux dans le petit bassin.
Plan Se-annal d'investissement sur les voies navigables.
Problèmes prochains de la navigation inferieur.
Constructions entraînantes la circulation transversale d’eau dans les rivières.
Construons à meilleur marché.
Sur le seuil de la réalisation du Plan Se- annal d’hydraulique agricole.
Problèmes aqueux sur la tourbe meüorée, Nécéssité des observations spéciaux mé
téorologiques sur les tourbes.
Application de l ’irrigation sur les sols des prés.
Problèmes des usines hydroélectriques en Pologne.
Revue des périodiques, Cronique.
CONTENTS:
Introduction.
Beginning o f Six-year Scheme.
Regional aspect in the education o f new wat'.r-enginner’s cadres.
Hydrologicals problems in the Six-year Scheme o f Investment.
Formation o f water management in the little bassin.
Six-year Scheme o f Investment in the water-ways.
Near problems o f the interior navigation.
Constructions prompting the transversal circulation o f water in the rivers, Buiid cheaply.
Beginning o f the realisation o f Six-year Scheme in the agro-melioration.
Water-problems on the meliorating peat
bog.
Necessity o f special meteorologicals ob
servations on the peat-bogs.
Application o f the irrigation on the soils o f meadows.
Problems o f the water-power stations in Poland.
Review o f periodicals.
GOSPODARKA WODNA
M I E S I Ę C Z N I K
P O Ś W I Ę C O N Y SPRAWOM G O SPODRKI I B U D O W N I C T W A W O D N E G O
R 0 K X WARSZAWA, STYCZEŃ - LUTY 195
cT
rOD REDAKCJI
oc.ą ek każdego ro k u w ydaw niczeg o stw arza konieczność p rze a n a lizo w a n ia przez redakcje czasopism te ch n iczn ych d o ro b k u ubiegłego okresu i uło że n ia takiego p ro g ra m u tem atycznego, aby o d p o w ia d a ł on w ym a g a n io m c h w ili bieżącej. In n y m i s ło w y aby czasopismo nie ty lk o nadążało za szyb kim biegiem współczesnego życia r e je s tr u ’ ją c dotychczasow y dorobek te c h n ik i danej b ra n ży i in fo rm u ją c o ty m 'swych c z y te l
ników,^ — lecz aby ró w n ie ż w w ie lu zagadnieniach w yp rze d za ło w a r tk i n u r t życia o d d z ia ly w u ją c w te n sposób na p ra c o w n ik ó w in ż y n ie rs k o - te ch n iczn ych , k tó rz y nie wszędzie i n ie zawsze w sposób w ła ś c iw y podchodzą do zagadnień te ch n iczn ych i go
spodarczych, n u rtu ją c y c h k r a j w c h w ili cbeenej
W kroczenie w okres re a liz a c ji p la n u budow y podstaw so cja lizm u w Polsce 6 -le t- mego p la n u p rze b u d o w y gospodarczej, n c frc d a na re d a kcje czasopim te ch n iczn ych oboWią~ek w ększego i b a rd zie j szczegółowego p rze a n a lizo w a n ia dotychczasow ej te m a ty k i czasopism j sposobów redagow ania.
Czasopismo nasze, poświęcone zagadnieniom gospod arki w o d n e j i b u d o w n ic tw a wodnego w najszerszym słow a tego znaczeniu - stw a rza ło i stw arza dotychczas dla ogołu h y d rc te c h n ik o w p o lskich i branż te ch n iczn ych zw ią za n ych z h y d ro te c h n ik ą je d y n ą m ożliw ość w z a je m n e j w y m ia n y p nglądóm na różnorodn e zagadnienia te c h niczno - ekonom iczne wchodzące w zakres gospod arki w o d n e j k ra ju .
F a k t w z n o w ie n ia „G o s p o d a rk i W odnej w 1946 r. przez Naczelną O rganizację Tech
niczną (N O T ), ja k i obecnie przeprow adzone z m ia n y w zasięgu czasopisma i w zespo
le re d a k c y jn y m , u trw a la ją nas iv p rzekonan iu słuszności naszych założeń z przed k ilk u la ty odnośnie konieczności w y d a w a n ia jednego czasopisma techniczno - ekono
m icznego, o b °jm u ją c e g o sw ym zasięgiem w s z y s tk ie gałęzie gospodarki w o d n e j k ra ju . P ow ołanie zaś ostatnio W y d z ia łu G ospodarki W o d n e j w P a ń s tw o w e j K o m is ji P ia n o . w a n ia Gospodarczego podkreśla, jeszcze b a rd z ie j potrzebę łączenia, k o o rd y n a c ji w s z ystkich zagadnień w odnych.
N ie s te ty je d n a k nie zawsze in s ty tu c je państw ow e i społeczne (S to w a rzysze n ia I n ż y n ie ró w i T e c h n ik ó w ) d o cenia ły ro lę i z łączenie czasopism tech n iczn ych , nie za.
wsze w id z ia ły w n ic h oręż do w a lk i o realizację p la n ó w te c h n iczn ych i gospodar
czych. Czasopisma techniczne zaś, a w śró d n ic h i „ G ospodarka W odna“ , zam ieszczały n ie je d n o k ro tn ie a r ty k u ły 0 pow ażnej w artości n a u k o w e j i te c h n ic z n e j’; nie b y ły one je d n a k pow iązane z życiem , z zagadnieniam i e ko n o m iczn ym i, z w y k o n y w a n ie m p la n ó w gospodarczych, in w e s ty c y jn y c h i technicznych.
Wobec rozpoczęcia re a liz a c ji 6-letniego p la n u , powyższe pewnego ro d z a ju n ie d o . ciągn ię cia poszczególnych czasopism technicznych , z m u s iły P a ń stw o w ą K o m is ję P la n o w a n ia Gospodarczego (P K P G ) do z a in ic jo w a n ia re o rg a n iz a c ji zespołów re d a k c y j.
n y c h i roztoczenia nad czasopism am i o p ie ki w w ię k s z y m n iż dotąd stopniu.
P rzeprow adzone ostatnio zm ia n y w zespole re d a k c y jn y m „G o s p o d a rk i W o d n e j“ da
ły w w y n ik u schem at o rg a n iz a c y jn y , w g któ re g o redagow anie czasopism o d b yw a się przez:
A. Radę P rogram ow ą, składającą się z p rz e d s ta w ic ie li re s o rtó w , in s ty tu c ji p a ń . s tw o w y c h i społecznych zainteresow a nych w w y d a w a n iu czasopisma, z u w z g lę d n ie n ie m p rz e d s ta w ic ie li n a u k i. Rada P ro g ra m o w a s ta n o w i organ k r y ty k u ją c y i o ceniają cy w yd a n e n u m e ry czasopism i u s ta la ją c y og ó ln y jego k ie ru n e k p ro . g ra m o w y.
B. K o m ite t R e d a k c y jn y , s k ła d a ją c y się z R e d a kto ra Naczelnego, R e d a kto ró w D z ia ło w y c h i S ekretarza. K o m ite t je s t orgcnem w y k o n a w c z y m i odpow iada za sposób
redagow a nia czasopisma wobec R ady P ro g ra m o w e j.
Ilo ś ć i zakres poszczególnych d zia łó w została u stalona w sposób n a stę p u ją cy:
D Z I A Ł I — O G Ó L N Y — będzie obejm cw a ł a r ty k u ły z zakresu k o o rd y n a c ji zagad
n ie ń gospodarki w o d n e j oraz w sze lkie in n e a r t y k u ły , nie wchodzące do następnych d z ia łó w ;
D Z I A Ł I I — H Y D R O L O G IA — będzie o b e jm o w a ł a r ty k u ły z zakresu h y d ro lo g ii, h y d ro m e trii, h y d ro g ra fii, m e te o ro lo g ii i tra k tu ją c e o zagadnieniach gospodarowania w odą (b ila n s w o d n y it p . ) ;
D Z I A Ł I I I — D R O G I W O D N E — będzie zam ieszczał a r ty k u ły z zakresu dróg w o d . n ych , b u d o w n ic tw a w odnego i zw ią za n ych z n im i in n y c h zagadnień w chodzących w o rb itę zaińteresow ań re s o rtu k o m u n ik a c ji;
D Z I A Ł I V — M E L IO R A C J E — będzie zam ieszczał a r y k u ły z zakresu m e lio ra c ji w o d n y c h i in n y c h zw ią za n ych z n im i zagadnień w chodzących w k rę g zainteresow ań re s o rtu r o ln ic tw a ;
D Z I A Ł V — E N E R G E T Y K A W O D N A I T E C H N IK A W O D N O - S A N IT A R N A — o b e jm ie zagadnienia a) w y z y s k a n ia s ił w o d n ych , b ) zaopatrzen ia p rze m ysłu , ro ln ic tw a i lu d n o ści w wodę, odprow ad zania i oczyszczania ścieków .
