Miejsce na naklejk Ċ

(1)

Miejsce na naklejk Ċ

MHI-P1_1P-082

EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII

POZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy 120 minut

Instrukcja dla zdającego

1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 30 stron (zadania 1 – 33). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.

2. Rozwiązania zadaĔ zamieĞü w miejscu na to przeznaczonym.

3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.

4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.

5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

6. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL.

Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora.

ĩyczymy powodzenia!

MAJ ROK 2008

Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ

moĪna otrzymaü áącznie 100 punktów

Wypeánia zdający przed rozpoczĊciem pracy

PESEL ZDAJĄCEGO KOD

ZDAJĄCEGO

(2)

Zadanie 1. (3 pkt)

Przedstawionym poniĪej dzieáom sztuki przyporządkuj wymienione krĊgi cywilizacyjne.

Wpisz odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach pod ilustracjami.

A.

4

^B.

2

C.

1

ħródáo: Sztuka Ğwiata, t. 1, Warszawa 1989, s. 197; Sztuka Ğwiata, t. 2, Warszawa 1989, s. 210; Nowa encyklopedia powszechna, t. 6, Warszawa 1996, s. 239

1. Cywilizacja Mezopotamii 2. Cywilizacja rzymska 3. Cywilizacja grecka 4. Cywilizacja hinduska

(3)

Zadanie 2. (4 pkt)

Przeanalizuj tekst i wykonaj polecenia (A, B, C).

[...] Byáa symbolem braterstwa wszystkich Hellenów. Igrzyska [...] odbywaáy siĊ [tu] co cztery lata [...] i stanowiáy [...] podstawĊ chronologii greckiej. [...] Sáawny stadion jest wáaĞciwie sporą áąką. […] Zupeána antyteza krajobrazu delfickiego. […] Dopiero w muzeum odczuü moĪna, czym byáa naprawdĊ, gdy oglądamy […] najwspanialsze dwa frontony ze Ğwiątyni Zeusa. […] zwiedza siĊ [ją] z przewodnikiem w rĊku, jakby odrabiaáo siĊ zadaną lekcjĊ: tu byá […] oátarz Zeusa […], a tam pracownia Fidiasza.

ħródáo: Z. Herbert, Labirynt nad morzem, Warszawa 2003, s. 76-78

A. Podaj nazwĊ polis (miasta-paĔstwa) greckiej, o której mowa w tym tekĞcie.

Olimpia

B. Na podstawie tekstu podaj dwa argumenty uzasadniające Twoją odpowiedĨ.

W tek Ğcie jest mowa o stadionie, który znajdowaá siĊ w Olimpii oraz o tym, Īe igrzyska miaáy istotne znaczenie dla okreĞlania czasu wydarzeĔ w staroĪytnej Grecji.

C. Podaj literĊ, którą oznaczono na mapie polis opisaną w tekĞcie.

Na podstawie: B. Danowska, T. Maükowski, Przez wieki. Zeszyt üwiczeĔ z tekstami Ĩródáowymi, GdaĔsk 2003, s. 24

Litera oznaczająca polis, o której mowa w tekĞcie to:

B

Nr zadania 1. 2.A. 2.B. 2.C.

Maks. liczba pkt 3 1 2 1

Wypeánia egzaminator!

(4)

Zadanie 3. (2 pkt)

WĞród wymienionych osiągniĊü cywilizacyjnych staroĪytnoĞci wskaĪ to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz literĊ A, obok chronologicznie ostatniego – B.

OsiągniĊcie cywilizacyjne Odpowiedzi Wzniesienie Ğwiątyni Salomona w Jerozolimie

Budowa piramidy Cheopsa

A

Wzniesienie Panteonu w Rzymie Spisanie kodeksu Hammurabiego Budowa latarni morskiej w Aleksandrii

Spisanie Ewangelii

B

Zadanie 4. (3 pkt)

Przeczytaj fragment tekstu Ĩródáowego i wykonaj polecenia A i B.

Obserwując charakter cháopca, nieugiĊty i oporny wobec wszelkiego przymusu, Filip spostrzegá, Īe áatwiej z nim dojĞü do celu przez rozumne sáowo, niĪ przemocą. […] Zaprosiá wiĊc do siebie najsáawniejszego i najuczeĔszego filozofa, Arystotelesa, wypáacając mu z góry honorarium nauczycielskie, prawdziwie wielkie i godne wielkoĞci tego czáowieka.

ħródáo: Plutarch, ĩywoty sáawnych mĊĪów,

[w:] S. Sprawski, G. Chomicki, StaroĪytnoĞü. Teksty Ĩródáowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole Ğredniej, Kraków 1999, s. 155

A. Podaj imiĊ i przydomek wáadcy, którego wychowania i edukacji dotyczy ten tekst.

Aleksander Wielki

B. Na podstawie tekstu Ĩródáowego podaj dwa argumenty uzasadniające Twoją odpowiedĨ.

W tek Ğcie Ĩródáowym zostali wymienieni: ojciec Aleksandra Wielkiego –

Filip oraz nauczyciel Aleksandra – Arystoteles.

