Miejsce na naklejk

(1)

Miejsce na naklejk

MATERIAŁ WICZENIOWY Z WIEDZY

O SPOŁECZE STWIE

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 180 minut

Instrukcja dla zdaj cego

1. Sprawd , czy arkusz zawiera 16 stron (zadania 1 – 18). Ewentualny brak zgło przewodnicz cemu zespołu nadzoruj cego..

2. Rozwi zania zada zamie w miejscu na to przeznaczonym.

3. Pisz czytelnie. U ywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.

4. Nie u ywaj korektora, a bł dne zapisy wyra nie przekre l.

5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.

yczymy powodzenia!

STYCZE 2010

Za rozwi zanie wszystkich zada

mo na otrzyma ł cznie 50 punktów

Wypełnia zdaj cy przed rozpocz ciem pracy

PESEL ZDAJ CEGO

KOD ZDAJ CEGO

(2)

CZ I (20 punktów)

W zadaniach 1-2 podkre l jedn prawidłow odpowied .

Zadanie 1. (1 pkt)

rodkiem karnym nie jest A. grzywna.

B. nawi zka.

C. przepadek.

D. wiadczenie pieni ne.

Zadanie 2. (1 pkt)

Wynik referendum ogólnokrajowego jest wi cy, je eli we mie w nim udział co najmniej A. ponad 20% uprawnionych do głosowania.

B. ponad 1/3 uprawnionych do głosowania.

C. ponad 50% uprawnionych do głosowania.

D. ponad 2/3 uprawnionych do głosowania.

Zadanie 3. (2 pkt)

a) Podaj polskie znaczenia podanych zasad prawa.

Ignorantia iuris nocet – ...……….

Lex retro non agit – ………...……….

b) Wyja nij znaczenie jednej z powy szych zasad.

………

Zadanie 4. (2 pkt)

Podaj nazwisko i funkcj sprawowan przez osob przedstawion na ilustracji.

Nazwisko: ……….

Funkcja: ……….

ródło: www.jonaliberal.wordpress.com

(3)

Zadanie 5. (1 pkt)

Przyporz dkuj po dwie podane cechy do odpowiedniej kategorii pa stw, wpisuj c do tabeli cyfry 1 – 8.

1. Zasada wodzostwa i kult jednostki.

2. Przypisanie autorytetu instytucjom władzy.

3. Scentralizowane zarz dzanie gospodark . 4. Zdecentralizowana władza publiczna.

5. Polityka imperialistyczna i ekspansjonistyczna.

6. Społeczny, gospodarczy i polityczny pluralizm.

7. Dyktatura wojskowa lub policyjno-wojskowa.

8. „Rz dy prawa”.

Pa stwo demokratyczne Pa stwo autorytarne Pa stwo totalitarne

Zadanie 6. (1 pkt)

Przyporz dkuj do formy uczestnictwa obywateli w yciu publicznym odpowiednie przykłady organizacji działaj cych w Polsce, wpisuj c cyfry 1 – 5.

Forma uczestnictwa Przykłady organizacji A. Stowarzyszenie 1. Zwi zek Nauczycielstwa Polskiego B. Fundacja 2. Wielka Orkiestra wi tecznej Pomocy C. Zwi zek zawodowy 3. Narodowy Bank Polski

D. Partia polityczna 4. Polski Czerwony Krzy 5. Polskie Stronnictwo Ludowe

A. ... B. ... C. ... D. ...

Zadanie 7. (2 pkt)

a) Podaj, do jakiego organu mo e odwoła si osoba uznana za winn orzeczeniem Trybunału Stanu.

………...………

b) Uzasadnij swoj odpowied .

………..………

………..

(4)

Zadanie 8. (1 pkt)

Uzupełnij poni szy schemat, wpisuj c w odpowiednie miejsca nazwy organizacji mi dzynarodowych.

Zadanie 9. (1 pkt)

Podaj nazw poj cia zdefiniowanego w poni szym tek cie.

Wszelkie zbiorowo ci ludzi natomiast, które nie s zł czone wi zi społeczn nie powinny by , zgodnie z terminologi przyj t na gruncie socjologii, nazywane grupami społecznymi.

(…) Najcz ciej stosuje si po prostu terminu zbiorowo . Inne cz sto wykorzystywane w takich wypadkach poj cie to (…) – jest to zbiór ludzi wyodr bnionych ze wzgl du na cech wa n dla ycia społecznego.