Z a s ta n a w ia ją c y je s t może b ra k d z ia łu pcświęconego sp ra w o m że g lu g i i p o rtó w m o r
s k ic h oraz b u d o w n ic tw a wodnego m orskiego. N ależy tu p o d kre ślić, że N O T w y d a je czasopismo p t. ,,T e c h n ik a M o rza i W ybrzeża" , ob e jm u ją ce poruszone zagadnienia.
N iezależnie od tego w D ziale I I I „G o s p o d a rk i W o d n e j“ będą zamieszczane a r ty k u ły dotyczące d ró g w o d n y c h śró d lą d o w ych , w n a w ią z a n iu do w s p ó łp ra c y ty c h d ró g z p o r.
ta m i m o rs k im i.
R ó w n ie ż zagadnienia te c h n ik i w odno - S anitarnej om aw iane są na ła m a ch s p e cja ł, nego czasopisma p t. „G a z, W oda i T e c h n ik a S a n ita rn a “ , n a to m ia st w D ziale V nasze
go czasopisma będziem y zam ieszczali a r ty k u ły z tego zakresu, z p u n k tu w id z e n ia ogó ln ych zagadnień gospodarki w o d n e j oraz z p u n k tu w id z e n ia k o o rd y n a c ji z in n y . m i g a łę zia m i gospod arki w o d n e j.
O ddając n in ie js z y zeszyt do rą k c z y te ln ik a , p o d kre śla m y, że ty c h k ilk a pow yższych uw ag, ja k i b a rd z ie j ro z w in ię te m y ś li w a rty k u ła c h w s tę p n y c h D z ia łó w I, I I , I I I i I V będą podstaw ą p ro g ra m u czasopisma w n a jb liż s z y m okresie czasu re a liz a c ji 6 -le tn ie . go p la n u .
W y ra ż a m y jednocześnie g łę b o kie przekonanie, że zam ierzenia nasze będą p o p ie ra , ne przez in s ty tu c je p aństw ow e i społeczne i przez ogół naszych h y d ro te c h n ik ó w . S p e c ja ln y apel k ie ru je m y do K o le g ó w — w y k o n a w c ó w , aby p rz e ła m a li dotychcza
sową s w o ją bierność i z a s ila li te kę re d a k c y jn ą a rty k u ła m i, spraioozda niam i, n o ta t.
k a m i itp . B o w ie m ty lk o w s p ó ln y , zgodny i m o cn y w y s iłe k może nasze czasopismo
„G o s p o d a rk a W odna“ u cz y n ić je d n y m z m o to ró w postępu technicznego w ram ach p la n o w e j gospodarki. x
DZIAŁ I - OGÓLNY
Mgr JOZEF ZAREMBA D yrektor Departamentu PKPG
N a progu Planu 6 -le tn ie g o
W ro k u 1959 w s tę p u je m y w okres re a liz a c ji sze
ścioletniego p la n u ro z w o ju i p rz e b u d o w y gospo
darczej P o ls k i, k tó r y je s t p lanem b u d o w y po d sta w s o c ja lizm u w naszym k ra ju .
Z w y c ię s k ie zakończenie 3 -le tn ie g o p la n u o d b u d o w y gospodarczej P o lski, s iln y ro z w ó j s ił w y tw ó rc z y c h w ty m okresie, a w p ie rw s z y m rzędzie ro z w ó j p ro d u k c ji ś ro d kó w p ro d u k c ji stw a rza r e a l
ne p o d sta w y w y k o n a n ia w ie lk ic h zadań p la n u 6..1etnieg0 w e w s z y s tk ic h gałęziach gospodarstwa narodowego.
Dotychczasowe^ re z u lta ty oparte są na. s ta ły m 1 c ią g ły m w zroście dochodu narodow ego i zw ią za nej z n im s o c ja listyczn e j rozszerzonej re p ro d u k c ji P o d sta w y naszej gosp o d a rki ~ na ' p ro g u p la n u o-letniego o p ie ra ją się na s o c ja listyczn e j w łasności podsta w o w ych ś ro d k ó w p ro d u k c ji, na s o c ja lis ty c z n y m stosunku do p ra c y lu d z i p ra c y z klasą ro b o t
niczą na czele oraz na so c ja lis ty c z n y m p la n o w a n iu . Na czoło zadań narodow ego p la n u 6-letniego w y suw a się przede w s z y s tk im bud o w a i rozbudow a źró d e ł e n e rg ii, b u d o w a n o w y c h i rozbudow a is t
n ie ją c y c h za kła d ó w p rz e m y s ło w y c h na te re n ie ca
łego k r a ju , rozbudow a system u ko m u n ik a c y jn e g o , przebudo w a s tru k tu ra ln a r o ln ic tw a i in te n s y fik a cja jego p ro d u k c ji oraz b u d o w n ic tw o m ia st i osie
d li związane z bud o w ą i rozbudow ą przem ysłu.
W e w s z y s t k i c h w y m i e n i o n y c h g a ł ę z i a c h g o s p o d a r s t w a n a r ó d o- w e g o p r o b l e m w o d n y o d g r y w a z a s a d n i c z ą r o l ę ,
W p rze m yśle p ro b le m w o d y je s t je d n y m z pod
sta w o w ych , gdyż w a ru n k u je a n ie je d n o k ro tn ie decyd u je o te ch n o lo g iczn ych procesach p ro d u k c ji p rz e m y s ło w e j; woda^ w y s tę p u je tu ja k o surow iec, w energetyce ja k o źró d ło e n e rg ii, w k o m u n ik a c ji ja k o droga wodna.
W ro ln ic tw ie , le ś n ic tw ie i h o d o w li, k tó ry c h w y n ik i p ro d u k c y jn e zależą m .in. od stanu stosunków w o d n y c h w g lebie — p ro b le m w o d y w ym a g a r a c jon a ln e g o rozw ią za n ia , k tó re staje się c z y n n ik ie m p o d s ta w o w y m w podnoszeniu w y d a jn o ś c i p ro d u k c ji ro ln ic z e j, h o d o w la n e j i leśnej. N ie m ożna r ó w nież pom inąć zaopatrzenia w w odę lu d n o ści oraz o d prow ad zania i oczyszczania z u ż y ty c h ścieków.
D o ty c z y to zwłaszcza obszarów s iln ie u p rz e m y s ło w io n y c h i zu rb a n izo w a n ych , k tó ry c h w ie lko ść i liczb a w okresie p la n u 6-letniego znacznie w zroś
nie.
Pod w zględem a d m in is tra c y jn y m gospodarka w odna w Polsce m e je s t scalona, p rz e c iw n ie — je st podzielona m ię d z y re s o rty branżow e w g naste
pują cye h d z ia łó w : *
1. d ro g i w odne śródlądow e z p o rta m i i z b io rn i
k a m i re te n c y jn y m i (M in is te rs tw o K o m u n ik a c ji) ,
2- ? ^ lio r f Ń w odne podstaw ow e i szczegółowe (M in is te rs tw o R o ln ic tw a i R e fo rm R o ln y c h ), 3. zaopatrzenie w wodę lu d n o ści i p rz e m ysłu
?twtZ ^ P ^ a d z a n i e i oczyszczanie ścieków (M in is te rs tw o A d m in is tr a c ji P u b lic z n e j i M i
n is te rs tw a P rz e m y s ło w e ),
4. w y z y s k a n ie s ił w o d n y c h ja k o źró d ła e n e rg ii (M in is te rs tw o G ó rn ic tw a i E n e rg e ty k i)
5) żegluga i p o r ty m o rskie (M in is te rs tw o Ż e g lu g i).
Ten stan o rg a n iz a c y jn y w y ła n ia p o s tu la t zw ró- c -n ia szczególnej u w a g i na k o o rd yn a cję pra c po
szczególnych d z ia łó w gosp o d a rki w o d n e j. G o s p o d a r k a w o d n a s t a n o w i b o w i e m i s t o t n i e j e d n a c a ł o ś ć , g d y ż j e s t o p a r t a n a j e d n y m i t y m s a m y m s u r o w c u w s p ó l n i e u ż y t k o w a n y m w r ó ż n y c h d z i a ł a c h g o s p o d a r k i n a r o d o w e j . Z t e g o p r z e d e w s z y s t k i m t y t u ł u p l a n y i n w e s t y c y j n e w z a k r e s i e b u d o w n i c t w a w o d n e g o . 1 . g o s p o d a r k i w o d ą w y m a g a j ą ś c i s ł e j k o o r d y n a c j i . K o o r d y n a c j i w y m a g a j ą r ó w n i e ż s t u d i a , b a d a n i a . p r o j e k t y t e c h n i c z n e i i c h r e a l i z a c j a .
Zasada k o o rd y n a c ji je s t nieodłączną cechą go
sp o d a rki p la n o w e j. K o m p e te n c y jn ie ko o rd y n a c ja gospod arki w o d n e j należy do P a ń s tw o w e j K o m is ji P la n o w a n ia Gospodarczego (P K P G ).
