R ok V W A R S Z A W A 1 9 4 9
W IA D O M O Ś C I
N AR O D O W EG O B A N K U PO L
T R E Sytuacja ekonom iczna Polski in g ru d n iu 1948 r. . str. 59 W ażniejsze pozycje bilansoine bankóiu b ile to w y c h „ 92 Z b i e ż ą c y c h z a g a d n i e ń g o s p o d a r c z y c h :
K o n tro la fina nso w a szybkości ob ie gu środ ków p ro d u k c ji w prze dsiębiorstw a ch — S opiński S tanisław ... , 9 3 Rzeczowy czy fu n k c jo n a ln y p o d z ia ł org an izacyjny
czynności b a nko w ych — S trzegocki K azim ierz „ 98
P r z e g l ą d r y n k ó w z a g r a n i c z n y c h : P ow ojenn e zm iany k ie ru n k ó w ha nd lu zagranicz
nego W ie lk ie j B ry ta n ii — D r P erczyński S t e f a n ...str. 101 Ś w iatow a S ytuacja w a lu to w a w 1948 r. — D ie
tr ic h M iro s ła w . . ... 105 P r z e g l ą d U s t a w o d a w s t w a :
za m ie siąc gru dzień 1948 r. i styczeń 1949 r. „ 116
SYTUACJA
E K O N O M I C Z N APOLSKI W G RUDNIU 1948
r .(Na po dstaw ie in fo rm a c ji W y d z ia łu E konom icznego i spraw ozdań O d d zia łó w ) W s t ę p . W m ie sią cu sp ra w o zd a w czym n o
to w a n o o g ó ln ie p o m yśln y ro z w ó j życia gospo
darczego, m ię d zy in n y m i ró w n ie ż na o d c in k u p ro d u k c ji p rz e m y s ło w e j. R o zm ia ry p ro d u k c ji ilo ś c io w e j u trz y m y w a ły się p rzew ażnie na p o zio m ie m iesiąca poprze d n ie g o , w zg lę d n ie naw et go przekraczały, m im o m n ie jsze j ilo ś c i d n i r o boczych. M iesięczne p la n y p ro d u k c ji w ykonane zostały przez poszczególne p rze m ysły p a ń stw o we na o g ó ł z m n ie jszą lu b w ię kszą nadw yżką.
P odobn ie bardzo p o m y ś ln ie p rz e d s ta w ia ł się ro z w ó j życia gospodarczego w ciągu całego ro k u spraw ozdaw czego.
R ok 1948 stał p o d znakiem w id o c z n y c h p o stępów w d zie d z in ie u p rz e m y s ło w ie n ia kra ju , siln e g o w z ro s tu w y tw ó rc z o ś c i p rz e m y s ło w e j, p o m y ś ln y c h z b io ró w w ro ln ic tw ie , silnego w z ro stu o b ro tó w to w a ro w y c h z zagranicą p rz y o sią g n ię c iu ró w n o w a g i b ila n s u h a n d lo w e g o oraz bardzo pow ażnych osiągnięć na o d c in k u h a n d lu w ew nętrznego, u s p ra w n ie n ia tra n s p o rtu , s ta b i
liz a c ji cen, za tru d n ie n ia i p o d n ie sie n ia stopy ż y c io w e j sze ro kich mas pracujących.
Z w ię ksze n ie się p o te n c ja łu gospodarczego k ra ju znalazło sw ó j w y ra z przede w s z y s tk im w re k o rd o w y m dotychczas w z ro ś c ie w y tw ó r czości w szystkich poszczególnych gałęzi na
szego p rze m ysłu . W o p a rc iu o rozszerzający się ż y w io ło w o ru c h w s p ó łz a w o d n ic tw a pracy, p rz e m y s ł nasz w 1948 r. p o tę g o w a ł swą w y tw ó rczo ść z m iesiąca na m iesiąc. Szczególnie duży w z ro s t w y tw ó rc z o ś c i zaznaczył się w os
ta tn im k w a rta le 1948 r. w zw ią zku z z o b o w ią za n ia m i p rz e d k o n g re s o w y m i. W ko n se kw e n cji pow yższego ro czn y p la n p ro d u k c ji p rz e m y s łu
państw ow e go został prze w a żn ie znacznie p rze kro czo n y, p rz y czym m e ld u n k i o w y k o n a n iu tego p la n u przez poszczególne zakłady w z g lę dnie całe gałęzie p rz e m y s łu zaczęły n a p ływ a ć ju ż od p ie rw s z y c h d n i listo p a d a . Jednocześnie w 1948 r. n a s tą p ił pow ażny w z ro s t w y tw ó r czości p rz e m y s łu państw ow e go w sto su n ku do ro k u p o p rze d n ie g o oraz s iln e przekroczenie p o z io m u p ro d u k c ji p rze d w o je n n e j.
O g ó ln y w z ro s t p ro d u k c ji p rz e m y s łu p a ń s tw o w ego w y n ió s ł w 1948 r. w stosunku do 1947 r.
ca 30% w p o ró w n a n iu do p la n o w a n ych 23%
P oziom p rz e d w o je n n e j p ro d u k c ji został p rz e k ro czo n y zdecydow a nie ju ż w 1947 r. W a rto ś ć g lo b a ln e j p ro d u k c ji p rz e m y s ło w e j w y n o s iła : w 1946 r. - 77% a w 1947 r. - 107% w a rto ś c i p ro d u k c ji z 1937 r. W p o ró w n a n iu do p ro d u k c ji p rz e d w o je n n e j, w ska źn ik w y tw ó rc z o ś c i p rz e m y s łu państw ow e go w ko ń cu 1948 r. p rz e k ro czył ju ż p o z io m 150. N ależy tu p o d k re ś lić jednocześnie w z ro s t u d z ia łu pro ce n to w e g o p ro d u k c ji d ó b r in w e s ty c y jn y c h w o b e c p ro d u k c ji ś ro d k ó w ko n su m cyjn ych . W 1948 r. z g lo b a ln e j p ro d u k c ji p rz e m y s ło w e j w y p a d ło na w y tw ó r czość ś ro d k ó w p ro d u k c y jn y c h 54%, zaś a rty k u łó w k o n s u m c y jn y c h 46%; stosunek ten w 1937 r.
p rz e d s ta w ia ł się w rę cz o d w ro tn ie i w y n o s ił dla p ro d u k tó w in w e s ty c y jn y c h 47%, a ś ro d k ó w spo
życia 53%. Z w ię k s z o n y stosunek p ro c e n to w y p ro d u k c ji ś ro d k ó w w y tw ó rc z y c h kosztem k o n s u m c y jn y c h w o becnym o kre sie należy uznać za c z y n n ik w ysoce d o d a tn i i ko rz y s tn y z p u n ktu w id z e n ia dalszego u p rz e m y s ło w ie n ia k ra ju . Z d ru g ie j stro n y należy p o d k re ś lić , że o to k szybkiego tem pa ro z w o ju p ro d u k c ji ś ro d k ó w
60 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O N r 2
in w e s ty c y jn y c h sta n o w ią cych podstaw ę dalszej in d u s tria liz a c ji k ra ju , n a s tą p ił w 1948 r. n ie m n ie j' p o w a żn y w z ro s t p ro d u k c ji p o d s ta w o w y c h ś ro d k ó w k o n su m cyjn ych .
O ro z w o ju u p rz e m y s ło w ie n ia k ra ju św iadczy o b o k o d b u d o w y zniszczeń i w z ro s tu ilo ś c io w e go p r o d u k c ji p rz e m y s ło w e j, ró w n ie ż duża lic z ba n o w y c h a rty k u łó w , k tó re p rzed w o jn ą nie b y ły w k ra ju p ro d u k o w a n e , a obecnie w y tw a rzane są m asow o, w zg lę d n ie są w p rz y g o to w a n iu do p ro d u k c ji m asow ej, ja k tra k to ry , sam o
ch o d y ciężarow e, różne ty p y m aszyn, szereg a rty k u łó w te ch n iczn ych i chem icznych. W 1948 r.
rozpoczęto p ro d u k c ję m. in. n o w y c h ty p ó w o b ra b ia re k i s iln ik ó w , ru d o w ę g lo w c ó w , p a ro w o z ó w pośpiesznych, k o p a ln ia n y c h ło k o m o ty w e k e le ktryczn ych , sztucznej s k ó ry i w e łn y , super- tom asyny oraz n o w y c h o d m ia n b a rw n ik ó w .