Na podstawie: Witold Modzelewski, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 1996.

Poj cie: ………...

ALBANIA ANDORA ARMENIA AZERBEJD AN

BO NIA I HERCEGOWINA CHORWACJA

CZARNOGÓRA GRUZJA

LICHTENSTEIN MACEDONIA MOŁDAWIA MONAKO ROSJA SAN MARINO SERBIA SZWAJCARIA UKRAINA

BELGIA LUKSEMBURG

BUŁGARIA ŁOTWA

CZECHY NIEMCY

DANIA POLSKA

ESTONIA PORTUGALIA

FRANCJA RUMUNIA

GRECJA SŁOWACJA

HISZPANIA SŁOWENIA

HOLANDIA W GRY

LITWA WŁOCHY

WIELKA BRYTANIA

AUSTRIA IRLANDIA

CYPR MALTA

FINLANDIA SZWECJA

KANADA USA

ISLANDIA NORWEGIA TURCJA

1. ……….…………..

2. .………..

3. .………..

(5)

Zadanie 10. (3 pkt)

Na podstawie mapy i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

a) Podaj nazwy terytoriów oznaczonych literami A i B, wchodz cych w skład Autonomii Palesty skiej.

Terytorium A: ……….

Terytorium B: ……….

b) Podaj nazw ugrupowania politycznego, znanego ze swojej działalno ci terrorystycznej, które sprawuje władz na obszarze oznaczonym liter B.

………..

c) Wyja nij cel istnienia stref buforowych ONZ.

………..

Na podstawie: www.izrael.badacz.pl

Zadanie 11. (1 pkt)

Na podstawie fragmentu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku i własnej wiedzy, wska zdanie fałszywe, wpisuj c przy nim znak „X”.

Art. 62.

1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorz du terytorialnego, je eli najpó niej w dniu głosowania ko czy 18 lat.

2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem s dowym s ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

A. Zapisy art. 62 Konstytucji dotycz praw politycznych.

B. Zapis art. 62 ust.1 Konstytucji dotyczy tak e biernego prawa wyborczego.

C. Zapis art. 62 ust.2 Konstytucji dotyczy tak e biernego prawa wyborczego.

B

A

(6)

Zadanie 12. (2 pkt)

Podaj dwa sposoby interpretacji stwierdzenia zamieszczonego na rysunku.

1) ……….…………...…

.….………

……….……….…

………...

………..

2) ………..…...…...…

………..…

………..

………....……..…

…………...………...……

ródło:www.sawka.pl

Zadanie 13. (2 pkt)

a) Uzupełnij poni szy schemat

b) Podaj nazw organizacji pozarz dowej, która za działalno słu c ochronie praw człowieka otrzymała pokojow Nagrod Nobla w 1977 roku.

………...

II Prawa ekonomiczne i socjalne

III Prawa ekologiczne oraz do korzystania z osi gni cywilizacji

(7)

CZ II – Analiza materiałów ródłowych (10 punktów)

Zadanie 14. (3 pkt)

Na podstawie tekstu ródłowego i tabeli nr 1 wykonaj polecenia.

Opinia publiczna zawsze musi dotyczy jakiego problemu, którego rozwi zanie nie jest zwykle dla wszystkich jednoznaczne. Dzi ki badaniom opinii publicznej nie uzyskujemy wiedzy na temat faktów, ale na temat s du o nich. Musi to by zarazem problem, który jest istotny dla du ej liczby ludzi i stanowi przedmiot dyskusji publicznej. Tak wi c istnieje wiele problemów, które nagle zaczynaj budzi zainteresowanie opinii publicznej, aby nast pnie na powrót popa w zapomnienie. (…)

W publicznej dyskusji wyłania si zazwyczaj jakie stanowisko dominuj ce. Gdy opinie ludzi s całkowicie rozstrzelone, mówimy, e opinia publiczna na dany temat jeszcze si nie ukształtowała. Za głos opinii publicznej uwa a si bowiem opini znacz cej wi kszo ci.

Zdarza si jednak, e w toku dyskusji wyłoni si dwa lub trzy stanowiska, z których adne nie zdob dzie poparcia wyra nie wi kszego ni pozostałe. Wówczas b dziemy mówi ,

e opinia publiczna jest w danej kwestii podzielona.