(5)

Zadanie 5. (3 pkt)

WĞród wymienionych terminów cztery pochodzą z jĊzyka greckiego i jeden z jĊzyka áaciĔskiego. Wypisz termin pochodzący z jĊzyka áaciĔskiego i nastĊpnie wyjaĞnij jego znaczenie w staroĪytnoĞci i obecnie.

sympozjon, gimnazjon, konsul, demokracja, oligarchia

A. Termin pochodzący z áaciny

konsul

B. Znaczenie tego terminu w staroĪytnoĞci

urz Ċdnik rzymski

C. Znaczenie tego terminu obecnie

przedstawiciel pa Ĕstwa za granicą

Zadanie 6. (3 pkt)

Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy faászywe.W tabeli w odpowiednich rubrykach napisz sáowo prawda lub faász.

A. ĝwiĊtopietrze to polska nazwa daniny na rzecz

papiestwa, tzw. denar Ğw. Piotra.

prawda

B. DziesiĊcina to Ğwiadczenie na rzecz wáadcy, pieniĊĪne

lub rzeczowe, stanowiące dziesiątą czĊĞü dochodu.

fa ász

C. PaĔszczyzna to forma renty feudalnej polegająca

na pracy cháopów na rzecz wáaĞciciela ziemi.

prawda

Nr zadania 3. 4.A. 4.B. 5. 6.

Maks. liczba pkt 2 1 2 3 3

(6)

Zadanie 7. (2 pkt)

Przeczytaj fragment wypowiedzi biskupa Izydora z Sewilli i podaj dwa argumenty Ğwiadczące o tym, Īe prezentuje on poglądy typowe dla epoki Ğredniowiecza.

Bóg [niebo] [...] wypeániá sáoĔcem i báyszczącym koáem ksiĊĪyca i przyozdobiá w jaĞniejące znaki gwiazd. […] SáoĔce samo [...] porusza siĊ. […] Ziemia [...] jest jako koáo […]. Zewsząd bowiem ocean oblewając okrąĪa jej granice w linii koáa. Dzieli siĊ zaĞ na trzy czĊĞci: z tych jedna czĊĞü nazywa siĊ Azja, druga Europa, trzecia Afryka.

ħródáo: Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 9, Warszawa 1960, s. 5

Izydor z Sewilli wymieni á tylko trzy kontynenty – AzjĊ, EuropĊ i AfrykĊ, co byáo zgodne ze stanem wiedzy geograficznej w Ğredniowieczu.

Z tekstu wynika, Īe Bóg nadaá ksztaát wszechĞwiatu, a taki pogląd byá powszechny w Ğredniowieczu.

Zadanie 8. (2 pkt)

WĞród wymienionych wydarzeĔ wskaĪ to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz literĊ A, obok ostatniego – B.

Wydarzenia Odpowiedzi

ĝmierü Wáadysáawa WarneĔczyka

Zawarcie pierwszej unii personalnej przez PolskĊ i WĊgry Nadanie przywileju koszyckiego przez Ludwika WĊgierskiego

Ucieczka Bolesáawa II ĝmiaáego na WĊgry

A

Zdobycie Konstantynopola przez Turków

B

Koronacja Jadwigi AndegaweĔskiej na króla Polski

(7)

Zadanie 9. (2 pkt)

PoniĪej zamieszczono ilustracjĊ przedstawiającą jedno z najwybitniejszych dzieá sztuki Ğredniowiecznej w Polsce. Wykonaj polecenia A i B.

ħródáo: Sztuka Ğwiata, t. 4, Warszawa 1990, s. 167

A. Podaj nazwisko autora dzieáa przedstawionego na ilustracji.

Wit Stwosz

B. PodkreĞl wáaĞciwą odpowiedĨ.

Dzieáo to znajduje siĊ w 1. Katedrze na Wawelu.

2. Ko Ğciele Mariackim w Krakowie.

3. Katedrze Ğw. Jana w Warszawie.

4. KoĞciele Mariackim w GdaĔsku.

Nr zadania 7. 8. 9.

Maks. liczba pkt 2 2 2

(8)

Zadanie 10. (3 pkt)

Poáącz wymienionych kronikarzy z fragmentami ich biografii. Uzupeánij tabelĊ, wpisując w odpowiedniej rubryce liczbĊ oznaczającą wybraną postaü.

1. Jan Dáugosz 2. Gall Anonim

3. Janko z Czarnkowa 4. Wincenty Kadáubek

Fragmenty biografii Postaü

A. ĩyá na przeáomie XI i XII wieku. Byá mnichem benedyktyĔskim. Przebywaá na dworze Bolesáawa III Krzywoustego. Jest autorem najstarszej kroniki polskiej.

2

B. ĩyá na przeáomie XII i XIII wieku. Byá biskupem krakowskim. Na polecenie Kazimierza II Sprawiedliwego spisaá kronikĊ, która obfituje w wątki antyczne i zdarzenia czĊsto zmyĞlone przez autora.