W okresie m ię d z y w o je n n y m gospodarka w odna w Polsce b y ła prow adzon a chaotycznie zarów no w poszczególnych je j dziedzinach, ja k i w całości N ic dziw nego, że spuścizna z okresu p rz e d w o je n nego p rze d sta w ia stan zaniedbania i d y s p ro p o rc y j
S tan ten n a le ży p rzyp isa ć w a ru n k o m u s tro ju k a p ita lis ty c z n e g o z jego sprzecznościam i, k tó re w dziedzinie gospod arki w o d n e j u ja w n ia ły się z nie- m m ejszą siłą, n iż w in n y c h dziedzinach gospodar
k i. Sprzeczne in te re s y k a p ita lis ty c z n e nie p o z w a la ł y na ra c jo n a ln e u ję c ie zagadnienia i ty m sam ym m e m o g ły dać o d p o w ie d n ich e fe k tó w gospodar czych.
Poszczególne m in is te rs tw a u jm o w a ły p rzyd zie lone im s p ra w y w odne ja ko fra g m e n ty zadań r e s o rto w y c h i tra k to w a ły je ja k o zagadnienia u b o cz
ne. To o d b ija ło się bezpośrednio u je m n ie _ ró w n ie ż na w ysokości ś ro d kó w fin a n s o w y c h przeznacza
n y c h przez p a ń stw o na gospodarkę w odną. W k o n se k w e n c ji, poza n ie lic z n y m i w y ją tk a m i, p o d e jm o wano je d y n ie prace fra g m e n ta ry c z n e i to p rze w a ż
n ie d la z a tru d n ie n ia bezrobotn ych.
W s k u te k tego obecnie o k rę g i p rze m ysło w e i s il
nie zu rb a n izo w a n e c ie rp ią na o s try d e fic y t w o d y d la p rz e m y s łu i ludności, zwłaszcza g ó rnośląski okręg p rz e m y s ło w y , okręg łó d z k i inne. W ie le m iast nie posiada urządzeń w o d o cią g o w ych i k a n a liz a c y jn y c h , a n a w e t w n ie k tó ry c h okręgach k r a ju w odę d la lu d n o ści ro z w o z i się w beczkach.
G łó w n a rzeka k r a ju — W is ła i szereg je j d o p ły w ó w czeka na re g u la cję . P o w ta rza ją ce się k lę s k i pow odzi w y m a g a ją o d p o w ie d n ich in w e s ty c y j in ż y n ie ry jn y c h w celu tr w a łe j lik w id a c ji g ro ź b y ich p o w ta rz a n ia się. Zburzona ró w n o w a g a b iologiczn a na w ie lk ic h obszarach k r a ju czeka na je j u z d ro w ienie. L udno ść robotnicza, zwłaszcza m ia s t d u żych i średnich, czeka na zdro w ą wodę do picia.
R o zb u d o w y w a n y i n o w y p rz e m y s ł oczekuje r ó w nież d la sw ej p ro d u k c ji o d pow ie dnio w y s o k o w a r- to ściow ej w o d y w o lb rz y m ic h ilościach niezbęd
n y c h d la p ro d u k c ji.
Sześcioletni p la n in w e s ty c y jn y w zakresie gospo
d a rk i w o d n e j nie usunie jeszcze w s z y s tk ic h d o ty c h czasowych zaniedbań, nie z lik w id u je w s z y s tk ic h b ra k ó w i d y s p ro p o rc y j. Jednakże będzie p ie r w szym, w ie lk im i p o d sta w o w ym etapem na drodze planow e go ro z w ią z a n ia p ro b le m ó w w o d n y c h w Polsce, na drodze p rz e b u d o w y s tr u k tu r y gospodar
czej i społecznej k r a ju na zasadach s o c ja lis ty c z nych.
Z a d a n i a p l a n u 6 - l e t n i e g o w z a k r e s i e b u d o w n i c t w a w o d n e g o i g o s p o d a r k i w o d n e j s ą w i e l k i e i d l a t e g o w y m a g a j ą o d n a s w s z y s t k i c h , o d k a d r r o b o t n i c z y c h , n a u k o w y c h , t e c h n i c z n y c h i a d m i n i s t r a c y j n y c h , z w i ą z a n y c h z g o s p o d a r k ą w o d n ą , t r z e c h r z e c z y : 1 2 3
1. ś w i a d o m e g o , c z y n n e g o i c z u j n e g o u c z e s t n i c t w a w b u d o w i e p o d s t a w s o c j a l i z m u w P o l s c e , k t ó r e j t o w a r z y s z y ć b ę d z i e o s t r a w a l k a k l a s o w a ; 2. ś w i a d o m e g o , u p a r t e g o k s z t a ł
t o w a n i a w s o b i e i w o t o c z e n i u s o c j a l i s t y c z n e g o s t o s u n k u d o p r a c y , d o w s p ó ł z a w o d n i c t w a i r a c j o n a l i z a t o r s t w a , 3. s t a ł e g o p o g ł ę b i a n i a w i e d z y
w z a k r e s i e z a g a d n i e ń f a c h o w y c h , z a g a d n i e ń n a u k o w o - t e c h n i c z n y c h i k o r z y s t a n i a w t y m z a k r e s i e p r z e d e w s z y s t k i m z p r z o d u j ą c y c h d o ś w i a d c z e ń r a d z i e c k i c h .
S ześcioletni p la n in w e s ty c y jn y w zakresie go
sp o d a rk i w o d n e j o b e jm u je w g łó w n y c h zarysach:
a) v/ resorcie M in is te rs tw a K o m u n ik a c ji:
— częściową re g u la c ję W is ły , d o ln e j O d ry i W a rty ,
— u re g u lo w a n ie i zabudowę setek k ilo m e tró w rz e k sp ła w n y c h i p o to k ó w górskich, częściową ka n a liz a c ję W is ły w je j g ó rn ym biegu łącznie z k a n a ła m i la te ra ln y m i,
—- budow ę szeregu z b io rn ik ó w w o d n ych ; b) w resorcie M in . G ó rn ic tw a i E n e rg e ty k i:
— budow ę szeregu za kła d ó w w o d n o -e le k try c z - n y c h ;
c) w resorcie M in . R o ln ic tw a i R e fo rm R o ln ych :
— m e lio ra c je szczegółowe g ru n tó w o rn ych i u ż y tk ó w z ie lo n y c h na obszarach setek t y sięcy ha,
— m e lio ra c je podstaw ow e (re g u la c ja rzek i o b w a ło w a n ia ) na znacznych obszarach k r a ju ;
d) w resorcie M in . A d m in is tr a c ji P u b lic z n e j:
— budow ę n o w y c h w o dociąg ów i k a n a liz a c ji w k ilk u d ziesiątkach m iast,
— u ru c h o m ie n ie n ie c zyn n ych urządzeń i ro z
budow ę is tn ie ją c y c h oraz budow ę w o d o ciągów g ru p o w y c h na obszarach w y m a g a ją c y c h w p ie rw s z y m rzędzie je d n o lite j go
sp o d a rk i w o d n e j (Śląsk, Łódź, W arszaw a i in n e ).
Z adania polega ją nie ty lk o na re a liz a c ji p la n u w poszczególnych gałęziach gospod arki w o d n e j, ale ró w n ie ż na ic h sk o o rd y n o w a n iu w jed n ą całość, co da w re z u lta c ie m a k s im u m k o rz y ś c i gospodarce n a ro d o w e j.
Z adania p la n u 6_letniego w zakresie gospodarki w o d n e j zostaną w y p e łn io n e p rz y ścisłej b ra te rs k ie j, socja listyczn e j w s p ó łp ra c y ro b o tn ik ó w , te c h n ik ó w i in ż y n ie ró w , n a u k o w c ó w i o rg a n iza to ró w .
Zadania k o o rd y n a c y jn e dotyczyć p o w in n y :
— badań n a u k o w y c h , d a ją cych podstaw ę do zastosowania n a jn o w szych osiągnięć w te j dziedzinie ;
— s tu d ió w i p ro je k tó w d la p rz y g o to w a n ia p ra w id ło w e j i dostatecznej d o k u m e n ta c ji te c h n iczn e j ;
— o pracow an ia oszczędnych, o p a rty c h na za
sadach ra c jo n a liz a to rs tw a p la n ó w w y k o naw czych ;
— u tw o rz e n ia o d p o w ie d n ie j ilo ś c i przedsię
b io rs tw w y k o n a w c z y c h , w y s p e c ja liz o w a n ych dla każdej gałęzi gosp o d a rki w odnej, k tó re w o p a rciu o w sp ó łza w o d n ictw o p ra cy pozw olą na re a liz a c ję p rz y g o to w a n y c h pla n ó w ;
— w p ro w a d z e n ia u s p ra w n ie ń o rg a n iza cyjn ych w a d m in is tra c ji w o d n e j, k tó re pozw olą na osiągnięcie n a jle p szych w y n ik ó w w eks
p lo a ta c ji.