S iln y ro z w ó j w s p ó łz a w o d n ic tw a p ra cy i ru c h u ra c jo n a liz a to rs k ie g o w p rze m yśle w 1948 r.
p rz y c z y n iły się za ró w n o do w z ro s tu w y d a jn o ś c i pracy i ilo ś c i p ro d u k c ji, ja k ró w n ie ż do p o d n ie s ie n ia ja k o ś c i p ro d u k o w a n y c h w y ro b ó w , co m. in. w p ły n ę ło na zw iększenie szans k o n k u re n cyjn ych naszego e ksp o rtu na ró ż n y c h r y n kach zagranicznych.
H a n d e l zagraniczny w y k a z y w a ł w ro k u sp ra w o zd a w czym stały w z ro s t o b ro tó w i w achlarza e k sp o rto w a n ych to w a ró w oraz stałą tendencję do rozszerzania zasięgu s to su n kó w w y m ie n n y c h z p o szcze g ó ln ym i k ra ja m i e u ro p e js k im i i poza
e u ro p e js k im i. W z ro s t ten ro z p o c z ą ł się na w iększą skalę ju ż w e w rz e ś n iu 1947 r., kie d y w zw ią zku z lik w id a c ją UNRRA oraz co fn ię cie m przez USA po m o cy p o u n rro w s k ie j, został p o d ję ty i k o n se kw e n tn ie re a liz o w a n y o lb rz y m i w y s iłe k w k ie ru n k u ro z b u d o w y n o rm a ln y c h o b ro tó w h a n d lo w y c h z zagranicą.
R o ln ic tw o nasze w yka za ło w 1948 r. pow ażne osiągnię cia p ro d u k c y jn e , d z ię k i czem u uzyska
liś m y pełną sam ow ystarczalno ść żyw n o ścio w ą , a na o d c in k u ch le b o w y m naw et pew ne na d w y ż k i dla ce ló w e k sp o rto w ych . W 1948 r.
z b io ry zbóż c h le b o w y c h b y ły w yższe o ca 27%
od p rz e w id y w a n y c h a zarazem o ca 42% od w y n ik ó w ro k u poprzedn iego.
S traty w o je n n e w p o g ło w iu z w ie rzę cym nie są w p ra w d z ie jeszcze w y ró w n a n e , je d n a k na
s tą p iła tu ta j ju ż bardzo pow ażna popraw a.
O siągnięcia p ro d u k c y jn e zaw dzięcza ro ln ic tw o w d użej m ie rz e p rze m yśla n e j i rzeczow ej p o lity c e p a ń s tw o w e j o dnośn ie zaopatrzenia r o ln i
ctw a w ś ro d k i p ro d u k c y jn e , d o g o d n ym cenom dla ro ln ic tw a na a rty k u ły ro ln e i p rze m ysło w e ,
o d p o w ie d n ie j a k c ji k re d y to w a n ia p o trze b w si, o rg a n iz o w a n iu o ś ro d k ó w m aszynow ych, ro z ło żeniu cię ża ró w p o d a tko w ych , w zm o że n iu ko m tra k ta c ji poszczegó lnych u p ra w ro ś lin n y c h i h o d o w li zw ie rzę ce j oraz lik w id a c ji o d ło g ó w .
Jednym z p o w a żn ie jszych sukcesów gospo
darczych w 1948 r. je s t osiągnię cie p e łn e j sta
b iliz a c ji cen w o ln o ry n k o w y c h przede w s z y s t
k im na o d c in k u w y ro b ó w p rz e m y s ło w y c h i rz e m ie śln iczych . D o osiągnię cia tego p rz y c z y n ił się za rów no p o m y ś ln y ro z w ó j gospodarczy k ra ju i rosnąca masa to w a ro w a , jako też u p o rz ą d k o w anie ry n k u to w a ro w e g o drogą rozszerzenia społecznego aparatu h a n d lo w e g o , u tw o rze n ia k o n tro li a d m in is tra c y jn o -s p o łe c z n e j nad h andle m p ry w a tn y m , zw alczania s p e k u la c ji i p rze strze gania przez se k to r p ry w a tn y u s ta lo n ych cen.
P odniesie nie stopy ż y c io w e j mas p racujących m ia ła na celu ró w n ie ż p o lity k a pieniężna z m ie rzająca poprzez ś ro d k i p ie n ię ż n o -k re d y to w e do u ru c h o m ie n ia w s z y s tk ic h ro z p o rz ą d z a ln y c h ś ro d k ó w rze czo w ych w k ra ju i o siągnię cia m aksy
m a ln ych w y n ik ó w p ro d u k c ji d ó b r i usług.
N ależy p o d k re ś lić , że ro k 1948 b y ł je dnocze ś
n ie okresem dalszego u p o rz ą d k o w a n ia system u bankow ego i finansow e go. W o d n ie s ie n iu do s tru k tu ry o rg a n iz a c y jn e j i d z ia ła ln o ś c i banków p o czyn io n o dalsze, pow ażne k ro k i w k ie ru n k u do sto so w a n ia się ściśle do n o w y c h w a ru n k ó w i zadań gospod arczych k ra ju . P unkt ciężkości w d z ia ła ln o ś c i b a n kó w został p rze su n ię ty z d y s try b u c ji k re d y tu na rozszerzoną k o n tro lę zuży
cia k re d y tó w , o b e jm u ją c ą o b o k badania sposo
bu zużycia ś ro d k ó w p ie n ię żn o - k re d y to w ych ró w n ie ż w n ik a n ie głębsze i b a rd z ie j bezpo
średnie w procesy p ro d u k c ji i w y m ia n y d ó b r oraz usług. R eorganizacja aparatu bankow ego w p ro w a d z iła ścisły p o d z ia ł k o m p e te n c ji każdej z in s ty tu c ji p ie n ię ż n o -k re d y to w y c h . U tw o rz o n y na początku 1948 r. S połeczny Fundusz O sz
czędnościo w y dla g rom adzen ia ś ro d k ó w p ie niężnych na p o k ry c ie p o trze b in w e s ty c y jn y c h stal się jednocze śnie skutecznym in s tru m e n te m re g u lo w a n ia p o d z ia łu d o ch o d u narodow ego, w szczególności lik w id a c ji p rz e ro s tó w k o n su m cyjn y c h n ie k tó ry c h g ru p społeczeństw a. N arzę
d ziem re a liz a c ji s p ra w ie d liw s z e g o p o d z ia łu d o chodu n a rodow e go stal się też n o w y system p o d a tko w y w p ro w a d z a ją c y , celem o ch ro n y je d nostek najsłabszych fin a n so w o , o b n iże n ie p o d a tku od w yn a g ro d ze ń oraz specjalne u lg i p o d a tko w e dla p rz o d o w n ik ó w pracy i p ra c o w n i
k ó w m ających na u trz y m a n iu ro d z in y . D z ię k i d o b rze s ko n stru o w a n e m u syste m o w i p odatkó -
Nr 2 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E C O B A N K U P O L S K I E G O 61
ujem u, aparat ska rb o w y w 1948 r. z a p e w n ił c a łk o w itą ró w n o w a g ę b u d że to w ą oraz s fin a n so w a n ie in w e s ty c ji bez konieczno ści zadłużania się skarbu w N a ro d o w y m Banku P olskim .
1. P rz e m y s ł w ę g lo w y w y k o n a ł w g ru d n iu 1948 r. m iesię czn y p la n p ro d u k c ji w 110,3%
p rz y w y d o b y c iu w ciągu 23 d n i ro b o czych 5,97 m il. to n w ę g la kam iennego.
m iennego, istn ie ją ca od p ie rw s z y c h m iesięcy po w y z w o le n iu k ra ju . M iesięczna p ro d u k c ja w ę g la z 5218 tys. t w g ru d n iu 1947 r. w z ro s ła do 5969 tys. t w o s ta tn im m ie sią cu r. ub.
O g ó ln e w y d o b y c ie w ęgla kam ienneg o w 1948 r.
o siągnę ło c y frę 70,3 m il. t w p o ró w n a n iu do 59,1 m il. t w 1947 r. Roczny p la n w y d o b y c ia w ęgla kam iennego na 1948 r. został
Tabela 1 P ro d u k c ja m a ż n ie js z y c h a rty k u łó tu p rz e m y s łu tnęglotnego (w tys. ton)_______________ __________
T r e ś ć Listopad
1948
G rudzień 1948
4 % w y k o n , p la n u w g ru d n iu
1948 r.
Rok 1948 ogółem
W ę g ie l k a m ie n n y ... 6.537 5.969 110,3$ 70.259
„ b r u n a t n y ... 444 433 122,3$ 5.U50
B ry k ie ty z tuęgla kam iennego . . . . 62 51 102,7$ 716
Koks przy k o p a ln ia c h tuęgla kam ień. 268 294 109,5$ 3.228
% w y k o n a n ia p la n u w 1948 r.
105 120 110 108
% w z ro s tu w 1948 r.