Encyclopedia Britannica, cyt. za Edukacja prawna i obywatelska, Materiały pomocnicze dla uczniów szkół rednich, Cz druga, Wybór i opracowanie T. Merta i A. Pacewicz, Warszawa 1998.

Tabela nr 1.

2003 r. 2004 r.

VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X Xi Czy popiera Pan(-i)

udział polskich ołnierzy w operacji w Iraku,

czy te nie? w procentach

Popieram 36 34 40 37 28 33 42 35 36 29 22 28 23 26 25 23 24 Nie popieram 55 60 53 57 67 62 53 60 60 66 74 66 73 70 71 74 72 Trudno powiedzie 8 6 7 6 5 5 5 6 4 5 4 5 4 5 4 3 4

ródło: CBOS 2004 r.

a) Podaj argument za uznaniem informacji z tabeli za wyraz opinii publicznej.

…...

...

b) Okre l, czy opinia publiczna w przedmiotowej sprawie ukształtowała si . Odpowied uzasadnij, odwołuj c do danych z tabeli.

...

c) Wska dat badania, w którym opini publiczn w przedmiotowej sprawie mo na uzna za najbardziej podzielon .

...

(8)

Zadanie 15. (2 pkt)

Na podstawie tekstu ródłowego i diagramu nr 1 wykonaj polecenia.

Badania opinii publicznej stały si jednym z ulubionych zaj socjologów. Oczywi cie wiele z tych bada słu y wa nym celom i dzi ki nim mo na si sporo dowiedzie o stanie społecze stwa. Jednak nieco inaczej jest z badaniami dotycz cymi spraw publicznych i politycznych. Mo na mie uzasadnione w tpliwo ci, czy nieustanne publikowanie takich bada słu y dobrze rozwojowi demokracji. Coraz cz ciej bowiem politycy (...) sprawdzaj , jak ich działania s oceniane w badaniach i dostosowuj swoje post powanie do tego, czego rzekomo oczekuje społecze stwo. „Rzekomo” – gdy badania opinii publicznej s zawsze obci one powa nym marginesem bł du i cz sto dostarczaj odpowiedzi na mało – w gruncie rzeczy – wa ne pytania.

Marcin Król, Opinia publiczna i władza, Tygodnik Powszechny nr 29/2003.

Diagram 1.

a) Wyka , e tekst zawiera sprzeczno , dotycz c oceny wiarygodno ci bada .

…...

...

…...

b) Okre l stopie zbie no ci opinii ankietowanych wyra onych w badaniach z faktycznymi działaniami polityków przedstawionymi w tek cie.

…...

...

…...

W jaki sposób, Pana(-i) zdaniem, rz d, parlament i inne władze powinny korzysta z wyników bada opinii publicznej?

29% 56%

6% 9%

1 2 3 4

Wyniki bada opinii publicznej powinny by zobowi zuj ce dla władz, je eli obywatele mówi , czego chc w danej kwestii społecznej

Władze powinny bra pod uwag wyniki bada opinii publicznej, ale niekoniecznie si do nich stosowa

Badani nie mog wiedzie , co jest najlepsze dla kraju, decyzje musz samodzielnie podejmo- wa kompetentne władze Trudno powiedzie

(9)

Zadanie 16. (3 pkt)

Na podstawie tekstu ródłowego i tabeli nr 2 wykonaj polecenia.

Liczne sonda e i wielkie badanie w dniu głosowania (exit-pool) stały si ju stałym elementem przedwyborczej debaty w naszym kraju. Informuj , stanowi swoiste lustro – czy zbiorow fotografi – budz c zarazem wielkie emocje. Padaj pytania: Wierzy im? Mówi prawd czy kłami ? (…)

Kilka miesi cy temu rada CBOS – odnosz c si do krytyk dokładno ci sonda y (…) – wymieniła w swym o wiadczeniu mo liwe ródła takich niedokładno ci. Oprócz nieuchronnej niedokładno ci próby (…) s to odmowy odpowiedzi oraz podawanie ankieterom odpowiedzi niezgodnych z prawd . Jak czytamy w o wiadczeniu rady CBOS „wa nym ródłem odmów stała si niech do ujawniania przez ludzi własnych pogl dów politycznych, zwłaszcza w okresach przedwyborczych. (…)

Doda trzeba – to kolejny wniosek członków rady CBOS – e „opinia publiczna ma równie skłonno od ukrywania swych sympatii do polityków i ugrupowa maj cych opinie populistycznych”. My l , e ten fenomen dogodnie b dzie nazwa „sonda owym bł dem paralaksy”.