4

C. ĩyá w XIV wieku. Byá podkanclerzym koronnym. Spisaá kronikĊ, w której ukazaá Kazimierza III Wielkiego jako

idealnego wáadcĊ.

3 Zadanie 11. (2 pkt)

Przeanalizuj plany zamieszczone na nastĊpnej stronie. SpoĞród podanych dat wybierz dwie odpowiadające przedstawionym na planach dziaáaniom zbrojnym z okresu dwóch wojen polsko-krzyĪackich. Wpisz je w wykropkowane miejsca.

1331 r., 1410 r., 1454 r., 1519 r.

(9)

A.

1331 r.

B.

1410 r.

ħródáo: J. Dowiat, Historia I, Warszawa 1987, s. 356, 414

Nr zadania 10. 11.

Maks. liczba pkt 3 2 Wypeánia

egzaminator!

(10)

Zadanie 12. (2 pkt)

Na podstawie tablicy genealogicznej Piastów mazowieckich i fragmentu Pocztu królów i ksiąĪąt polskich wykonaj polecenie.

Tablica genealogiczna (fragment). Piastowie mazowieccy.

Na podstawie: H. Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1985, tab. 3 Siemowit I († 1262)

ks. mazowiecki x Perejasáawa, c. Daniela

ks. halickiego

Konrad II († 1294) ks. czerski

Bolesáaw II († 1313) ks. páocki

Siemowit II († 1343) ks. sochaczewski

Trojden († 1341) ks. czerski, x Maria, c. Jerzego I

króla halickiego

Wacáaw (WaĔko) († 1336) ks. páocki

Siemowit († 1345) ks. wiski

Bolesáaw Jerzy († 1340) ks. halicki

Siemowit III Starszy († 1381) ks. mazowiecki

Kazimierz († 1355) ks. czerski

Bolesáaw III († 1351) ks. páocki

Janusz I Starszy († 1429) ks. warszawski, x Danuta Anna,

c. Kiejstuta ks. litewskiego

Siemowit IV Máodszy († 1426) ks. páocki i beáski,

x Aleksandra, c. Olgierda w. ks. litewskiego

Henryk († 1393) bp páocki

Janusz Máodszy († 1422)

Bolesáaw († 1428) x Anna HolszaĔska, siostra królowej Zofii,

Īony Wáadysáawa Jagieááy

Siemowit V († 1442) ks. rawski

Aleksander († 1444) kardynaá

Kazimierz II († 1442) ks. beáski

Wáadysáaw I († 1455) ks. páocki

i beáski

(11)

Fragment biografii jednego z Piastów mazowieckich

U schyáku Īycia, najpóĨniej w 1374 roku [...] wyznaczyá swoim dwóm starszym synom [...]

wáasne dzielnice [...] i zastrzegá, Īe gdyby najmáodszy syn Henryk porzuciá stan duchowny, bracia mają mu wydzieliü ze swoich czĊĞci równy udziaá. Stosownie do ordynacji ojcowskiej synowie specjalną umową ustanowili miĊdzy sobą dziaáy, zapoczątkowując zasadniczy podziaá Mazowsza na dzielnice [...] warszawską [...] i páocką.

ħródáo: S. K. KuczyĔski, (...), [w:] Poczet królów i ksiąĪąt polskich, Warszawa 1991, s. 260

Podaj imiona i przydomki wymienionych w powyĪszym tekĞcie ksiąĪąt mazowieckich, którzy otrzymali po ojcu dzielnicĊ warszawską i páocką.

A. DzielnicĊ warszawską otrzymaá

Janusz I Starszy

.

B. DzielnicĊ páocką otrzymaá

Siemowit IV M áodszy

^.

Zadanie 13. (3 pkt)

Wykonaj polecenia A, B, C, wybierając wáaĞciwą nazwĊ zakonu spoĞród podanych.

franciszkanie, benedyktyni, joannici, dominikanie, jezuici

A. Wpisz nazwĊ zakonu, którego pierwszy klasztor zostaá zaáoĪony na Monte Cassino.

benedyktyni

B. Wpisz nazwĊ zakonu rycerskiego.

joannici

C. Wpisz nazwĊ zakonu, który powstaá w XVI wieku.

jezuici

Nr zadania 12. 13.

egzaminator!

(12)

Zadanie 14. (4 pkt)

Zamieszczone poniĪej fotografie przedstawiają cztery nagrobki reprezentujące róĪne style w sztuce. Przyporządkuj tym fotografiom wáaĞciwe podpisy, umieszczając odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach.

A.

2

B.

4

C.

1

_D.