1947— 100
119 106 113 115
W y d a jn o ś ć na ro b o tn ik o -d n ió w k ę w y n o s iła w m ie sią cu spraw ozdaw czym :
dla Z a g łę b ia G órn o ślą skie g o — 1.278 kg
„ „ D o ln o ś lą s k ie g o — 0.725 ,, d la całego p rz e m y s łu w ę g lo w e g o 1.232 kg O g ó ln a w y d a jn o ś ć na ro b o tn ik o -d n ió w k ę spa
dła w g ru d n iu w p o ró w n a n iu do poprze d n ie g o m iesiąca o 58 kg. P ierw sze m ie jsce pod w z g lę dem w y d a jn o ś c i za jm u je Z jedn o cze n ie C ho
rzo w skie , następn ie id ą Z jednoczen ia: K a to w ic k ie , R u d zkie i G liw ic k ie .
Tabela 2
P ro d u k c ja p rz e m y s łu tnęglotnego tn ed łu g Z je d n o c z e ń u: g ru d n iu 1948 r.
(tn tys. ton)
Zjednoczenie Listopad
1948
G rudzień 1948
% w y k o n a n ia p la n u w g ru d n iu
1948 r.
G litu ic k ie . . . . 792 671 116,0
R y b n ic k ie . . . . 609 581 114,2
D ąbrotnskie . . . 799 686 111,6
B ytom skie . . . . 624 564 111,3
R u d z k ie ... 822 730 110,1 Jatuorzn. - M ik o ło u i-
s k i e ... 625 622 110,1
D o lno ślą skie . . . 274 291 109,9
C horzotuskie . 695 637 109,9
K a to in ic k ie . . . 685 615 106,3
Z abrskie . . . . 611 572 103,3
Razem 6.537 5.969 110,3
W ro k u 1948 u trz y m a ła się nadal tendencja d ynam iczneg o w z ro s tu w y d o b y c ia w ęgla ka-
p rz e k ro c z o n y o 4%, a w stosunku do w y d o b ycia zeszłorocznego o 19% N ależy ponad to p o d k re ś lić , że w ro k u sp ra w o zd a w czym z o stał po raz p ie rw s z y p rze kro czo n y p rz e d w o je n n y p o z io m w y d o b y c ia w s z y s tk ic h k o p a lń w ęgla na ca ły m obecnym terenie. R ów nież i na o d c in k u p ro d u k c ji p o z o s ta ły c h a rty k u łó w p rz e m y s łu w ę g lo w e g o zanotow ać m ożna p o w ażne osiągnię cia. P lanow ana p ro d u k c ja koksu na 1948 r. w yko n a n a została w 108% c y frą 3228 tys. t p rz y czym p rz e kro czo n o p o z io m zeszło
ro c z n y o 15%; w ę g la brunatne go w y d o b y to 5 m il. t, c z y li o 6% w ię c e j n iż w 1947 r., w y k o n u ją c ro czn y p la n p ro d u k c ji w 120%. R ealiza
cja rocznego p la n u p ro d u k c ji b ry k ie tó w i paku w y n io s ła 108%, sm o ły 114%, benzo lu 113%, s ia r
czanu am onu 110%.
R ezultaty pow yższe osiągnię te zostały za
ró w n o d z ię k i zw ię k s z e n iu lic z b y p ra c o w n ik ó w , ja k i zw ię kszo n e j w y d a jn o ś c i pra cy w zw iązku z ż y w io ło w y m ru ch e m w s p ó łz a w o d n ic tw a p ra cy i czynem p rze d k o n g re s o w y m oraz celo w o i syste m a tyczn ie p ro w a d z o n ą akcją szko le n ia zaw odow e go. W y d a jn o ś ć na ro b o tn ik o -d n ió w k ę w z ro s ła z 1147 kg w g ru d n iu 1947 r. do 1232 kg w lis to p a d z ie 1948 r. N ie m n ie j w ie lk i w p ły w na osią g n ię cie w y m ie n io n y c h re z u lta tó w w p rz e m y ś le w ę g lo w y m w y w a rła znaczna p o p ra w a na o d c in k u zaopatrzen ia w k o p a ln ia k i i sprzęt techniczny.
W ś ró d n a jp o w a ż n ie js z y c h ro b ó t in w e s ty c y j
n y c h p rz e m y s łu w ę g lo w e g o w y m ie n ić należy b u d o w ę m a g is tra li p ia s k o w e j. M a ona połączyć k o p a ln ie G órnego Śląska z p u styn ią B łę d ó w -
62 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O Nr 2
ską. Łączna długość m a g is tra li ruraz z b o c z n i
cam i k o p a ln ia n y m i w y n ie s ie 150 km . Zaga
d n ie n ie m a g is tra li p ia s k o w e j je s t dla p rz e m y słu w ę g lo w e g o bardzo ważne, gdyż poszcze
gólne k o p a ln ie k o rz y s ta ją obecnie z lo k a ln y c h p ia s k o w n i, ja k ie są prze w a żn ie na w y c z e rp a n iu , a lb o też są w tra k c ie prze ch o d ze n ia z system u o d b u d o w y na zaw ał do system u podsadzkow ego.
System podsa d zko w y zapew nia lepszą eksploa
tację, oszczędniejszą go sp o d a rkę zło ża m i oraz zm n ie jsze n ie szkód g ó rn ic z y c h i n ie b e z p ie czeństwa w p ra cy. Z tego w zg lę d u pow ażne k o szty pod sa d zki p ły n n e j o p ła ca ją się c a łko w icie . W d zie d z in ie z b y tu w 1948 r. osiągnię to ju ż p e łn y stan nasycenia ry n k u k ra jo w e g o , Z re o rg a n izo w a n o aparat d y s try b u c ji, tw o rzą c sze
ro k o ro zg a łę zio n ą sieć w ła s n y c h s kła d ó w Cen
tr a li Z b y tu P ro d u k tó w P rze m ysłu W ę glow ego , d z ię k i czemu o sią g n ię to ró w n o w a g ę i dosta
teczne zaopatrzenie w s z y s tk ic h o d b io rc ó w w w ę g ie l. E k s p o rt w ę g la w 1948 w z ró s ł ró w n ie ż znacznie w stosunku do la t p o p rz e d n ic h , acz
k o lw ie k dały się ju ż odczuć pew ne tru d n o ś c i w y n ik a ją c e z fa ktu osiągnię cia przez r y n k i eu
ro p e js k ie pew neg o stanu nasycenia w sku te k n a p ły w u p o w a żn ych ilo ś c i w ęgła am erykań- skiego w ram ach p la n u M a rsh a lla oraz ro z p o częcia e k s p o rtu w ęgla przez W . B rytanię.
2. P rz e m y s ł h u tn ic z y . Plan p ro d u k c ji w a ż n ie j
szych a rty k u łó w p rz e m y s łu hutniczeg o w g ru d n iu 1948 r. oraz w ciągu całego ro k u 1948 w y k o n a n y został w p ro ce n ta ch następująco:
lis to p a d g ru d z ie ń o g ó łe m /<J ’p r o s t u 1948 r. 1948 r. 1948 r m 1940 r - 1 9 4 7 = 100
103 100
105 131
115 124
114 123
120 147
K ° k s ... 102,8 99,6 S u r ó w k a ... 113,1 110,4 Stal s u ro w a ... 114,1 119 9 W y ro b y w a lcow an e . . . 115,3 106,6 W y ro b y k ute i prasow ane 109,8 116,1
Jak w id z im y , p ła n za g ru d z ie ń w y k o n a n y został w p o d s ta w o w y c h działach p ro d u k c ji, z w y ją tk ie m koksu, z dużą nadw yżką.
P lan p ro d u k c ji Z je d n o c z o n y c h Z a k ła d ó w M e ta li N ie że la zn ych w y k o n a n y został p ro c e n to w o w g ru d n iu 1948 r. oraz w ciągu całego ro k u 1948, ja k następuje:
lis to p a d 1948 r.
g ru d z ie ń 1948 r.
o g ó łe m 1948 r.
% u izro stu uj 1948 r.
1 9 4 7 = 100
C y n k ... 120 110 132
Kwas s ia rk o w y . . . . 106 103 115
Siarka elem entarna . . 95 101 89 151
O ł ó w ... 105 113 150
Z jednoczon e Z a k ła d y M e ta li N ieżelaznych u ru c h o m iły w d n iu 15 g ru d n ia 1948 r. częścio
w o n o w y zakład e le k tro liz y m ie d z i. U ru c h o m ie n ie tej p ro d u k c ji w in n o p rz y c z y n ić się do znacznych oszczędności w dew izach, gdyż za
m iast m ie d z i w stanie g o to w ym , sprow adzać się będzie z zagranicy je d y n ie surow ce.