P la n sześcioletni oraz p la n y roczne w in n y być etapam i p la n ó w p e rs p e k ty w ic z n y c h zarów no w po
szczególnych gałęziach gospod arki w o d n e j, ja k też i w je j całości. M a to szczególne znaczenie dla p la n ó w re g io n a ln y c h gospod arki w o d n e j, w ty c h z w ła szcza regionach, gdzie odczuw a się d e fic y t w ody.
W c h w ili obecnej, g d y został p o w o ła n y K o m ite t dla s p ra w postępu technicznego i In s ty tu t D o k u
m e n ta c ji N a u ko w o -T e ch n iczn e j — zagadnienia re a liz a c ji p la n u 6-letniego w zakresie w o d n y m nie można opierać na p rze sta rza łych m etodach te c h nicznych. Poza ty m wobec konieczności p rz y ś p ie szenia tem pa prac in w e s ty c y jn y c h , in w e s ty c je w o d ne w in n y znaleźć now e, szybsze d ro g i w y k o n a w stwa. W dziedzinie gosp o d a rki w o d n e j pod ty m w zględem je st dużo w ię ce j do zrobienia, n iż w in n y c h dziedzinach g ospod arki naro d o w e j.
N o w a to rs tw o w b u d o w n ic tw ie w o d n ym w in n o stać się hasłem o b o w ią zu ją cym dla w s z y s tk ic h pra c o w m k o w w o d n ych od ro b o tn ik a poczynając, a na k ie ro w n ic tw ie ro b ó t p ro je k to d a w c z y c h i w y k o n a w czych kończąc.
P race teoretyczne i badania prow adzone przez in s ty tu ty n a u ko w e istniejące, lu b m ające pow stać dia ty c h gałęzi gospod arki w o d n e j, w k tó ry c h je szcze n ie is tn ie ją , w in n y naw iązać b lis k i k o n ta k t z p ra k ty k ą p ro je kto d a w czą i w yko n a w czą i służyć je j bezpośrednio.
K ażda gałąź g ospod arki w o d n e j w in n a posiadać sw oją k o m ó rkę naukow o-badaw czą, sw oje b iu ro p ro je k tó w i sw o je p rze d się b io rstw o w ykonaw cze.
P rze d się b io rstw a w yko n a w cze muszą być zaopa
trzone w o d p o w ie d n i sprzęt m echaniczny i m ieć Z D Z IS Ł A W M IK U L S K I
w y s p e cja lizo w a n y personel. 1 tu w ła śn ie dochodzi
m y do jeszcze jednego tem atu, k tó r y n a le ży p o ru szyć. bą to k a d ry n aukow o -te chniczne.
B ra k s p e c ja lis tó w może stać się w ą s k im gard łe m w y k o n a n ia p la n u , je ś li nie z o rg a n iz u je m y odpo
w ied n ie g o szkolenia k a d r n a u ko w o -te ch n iczn ych , o zkoienie k a d r p o w in n o nie ty lk o obejm ow ać za
gadnie nie ilościow o, lecz p o w in n o stać sie p rz e m y śla n ym h a i m onogram em dostarczania w odpowied- n a n czasie o d p o w ie d n ie j ja ko ści sp e cja listó w i s ił pom ocniczych.
, . ^ a P^anu 6-letniego, w obliczu jego w ie l
k ic h zadań m u s im y u św ia d o m ić sobie podstaw ow e tru d n o ś c i na drodze ic h re a liz a c ji. To nam p o zw o li na przedsięw zięcie o d p o w ie d n ich ś ro d k ó w zarad
czych d la usunięcia w s z e lk ic h w ą skich g a rd e ł k tó re m o g ły b y g rozić p la n o w i.
t M u s im y zm o b ilizo w a ć, skoncentrow a ć s iły i wo lę, aby p la n 6 -le th i w zakresie gospodarki w odnej w yko n a ć dobrze, sp ra w n ie i w za p la n o w a n ych te r m inach. M u s im y pam iętać, że te rm in o w e w y k o n a nia poszczególnych etapów p la n u w zakresie go
sp o d a rki w o d n e j w a ru n k u je te rm in o w e w y k o n a nie p la n u w poszczególnych gałęziach gospodar
stw a narodowego.
U w agi o kształceniu nowych ka d r hydrotechnicznych z uw zględnieniem regionalnych odrębności terenu pracy*)
R e fo rm a s z k o ln ic tw a w zakresie n a u k te ch n icz
n y c h pociągnęła za sobą konieczność w p ro w a d ze n ia dużych zm ia n w dotychczaso w ym p ro g ra m ie n a u czania. Is to ta p o d z ia łu s tu d ió w na in ż y n ie rs k ie i m agisterskie^ le ż y w ty m , aby m o ż liw ie szybko dostarczyć p a ń s tw u dostateczną ilość in ż y n ie ró w 0 n a s ta w ie n iu p ra k ty c z n y m , in ż y n ie ró w -w y k o n a w cow. N a k u rs m a g is te rs k i n a to m ia st k ie ro w a ć je d n o s tk i w y b itn ie zdolne, o z a m iło w a n iu do s tu d ió w 1 badan n a u k o w y c h i ks z ta łc ić je w szerszym i głębszym zakresie, a zatem w zakresie p o zw a la ją c y m na opanow anie ca ło k s z ta łtu danej gałęzi te c h n ik i. S krócenie czasu s tu d ió w do 3 la t, bez spe
cjalnego obniżan ia p oziom u nauczania, p o w o d u je konieczność w p ro w a d ze n ia daleko idącej specjaliza..
F^1’ w zo r szkó ł zagranicznych. P oniew aż w y kszta łce n ie in ż y n ie ró w , w p e łn y m zakresie s tu d ió w h y d ro te c h n ic z n y c h bez obniżan ia poziom u w ta k k ro tK im czasie, je st bardzo tru d n e , koniecz
ność sp e c ja liz a c ji zatem staje się ty m b a rd zie j uza sadn ona.
\7 ja k ic h k ie ru n k a c h w in n a pójść specjalizacja w dziedzinie n a u k h y d ro te ch n iczn ych ? H y d ro te c h - m k p o w in ie n b yć jednocześnie te c h n ik ie m i p r z y ro d n ik ie m , gdyż tego w ym a g a c h a ra k te r jego pra cy w terenie. N ie może w y k o n y w a ć b u d o w li sza
b lo n o w o ^ Ele m u s i u m ie ję tn ie dostosować ja do w ła ściw o ści terenu, ta k aby spełniała swe zadanie Cc owo, zgodnie z je j zasadniczym zadaniem , z w a ru n k a m i k lim a tu , g leby, rze źb y te re n u , sposobu u ż y tk o w a n ia , a poza ty m , aby h a rm o n izo w a ła z k ra jo b ra z e m a n ie k o n tra s to w a ła z jego c h a ra k te r e m ) .
) A rty k u ł nadesłany z Zakładu Budownictwa Wodnego i H ydrologii SGGW w Warszawie
tu n a tra fia m y na zagadnienie re g io n a liz m u w nauczaniu. Jasną je s t rzeczą, że h y d ro te e h n ik sp o tyka w sw ej p ra c y różne w a ru n k i p rzyro d n icze w zależności od d z ie ln ic y k ra ju , w ja k ie j pracuje!
N asuw a się zatem p y ta n ie , czy n ie należało by s p e c ja liz a c ji w naszej dziedzinie uzależnić m ię d zy in n y m i od w a ru n k ó w p rz y ro d n ic z o . g e o g ra ficz
n ych, s p o ty k a n y c h w ró ż n y c h regionach k ra ju . o zp a trzm y te w a r u n k i obok m o żliw o ści poszcze
g ó ln y c h o środków kształcenia, celem usta le n ia ich s p -c ja liz a c ji w k s z ta łce n iu h y d ro te c h n ik ó w .
adania in ż y n ie ra w odnego w pasmach g ó rskich a rp a t i S u d e tó w oraz na podnóżach ty c h gór, a w ię c w g ó rn y c h dorzeczach Sanu, D u n a jca So
ły , M a łe j W is ły , g ó rn e j O d ry, N y s y K ło d z k ie j ’ B y s trz y c y , Bobra, N y s y Ł u ż y c k ie j i in n y c h m n ie j
szych rz e k oraz ic h d o p ły w ó w — p o to k ó w g ó r
skich — to przede w s z y s tk im p o w s trz y m a n ie d z ia ła ln o ś c i e ro z y jn e j d o lin rzecznych. A zatem : za
lesianie stoków , obudow a k o r y t, k o re k c ja progow a i budow a p rze g ró d — to w ie lk ie zadanie dla h y d ro te ch n ika na d łu g ie lata. Konieczność re a liz a c ji ty c h zadań nie w ym a g a bliższego uzasadnienia, od tego b ow iem załezy d łu g o trw a ło ś ć d zia ła n ia z b io r
n ik ó w re te n c y jn y c h i u c h ro n ie n ie ich cd zam u lam a. N iew ycze rp a n e źró d ła e n e rg ii, ja k ie k r y ją w sobie rz e k i gó rskie u m o ż liw ia ją c e w yzyska n ie zw. „b ia łe g o w ę g la “ — to dalsze w dzięczna pele
) V k e : Im arch. Mieczysław Veit — Koncepcja archi
tektoniczna w wykonaniu budowli zbiornikowych w Porąbce Gospodarka Wodna 1936, nr 6.
do po p isu dla w odziarza w ty c h regionach. S p ro wadza się ono nie ty lk o do o trz y m a n ia e n e rg ii e le k try c z n e j, ale także do lik w id a c ji f a l po w o d zio w ych , a w ię c do u n ik n ię c ia g ro ź b y p o w o d zi oraz do a ku - m u lo w a n ia w o d y d la że g lu g i na okres posuchy.