3

ħródáo: M. RoĪek, Kraków. Przewodnik historyczny, Wrocáaw 1998, s. 72 M. Bogucka, Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Wrocáaw 1991, s. 210 J. KĊbáowski, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1987, il. 113

Fotografia wáasna 1. Nagrobek gotycki 2. Nagrobek renesansowy 3. Nagrobek barokowy 4. Nagrobek klasycystyczny 5. Nagrobek secesyjny

(13)

Zadanie 15. (3 pkt)

W tabeli podano informacje dotyczące odkrywców i konkwistadorów Īyjących w XV i XVI w. Uzupeánij tabelĊ, wpisując w odpowiedniej rubryce liczbĊ oznaczającą postaü wybraną spoĞród podanych poniĪej.

1. Amerigo Vespucci 2. Bartolomeo Diaz 3. Francisco Pizarro 4. Ferdynand Magellan

Fragment biografii Postaü

A. Pochodziá z Hiszpanii. Opanowaá paĔstwo Inków w Peru. UwiĊziá i nastĊpnie zgáadziá wáadcĊ Inków

AtahualpĊ.

3

B. Byá wáoskim Īeglarzem i podróĪnikiem. Uczestniczyá w wielu wyprawach m.in. do Brazylii. NazwĊ nowego

lądu utworzono od jego imienia.

1

C. Byá portugalskim Īeglarzem i odkrywcą. Jako pierwszy Europejczyk dopáynąá do Przylądka Dobrej Nadziei.

Pomógá w zaplanowaniu udanej wyprawy Vasco da Gamy do Indii.

2 Zadanie 16. (2 pkt)

Przeanalizuj poniĪszy tekst i wykonaj polecenia A i B.

RządĨmy siĊ […] jak ludzie rozumni, jak siĊ rządzi reszta caáego naszego plemienia […]. Bóg i natura nie szukali inszej gliny, ani inszej formy na stworzenie Polaka i na stworzenie Angielczyka, Szwajcara, [...] etc., i gdyby ta chimera jednomyĞlnoĞci w Radach […] miaáa miejsce i w tych Nacjach, tenĪe by pewnie nierząd, teĪ okropną jak u nas wprowadziáy bezradnoĞü i anarchi[Ċ].

ħródáo: S. Konarski, O skutecznym rad sposobie,

[w:] Polska myĞl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, Warszawa 1987, s. 61-62

A. Nazwij zasadĊ stosowaną w sejmie Rzeczypospolitej, którą krytykuje Stanisáaw Konarski.

zasada jednomy ĞlnoĞci w gáosowaniu

B. Na podstawie wiedzy pozaĨródáowej podaj nazwĊ aktu prawnego, który znosiá tĊ zasadĊ.

Konstytucja 3 maja

Nr zadania 14. 15. 16.A. 16.B.

(14)

Zadanie 17. (4 pkt)

W tabeli umieszczono wydarzenia z historii Polski od XVI do XVIII w. W odpowiednich rubrykach wpisz wáadców, za panowania których miaáy one miejsce.

Wydarzenie Wáadca

A. Zawarcie unii brzeskiej

Zygmunt III Waza

B. Wygnanie arian z Polski

Jan Kazimierz

C. Wzniesienie podmiejskiej rezydencji

królewskiej w Wilanowie

Jan III Sobieski

D. Powstanie Komisji Edukacji Narodowej

Stanis áaw August Poniatowski

Zadanie 18. (2 pkt)

Przeanalizuj dane statystyczne i wykonaj polecenia A i B.

Tabela. Zaludnienie Wielkopolski, Maáopolski i Mazowsza w latach 1580–1700

Rok

Liczba mieszkaĔców

w tysiącach

Liczba mieszkaĔców

na km²

1580 3100 21,3

1650 3830 26,3

1660 2900 19,9

1700 3250 22,3

Na podstawie: A. Mączak, Problemy gospodarcze, [w:] Polska XVII wieku, Warszawa 1977, s. 95

A. Podaj rok, w którym zaludnienie Wielkopolski, Maáopolski i Mazowsza byáo najmniejsze.

1660 r.

B. PodkreĞl wáaĞciwą odpowiedĨ.

Wydarzenie, które miaáo wpáyw na zaludnienie tych ziem we wskazanym przez Ciebie roku to

1. wojna trzynastoletnia.

2. ostatnia wojna z Zakonem KrzyĪackim.

3. potop szwedzki.

4. druga wojna póánocna.

(15)

Zadanie 19. (5 pkt)

Przeanalizuj treĞü mapy, na której zaznaczono gáówne trakty pocztowe w Rzeczypospolitej w drugiej poáowie XVIII wieku i nastĊpnie wykonaj polecenie.

Mapa. Gáówne trakty pocztowe w Rzeczypospolitej w drugiej poáowie XVIII wieku

Na podstawie: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, Warszawa 1981, s. 83 [w:] Historia Polski w liczbach. Gospodarka, t. 2, Warszawa 2006, s. 129

WymieĔ piĊü suwerennych paĔstw, z którymi Rzeczpospolitą áączyáy gáówne trakty pocztowe w drugiej poáowie XVIII wieku.

Rosja, Prusy, Austria, Saksonia, Turcja

Nr zadania 17. 18.A. 18.B. 19.