W ciągu ro k u 1948 p rz e m y s ł h u tn ic z y p o szczycić się m oże d u ż y m i osią g n ię cia m i. R o
czny p la n p ro d u k c ji w y k o n a n y został ju ż w l i stopadzie, a do końca ro k u o siągnię to pow ażne n a d w y ż k i, przekraczając je d nocze śnie znacznie p ro d u k c ję zeszłoroczną. Roczny p la n w y m ie n io n y c h a rty k u łó w w yko n a n o w granicach 105—
120%. P ro d u kcja ko k s u u trz y m a ła się na p o z io m ie zeszłorocznym . Szereg re m o n tó w ba
te rii k o k s o w n ic z y c h d obieg a końca, tak że spodziew a ć się należy znacznego w z ro s tu p ro d u k c ji tego a rty k u łu w 1949 roku.
W ie lk i w z ro s t w y tw ó rc z o ś c i w sto su n ku do ro k u ubie g łe g o n a s tą p ił ró w n ie ż w h u tn i
c tw ie m e ta li nieże la zn ych , P ro d u kcja cynku, p rz e kro czyła p la n ro czn y o 10%, a p ro d u k c ja o ło w iu , o 13%.
P ro d u kcja hu tn icza w e w s z y s tk ic h działach a zwłaszcza w sta lo w n ia c h p rz e k ro c z y ła ju ż znacznie c y fry p rze d w o je n n e . W obecnej c h w ili Polska stoi, po Z w ią z k u R adzieckim , na d ru g im m ie jscu na ś w ie cie p o d w zględem sto p n ia p rz e kro cze n ia p rz e d w o je n n e j p ro d u k c ji h u tn icze j.
W zw ią zku z w ie lk im i p o trz e b a m i in w e s ty c y j
n y m i p rz e w id y w a ć należy dalszy jeszcze w z ro s t p ro d u k c ji tego p rze m ysłu .
Poważne osią g n ię cia p ro d u k c y jn e w p rz e m y śle h u tn ic z y m w 1948 r. u zyska n o m. in. d z ię k i p o w a żn ym in w e s ty c jo m na o d c in k u o d b u d o w y i ro z b u d o w y is tn ie ją c y c h urządzeń oraz w s k u tek znacznej p o p ra w y w d o sta w ie su ro w có w . Z szeregu p o w a żn ych in w e s ty c ji należy w y m ie n ić re m o n t w ie lk ie g o pieca w H u cie B a n ko w e j, u ru c h o m ie n ie w ie lk ie g o pieca m arte- n ow skiego w H u c ie B obrek, od d a n ie do użytku a g lo m e ro w n i p rz y H u c ie Kościuszko oraz u ru ch o m ie n ie szeregu p ie c ó w w zakładach p r o d u k c y jn y c h m e ta li nieżelazn ych.
W d zie d z in ie dostaw s u ro w c o w y c h sytuacja k s z ta łto w a ła się p o m y ś ln ie za ró w n o o dnośn ie ru d p o ch o d ze n ia kra jo w e g o ja k i zagranicz
nego. R udy z dostaw zagranicznych, g łó w n ie z ZSRR i S zw ecji, o d p o w ia d a ły za p o trze b o w a n iu , tak ilo ś c io w o , ja k i ja k o ś c io w o . Pewne tru d n o ś c i zanotow a no na o d c in k u zaopatrzen ia w złom .
Nr 2 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O 63
W z ro s t p ro d u k c ji b y ł p o nad to u: znacznej m ie rz e ru p n ik ie m m zm ożonej w y d a jn o ś c i pra cy.
W ciągu p ie rw s z y c h 10 m ie się cy 1948 r. w z ro s t w y d a jn o ś c i w c a ły m p rz e m yśle h u tn ic z y m w y n ió s ł 16,7%. R ezultat ten należy z je d n e j stro n y p rzyp isa ć stałej trosce p rz e m y s łu hutniczeg o 0 p ra co w n ika , z d ru g ie j zaś w zm o żo n e j a k c ji w s p ó łz a w o d n ic tw a pracy. W ciągu ro k u s p ra w ozdaw czeg o ru c h w s p ó łz a w o d n ic tw a pracy p rz y b ra ł w h u tn ic tw ie fo rm y ż y w io ło w e i m a sowe, o b e jm u ją c z końcem 1948 r. przeszło 60%
z a ło g i h u tn ic z e j. Is tn ie ją je d n a k zakłady, w k tó ry c h w s p ó łz a w o d n ic tw o o b e jm u je ju ż 90% za
ło g i.
3. P rz e m y s ł n a fto w y w y k o n a ł w g ru d n iu m ie się czn y p la n w y d o b y c ia ro p y n a fto w e j w 112%, gazu ziem nego w 104%, p ro d u k c ji g a zo lin y s u ro w e j w 114%. P ro d u kcja p ro d u k tó w w y j
ściow ych, tj. ro p y i g a zo lin y u trz y m a ła się na p o z io m ie m iesiąca u biegłe go. P rzekroczenie p la n u w y d o b y c ia gazu ziem nego w lis to p a d z ie 1 g ru d n iu ub. r. n a s tą p iło d z ię k i w z ro s to w i z a p o trze b o w a n iu na ten a rty k u ł w o kre sie z i
m o w y m .
Tabela 3
W y k o n a n ie p la n u p ro d u k c ji w a ż n ie js z y c h p rz e tw o ró w p rz e m y s łu n a fto w e g o w lis to p a d z ie i g ru d n iu
1948 r.
P r z e t u i o r y % m ykonania planu
ui lis to p a d z ie 1948 r. ui g ru d n iu 1948 r.
Benzyna ... 125 125 N a fta ... 138 135 O le j g a z o u iy ... 105 83 O le je s m a ro in e ... 151 147 O le j tra n s fo rm a to ro iu y . . 120 148 A s fa lt ... 87 94 Smary s ta le ... 204 202 P a r a f in a ... 137 151 K o k s ... 300 198
P ro ce n to w e w y k o n a n ie p la n u p ro d u k c y jn e g o benzyny i n a fty w g ru d n iu 1948 r. u trz y m a ło sie na p o z io m ie m iesiąca p o p rze d n ie g o . Bardzo pow ażne n a d w y ż k i w re a liz a c ji p la n ó w m ie się cz
n y c h uzyskano na o d c in k u p ro d u k c ji sm arów i o le jó w , z w y ją tk ie m o le ju gazowego, w zw iązku ze zm nie jszo n ą p rz e ró b k ą ro p y n a fto w e j.
W m ie sią cu sp ra w o zd a w czym p rz e m y s ł n a f
to w y ro z p o rz ą d z a ł 2.611 szybam i w ty m 2.559 ro p n o -g a z o w y m i i 52 g a zo w ym i; w b u d o w ie i re k o n s tru k c ji zn a jd o w a ło się 19 szybów .
T ru d n o ś c i w u zyska n iu p o trz e b n y c h dostaw s ta li n a rz ę d z io w e j do w y ro b u ś w id ró w i noży p rz y c z y n iły się do zm n ie jsze n ia osiągnię ć w ie r t
n iczych .
P rze m ysł n a fto w y w 1948 r. c h a ra k te ry z u je zw iększenie p ro d u k c ji ro p y i gazoliny, ro z w ie rc e n ie p o w a żn ych złóż gazu ziem nego, zw iększenie ilo ś c i p rz e ro b io n e j ro p y , osiągnięcie lepszej ja k o ś c i p ro d u k tó w n a fto w y c h oraz po- uuększenie lic z b y p o szu kiw a ń n o w y c h złóż r o py i gazu.
Roczny p la n p ro d u k c ji p rz e m y s łu naftow eg o został w y ko n a n y w e w s z y s tk ic h w a żn ie jszych p ozycjach w granicach 110% — 157%, z w y ją t
k ie m w y d o b y c ia gazu ziem nego — 75%, w zw ią zku z n ie ró w n o m ie rn y m za p o trze b o w a n ie m na ten a rty k u ł w ciągu ro k u . N ie m n ie j je d n a k w y d o b y c ie gazu ziem nego p rze w yższyło p ro d u k c ję 1947 r. o 8%. R o zw iercenie p o w a ż
n ych złóż gazu z a p e w n iło niezbędne re ze rw y w o k re s ie zw iększonego zapo trze b o w a n ia z i
m ow ego na cele o p a ło w e oraz u m o ż liw i w ra zie p o trze b y zw iększenie d ostaw d la celów p rz e m y s ło w y c h .
Prace in w e s ty c y jn e k o p a ln ic tw a naftow eg o nad w ie rc e n ie m i p o g łę b ia n ie m lic z n y c h szy
b ó w p rz y n io s ły w re z u lta c ie w y d o b y c ie ro p y n a fto w e j przekraczające w y d o b y c ie w 1947 r.