Z adaniem m e lio ra n ta w reg io n a ch podgó rskich je s t p o w s trz y m a n ie na u ż y tk a c h ro ln y c h e ro z ji g le b y, przez w ła ś c iw y sposób u p ra w y r o li na sto kach oraz ra c jo n a ln a gospodarka łą k o w o _ p a stw i-
■ skow a2) .
D a le j, w ażną rzeczą je s t u s p ła w n ie n ie rz e k g ó r
s k ich d la celów g ospod arki leśnej, w reszcie re g u la c ja d o ln y c h b ie g ó w ty c h rz e k i w y z y s k a n ie ich dla żeglugi.
W ykszta łce n ie in ż y n ie ró w ty c h specjalności b y ło b y w a ż n y m zadaniem W y d z ia łó w P o lite c h n ic z - n y c n A k a d e m ii G ó rn icze j w K ra k o w ie . K ra k ó w p o w in ie n b yć g łó w n y m ośro d kie m kształcenia tego ro d z a ju specjalności.
W d zie d zin ie m e lio ra c ji częściową ro lę może tu spełniać L ic e u m W odno - M e lio ra c y jn e w K r a k o w ie .
D z ia łe m e n e rg e ty k i w odnej m o g ła b y się zająć także P o lite c h n ik a Śląska w G liw ic a c h .
P o k re w n y m ośrodkiem n a u k o w y m b y łb y W ro c - ła w , gdzie p o ło ż y ć b y należało ponadto n a cisk na żeglugę śródlądow ą i k a n a liz a c ję rzek, z u w a g i na is tn ie n ie tu w ie lk ie j a r te r ii w o d n e j — O d ry . Obec
ność w ty m ośrodku S zko ły Ż e g lu g i Ś ród lą d o w e j w y b itn ie te m u s p rz y ja . Poza ty m W ro c ła w k s z ta ł
c iłb y fa ch o w có w w dziale u ż y tk o w a n ia ścieków dla ro ln ic tw a , ze w z g lę d u na zn a jd u ją ce się na D o l
n y m Ś ląsku liczn e urządzenia asenizacyjne i ze w zg lę d u na prow adzon e ta m p ró b y doświadczeń w ty m k ie ru n k u ( D r inż. J. W ie rz b ic k i).
P olgka Ś rodkow a, to g łó w n ie pas w ie lk ic h d o lin W ie lk o p o ls k i i M azowsza oraz w y ż y n y Lub e lska i M ałopolska. R z e k i p łyn ą ce tu w m ło d y c h d o li
nach a lu w ia ln y c h c h a ra k te ry z u ją się m n ie js z y m i spadkam i, s z e ro k im i d o lin a m i i d ro b n y m a często bardzo d ro b n y m ru m o w is k ie m , pochodzącym z o k o liczn ych poi. W ie lk ie a rte rie w odne W isła - z B u g ie m i N a rw ią oraz O dra z W a rtą i N otecią tw o rz ą ro z le g ły system at d ró g w o d n ych w środku k ra ju . W is ła po p rz y ję c iu Sanu i O dra poniżej W r o c ła w ia w chodzą w sw ój bieg środkow y. N a w y ż y nach L u b e ls k ie j i M a ło p o ls k ie j ro z w ija się s iln ie ero zja gleb, połączona z ic h przem ieszczaniem , p o w o d u ją c ja ło w ie n ie zboczy. D o lin y w ię kszych do
p ły w ó w (B ugu, N a rw i, B ie b rz y , B z u ry , W a rty , N o te ci, O b ry ), znacznie zabagnione, w y m a g a ją s p e cja ln ych m e lio ra c ji łą k o w y c h . W W ielkopolsce i na K u ja w a c h sp o tyka się liczn e n ie w ie lk ie je z io ra lu b całe ic h zespoły, z d ru g ie j znów s tro n y je s t to te re n o n a jw ię k s z y c h potrzebach w o d n y c h 3).
-) Vide. D r Jan Kiełpiński — O potrzebie zakładania do
świadczeń nawozowo - melioracyjnych na łąkach i pastwiskach górskich. Gospodarka Wodna 1949, nr 1 _ 2
') Vide: D r inż. Jerzy Ostromęcki — Projektowanie rów nowagi bilansu wodnego dla meliorowanych zlewni bagiennych.
Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej 1947, zeszyt 1 i 2
W a rto ści opadów schodzą tu do 400 m m rocznie.
W pracach h y d ro te c h n ic z n y c h ty c h re g io n ó w d o m in u ją re g u la c je i k a n a liza cje rze k, m e lio ra c je ro ln e szczegółowe, u p ra w a łą k nadrzecznych i t o r fo w is k , w y z y s k a n ie s iły w o d n e j na stopniach k a n a liz a c y jn y c h , żegluga śródlądow a.
R egiony te o b s łu g iw a ły b y środow iska naukow e is tn ie ją c e w W arszaw ie (P o lite c h n ik a i Szkoła G łó w n a G ospodarstw a "W iejskiego) i częściowo w P ozn a n iu (S zkoła In ż y n ie rs k a i W y d z ia ł R olniczo- L e śn y U n iw . P ozn.). J e ś li chodzi o środow isko w a r szawskie, to z u w a g i na jego d o m in u ją c a ro le w k r a ju i liczn e zgrom adzenie s ił n a u ko w ych , w in n o ono być przede w s z y s tk im n a d rzę d n ym i o gólno
p o ls k im ośrodkiem n a u k o w y m h y d ro te c h n ic z n y m , co zresztą w p e w n y m s to p n iu is tn ie je w p ra k ty c e ' W ie lk ą ro lę m a tu do sp e łn ie n ia .P o lite c h n ik a W a r
szawska, a c z k o lw ie k c ie rp i c h w ilo w o na b ra k la b o ra to riu m w odnego i słabą fre k w e n c ję na O d d zia le B u d o w n ic tw a Wodnego.
K u rs in ż y n ie rs k i P o lite c h n ik i W arszaw skiej m ó g łb y kłaść g łó w n y na cisk na re g u la cje , k a n a li
zacje i o b w a ło w a n ie rz e k oraz na żeglugę ś ró d lą dową, celem za pew nie nia fa ch o w có w d la ro z le g łe j sieci dróg w o d n y c h w k r a ju ; ponadto na bu d o w ie piętrzące i w y z y s k a n ie s iły w o d n e j na stopniach k a n a liz a c y jn y c h i zaporach oraz na m e lio ra cje . K a d r y w odno - k o m u n ik a c y jn e m o g ła b y d o sta r
czać także Szkoła In ż y n ie rs k a w P oznaniu, podob- nie, ja k na s to p n iu śre d n im , W y d z ia ł D ró g W o d n y c h L ic e u m K o m u n ik a c y jn e g o w W arszaw ie.
1 e c h n ik ó w m e lio ra c y jn y c h szkolić może L ice u m W odno . M e lio ra c y jn e w O tw o c k u W ie lk im k /W a r szawy. Poza ty m P o lite c h n ik a W arszaw ska m ia ła b y za zadanie — kształcenie w h y d ro te c iin ic e sa
n ita rn e j (w o d o cią g i i ka n a liza cje , oczyszczanie ścieków , ła ź n ie i ką p ie lis k a , baseny sportow e itp .) na O ddziale B u d o w n ic tw a S anitarne go").