Tabela 2.

Wyniki oficjalne i sonda e exit-poll w wyborach parlamentarnych

2001 r. 2005 r.

Wyniki

oficjalne OBOP PBS Wyniki

oficjalne

OBOP i PBS

GfK Polonia Partie polityczne

w procentach

SLD-UP 41,0 44,1 43,7 11,3 11,2 11,0

PO 12,7 12,5 13,0 24,1 24,7 26,5

Samoobrona RP 10,2 9,7 9,2 11,4 10,5 10,2

PiS 9,5 9,1 9,8 27,0 27,6 28,3

PSL 9,0 9,0 8,4 7,0 5,9 5,7

LPR 7,9 6,4 6,7 8,0 9,9 8,3

ródło: opracowanie własne na podstawie Wprost 24 oraz PKW.

a) Podaj dane z tabeli, b d ce przykładem „sonda owego bł du paralaksy”, o którym mowa w tek cie.

…...

...

…...

b) Oce , z punktu widzenia demokracji, post powanie osób, które podaj ankieterom odpowiedzi niezgodne z prawd . Uzasadnij ocen .

...

(10)

Zadanie 17. (2 pkt)

Na podstawie tabeli nr 3 wykonaj polecenia.

Tabela 3.

Zgadzam si Nie zgadzam si

Trudno powiedzie Czy zgadza si Pan(-i) z nast puj cymi pogl dami na temat

bada opinii publicznej?

w procentach 1) Powinno si bra udział w badaniach, bo jak inaczej

powiedzie , co si my li. 88 6 6

2) Powinno si wi cej informowa o wynikach bada opinii

publicznej. 82 8 10

3) Wyniki sonda y daj dobr podstaw do oceny działalno ci

polityków, instytucji pa stwowych, działa rz du. 81 9 10 4) Gdyby naprawd wykorzystywano wyniki bada opinii

publicznej, wszystkim w kraju yłoby si lepiej. 73 12 15 5) Ludzie w prasie ch tnie czytaj o wynikach bada opinii

publicznej. 68 13 19

6) Pytania w ankietach s cz sto bezsensowne. 29 54 17

7) Sonda e s manipulowane, a ich wyniki nie oddaj tego,

co ludzie my l naprawd . 20 58 22

8) Badania opinii to sztuka dla sztuki, bez adnych

zastosowa . 17 56 27

9) Ludzie zwykle ałuj , e zgodzili si wzi udział

w badaniach. 9 72 19

a) Podaj dane potwierdzaj ce wprost opinie respondentów o rzetelno ci bada .

…..…...

…...

b) Rozstrzygnij, które z poni szych zda zawieraj wył cznie fakty, a w których zawarte s tak e opinie. Do tabeli wpisz odpowiednio: fakt lub opinia.

Zdania fakt lub opinia

1. Wi kszo społecze stwa jest zainteresowana wynikami bada . 2. Co pi ty respondent uwa a, e sonda e s manipulowane.

3. Na wi kszo pyta badani udzielili jednoznacznej odpowiedzi.

(11)

CZ III – Wypracowanie (20 punktów) Zadanie 18. (20 pkt)

Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie.

Temat nr 1

Podejmuj c krytyczn analiz materiałów ródłowych zamieszczonych w arkuszu oraz rozpatruj c przykłady z ycia społecznego i politycznego, przedstaw pozytywny i negatywny wpływ wykorzystania bada opinii publicznej na ró norodne aspekty funkcjonowania społecze stwa i pa stwa.

Temat nr 2

„Nie mo na stale gwałci lub ignorowa pogl du dominuj cego w opinii publicznej, bo wtedy po prostu znika demokracja”. Podejmuj c krytyczn analiz materiałów ródłowych zamieszczonych w arkuszu oraz rozpatruj c ró norodne przykłady z ycia społecznego i politycznego, odnie si do opinii historyka idei Marcina Króla.

Wybieram temat nr ...

………...

(12)

………...

(13)

………...

(14)

………...

(15)

………...

(16)

Miejsce na naklejk