Z w ię ksze n ie w y d o b y c ia ro p y k ra jo w e j oraz im p o rtu ro p y ira ń s k ie j p rz y c z y n iło się znacznie do nadzw yczaj silnego, zwłaszcza w II p ó łro czu, ro z w o ju p ro d u k c ji naszych ra fin e rii; plan ro czn y w yko n a n o w 152%.
Plan zaopatrzenia ry n k u k ra jo w e g o w 1948 r.
UJ p ro d u k ty n a fto w e został w yko n a n y przez C entralę P rzem ysłu N aftow ego z nadw yżką, p rzy czym re g la m e n ta cji pod le g a ło je d y n ie za
o p a trze n ie w p a ra fin ę i asfalt.
Na ryn ka ch zagranicznych w ystę p u je p ow aż
ne za interesow a nie p o ls k im o le je m tra n s fo rm a to ro w y m ; e k s p o rtu je m y go dość znaczne ilo ś c i.
Z w a żn ie jszych in w e s ty c ji w y m ie n ić należy ro z szerzenie i z m o d e rn izo w a n ie ra fin e rii.
W to k u są prace nad d o p ro w a d ze n ie m ga
zu ziem nego do Z agłębia Śląskiego i b u d o w ą 5 s ta cji ta n ko w a n ia gazu. Ilo ś ć g a z o lin ia rn i w z ro s ła do 8. C entralne w a rszta ty n a fto w e w y k o n a ły k ilk a zespołów urządzeń do o d g a zo li- n o w a n ia ro p y.
4. P rz e m y s ł e n e rg e ty c z n y . Z a kła d y C e n tra l
nego Zarządu E nergetyki w y p ro d u k o w a ły w g ru d n iu 383 m il. k W h e n e rg ii ele ktryczn e j, osiągając
64 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O Nr 2
104,8% m iesięcznego pla n u p ro d u k c ji; plan ro c z ny w y k o n a ły one ju ż ru d n iu 15 grudnia.
P ro d u kcja e le k tro m n i o m ocy zainstalow a - nej poruyżej 1000 K W (zaróm no p o d le g ły c h C Z E ja k i in n ych ) p rze d sta w io n a je s t w ta
b e li 4.
Tabela 4
P ro d u k c ja p rz e m y s łu e n e rg e ty c zn e g o uj lis to p a d z ie i g ru d n iu 1948 r.
(E le k tro u jn ie o m ocy zainstalow anej ponad 1000 K W )
G rupy e le k tro in n i
O s ią g n ię ta p ro d u k c ja u jm il. k W h
u j lis to p a d z ie 1948 r .
u j g ru d n iu 1948 r.
Polska ogółem 724,8 711,0
u j tym ele k tro u jn ie :
zauiodotue 409,8 428,5
niezaujodom e 315 282,5
Z ie m ie Daurne 506,1 503,4
uj tym e le k tro u jn ie :
zatnodotue 258,8 271,1
niezaujodom e 247,3 232,3
Z ie m ie Odzyskane 218,7 207,7
u j tym elektrou jnie:
zamodouje 151,0 157,5
niezaujodom e 67,7 50,2
W m iesiącu spra w o zd a w czym p rz e p ro w a d z o no znaczne in w e s ty c je na o d c in k u ro z b u d o w y sieci. U ru c h o m io n o lin ię w yso kie g o napięcia 110 K W Szczecin — S targard — B ia ło g a rd , jaka sta n o w i je d e n z o d c in k ó w m a g is tra li m ającej p ołączyć e le k tro w n ie re jo n u szczecińskiego z w ie lk im i e le k tro w n ia m i Poznania i G orzow a.
W s p ó łp ra c a tych e le k tro w n i zapew ni zaopatrze
n ie w energię e le ktryczn ą te re n ó w n a d m o rskich . Poza ty m now a lin ia p o z w o li na p rze syła n ie n adw yżek p ro d u k c y jn y c h e le k tro w n i b ia ło g a rd z- k ie j — do Szczecina.
P ro d u kcja e n e rg ii e le ktryczn e j w y n io s ła w 1948 r. 7,4 m lrd . k W h , w ty m p ro d u k c ja C ZE — 4 m lr d . k W h w o b e c g lo b a ln e j p ro d u k c ji w 1947 r.
6,6 m lrd . k W h . P ro d u kcja 1948 r. p rz e kro czyła p rze d w o je n n ą (1938 r.) o 95% i je s t wyższa od p rz e d w o je n n e j p ro d u k c ji e n e rg ii e le ktryczn e j S z w a jc a rii i C ze chosłow a cji. W p o ró w n a n iu do 1938 r, w y k o rz y s ta n ie m ocy d ysp o zycyjn e j w z ro s ło w Polsce obecnie ju ż d w u k ro tn ie . Podczas gdy w la ta ch 1933 — 1937 r. p ro d u ko w a n o na g ło w ę lu d n o ś c i do 110 k W h to
w 1947 r. osiągnięto ju ż 275 k W h , a w 1948 r.
aż 315 k W h , c z y li o 285% w ię c e j a n iż e li przed w ojną. W 1948 r. na 235 za kła d ó w o m ocy za
in sta lo w a n e j ponad 1000 K W b y ło 95 e le k tro w n i z a w o d o w y c h i 140 n ie za w o d o w ych . Te ostatnie p ozostaw a ły w d y s p o z y c ji poszczegól
n ych za kła d ó w p rze m y s ło w y c h , ja k k o p a ln i w ęgla, hut, fa b ry k chem icznych i w łó k ie n n i
czych, c u k ro w n i, ce m e n to w n i i innych.
W zw ią zku z p o rz ą d k o w a n ie m g o sp o d a rki na o d c in k u e n e rg e tyczn ym CZE p rz e p ro w a d z ił w 1948 r. akcję p rz e jm o w a n ia i e k s p lo a ta c ji e le k tro w n i sam orządow ych. K oncentra cja p ro d u k c ji i d y s try b u c ji e n e rg ii e le k try c z n e j w rę k u państw a p o d n io sła spraw ność w zaspoka
ja n iu p o trze b e n e rgetyczn ych p rz e m y s łu i in n ych o d b io rc ó w .
W d zie d z in ie in w e s ty c ji energetyka n o tu je w 1948 r. pow ażne osiągnię cia w ro z b u d o w ie system u siecio w e g o i zw iększenie m ocy in s ta la c y jn e j za kła d ó w energetyczn ych. O ddano do u ż y tk u następujące lin ie : 110 K W Stalow a W o la — S tarachow ice, w sp o m n ia n ą ju ż lin ię 110 K W Szczecin — B ia ło g a rd oraz szereg m n ie jszych . U ru c h o m ie n ie fra g m e n tu tzw . »Szy
ny Śląskiej« — li n i i 110 K W u m o ż liw iło p rz e syła n ie re z e rw y m ocy z D oln e g o Śląska na Śląsk O p o ls k i, odciążają c w ten sposób e le k tro w n ie G órnego Śląska.
C zołow ą in w e s ty c ją 1948 r. b y ła b u d o w a w ie lk ie g o now oczesnego k o tła E le k tro w n i Ł ó d z k ie j, któ re g o u ru c h o m ie n ie m a d o n io słe zna
czenie dla całego p rz e m y s łu łó d z k ie g o . U ru c h o m io n o w B ę dzinie tu rb o z e s p ó ł o m ocy 172 tys. K W . W E le k tro w n i W a rs z a w s k ie j — tu rb o zespół o m o cy 15 tys. K W . In w e s ty c ja w Bę
d z in ie p o z w o liła na dalszą ro z b u d o w ę sieci energetycznej Z a g łę b ia D ą brow skiego .
W ram ach w s p ó łp ra c y p o lsko -cze skie j p rz y stąpiono do b u d o w y w s p ó ln e j e le k tro w n i w D w o ra ch po d O ś w ię c im ie m . E k s p o rt e n e rg ii e le k try c z n e j z in n y c h o ś ro d k ó w do C ze ch o sło w a cji u trz y m a ł się na p o z io m ie ub. ro ku . U ru c h o m io n o pon a d to szereg n o w y c h e le k tro w n i o m a łe j m ocy, p rz e w id z ia n y c h do eksp lo a ta cji w r.
1949. W r. 1948 z e le k try fik o w a n o ponad 1.200 w:si, w o b e c 600 z e le k try fik o w a n y c h w ro k u u b ie g ły m .