(16)

Zadanie 20. (3 pkt)

Przeanalizuj treĞü obrazów przedstawiających wydarzenia na ziemiach polskich w XIX wieku. Wpisz w wykropkowane miejsca nazwĊ zaboru, w którym rozgrywaáy siĊ te wydarzenia.

A. Zabór

austriacki

B. Zabór

pruski

(17)

C. Zabór

rosyjski

ħródáa: J. Krawczyk, O Polsce i Polakach, Warszawa 2004, s. 234 Wielka historia Polski, t. 7, Kraków 2001, s. 198

Wielka historia Polski, t. 8, Kraków 2000, s. 102

Zadanie 21. (3 pkt)

Przeczytaj tekst Ĩródáowy i wykonaj polecenia.

Tymczasem juĪ w nocy z dnia 20 na 21 lutego […] zebrali siĊ ludzie uzbrojeni [...].

[Nazajutrz] po godzinie 7. wieczór gawiedĨ uliczna […] rozpoczĊáa alarm [...], strzelanie na ulicach, Ğpiewy, […] , dzwonienie […] na Wawelu w Zygmunta. […] JednoczeĞnie w domu pod Krzysztoforami […] zawiązaá siĊ rząd, pod nazwą „Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej”.

ħródáo: Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 33, Warszawa 1958, s. 7 A. Podaj nazwĊ powstania, o którym mowa w tym tekĞcie.

powstanie krakowskie

B. Na podstawie tekstu Ĩródáowego uzasadnij swoją odpowiedĨ, podając dwa argumenty.

W tek Ğcie jest mowa o Wawelu oraz podano, Īe powstanie rozpoczĊáo siĊ w nocy z 20 na 21 lutego, co wyra Ĩnie wskazuje na powstanie krakowskie .

Nr zadania 20. 21.A. 21.B.

(18)

Zadanie 22. (7 pkt)

Na podstawie tablicy genealogicznej, fragmentu dokumentu i wiedzy pozaĨródáowej wykonaj polecenia (A, B, C, D).

Tablica genealogiczna (fragment). Dynastia habsbursko – lotaryĔska.

Uwaga: pod imionami wáadców Austrii i Austro-WĊgier podano lata ich panowania.

Na podstawie: S. Grodziski, (...), Wrocáaw 1978, s. 192-193 Maria Teresa

1740-1780 x Franciszek Stefan ks. Lotaryngii i Baru

Leopold II 1790-1792 x Maria Ludwika c. Karola III, kr. Hiszpanii Józef II

1765-1790

Maria Antonina x Ludwik XVI

kr. Francji

Franciszek I 1792-1835 x Maria Teresa c. Ferdynanda I, kr. Sycylii

Maria Ludwika x Napoleon I;

x hr. Neipperg;

x hr. Bombelles

Ferdynand I 1835-1848 x Maria Anna c. Wiktora Emanuela I,

ks. Sardynii

Franciszek x Zofia c. Maksymiliana I,

kr. Bawarii

Franciszek Józef I 1848-1916

x ElĪbieta c. Maksymiliana,

ks. Bawarii

Maksymilian I cesarz Meksyku

x Karolina, c. Leopolda I,

kr. Belgii

Karol Ludwik x Maria Annunziata,

c. Ferdynanda II, kr. Sycylii

Ludwik Wiktor Maria Anna

Zofia Gizela x ks. Leopold

Bawarski

Rudolf x Stefania, c. Leopolda II,

kr. Belgii

Maria Waleria x Franciszek

Salwator

Franciszek Ferdynand x Zofia hr.

Chotek

Otto x Maria, c. Jerzego, kr. Saksonii ElĪbieta

x Otto ks.

Windischgrätz Karol I

1916-1918

(19)

A. Na podstawie tablicy genealogicznej uzupeánij tekst poniĪszego dokumentu.

W wykropkowane miejsca wpisz imiĊ (imiona) wáadców.

My Ferdynand Pierwszy, z BoĪej áaski Cesarz Austrii, Król WĊgier, Czech etc. GdyĞmy wstąpili na tron po zgonie Ğp. Ojca Naszego, Cesarza

Franciszka

.^* [...] báagaliĞmy przede wszystkim Boga o Jego pomoc [...].

[...] w ostatnich czasach, gdy udaáo siĊ byáo zbrodniczym usiáowaniom zaburzyü w jednej czĊĞci Naszych paĔstw legalny porządek i roztliü wojnĊ domową, przetrwaáa mimo to niezmierna wiĊkszoĞü Naszych ludów w winnej Monarsze wiernoĞci…

JednakowoĪ nacisk wypadków […] i niezbĊdna potrzeba […] przeksztaácenia naszych form paĔstwowych […] umocniáy Nas w przekonaniu, Īe potrzeba máodszych siá do popierania tego wielkiego dzieáa …

Z tego powodu […] doszliĞmy do staáego postanowienia zrzeczenia siĊ niniejszym tronu Cesarstwa Austriackiego […] na rzecz […] arcyksiĊcia

Franciszka Józefa

^** .

