1
Budżet państwa
Opracowanie i uchwalenie budżetu państwa
Budżet państwa na dany rok jest uchwalany w postaci ustawy budżetowej. Uchwalenie ustawy budżetowej jest poprzedzone procedurą przygotowania jej projektu. Najważniejszym aktem normatywnym regulującym to zagadnienie jest Konstytucja RP. Zgodnie z jej zapisami wyłączną inicjatywę w zakresie przygotowania projektu ustawy budżetowej posiada Rada Ministrów. Istotne znaczenie mają również przepisy ustawy o finansach publicznych, które określają tryb opracowania i uchwalania ustawy budżetowej. Dominująca rolę w pracach nad ustawą budżetową przypisano ministrowi finansów. Zasady postepowania wynikające z wymienionych wyżej aktów prawnych, dotyczące opracowania, uchwalania oraz wykonywania ustawy budżetowej, noszą nazwę procedury budżetowej.
Przygotowanie projektu ustawy budżetowej jest procesem złożonym, wieloetapowym i wymagającym zaangażowania wielu organów. Harmonogram prac w tym związanych przedstawiono w tabeli poniżej.
Harmonogram prac nad projektem ustawy budżetowej
Lp. Organ
odpowiedzialny
Zakres prac Termin
1. Minister finansów Przygotowuje założenia do projektu ustawy budżetowej, które powinny uwzględniać:
Ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa,
Kierunki działań zawarte w przyjętym przez Radę Ministrów programie konwergencji.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa (WPFP) to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na 4 lata budżetowe.
Program konwergencji jest to dokument opracowany zgodnie z rozporządzeniem Rady Wspólnoty Europejskiej, który zawiera główne cele polityki gospodarczej rządu oraz działania służące ich realizacji. Celem programu konwergencji jest koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich UE.
Termin nie jest określony.
W praktyce jest to kwiecień roku poprzedzającego rok budżetowy.
2. Minister finansów Wydaje rozporządzenie – tzw. notę budżetową, w której określa szczegółowy sposób, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej i którą kieruje do dysponentów części budżetowych.
Termin nie jest określony.
W praktyce jest to maj roku poprzedzającego rok budżetowy.
2 3. Dysponenci części
budżetowych
Opracowują materiały do projektu ustawy budżetowej, w tym:
Plany zadań realizowanych ze środków budżetowych,
Plany dochodów i wydatków budżetowych,
Plany wydatków dotyczące programów finansowych ze środków europejskich.
Termin określa minister finansów w nocie budżetowej.
4. Minister finansów Na podstawie materiałów sporządzanych i przekazanych przez dysponentów części budżetowych opracowuje projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem.
Termin nie jest określony
5. Minister finansów Przedkłada projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem Radzie Ministrów.
Termin nie jest określony.
6. Rada Ministrów Uchwala projekt ustawy budżetowej, a następnie przedstawia go Sejmowi wraz z uzasadnieniem.
W terminie do 30 września roku
poprzedzającego rok budżetowy.
Przedłożenie przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej Sejmowi w terminie późniejszym niż do 30 września jest możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach, np. w sytuacji nagłego i nieprzewidzianego załamania gospodarczego.
W przypadku niedotrzymania ww. terminu rada Ministrów może przedłożyć sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Następuje to jednak tylko w wyjątkowych wypadkach, związanych z niepewną sytuacją gospodarczą lub kryzysem politycznym. Podstawowa różnica pomiędzy ustawą budżetową a prowizorium dotyczy okresu ich obowiązywania. Prowizorium budżetowe jest „budżetem tymczasowym” i określa dochody i wydatki w okresie krótszym niż rok budżetowy – do momentu uchwalenia przez Sejm ustawy budżetowej. Uchwalenie przez Sejm ustawy o prowizorium budżetowym następuje w przypadku, gdy nie został opracowany przez Radę Ministrów projekt ustawy budżetowej. Najpóźniejszym terminem przedłożenia Sejmowi przez Radę Ministrów projektu ustawy o prowizorium budżetowym jest 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
Na podstawie przedłożonego Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym lub projektu ustawy budżetowej Minister Finansów przekazuje informacje o wysokości dochodów i wydatków do dysponentów części budżetowych. W dalszej kolejności dysponenci części budżetowych przekazują informacje do podległych im jednostek sektora finansów publicznych. Informacje te stanowią podstawę opracowania projektów planów finansowych jednostek. Plan finansowy zatwierdzony przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych jest podstawą prowadzenia gospodarki finansowej tej jednostki w trakcie roku budżetowego.
Równolegle z pracami nad projektami planów finansowych prowadzonymi w jednostkach sektora finansów publicznych w Sejmie rozpoczynają się prace nad uchwaleniem ustawy budżetowej. Zgodnie z zapisami Konstytucji RP całość prac legislacyjnych nad ustawą
3
budżetową – od przedłożenia Sejmowi projektu ustawy przez Radę Ministrów do przekazania uchwalonej przez Sejm ustawy Prezydentowi RP do podpisu – nie może przekroczyć 4 miesięcy. W przypadku, gdy termin ten nie zostanie dotrzymany, Prezydent RP w ciągu 14 dni od dnia jego upływu może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
Harmonogram prac nad uchwaleniem ustawy budżetowej Lp. Organ
odpowiedzialny
Zakres prac Termin
1. Sejm Rozpatruje projekt ustawy budżetowej w trzech czytaniach:
I czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Następnie projekt ustawy przekazany zostanie do komisji sejmowych, które maja możliwość wnoszenia poprawek.