5. P rz e m y s ł m e ta lo w y . P rz e kro czył w g ru d - d n iu 1948 r. planow a ną p ro d u k c ję m iesięczną w znacznej w ię k s z o ś c i poszczegó lnych d z ia łó w w y tw ó rc z y c h . P rzem ysł ten w y k a z a ł ró w n ie ż w ca łym 1948 r. na o g ó ł bardzo d o b re re zu lta ty.
Nr 2 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O 65
W ta b e li 5 p o d a je m y z a ró irn o o siągnię
cia p rz e m y s łu m e ta lo w e g o m g ru d n iu 1948 r.
ja k i m ca łym 1948 r. m p o ró m n a n iu do w y - n ikó m z 1947 r.
P ro d u kcja p rz e m y s łu m etalom ego m Polsce m g ru d n iu 1948 r. osiągnęła najm iększe re zu l-
m aszyn ro ln ic z y c h niż p rzed m ojną. Poniemaż p ro d u k o w a n a obecnie m Polsce ilo ś ć m aszyn ro ln ic z y c h z u p e łn ie m ystarcza na zapotrzebo- m anie m em nętrzne, m y s iłe k CZPM poszedł m 1948 r. głó m n ie m k ie ru n k u za rów no u le p szenia ic h ja k o ś c i ja k i m ypuszczenia na ry n e k
T abe la 5 P ro d u k c ja n ie k tó ry c h w y ro b ó w Z a k ła d ó w C e n tra ln e g o Z a rz ą d u P rze m y s łu M e ta ló w e g o .
W y s z c z e g ó l n i e n i e M iara W y k o n a n o
m g r u d n iu 1948 r .
W y k o n a n o
u j c c ly m 1947 r.
W y k c n ar. o
u j c a ły m 1948 r .
% a y k u i, a n i a p la n u
u jc a ły m 1948 r.
% in z io s tu
uj 1948 r . 1947 r . = ICO
1 . O b ra b ia rk i do m e ta li i d r z e w a ... sztuk 439 2.736 3.672 107 134 2. W agony o s o b o w e ... 11 18 102 192 102 188 3. W ę g l a r k i... „ 1.077 11.188 14.816 112 132 4. M o to c y k le ... „ 819 2 2.110 70 105500 5. Maszyny r o l n i c z e ... „ 33.031 23.049 40.026 94 118
6 . L i n y ... ton 670 7.490 8.385 114 112 7. W k rę ty k o l e j o w e ... „ 807 7.460 9.037 147 121 8. Krosna ... sztuk 23 472 617 62 131 9. G ło w ic e E ic k h o f f a ... » 6 43 78 177 181
ta ty m d z ie d z in ie fa b ry k a c ji n ie k tó ry c h gatun
kom o b ra b ia re k ta kich , ja k s tru g a rk i (160%planu), m yta cza rki (208%) i fre z a rk i (156%).
R óm nież i m d zie d z in ie środkom tra n s p o rto - m ych p la n p rze m id zia n y na g ru d zie ń 1948 r.
został m n ie k tó ry c h a sortym entach znacznie p rze kro czo n y. Ilo ś ć w y k o n a n y c h parom ozóm m ą sko to ro w ych m m iesiącu spram ozdam czym osiągnęła re k o rd o w ą c y frę 600% planu. P ro d u k cja magonóm tom arom ych w y n io s ła 160%, a m o to c y k li 221% planu. W ażne jest, że tru d n o ś c i p rz y p ro d u k c ji m o to c y k li zostały pokonane, d z ię k i czem u p la n p ro d u k c ji m o to c y k li na ro k 1949 będzie m ó g ł być w y ko n a n y n o rm a ln ie .
W y s o k o p rze kro czo n y został p la n tonażow y w y tw ó rc z o ś c i m aszyn i n arzędzi ro ln ic z y c h (115%); ilo ś c io w o w yko n a n o 84% poniew a ż p ro d u ko w a n o je d n o s tk i w iększe.
O g ó ln a p ro d u k c ja całego p rz e m y s łu m e ta lo wego w 1948 r. w y n o s i o k o ło 135% p ro d u k c ji z 1937 r. P ro d u kcja o b ra b ia re k w z ro s ła o b li
sko 90% w stosunku do 1937 r. i je s t czte ro k ro tn ie wyższa od p o ls k ie j p ro d u k c ji p rz e d w o je n n e j. W d z ie d z in ie tra n s p o rtu p ro d u k u je m y obecnie znacznie w ię c e j lo k o m o ty w i 20 razy w ię c e j w ę g la re k n iż w 1938 ro k u . Prócz tego w 1948 r. rozpoczęto p ro d u k c ję sam ochodó w cię ż a ro w y c h i m o to c y k li. W Polsce m ontow ane są obecnie fa b ry k i, ja k ie m ają w n ie d łu g im czasie przejść na p ro d u k c ję taśm ow ą sam ocho
d ów . R ó w n ie ż i p ro d u k c ja m aszyn ro ln ic z y c h znacznie w z ro s ła w 1948 r. w p o ró w n a n iu do 1947 r. P ro d u k u je m y obecnie b lis k o 3 razy w ię ce j
n o w y c h ty p ó w m aszyn ro ln ic z y c h , ja k ie d o ty c h czas zm uszeni b y liś m y im p o rto w a ć z zagranicy.
P olska p ro d u k c ja m aszyn w łó k ie n n ic z y c h za
sp o ka ja ju ż obe cn ie za p o trze b o w a n ie w e w n ę trz ne. M aszyny te są ró w n ie ż eksportow an e. Jakość ic h n ic n ie u stę p u je m aszynom zagranicznym .
W o kre sie spra w o zd a w czym w y p ro d u k o w a n o następujące now e w y tw o ry : m aszyny p a ro w e do ru d o w ę g lo w c a o m ocy 1300 KM, sam ochody ciężarow e. Prócz tego p ro d u k o w a n o e le k try c z ne lo k o m o ty w y k o p a ln ia n e , n a d w o zia a u to b u sów, k o tły do p a ro w o z ó w p rze m y s ło w y c h , ś w id ry n o w y c h w y m ia ró w , now e ty p y d łu t, brzeszczoty do p ił, noże specjalne itd .
W z ro s t z a tru d n ie n ia w p rze m yśle m e ta lo w y m w 1948 r. w p o ró w n a n iu do 1947 r. w y n ió s ł o k o ło 33%. F a b ry k i p o d le g łe C e n tra ln e m u Z a rz ą d o w i P rzem ysłu M e ta lo w e g o z a tru d n ia ją obecnie o k o ło 160 tysię cy p ra c o w n ik ó w . W y dajność pracy w yka zu je stałą tenden cję z w y ż ko w ą , n ie ty lk o w p o ró w n a n iu do la t u b ie g ły c h i o kre su p rze d w o je n n e g o ale ró w n ie ż w sam ym 1948 r., i tak w y d a jn o ś ć ro b o tn ik ó w p ro d u k c y jn y c h w z ro s ła w IV k w a rta le 1948 r.
w sto su n ku do 1-szego k w a rta łu o 5,5%.
6. P rz e m y s ł e le k tro te c h n ic z n y , p o d le g ły Cen
tra ln e m u Z a rz ą d o w i P rze m ysłu E le k tro te c h n ic z nego, w y k o n a ł p la n p ro d u k c y jn y za ro k 1948 z d u ż y m i nadw yżkam i.
W poniższych tabelach p o d a je m y w y n ik i cy
fro w e osiągnięte przez ten p rz e m y s ł w ciągu g ru d n ia 1948 r. oraz w ciągu całego 1948 ro ku , tn p o ró w n a n iu do w y n ik ó w osiągnię tych w 1947 r.
66 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O Nr 2
Tabela 6 P ro d u k c ja p rz e m y s łu e le k tro te c h n ic z n e g o uj 1948 r. w e d łu g Z je d n o c z e ń (u; tonach)
Z j e d n o c z e n i e
W y kona no w g ru d n iu
1948 r.
W y kona no w całym
1947 r.
W ykona no w całym
1948 r.
% w yko na nia plan u w 1948 r.
% w zrostu w 1948 r.
1947 r. = 100
Przem. M aszyn E le k tr... 658 3.502 6.410 103 183
„ A p a ra tó w ... 529 2.615 5.084 125 194
K a b li i p rz e w o d ó w ... 2.670 20.326 29.052 125 143 O g n iw i a k u m u la t... 868 5.799 9.928 114 171
Lam p e le k t r y c z n y c h ... 66 302 620 120 205
T e le te c h n ic z n e ... 72 289 673 109 233
R a d io te c h n ic z n e ... 47 300 530 80 177
Tabela 7 P ro d u k c ja p rz e m y s łu e le k tro te c h n ic z n e g o uj 1948 r. w e d łu g as o rty m e n tó w
W yszczegó ln ien ie Jedn.
m ia ry
W ykona no w g ru d n iu
1948 r.