ħródáo: S. Grodziski, (...) , Wrocáaw 1983, s. 5

* podaj imiĊ wáadcy

** podaj imiona wáadcy

B. Podaj termin okreĞlający decyzjĊ cesarza Ferdynanda I Habsburga.

abdykacja

C. Wydarzenia, o których mowa w podkreĞlonym fragmencie dokumentu, byáy czĊĞcią ogólnoeuropejskich wystąpieĔ rewolucyjnych w XIX w. Podaj ich nazwĊ.

Wiosna Ludów

D. PoniĪsze zdania odnoszą siĊ do danych z tablicy genealogicznej. Na ich podstawie oraz odwoáując siĊ do wiedzy pozaĨródáowej, rozstrzygnij, czy zdania zamieszczone w tabeli są prawdziwe, czy faászywe. W odpowiednich rubrykach wpisz sáowo prawda lub faász.

1. CórkĊ Marii Teresy skazaá na Ğmierü

Trybunaá Rewolucyjny we Francji.

prawda

2. Przedstawiciel dynastii Habsburgów byá wáadcą

Meksyku.

prawda

3. NastĊpca tronu austriackiego, zamordowany w Sarajewie w 1914 r., byá siostrzeĔcem najdáuĪej

panującego wáadcy z dynastii Habsburgów.

fa ász

Nr zadania 22.A. 22.B. 22.C. 22.D.

(20)

Zadanie 23. (2 pkt)

Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie.

Siáa spisku 1830 r. byáa minimalną. […] Nikt ze spiskowych nie wyszedá na górĊ, nikt z nich nie zostaá wodzem dalszej akcji […]. Caáa starszyzna wypowiedziaáa siĊ przeciwko nim, wszyscy siĊ od nich chowali, jak od zarazy. […] JakĪeĪ inną jest siáa spisku w 1863 r. Rozkaz, przez jego wáadze wydany, jest bezapelacyjnie speániony, tysiące ludzi zbiera siĊ tylko dlatego, Īe nakazano […] stanąü pod sztandarem. […] Spisek 1863 r. przewyĪszający wielokrotnie swą siáą i potĊgą spisek 1830 r., szukaá siá szlachetnych, wrzących w narodzie, chciaá znaleĨü oparcie o wewnĊtrzną caáoĞü moralną, o wytrzymaáoĞü caáej masy ludzi [...].

ħródáo: J. Piásudski, O powstaniu 1863 r., Londyn 1963, s. 191-193

Podaj dwie róĪnice, jakie dostrzegaá Józef Piásudski miĊdzy dziaáaniami spiskowymi z 1830 i 1863 r.

Spiskowcy z 1830 r. nie byli gotowi do obj Ċcia przywództwa nad powstaniem, a przywódcy spisku z 1863 r. przej Ċli wáadzĊ.

Spisek z 1830 r. mia á maáy zasiĊg oddziaáywania, a spisek z 1863 r. obejmowaá wszystkie warstwy spo áeczne.

Zadanie 24. (2 pkt)

WĞród wymienionych wydarzeĔ z historii Rosji wskaĪ to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz literĊ A, obok ostatniego – B.

Wydarzenie Odpowiedzi

Przewrót bolszewicki

B

Rewolucja lutowa

ZajĊcie Moskwy przez Napoleona I

A

Obrona Sewastopola w czasie wojny krymskiej Powstanie dekabrystów

Reforma uwáaszczeniowa

(21)

Zadanie 25. (2 pkt)

Przeanalizuj treĞü rysunku i wykonaj polecenie.

ħródáo: Kronika ludzkoĞci, Warszawa 1990, s. 860

Podaj dwa argumenty uzasadniające tezĊ, Īe karykatura ta powstaáa w jednym z paĔstw ententy, najwczeĞniej w 1916 roku.

Rysunek jest aluzj ą do bitwy pod Verdun z 1916 roku. Sposób przedstawienia Niemiec – dzikie zwierz Ċ w pikielhaubie, záapane w puáapkĊ, sugeruje, Īe karykatura powstaáa w paĔstwie bĊdącym przeciwnikiem Niemiec.

Nr zadania 23. 24. 25.

(22)

Zadanie 26. (2 pkt)

Przeanalizuj wykres i wykonaj polecenia A i B.

Wykres. Stopa urodzeĔ i zgonów w Wielkiej Brytanii w latach 1870-1910 (w ‰)

10 15 20 25 30 35 40

1870 1880 1890 1900 1910

Lata

W ‰

urodzenia zgony

Na podstawie: P. Guillaume, J.P. Poussou, Démographie historique, Paris 1970 [w:] J. Szpak, Historia gospodarcza powszechna, Warszawa 2003, s. 160

A. Prawo Bertillone’a mówi, Īe w miarĊ rozwoju cywilizacyjnego i wzrostu dochodu ekonomicznego spoáeczeĔstwa zmniejsza siĊ stopa urodzeĔ. Odpowiedz, czy dane z wykresu potwierdzają tĊ prawidáowoĞü.