Pow ażne zadanie m a do sp e łn ie n ia O d d zia ł M e lio r a c y jn y W y d z ia łu R olniczego S z k o ły G łó w n e j G ospodarstw a W ie jskie g o w M a rsza w ie . T u p rz e de w s z y s tk im w in n o się sko n ce n tro w a ć nauczanie na s to p n iu m a g is te rs k im w d zie d zin ie m e lio ra c ji ro ln y c n , w ja k najszerszym p o ję ciu . T u także obok P o lite c h n ik i n a le ży w p ro w a d z ić m o żliw o ść p ie r w szych s p e c ja liz a c ji w h y d ro lo g ii i h y d ra u lic e dla po trze b P a ń s tw o w e j S łu ż b y H y d ro lo g ic z n e j. Duże u s łu g i oddać może p rz y ty m pow stające w W arsza
w ie na B ie la n a c h la b o ra to riu m w odne P IH M . S zkoła G łó w n a G ospodarstw a W ie js k ie g o spełnić może czołową ro lę w n auczan iu gosp o d a rki m e lio ra c y jn e j. K u rs in ż y n ie rs k i S G G W m ia łb y za za
dania kształcenie w m e lio ra c ja c h i to rfia rs tw ie (odw odnie nia, n a w o d n ie n ia , u p ra w a łą k i p a stw isk, e ksploata cja to r fu i u p ra w a to rfo w is k , w y k o r z y stanie ścieków d la ro ln ic tw a , gospodarka ry b n a itp .) oraz w dziale b u d o w n ic tw a w odnego m n ie jszych b u d o w li, a w ię c: re g u la c ja rz e k n ie s p ła w n y c h , b u d o w le p iętrzące znaczenia lokalneg o, m niejsze si- 4
4) V ide: M g r inż. Zygmunt Rudolf — Kształcenie inżynie
rów w dziale budownictwa sanitarnego. Politechnika 1946, nr 1,
ło w n ie w odne (g łó w n ie dla celów ro ln ic z y c h ) i in ne, w reszcie w h y d ro lo g ii i h y d ra u lic e 5).
N a k u rs ie m a g is te rs k im P o lite c h n ik i W arszaw s k ie j i S zkoły G łó w n e j G ospodarstw a W ie jskie g o trzeba zw ró c ić baczną uw agę na k o o rd y n a c ję ca
ło k s z ta łtu gospod arki w odnej w k r a ju , co je st b a r
dzo ważne, ze w zg lę d u na ro zczło n ko w a n ie je j w k ilk u resortach s łu ż b y p a ń s tw o w e j6).
P ożądanym b y ło b y stw orzenie na p rz y s z ły c h kursa ch m a g iste rskich ty c h u cze ln i specjalnego p rz e d m io tu np. , P l a n o w a n i e i o r g a n i
z a c j a g o s p o d a r k i w o d n e j “ , o m a w ia jącego konieczność i sposób u w z g lę d n ia n ia całości zagadnień w o d n ych p rz y w s z e lk ic h pracach h y d ro technicznych.
Przechodząc do P om orza i W ybrzeża s tw ie rd z ić n a le ży w y ra ź n ą odrębność w a ru n k ó w p rz y ro d n i
czych tego te re n u . W id z im y tu d w a w y ra ź n e re g io n y: pojezierze M a z u rs k ie i pojezierze P o m o r
skie, przedzielone dolną W isłą . C h a r a k te r y s ty k ' są tu je z io ra polodow cow e, p rzew ażnie b e zo d p ły
wowe, położone na w ododzia łach W is ły i P re g o ły oraz O d ry i rz e k P rz y m o rz a B a łty c k ie g o . G łów ne rz e k i p ojezierza M azu rskie g o to W ęgorapa, Ł y n a . Pasłęka, D rw ęca. R ze ki te c h a ra k te ry z u ją się m a ły m i spadkam i w obszarze ź ró d ło w y m i stosunko
w o d u ż y m i w d o ln y m biegu oraz n ie w ie lk im i z m ia n a m i stanów w o d y i w y ró w n a n y m i p rz e p ły w a m i.
P odobn y c h a ra k te r m a ją też rz e k i P om orza Z a chodniego: C zarna W oda, B rda, D ra w a z je d n e j, a Ina, Rega, Parsęta, S łu p ia i Łeb a z d ru g ie j stro n y w ododzia łu.
D o m in a n tą w pracach h y d ro te c h n ic z n y c h ty c h re g io n ó w będzie m e lio ra c ja Ż u ła w , w y k o rz y s ta n ie energetyczne rz e k (s iło w n ie z b io rn ik o w e i p rz e p ły w o w e — stosunkow o duże spadki i w y ró w n a n e o d p ły w y ) oraz żegluga.
O d rę b n y m regionem będzie tu w reszcie B a łty k w ra z z d łu g im pasem p rz y b rz e ż n y m od Szczecina po E lb lą g i B ra n ie w o , zupełnie ró ż n y od d o ty c h czas o m a w ia n ych , gdzie w kra cza ju ż dziedzina bu d o w n ic tw a m orskiego.
G łó w n e ognisko techniczne W ybrzeża — P o li
te c h n ik a G dańska m a t u szerokie pole do popisu.
A w ię c: budow a i u trz y m a n ie k a n a łó w m orskich, łączących m orze z p o rta m i w g łę b i lą d u , re g u la cja i o b w a ło w a n ie d o ln y c h b ie g ó w rz e k i ic h u jść d c ' m orza, um o cn ie n ie brzegów , w reszcie budow a p o rtó w i p o m ia ry m orskie. W dziale m e lio ra c ji, pow a żn ym i c ie k a w y m elem entem dla naszej gc sp o d a rk i ro ln e j są Ż u ła w y W iś la ń k ie i O drzańskie.
D o pra c w o d n y c h na Ż u ła w a c h należeć będzie kon se rw a cja a r te r ii n a w o d n ia ją c y c h i o d w o d n ia ją cych re g u la c ja i o b w a ło w a n ie rzek, budow a i u trz y m a nie w a łó w n a d m o rskich , służących dla ochrony przed szto rm a m i, oraz u trz y m a n ie lic z n y c h s ta c ji pom p. O grom ne znaczenie d la p rz e m y s łu lo k a ln e go m a ją , zn a jd u ją ce się na te re n ie Pom orza, liczne 5) V ide: Inż Kazimierz Dębski — (Zadania i potrzeby Pań stwowej Służby Hydrologicznej w rozbudowie dróg wodnych i gospodarce wodnej _ Gospodarka Wodna 1946, nr 2.
°)V id e : Inż. Stanisław Iwanicki — Planowanie w zakresie gospodarki wodnej Gospodarka Wodna 1946, nr 1 .
s iło w n ie wodne, w y k o rz y s tu ją c e energię rz e k p r z y m o rskich , n iz in n y c h , zw aną „z ie lo n y m w ę g le m “ B u d o w a n o w y c h i odbudow a zniszczonych przez wojnę^ s iło w n i, to praca czekająca na rzesze ener
g e ty k ó w w odnych.
W yszczególnione w y ż e j zadania p e łn ić m ogłaby P o lite c h n ik a Gdańska, w k tó re j o d b y w a ły b y się też m a g is tro w a n ia w dziedzinie b u d o w n ic tw a m o r
skiego, p rz y p e w n e j pom ocy S z k o ły In ż y n ie rs k ie j w Szczecinie. Is tn ie ją c e w G dańsku la b o ra to riu m w odne z a ję ło b y się przede w s z y s tk im bada n ia m i nad b u d o w la m i i z ja w is k a m i w o d n y m i, w ła ś c iw y m i d la P om orza i W ybrzeża oraz b a d a n ia m i m o r
s k im i. S zkolenie na poziom ie śre d n im w m e lio ra c . jach, g łó w n ie na p o trz e b y Ż u ła w , p rz y ją ć może L ic e u m W odno - M e lio ra c y jn e w O ru n ii pod G dań- k ie m , zaś w k o m u n ik a c ji w o d n e j śródlądow e j na rzekach, ka n a ła ch i je zio ra ch , Szkoła Ż e g lu g i Ś ród
lą d o w e j w E lb lą g u .
Na kształcenie h y d ro te c h n ik ó w m o rs k ic h n a le żałoby z w ró c ić szczególną uwagę, ze w zg lę d u na odzyskane, rozle g łe w ybrzeże B a łty k u i kon ie cz
ność przeistoczenia naszego p a ń stw a w państw o lą d o w o - m orskie.
Rys, 1, Naukowe ośrodki hydrotechn, i ich projekowane zasięgi.
Powyższe rozw ażania m a ją na celu zw rócenie u w a g i na to. iż aspekt re g io n a ln y w in ie n b yć po
w a ż n y m c z y n n ik ie m w kszta łce n iu h y d ro te c h n : kó w , a g łó w n ie na to, że c z y n n ik te n może m ieć duże znaczenie w e w ła ś c iw y m u ję c iu spe cja liza c ji, k tó ra je s t je d y n y m ro zw ią za n ie m w u tw o rz e n iu ta kie g o p ro g ra m u nauczania d la sto p n ia in ż y n ie r
skiego, aby poziom nauczania n ie u le g ł obniżeniu.
H y d ro te c h n ik w y k s z ta łc o n y d la danego re g io n u i w ty m re g io n ie p ra c u ją c y , będzie m ógł, w n ie d łu g im stosunkow o czasie, ta k poznać p rzyro d n icze w łaściw ości swego te renu, iż zastosuje napew no w ła ściw ą b u d o w lę i w ła ś c iw y sposób je j b u d o w y, że ta spełniać będzie swe zadanie, nie naruszając w a ru n k ó w ró w n o w a g i i p ię k n a k ra jo b ra z u w p rz y
ro d z ie 7). ^
0 V ide: P rof, inż_ Czesław (Zhkaszewski — Krajobraz w bu
downictwie wodnym Inż. Tadeusz T illin g e r — Rola piękna w gospodarce wodnej. Gospodarka Wodna 1947, nr 4,
DZIAŁ II - HYDROLOGIA
D r j n ż . J U L IA N L A M B O R
D yrektor Państw. Instytutu Hydrol.-Metcorol.