W ykona no w ro k u
1947
W ykona no w ro k u
1948
% w ykonania planu w 1948 r.
% w zrostu w 1948 r.
1947 r. = 100
Maszyny w iru ją c e . . . sztuk 2.732 14.373 25.647 124 178
T ra n s fo rm a to ry . . . . L ic z n ik i i zegary elek-
” 200 1.429 6.150 205 430
t r y c z n e ...
Sprzęt instalac. i ośw ie-
ton 23 113 229 104 203
t le n io w y ... , , 424 2.277 4.252 98 186
Kable i prze w o dy . . . , , 2.311 17.480 23.927 124 137
B aterie i o g niw a . . . . 182 1.346 1.520 39 113
Ż a ró w k i o ś w ie tle n io w e . 1000 szt. 2.076 10.903 18.734 119 172
A paraty te le fo n iczn e . . sztuk 8.571 14.330 59.537 174 415
O d b io r n ik i...
» 7.393 7.387 29.425 84 398
P ro d u kcja p rz e m y s łu elektrotechn icznego o sią gnęła ru m iesiącu spram ozdam czym najlepsze re z u lta ty ru d z ie d z in ie te le te c h n ik i (218% planu) oraz uj d zie d z in ie k a b li i przem odóru (130%
planu). Z ru yją tkie m Z jednoczen ia P rzem ysłu R adiotechnicznego, ja k i ze m zgłędu na zależ
ność od dostaru zagranicznych m y ko n a ł plan p ro d u k c y jn y je d y n ie ru 78%, m szystkie inne z je dnoczenia ruykonały go z poruażnym i nadrnyż- k a m i (p rze cię tn ie 131% planu). R ezultaty gru d - niom e b y ły m ięć najlepsze m p o ró m n a n iu do osiągnięć me m szystkich in n y c h m iesiącach 1948 r. Zanotom ano jednocześnie pom ażny m zrost m yd a jn o ści pracy.
Przechodząc do o m óm ienia rocznej p ro d u k c ji p rz e m y s łu e lektrotechn icznego należy przede m szystkim stm ierdzić, że zaplanom any na 1948 r., m zrost p ro d u k c ji o b lis k o 50% m stosunku do ro k u poprze d n ie g o b y ł dość pom szechnie urna- żany p ie rm o tn ie za zb yt o p tym istyczn y, n ie m n ie j został on na o g ó ł m ykonany z nadm yż- kam i. O siągnięcie to je st ty m isto tn ie jsze d la p rz e m y s łu polskie g o , że branża e lektrotechn iczna b y ła ze m szystkich gałęzi naszego p rz e m y s łu n a jb a rd z ie j zniszczona przez okupanta. W ie le fa b ry k i zakładom trzeba b y ło tu urucham iać
od początku. Prócz tego ze znacznym m zrostem u p rze m ysło m ie n ia k ra ju ch łonno ść ry n k u p o l
skiego na a rty k u ły ele ktro te ch n iczn e m zrosła z u p e łn ie n ie m s p ó łm ie rn ie m stosunku do przed- m ojennej. D latego też p o m im o tak doskona
ły c h re zu lta to m p ro d u k c y jn y c h , osiągnię tych przez poszczególne Z jednoczen ia p rz e m ysłu elektrotechn icznego m 1948 r., odczum a się m dalszym ciągu niedostateczną podaż n ie k tó ry c h a rty k u łó m elektro te ch n iczn ych . Na p o czątku 1948 r. stosunkom o n a jb a rd z ie j dam ał się odczum ać b ra k m szelkiego ro d z a ju żaróm ek i la m p ośm ietleniom ych , lu k a ta je d n a k została m ciągu ro k u zapełnio na m zm iązku z uruchom ie-.
n ie m 2 nom ych fa b ry k p o ls k ic h żaróm ek, je d n e j d z ię k i m aszynom uzyskanym z darom UNRRA, d ru g ie j zm ontom anej z m aszyn im p o rto m a n ych od P h ilip s ’a z H o la n d ii.
N astępną p rzyczyną tru d n o ś c i b y ła ro z m ija jąca się stosunkom o szybciej p ro d u k c ja m szel- kiego ro d z a ju k a b li i przem odóm e le ktryczn ych m p o ró m n a n iu do znacznie m n ie jsze j p ro d u k c ji b a rd z ie j sko m p liko m a n ych m aszyn i narzędzi e lektrotechn icznych. Spom odom ało to ko n ie cz
ność u ru c h o m ie n ia nom ej fa b ry k i, jaka pom stała m 1948 ro k u i ma być częściom o u ru ch o m io n a
Nr 2 W I A D O M O Ś C I N A R O D O T E G O B A N K U P O L S K I E G O 67
u) ko ń cu 1949 r. P ro d u kcja nom ych ciężkich m aszyn e le ktryczn ych budom an ych m o p a rciu 0 lic e n c je czeskie za p e łn i d o tk lim e lu k i, ja kie u; dalszym ciągu pom o d u ją tru d n o ś c i ru re a liz a c ji planom e le k try fik a c ji k ra ju .
W z ro s t p ro d u k c ji p rz e m y s łu teletechnicznego (1947 r. = 100) m y n ió s ł m 1948 r. 233% — b y ł to jeden jeszcze m ięcej sukces p o lskie g o p rze m y s łu elektrotechn icznego. W okre sie 1937 — 1946 r. ilo ś ć aparatom te le fo n iczn ych m Polsce na 100 m ieszkańcóm zm n ie jszyła się o 0,71, ch o ciaż m in n ych k ra ja c h lic z b a ta znacznie ro zro sła m p o ró m n a n iu do 1937 r. N ic też dzim nego, że m y s iłk i p rz e m y s łu teletechnicznego m u sia ły n a d ro b ić pomażne straty spom odom ane m ojną 1 okupacją. O becnie p o ls k ie m ytm ó rn ie apara- tom te le fo n iczn ych całko m icie zaspokajają za- p otrzebom a nie ry n k u krajom ego m granicach istn ie ją ce j sieci te le fo n iczn e j. P ro d u kcja p rze m y s łu teletechnicznego m Polsce m edług cen podstam om ych z 1937 r. m y n o siła m 1945 r.
0,4 m ik , m 1946 r. — 2,6 m il., m 1947 r. — 12,4 m il. a m 1948 r. — 22,2 m il. zł. P rzem ysł ten u le g ł m 1948 r. pom ażnej re o rg a n iza cji.
W latach 1945—1947 zorganizom any b y ł m dm óch resortach, a m ia n o m icie m M in is te rs tm ie Prze
m y s łu i H a n d lu (Z jednoczen ie P rze m ysłu T e le technicznego) oraz m M in is te rs tm ie Poczt i T e leg ra fo m (Państmome Z a kła d y T e łe -i R adiotech
niczne). Z d n ie m 1 lip c a 1948 r. Z. P. T . p rz e ję ło PZTR d z ię k i czem u o b ie te in s ty tu c je zna
la z ły się p o d m s p ó ln ym kierom nictm em .
O gó łe m p rze m ysł e le ktro te ch n iczn y m yko n a ł m 1948 r. 52.599 to n m ytm oróm m p o ró m n a n iu do 33.133 to n m 1947 r., c z y li że m zrost (1 9 4 7 = 100) m y n ió s ł 171%.
7. P rz e m y s ł c h e m ic z n y . W g ru d n iu plan został m ykonany przez całość p rz e m y s łu che
m icznego m 121%. Szczegółome c y fry p ro d u k c ji osiągnięte zostały m dm u klu czo m ych d z ie d z i
nach, a m ia n o m icie m d z ie d zin ie p ro d u k c ji km asu siarkom ego i sody surom ej. Pomażny m zrost m p o ró m n a n iu z p o p rz e d n im m iesiącem m y- kazuje nadto p ro d u k c ja km asu solnego, sody k a ustycznej, s o li g la u b e rskie j, saletrzaku, koksu, e le k tro d m ęglom ych i km asu octomego.
Je d yn ie m p ro d u k c ji sody surom ej i ka lcy- nom anej p la n n ie został m ykonany, a to na sk u tek n ie d o trz y m a n ia te rm in o m dostam y d ó b r in - m estycyjn ych przez dostam cóm zagranicznych.
W g ru d n iu ukończono m p rz e m yśle ch e m icz
n y m k ilk a m ażnych pra c in m e stycyjn ych , m a ją cych znaczny m p łym na podm yższenie zd o ln o ści p ro d u k c y jn e j n ie k tó ry c h d ziałom p ro d u k c ji.
Z nom ych d ziałom m ytm órczych m ym ie n ić na
leży p o d ję tą m M ościcach p ro d u k c ję m o sko lu surom ego, m m y tm ó rn i zaś p rz e m y s łu gum o- mego p ro d u k c ję ręka m ic pięciopa lcom ych.