Tak, dane z wykresu potwierdzaj ą prawo Bertillone’a.

B. Na podstawie wykresu i wiedzy pozaĨródáowej wyjaĞnij, w jaki sposób na stopĊ zgonów w Wielkiej Brytanii w latach 1870-1910 miaá wpáyw postĊp cywilizacyjny.

Post Ċp cywilizacyjny miaá wpáyw na spadek stopy zgonów. Przyczyną tego

by á miĊdzy innymi rozwój medycyny.

(23)

Zadanie 27. (2 pkt)

PoniĪej zamieszczono mapy ukazujące trasy wypraw dwóch polskich podróĪników i odkrywców Īyjących w XIX wieku. Przeanalizuj treĞü map i w wykropkowanych miejscach wpisz nazwiska podróĪników.

A. Mapa ta przedstawia trasĊ podróĪy (nazwisko podróĪnika)

Ignacego Domeyki

.

Nr zadania 26.

Maks. liczba pkt 2 Wypeánia

egzaminator!

(24)

ħródáo: T. SáabczyĔski, Wielcy odkrywcy i podróĪnicy. Sáownik, Warszawa 1995, s. 49, 145

B. Mapa ta przedstawia trasĊ podróĪy (nazwisko podróĪnika)

Paw áa Strzeleckiego

^.

(25)

Zadanie 28. (3 pkt)

Przeczytaj fragment wypowiedzi francuskiego generaáa Maxime’a Weyganda i wykonaj polecenia (A, B, C).

Wspaniaáe zwyciĊstwo polskie pociągnie za sobą konsekwencje o nieobliczalnej waĪnoĞci dla sytuacji miĊdzynarodowej. […] Niemcy, które juĪ miaáy nadziejĊ wejĞü w stosunki bezpoĞrednie z Sowietami, aby rzuciü czerwone armie przeciw wrogowi zza Renu, bĊdą zmuszone wyrzec siĊ osiągniĊcia tymi Ğrodkami przekreĞlenia traktatu wersalskiego. […]

Przewidujące operacje wojskowe zostaáy wykonane przez generaáów polskich na podstawie polskiego planu operacyjnego. […] Bohaterski naród polski sam siebie uratowaá.

ħródáo: Kurier Warszawski, nr 232, s. 3

[w:] M. M. Drozdowski, A. Zahorski, Historia (...), Warszawa 2004, s. 286

A. Podaj nazwĊ bitwy, o której mowa w tekĞcie.

bitwa warszawska

B. Podaj datĊ roczną tej bitwy.

1920 r.

C. Na podstawie tekstu wyjaĞnij znaczenie rezultatu tej bitwy dla sytuacji miĊdzynarodowej.

Dzi Ċki rezultatowi tej bitwy zostaá powstrzymany „pochód” rewolucji bolszewickiej w kierunku Europy Zachodniej i Niemcy straci áy nadziejĊ na przekre Ğlenie traktatu wersalskiego.

Zadanie 29. (3 pkt)

Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy faászywe. W tabeli w odpowiednich rubrykach napisz sáowo prawda lub faász.

A. W celu uniezaleĪnienia polskiej gospodarki od portu w GdaĔsku

podjĊto decyzjĊ o budowie portu w Gdyni.

prawda

B. Reforma walutowa, zwana reformą Grabskiego, zostaáa

przeprowadzona z wykorzystaniem poĪyczek zagranicznych.

fa ász

C. Centralny OkrĊg Przemysáowy miaá byü zlokalizowany w tzw. trójkącie bezpieczeĔstwa, a wiĊc na terenach oddalonych

od granicy z Niemcami i ze Związkiem Radzieckim.

prawda

Nr zadania 27. 28.A. 28.B. 28.C. 29.

(26)

Zadanie 30. (4 pkt)

PoniĪej przedstawiono satyrĊ z okresu dwudziestolecia miĊdzywojennego.

Wytáumacz jej treĞü propagandową, interpretując graficzne elementy rysunku.

Wincenty Witos i Józef Piásudski (rysunek Z. SkwirczyĔskiego z 1927 r.)

ħródáo: A. Zakrzewski, Prosto z Wiejskiej. Sejm i Senat II Rzeczypospolitej w karykaturze, Wrocáaw 1990, s. 104

Rysunek wyra Īa pochwaáĊ polityki Józefa Piásudskiego. Napisy na tabliczkach

wisz ących na choince, obok której stoi Wincenty Witos zawierają krytykĊ cech

Īycia publicznego w kraju, gdy on sprawowaá wáadzĊ. Z kolei napisy

na tabliczkach zawieszonych na choince, przy której stoi Józef Pi ásudski mówią

o pozytywnych warto Ğciach i cechach Īycia publicznego w Polsce, gdy

przywództwo polityczne przesz áo w jego rĊce. Scena pod choinką, przy której

stoi Wincenty Witos (zabawa – taneczny kr ąg zezwierzĊconych postaci) wyraĪa

krytyk Ċ rezultatów jego polityki. Przedmioty i obiekty (pieniądze, fabryki, domy,

kolej) umieszczone pod drug ą choinką ukazują sukcesy dziaáaĔ Józefa

Pi ásudskiego. Mundur Józefa Piásudskiego kojarzy siĊ z wojskowym porz ądkiem

i dyscyplin ą, a kontusz Wincentego Witosa jest ironicznym odniesieniem do jego

kariery politycznej lub przypomnieniem wad szlacheckich.