Etap ten kończy się opracowaniem sprawozdania z prac nad projektem ustawy budżetowej przez Komisję Finansów Publicznych.
II czytanie przebiega na podstawie sprawozdania Komisji Finansów Publicznych.
Następnie odbywa się debata nad projektem oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.
III czytanie projektu ustawy budżetowej odbywa się po opracowaniu i doręczeniu posłom dodatkowego sprawozdania komisji Finansów Publicznych.
W terminie umożliwiającym przedłożenie ustawy budżetowej Prezydentowi RP do podpisu
w ciągu
4 miesięcy
od dnia
przekazania do Sejmu projektu ustawy przez Radę
Ministrów.
2. Marszałek Sejmu
Poddaje pod głosowanie poszczególne poprawki do projektu ustawy. Następnie odbywa się głosowanie nad uchwaleniem ustawy budżetowej w jej pełnym brzmieniu.
Po III czytaniu projektu ustawy
3. Marszałek Sejmu
Przekazuje ustawę budżetową do Senatu. Po uchwaleniu ustawy
budżetowej przez Sejm.
4. Senat Przyjmuje ustawę, z możliwością zgłaszania ewentualnych poprawek.
W ciągu 20 dni od otrzymania ustawy.
5. Sejm Przeprowadza głosowanie nad poprawkami zgłoszonymi przez Senat.
Brak regulacji terminu, najczęściej na najbliższym posiedzeniu Sejmu.
6. Prezydent Podpisuje ustawę budżetową i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw
W ciągu 7 dni.
4 Ćwiczenie 1
Odpowiedź na pytania.
1. Jaki organ jest odpowiedzialny za przygotowanie założeń do projektu ustawy budżetowej?
………..
2. Jakie informacje zawiera nota budżetowa wydana przez ministra finansów?
………
3. Jakie zakres materiałów do projektu ustawy budżetowej opracowują dysponenci części budżetowych?
………
………
4. Jaki organ ma wyłączna inicjatywę w zakresie przygotowania projektu ustawy budżetowej?
………
5. Jakiemu ministrowi przypisano dominującą rolę w pracach nad ustawą budżetową?
………
6. W jakim terminie Rada Ministrów jest zobowiązana przedstawić Sejmowi uchwalony projekt ustawy budżetowej?
………
7. W jakim przypadku Rada Ministrów może przedłożyć Sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym?
………
Ćwiczenie 2
Uporządkuj chronologicznie etapy uchwalania ustawy budżetowej poprzez odpowiednie wpisanie do prawej kolumny tabeli cyfr od 1 do 6.
Sejm przeprowadza głosowanie nad poprawkami zgłoszonymi przez Senat.
Prezydent podpisuje ustawę budżetową i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
Sejm rozpatruje projekt ustawy budżetowej w trzech czytaniach.
Senat przyjmuje ustawę z możliwością zgłoszenia ewentualnych poprawek.
Marszałek Sejmu przekazuje ustawę budżetową do Senatu.
Marszałek Sejmu poddaje pod głosowanie poszczególne poprawki do projektu ustawy a następnie odbywa się głosowanie nad uchwaleniem ustawy budżetowej w pełnym brzmieniu.
5 Ćwiczenie 3
1. Minister finansów przygotowuje założenia do projektu ustawy budżetowej, które powinny uwzględnić m.in. ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym
………
2. Celem programu konwergencji opracowywanego przez ministra finansów jest koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich ………...
……….
3. Nota budżetowa określa szczegółowy tryb i ………opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej.
4. Dysponenci ……… budżetowych opracowują i przekazują ministrowi finansów materiały do projektu ustawy budżetowej.
5. Minister finansów na podstawie materiałów sporządzonych i przekazanych przez
………. ……… budżetowych opracowuje projekt ustawy budżetowej.
6. Minister finansów przedkłada projekt ustawy budżetowej ………..
………..
7. Prowizorium budżetowe określa dochody i wydatki w okresie krótszym niż
……… - do momentu uchwalenia przez Sejm ustawy budżetowej.
Ćwiczenie 4
Oceń prawdziwość poniższych zadań i wstaw znak X we właściwej kolumnie tabeli.
Zdanie Prawda Fałsz
1. Prowizorium budżetowe jest „budżetem tymczasowym”
do momentu uchwalenia przez sejm uchwały budżetowej.
2. Przedłożenie projektu ustawy o prowizorium budżetowym może nastąpić w każdym przypadku, a nie tylko w wyjątkowych sytuacjach.
3. Maksymalnym terminem przedłożenia Sejmowi przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej jest 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
4. Ustawa o prowizorium budżetowym traci moc w momencie wejścia w życie ustawy budżetowej. Na podstawie przedstawionego projektu ustawy budżetowej minister finansów nie może przekazać informacji o wysokości dochodów i wydatków do dysponentów części budżetowych.
5. Na podstawie przedstawionego projektu ustawy budżetowej minister fina5nsów nie może przekazać informacji o wysokości dochodów i wydatków do dysponentów części budżetowych.
6. Całość prac legislacyjnych nad ustawą budżetową nie może przekroczyć 4 miesięcy
6