Z a d a n ia hydrologiczne w 6-letnim
N ie b y w a le in te n s y w n y ro z w ó j życia gospodar
czego i ro z b u d o w y z je d n e j s tro n y a szybKi postęp nauKt z d ru g ie j s tro n y, n a d to s tru k tu ra ln a p rze budow a gospodarcza, te ry to ria ln a i ś w ia to p o g lą dowa, prow adzon a skutecznie p rz y n ie z w y k łe j a k ty w n o ś c i we w s z y s tk ic h k i-ru n k a c n , — s ta w ia ją h y d ro lo g ię i h y d ro g ra fię p rz e d zupem ie n o w y rm p ro b le m a m i, k tó re uotycnczas n ie b y ły o p ra c o w y wane, syg n a liz u ją c ustalenie in n e j h ie ra rc h ii p o trze b i zagadnień n iż to dotychczas w tv c h pracach b y ło p rz y ję te .
Je że li do tego dodam y jeszcze g e opo lityczne zrn ia . uy ja k ie zaszły na naszym te ry to riu m przez p rz y łą czenie w ie lk ic h obszarów ziem odzyskanych, dia k tó ry c h m u s .m y od n ow a opracow yw ać m a te ria ły potrzebne naszej gospodarce, o trz y m u je m y ta k za
sadniczy z w ro t u k ła d u naszej p ro b le m a ty k i i ta k siln e rozszerzenie je j zakresu, że z konieczności zmusza to do p rz e d sta w ie n ia to k u pra c i p ro g ra m owego u sta le n ia h ie ra rc h ii zadań.
Zm usza to do zh a rm o n izo w a n ia prac w d zie d zi
nie iiy d io lo g ii, w y k o n y w a n y c h przez P a ń s tw o w y in s ty tu t H y d ro lo g ic z n o -M e te o ro lo g ic z n y z p ra ca m i w s z y s tk ic h zainte re so w a n ych re s o rtó w oraz do
s tro je n ia p la n u 6-letniego P IH M do p la n ó w ty c h resortów , a jednocześnie s k u tk ie m zazębiających się ró ż n y c h zagadnień zmusza do u łożenia w a ru n k ó w w s p ó łp ra c y p om iędzy in n y m i p la c ó w k a m i n a u k o w o -b a d a w c z y m i, k tó re ro zw a ża ją zagadnienia wiążące się z p ro b le m a m i w o d n y m i, ja k np. In s ty tu t M o rs k i, R y b a cki, G eologiczny, ' G eofizyczny, G ospodarstw a W ie js k ie g o itp .
W m ia rę ro z w o ju życia gospodarczego i w m ia rę postępującej o d b u d o w y gospodarczej k r a ju rośnie zainteresow a nie za g a d n ie n ia m i w o d n y m i, n a b ie ra ją one coraz większego zro zu m ie n ia . Poszerza się te m a tyka , p rz y b y w a ją now e zagadnienia, zm ienia s*ę zakres prac P IH M , k tó r y w p o ró w n a n iu z za
kresem pra c z przed w o jn y p o w ię k s z y ł się p a ro k ro tn ie .
ńńgdy jeszcze zagadnienia h y d ro lo g ii i m eteoro
lo g ii nie m ia ły ta k w ie lk ie g o z ro zu m ie n ia w ż yciu gospodarczym i p a ń s tw o w y m ja k w obecnej dobie.
Każde pow ażniejsze zagadnienie p la n istyczn e w d zie d zin ie p rz e m y s ło w e j czy w ogóle gospodarczej nie odbędzie się bez da n ych h y d ro lo g ic z n y c h i m e
teorologiczn ych.
K a ż d y zakład p rz e m y s ło w y w m n ie js z y m czy w ię kszym s to p n iu zawsze u ż y w a pew ne ilo ś c i wo-
Planie Inwestycyjnym
dy, a w ięc io w n ie ż zacncuzi p y ta n ie czy w ogól
n y m b ila n sie w o d n y m znajdzie sw oje pomieszcze
nie, czy ze w zg lę d u na nosc u ż y w a n e j w o d y może b yć tra k to w a n y w h ie ra rc h ii potrzeb, czy też m usi ustąpić m iejsca in n y m w a żn ie jszym potrzebom , a z zam ierzem em ta k im łączą się jeszcze inne za
gadnienia, ja k np. pow odziow e, pocnouu lo d u i ś ry żu, Kitowe m a ją często zasadnicze i ctecycmjące zna
czenie d la u ję c ia w o d y roboczej. D la te g o też każde zamic.rzenie p ia n istyczn e w te j dzied zin ie m u s i o przeć się o d okładn e dane h y d ro lo g ic z n e s ta ty s ty c z ne z dłuższego okresu la t, k tó re dadzą odpow iedź na te w szystkie p y ta n ia w p ra w d z ie drugorzędne, ale je d n a k w a ru n k u ją c e zam ierzenia.
P rz e m y s ł ze s w o im i ro z lic z n y m i p o trze b a m i, ta k odnośnie zapotrzebo w ania w o d y do chłodzenia m o to ró w , ja k i użycia dla celów w y tw ó rc z y c h przy p ro d u k c ji e n e rg ii e le k try c z n e j, albo uzyska n ia d ro g i w odnej dia c -io w tra n s p o rtu — je s t dop ie ro je d ną, n ie w ie lk ą częścią życia gospodarczego k r a ju k tó ra w iąże Się z za g a d n ie n ia m i w o d n ym i.
Z d a je m i się, że może żaden re so rt nie je st ta k za in te re so w a n y p ra c a m i P IH M ja k re s o rty r o ln ic tw a i le ś n ic tw a i to ta k cd s tro n y h y d ro lo g ii ja k i m e te o ro lo g ii, k tó re w te j dziedzinie s iln ie się za zębiają. T u ta j oczekuje ro zw ią za n ia i należytego n a ś w ie tle n ia szereg zagadnień z zakresu k lim a to lo g ii i m ik ro b io k lim a tc lc g ii, fe n o lo g ii, m e c h a n ik i i f iz y k i w ód g ru n to w y c h i zaskórnych, opadu, w s ią k a n ia i pakow ania oraz h y d ro g r a fii w ód p ły n ą c y c ii a przede w s z y s tk im u sta le n ia b ila n só w i m o ż liw y c h d y s p o z y c y jn y c h ilo ś c i w o d y, k tó re j na tle ty c h za
gadnień coraz częściej brak.
W e w ią z k u z ty m n ależało by w reszcie p rz y s tą p ić do badań nad s tw ie rd z o n y m i na p odstaw ie bio - c e n a ty k i o b ja w a m i stepow ien ia n ie k tó ry c h obsza
ró w k ro ju , ta k ażeby p ro b le m ten, o k tó r y m w spo
m in a się od czasu do czasu w sposób niezd e cyd o w a ny, p o sta w ić na w ła ś c iw e j p la tfo rm ie badań i stu d ió w na tle z m a n p rzebiegu b ila n s u wodnego.
Z agadnienie b ila n s u wodnego naszych w ó d szcze
g ó ln ie staje się a ktu a ln e , a na n ie k tó ry c h obszarach ja k np. na te re n ie G órnego Śląska n a w e t palące.
W m ia rę ro z w ija n ia się p la n o w a n ia w ró żn ych dziedzinach naszego życia gospodarczego, coraz częściej będziem y się p o ty k a li o b ra k b ila n s u w o d nego, co często u n ie m o ż liw ia p o sta w ie n ie d łu g o falow ego p la n u p erspektyw iczne go.
S
Z je d n e j s tro n y b ra k i w b ila n s ie w o d n ym , do
prow adzające n a w e t do p u s ty n ie n ia p e w n ych ob
szarów, a z d ru g ie j s tro n y k a ta s tro fa ln e niszczące pow odzie na ty c h sam ych obszarach w y ra ź n ie świadczą o zacofaniu w gospodarce d yspono w any m i ilo ś c ia m i w ody.
Każde new s zam ierzenie p la n o w a n ia w dziedzi..
nie ro ln ic tw a i le ś n ic tw a nie odbędzie się bez g ru n tow nego zbadania m o żliw o ści h y d ro lo g ic z n y c h i me.
teorologiczn ych. Zagadnie nia ja k ie h y d ro lo g ii i me te o ro lo g ii narzuca ro ln ic tw o i le śn ictw o ro z w ija ją się ciągle. W y ła n ia ją się now e te m a ty i now e p y l ta n ia w ym agające odpow iedzi.
ln n e , re s o rty m a ją nie m n ie js z y w a ch la rz z a gadnień w iążących się bezpośrednio z p rze d m io tem h y d ro lo g ii i h y d ro g ra fii.