W ciągu ro k u 1948 p rz e m y s ł chem iczny ma do zanotom ania pomażne osiągnięcia. Już m lis to padzie 1948 r. m yko n a ł on jako p ie rm szy—roczny p la n p ro d u k c ji. W p o ró m n a n iu do r. 1947 p ro d u k cja km asu solnego m zrosła o 54%, opo n sam ocho- dom ych o 86%, barm n ikó m o 47%, a m y d ła do p ra nia o 183%. Na szczególne p o d k re ś le n ie za słu guje m zrost p ro d u k c ji namozóm sztucznych, sto- som anych przez ro ln ic tm o na coraz to m iększą skalę. W ro k u 1948 m yp ro d u ko m a n o 158 tys. t azotniaku, m obec 121 tys. t m 1947 r. a 68 tys. t m r. 1937. P ro d u kcja s u p e rfo sfa tu m in e ra ln e g o 279 tys. t p rze kro czyła p o z io m zeszłoroczny o 52%, saletrzaku i sa le try am onom ej - o 78%.
Tabela 8
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h a r ty k u łó w C e n tra ln e g o Z a rz ą d u P rze m y s łu C h em iczn eg o uj g ru d n iu 1948 r. tu to n ach (dane p ro w iz o ry c z n e )
W yszczegó ln ien ie Listopad 1948 r.
G rudzień 1948 r.
% w y k o n a n ia pla n u w g ru d n iu
1948 r.
Rok 1948 p ro d u k c ja
ogółem
% w yko n a n ia w 1948 r.
% w zrostu w 1948 r.
1947 = 100
Kwas solny w p rz e lic z e
n iu na 100% ... 439 554 156 5.881 128 154
Soda s u ro w a ... 16.051 16.899 87 187.929 98 132
„ kalcynow ana . . . 9.414 9.017 76 109.063 95 122
„ kaustyczna . . . . 3.964 4.755 107 47.770 108 155
K a r b i d ... 12.816 12.256 115 149.932 121 123
A z o t n i a k ... 11.761 10.428 114 158.242 116 131
S u p e r f o s f a t ... 34.689 31.235 105 279.654 104 152
M y d ło do pra n ia . . . . 1.640 1.400 98 18.975 105 283
Sm oła s u r o w a ... 1.952 2.335 122 17.100 126 144
68 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O Nr 2
P rzem ysł chem iczny zam dzięcza pom ażne osią
gnięcia p ro d u k c y jn e z je d n e j stro n y sze ro kie j a k c ji m spólzam odnictm a pracy, z d ru g ie j zaś, ro zb u d o m ie is tn ie ją cych zakładom p ro d u k c y j
nych. W y m ie n ić tu należy przede m szystkim ro zb u d o m ę zakładom chem icznych m D m orach, C h o rzo m ie i M ościcach oraz sieci gazociągóm daleko się żn ych na Śląsku.
W d z ie d zin ie z b y tu m m ie lu m ypadkach p ro d u k ty kra jo m e zastępują ju ż dotychczas im p o r- tom ane a rty k u ły zagraniczne. O rganizacja apa
ra tu eksportom ego oraz popram a ja ko ści eks- p o rto m a n ych a rty k u ło m chem icznych, p rz y c z y n iły się do znacznego m zrostu m ym ozu p o ls k ic h c h e m ika lio m za granicę.
8. P rz e m y s ł m in e r a ln y . W a rto ś ć p ro d u k c ji p rz e m y s łu m in e ra ln e g o m g ru d n ia osiągnęła 21,0 m il. z ł mg cen podstam am ych z 1937 r., co oznacza my konanie p la n u m 128%.
W y tm ó rczo ść m ażniejszych a rty k u ło m p rz e m y s łu m in e ra ln e g o m g ru d n iu p rz e k ro c z y ła po- m ażnie m iesięczny p la n p ro d u k c ji z m yją tk ie m p ro d u k c ji cem entu m zm iązku z sezonom ym ograniczen iem ru c h u budom lanego.
zdamczego, z m y ją tk ie m zaopatrzenia m g lin y i m y ro b y o g n io trm a łe oraz m piasek d la h u t szkła. W ie lk ie j magi b y ło o d k ry c ie złóż m yso- kogatunkom ego g ip su alabastrom ego m N om ym Lądzie. Przeprom adzane badania nad m yk o rz y - staniem g ru z u do p ro d u k c ji cegły dały p o m yśln e m y n ik i. P ro d u kcję cegły gruzo-m apnio- mej będzie m ożna u ru c h o m ić na m iększą skalę m k ró tk im czasie i p rz y m n ie jszych nakładach niż p rzy za kła d a n iu nom ych c e g ie ln i ceram icz
nych. M o ż lim o ś c i p ro d u k c y jn e są o bliczane na 700 m il. sztuk rocznie.
Na umagę zasługuje m ym óz cem entu, k tó ry o b o k męgla je st najm ażniejszą pozycją po lskie g o e ksp o rtu . W 1948 r. e k s p o rt cem entu p rz e k ro c z y ł 420 tys. ton, p rzy czym g łó m n y m i o d b io r
cam i b y ły następujące kra je : ZSRR, R razylia i Argentyna. C.Z.P. M in e ra ln e g o eksp o rto m a ł róm nież szkło i a rty k u ły ceram iczne do U.S.A., A n g lii, H o la n d ii. Polska porcelana i fajans zd o b y ły ry n e k b ra z y lijs k i. N a le życie zorganizom a- na godspo darka o d p a d ka m i u ż y tk o m y m i pozm o- liła na mymóz tłu c z k i szklanej, a rty k u łu , k tó ry do 1939 r. im p o rto m a liś m y z zagranicy.
Tabela N r 9
P ro d u k c ja w a ż n ie js z y c h w y t w o r ó w p rz e m y s łu m in e ra ln e g o .
Nazwa a rty k u łu Listopad
1948 r.
G rudzień 1948 r.
$ w yko na nia pla n u w g ru d n iu
1948 r.
P rod ukcja w 1948 r.
% w yko na nia plan u w 1948 r.
% w zrostu w 1948 r.
1947 = 100
W a p n o pa lo ne ( t ) ... 46.361 42.057 179 618.759 165 160
Cem ent ( t ) ... 118.660 67.105 65 1.809.256 109 119
Szkło o kien ne (tys. m 2) ... 1.005 1.118 119 10.690 111 129
Cegła (tys. s z t . ) ... 24.551 18.480 113 236.979 126 142
Papa sm ołow ana ( t ) ... 1.061 758 138 12.806 107 122
Roczny p la n p ro d u k c ji zakładom C e n tra ln e go Z arządu P rze m ysłu M in e ra ln e g o został my- konany ju ż m d n iu 5 lis to p a d a 1948 r. W a r tość p ro d u k c ji m 1948 r. m y n io sła 270 m il. zł (dane p ro m izo ryczn e ) mg cen podstam om ych z 1937 r. m obec 210 m il. z ł m 1947 r.
P odukcja m ażniejszych a rty k u łó m p rz e m y s łu m in e ra ln e g o p rz e k ro c z y ła plan roczny m g ra nicach 9% — 65%, a m ytm órczość ro k u p o p rz e dniego o 19% — 60%.
O kresem n a jb a rd z ie j intensym nej p ro d u k c ji b y ły II i III km artał, co się tłu m a czy n a sile n ie m prac b u d o m la n ych m ty m okresie. W zaopatrze
n iu p rz e m y s łu m in e ra ln e g o m surom ce i m a te ria ły zaznaczyła się popram a m ciągu ro k u spram o-
Z m ażniejszych in m e s ty c ji m p rze m yśle m in e ra ln y m należy m y m ie n ić o d bud om ę m ie lk ie j ce- m en to m n i m O p o lu — P orcie, o z d o ln o ś c i p ro d u k c y jn e j 350 tys. to n rocznie. C em entom nia ta, ze u z g lę d u na o g ro m n e złoża s u ro u c ó m ja k i na doskona łe m a ru n k i tra n sp o rtó m e O d rą do Szczecina, m oże się stać pom ażnym e ksp o rte re m cementu.
9. P rz e m y s ł drzem m y. W a rto ś ć p ro d u k c ji za
kła d o m p o d le g ły c h C e n tra ln e m u Z arządom i Prze
m y s łu D rzem nego m y n io sła m g ru d n iu 1948 r.
10,7 m il. z ł mg cen podstam om ych z 1937 r., u trz y m u ją c się na p o z io m ie p o p rze d n ie g o m ie siąca, M iesięczny p la n p ro d u k c ji został m yko- nany m 115%.