(27)

Zadanie 31. (5 pkt)

Przeczytaj trzy fragmenty wiersza Kazimierza WierzyĔskiego i wykonaj polecenia (A, B, C, D).

Fragment 1.

Generale, coĞ przezwaá siĊ dla innych Borem, A dla nas – o Lwim Sercu pozostaá legendą […]

Fragment 2.

Twój Īoánierz wciąĪ pamiĊta i jak ma zapomnieü O tych lasach katyĔskich, gdzie z gliny i pyáu Straszny kopiec przed nami nie przestaá ogromnieü, Góra z czaszek przebitych kulami od tyáu […]

Fragment 3.

Twój Īoánierz stąd, od sierpnia do wrzeĞnia, Ğród nocy Patrzy na ten brzeg Wisáy, co niezbyt daleko

LeĪaá wtedy, by podaü wam broĔ do pomocy, Jak brzeg innego Ğwiata, choü tylko za rzeką;

Tam czekano, jak w loĪy, aĪ wyjdą z podziemi Potomkowie Okrzei i spalą swe koĞci,

By Polak zdobyá wolnoĞü nie dáoĔmi swojemi, Lecz by padá, bo Kreml takiej zakazaá wolnoĞci.

ħródáo: K. WierzyĔski, Na zajĊcie Warszawy przez Rosjan,

[w:] M. M. Drozdowski, A. Zahorski, Historia Warszawy, Warszawa 2004, s. 373, 374

A. Podaj nazwisko postaci , o której mowa w pierwszym wersie fragmentu 1. wiersza.

Tadeusz Komorowski

B. Nazwij wydarzenie, którego dotyczy drugi fragment wiersza.

zamordowanie polskich oficerów w Katyniu

C. Podaj najwaĪniejszą konsekwencjĊ ujawnienia tego wydarzenia (odpowiedĨ na polecenie B) dla stosunków polsko-radzieckich.

zerwanie stosunków dyplomatycznych z rz ądem polskim w Londynie przez rz ąd radziecki

D. Nazwij wydarzenie, którego dotyczy trzeci fragment wiersza i podaj jego datĊ roczną.

Nazwa wydarzenia

powstanie warszawskie

Data roczna

1944 r.

Nr zadania 30. 31.A. 31.B. 31.C. 31.D.

(28)

Zadanie 32. (4 pkt)

Przyporządkuj przedstawionym poniĪej plakatom daty wydarzeĔ (na nastĊpnej stronie), do których odnoszą siĊ ich treĞci propagandowe. W wykropkowane miejsca wpisz liczby odpowiadające wáaĞciwym datom.

A.

1

B.

5

C.

2

_D.

4

ħródáa: M. Kallas, Historia ustroju Polski, Warszawa 2005, il. IX, XVIII; Wielka historia Polski, t. 10, Kraków 2001, s. 51, 66

(29)

1. 1945 r.

2. 1946 r.

3. 1947 r.

4. 1948 r.

5. 1952 r.

Zadanie 33. (4 pkt)

Rozpoznaj postaci, których fragmenty biografii przedstawiono w poniĪszej tabeli.

Uzupeánij tabelĊ.

Fragment biografii Postaü

A. Byá francuskim generaáem i mĊĪem stanu.

Uczestniczyá w I i II wojnie Ğwiatowej. W 1940 r.

wezwaá Francuzów do dalszej walki z Niemcami.

W latach 1959-1969 sprawowaá urząd prezydenta Francji.

Charles de Gaulle

B. Od 1943 r. byá szefem Biura Politycznego Komunistycznej Partii Chin. W 1949 r. ogáosiá powstanie ChiĔskiej Republiki Ludowej. Byá inicjatorem kampanii „wielkiego skoku” i „rewolucji kulturalnej” w Chinach.

Mao Tse Tung

C. W 1953 r. zostaá senatorem z ramienia Partii Demokratycznej. Od 1961 r. byá prezydentem Stanów Zjednoczonych. W okresie zaostrzenia kryzysu kubaĔskiego skáoniá wáadze ZSRR do usuniĊcia z wyspy rakiet Ğredniego zasiĊgu.

Zginąá w wyniku zamachu w 1963 r.

John F. Kennedy

D. Byá ostatnim przywódcą Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i jedynym prezydentem ZSRR. Zainicjowaá politykĊ pieriestrojki i gáasnosti.

Podjąá decyzjĊ o wycofaniu wojsk radzieckich z Afganistanu.

Michai á Gorbaczow

Nr zadania 32. 33.

egzaminator!

(30)