Szeroko z a k ro jo n y p ro g ra m b u d o w y z b io rn ik ó w re te n c y jn y c h w dorzeczu W is ły i O d ry sta w ia n o we zagadnienia, nie ty lk o w k ie ru n k u g ru n to w n e j znajom ości h y d ro g ra fii dorzecza, ale także o p ra cow anie m etod p rognozy pow odzio w ej i s y g n a liz a c ji na tle h y d ro lo g ii i m e to ro lo g ii. O pracow anie ty c h m etod potrzebne je st ta k dla z b io rn ik ó w p ro je k to w a n y c h , ja k i w y k o n a n y c h , a w iąże się z ba
d a n ia m i w o p a rciu o sieć nie ty lk o w odow skazow ą ale i p lu w io g ra fic z n ą i m eteorologiczną, z opraco
w aniem m ap szaty śnieżnej, z sze ro kim zagadnie
niem m e te o ro lo g iczn ych prognoz d łu g o te rm in o w y c h oraz studiow an iem s ta ty s ty k i przem ieszcza
ni-, s § mac p o w ie trz a i fro n tó w w z w ią z k u z w y - stę p cw a n i n k a ta s tro f p o w o d zio w ych . co pociąga za sobą c ły szereg dalszych opracow ań w pow ia zaniu m e te o ro lo g ii' i h y d ro lo g ii razem.
P iognoza na rzeKsch m e może się skończyć ja k dotychczas na p rz e w id y w a n iu stanów w yso kich , ale potrzeba dawać ró w n ie ż prognozę stanów n i
skich, zwłaszcza d łu g o trw a ły c h " n is k ic h , a także p rz e w id y w a ń a w y s tę p o w a n ia z ja w is k lodow ych p rz y n a jm n ie j w o rie n ta c y jn y c h granicach. To sa
mo d o ty c z y prognozy zam ieci śnieżnych dla celów k o m u n ik a c y jn y c h , zwłaszcza k o m u n ik a c ji kole jo., w e j.
ł 1 -*zi> ka, chem ia i m ik ro b io lo g ia naszych w ód p ły nących craz je z io r je s t nam p ra w ie nieznana, ¿ b a danie skła d u chem icznego, stopnia tw a rd o ści, z m ia n y te m p e ra tu r w czasie, zbadanie życia o rganicz
nego w ód p ły n ą c y c h i z b io rn ik ó w sztucznych, w p ły w u tego życia na w ie lko ść i c h a ra k te r osadów, za
g adnie nia zanieczyszczenia w ód, k tó re zaczynają coraz b a rd zie j dokuczać, — to są w szystko p ró b ie m y, odnośnie k tó ry c h prze m ysł, ry b a c tw o słodko
wodne, b u d o w n ic tw o w zakresie w odociągów i k a n a liz a c ji. ro ln ic tw o i in n e re s o rty oczekują odpo
w iedzi.
Z m ie n io n e w a r u n k i geopo lityczne d a ją nam licz ną sieć je z io r i n o w y c h rz e k w obszarze dzia ła n ia m-j-rza, co w y s u w a now e p ro b le m y dotychczas nie ro zp a tryw a n e . Ju ż samo ty lk o skatalogow anie, u ję c i. k a ta s tre m ty c h je z io r, k tó ra to czynność jest obecnie w toku, daje bardzo p o w a żn y odcinek p ra cy.
Do tego dochodzi now a w ie lk a a rte ria w odna rz e k i O d ry z doln ą W a rtą i N otecią, ze s w o im i ro z lic z n y m i te m a ta m i na tle zam ierzeń h y d ro te c h n ic z n y c h re so rtu k o m u n ik a c ji w ra z z siecią p ro je k to
w a n ych i częściowo w y k o n a n y c h z b io rn ik ó w re te n c y jn y c h .
P i zeszło tiO O -kilom etrow y pas w ybrzeża m o rs k ie go zmusza nas do p odjęcia szeregu badań i s tu d ió w oceanograficznych, k tó re są dla nas zagadn ieniam i n o w y m i.
R e fe ra t h y d ro lo g ic z n y W y d z ia łu M orskiego P lH M w G d y n i p o d ją ł ju ż badania nad fiz y k ą , mechar.:- ką, chem ią i b io lo g ią naszego morza. W szczególno
ści p ro w a d z i się p o m ia ry w ahań m orza, p o m ia ry te m p e ra tu ry w ód p o w ie rz c h n io w y c h i g łę b in o w y c h w ró ż n y c h poziom ach i ró żn ych porach, gęstości w o d y w p rz e k ro ju p io n o w ym , składu chem icznego w ody m o rsk ej odnośnie zasolenia, -zaw artości t le nu, azotu i fosforanu, a : stanów, jo d u . b ro m u itp . w ró n y c h m iejscach i na ro żn ych głębokościach, zasło-.zenia w o d y u u jś c ia rzek, przezroczystości, następnie badanie p rą d ó w m o rs k im pow erzch n io - w y c n i głęb n o w ych , s ta ty k i i d y n a m ik i fa l m o r
skie i oraz ich d zia ła n ia geologicznego na rzeźbę dna brzegów morza.
B adania te są in te n s y w n ie prow adzone, gdyż ry.
b -c iw o m o rs k ie oczekuje w y n ik ó w w zw ią zku ze s tu d ia m i w ystę p o w a n ia d rrsza i in n y c h ry b .
Do te j i ia k dość bogaie j te m a ty k i dochodzi je- sicze szeroki zakres prac o p e ra ty w n y c h , na k tó re zapotrzebow anie stale w zrasta, ja k ciągła k o re k c ja map m o r k ic h B a łty k u i C ieśnin D u ń s k ic h dla u ż y tk u ż .g la r/.y , codzienne o p ra co w yw a n ie w ekre..
sie z™ w y m m a p y lo d o w e j B a łty k u i cieśnin no P -d s ia w .e depesz syn o p tyczn ych , następnie re k ty 1 kac a p rz y rz ą d ó w n a w ig a c y jn y c h , m e teorolog icz
n y c h i d e w ia c ji kom pasów o krę to w ych , badanie op.- k'. la ta rń o k rę to w y c h i m orskich, w yznaczanie p o p ra w e k d la zegarów o k rę to w y c h , nadaw anie sy- gna’ ó w ś w ie tln y c h itd .
Ta garść za g ra ń eń w y m ie n io n y c h tu ta j nie w y czerpuje jeszcze całej bogatej te m a ty k i h y d ro lo g ii, k tó ra oczekuje opracow ania, a p rz y n a jm n ie j pod jęc.a s tu d -o w i p o sta w ie n ia zagadnienia w ram ach p la n u 6. letniego. D użo tu ta j jeszcze b ra k u je , na w e t z p ro b le m ó w w ażnych, bieżących i ju ż oprą co w yw a n ych . M ożna b y w y lic z y ć jeszcze lic z n y szereg zagadnień in te re s u ją c y c h nas i o c z e k u ją . cych rozw iązania, ale tu poruszono ty lk o zagadnie
n ia n a jb a rd z ie j zasadnicze, k tó re zazębiają sio z p ra c a m i i p o trz e b a m i różn ych resortów .
G d y b y ś m y w s z y s tk ie te zagadnienia u s y s te m a ty z o w a li i p o tra k to w a li nie in d y w id u a ln ie ale c a ły m i. g ru p a m i.-p rz e d s ta w ia ją c p o d z ia ł za p ro f. inż.
D ę b skim w fo rm ie sześcianu (rys. 1). o trz y m a li- b y śm y 3 ! = 27 g ru p zagadnień, k tó re w ła ś c iw ie w y m a g a ły b y jeszcze dalszego p o d zia łu p rz y n a j m n ie j w e d łu g s y s te m a ty k i podanej na ry s u n k u , c z y li w k o n s e kw e n cji o trz y m a lib y ś m y 81 g ru p za gadnień, w ym a g a ją cych p ro gram ow eg o rozpraco w an ia i na ka żd ym zagadn ieniu p o sta w ie n ia p rz y n a jm n ie j jednego p ra c o w n ik a naukow ego z pomocą techniczną. Od tego stanu je d n a k jesteśm y jeszcze bardzo daleko i w n a jb liż s z y c h la ta c h n ie można lic z y ć na ja ką ś pow ażniejszą po p ra w ę w ty m k ie ru n k u .
Z w ią ze k R adziecki, k tó r y w dzied zin ie p la n o w e j gospod arki ma planow e dośw iadczenia ze swego rozległego i ró ż n o lite g o te ry to riu m , nie bez p o w o ..
![Gospodarka Wodna : kwartalnik poświęcony sprawom budownictwa wodnego, dróg wodnych, portów, sił wodnych, mel[j]oracji oraz zagadnieniom ekonomicznym i prawnym z dziedziny gospodarki wodnej, 1939.01-02 nr 1]()