Miejsce na naklejk Ċ
MBI-R1_1P-082
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdającego
1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 – 35). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.
5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z linijki.
7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL.
Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej
dla egzaminatora.
ĩyczymy powodzenia!
MAJ ROK 2008
Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü áącznie 60 punktów
Wypeánia zdający przed rozpoczĊciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO KOD
ZDAJĄCEGO
Zadanie 1. (1 pkt)
Na schematach przedstawiono wzory dwóch związków czynnych biologicznie.
Podaj, który z tych związków (A czy B) to grupa hemowa hemoglobiny oraz okreĞl funkcjĊ hemoglobiny w organizmach.
...
...
Zadanie 2. (2 pkt)
W komórkach eukariotycznych wystĊpują nastĊpujące rodzaje báon:
I. báona otaczająca komórkĊ,
II. báony znajdujące siĊ wewnątrz komórki.
Podaj po jednej funkcji báony I i báon II.
I. ...
...
II. ...
...
Zadanie 3. (2 pkt)
U roĞlin wyĪszych Ğmierü niektórych komórek warunkuje powstanie funkcjonalnych systemów, mających istotne znaczenie w Īyciu roĞliny. W prawidáowym rozwoju roĞlin takie zmiany zachodzą w koĔcowym etapie róĪnicowania siĊ komórek i tkanek.
Podaj dwa przykáady tkanek roĞlinnych zbudowanych z komórek martwych. OkreĞl rolĊ kaĪdej z tych tkanek.
1. ...
...
2. ...
...
Zadanie 4. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono lizosom.
a) WyjaĞnij, na czym polega rola przedstawionego tu lizosomu w komórce zwierzĊcej.
...
...
b) OkreĞl, jaki mechanizm utrzymuje niskie pH wewnątrz lizosomu.
...
...
Zadanie 5. (3 pkt)
Wykonano badania dotyczące wpáywu enzymów na energiĊ aktywacji rozkáadu róĪnych substancji. Okazaáo siĊ, Īe energia aktywacji rozkáadu 1 mola H2O2 bez udziaáu enzymu wynosi 75600 J, a z udziaáem enzymu katalazy – 23100 J. Hydroliza 1 mola kazeiny bez udziaáu enzymu wymaga 86520 J, a w obecnoĞci enzymu trypsyny – 50400 J.
a) Wyniki uzyskane w badaniach przedstaw w tabeli.
b) Sformuáuj wniosek wynikający z uzyskanych danych.
...
...
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5.
Maks. liczba pkt 1 2 2 2 3
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 6. (1 pkt)
Na schemacie przedstawiono mechanizm aktywacji pewnego enzymu przez biaáko modulatorowe – kalmodulinĊ, zaleĪną od jonów wapnia.
Na podstawie schematu opisz krótko mechanizm aktywacji enzymu zaleĪnego od kalmoduliny.
...
...
...
Zadanie 7. (3 pkt)
Na wykresach przedstawiono wpáyw pH na aktywnoĞü trzech enzymów.
Uzupeánij poniĪszą tabelĊ, podając optymalne pH dziaáania kaĪdego z enzymów (I, II i III) oraz nazwy makrocząsteczek, które są trawione przez te enzymy w Īoáądku lub dwunastnicy czáowieka.
Enzym Optymalne pH Nazwy makrocząsteczek I
II III
Ustal, czy przedstawione na wykresie dane dotyczą roĞliny Ğwiatáolubnej czy cieniolubnej.
Swoją opiniĊ uzasadnij jednym argumentem.
...
...
...
...
Zadanie 8. (1 pkt)
Na wykresach przedstawiono zaleĪnoĞü asymilacji CO2 od temperatury u tej samej roĞliny, przy silnym i sáabym natĊĪeniu Ğwiatáa.
Zadanie 9. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono pewien proces biochemiczny.
a) Podaj peáną nazwĊ przedstawionego na schemacie procesu i okreĞl jego znaczenie w Īyciu tych organizmów, które go przeprowadzają.
...
...
b) WyjaĞnij znaczenie procesu regeneracji NAD+.
...
...
Nr zadania 6. 7. 8. 9.
Maks. liczba pkt 1 3 1 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 10. (2 pkt)
Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezĊ wykorzystując w jej pierwszym etapie nastĊpujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2ĺ 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2ĺ 2HNO3 + 176 kJ
CzĊĞü wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepáa, a czĊĞü jest dostĊpna dla bakterii w formie uĪytecznej chemicznie.
a) WyjaĞnij, jaką rolĊ w drugim etapie chemosyntezy peáni energia uĪyteczna chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.
...
...
b) OkreĞl znaczenie reakcji nitryfikacji dla roĞlin.
...
...
Zadanie 11. (1 pkt)
Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii dziaáanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
WyjaĞnij, co oznacza, Īe jakiĞ antybiotyk ma dziaáanie bakteriostatyczne.
...
...
Zadanie 12. (1 pkt)
Grzyby to organizmy cudzoĪywne. Ich strzĊpki potrafią pocháaniaü tylko proste, áatwo przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne wystĊpują zwykle w Ğrodowisku w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą byü wprost przez grzyby pobierane.
Opisz sposób dziaáania grzybów, dziĊki któremu mogą one pobieraü związki organiczne ze Ğrodowiska.
...
...
...
Zadanie 13. (1 pkt)
Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:
1. obustronnie korzystne, 2. korzystne tylko dla grzybów.
Podaj nazwy opisanych wyĪej form wspóáĪycia.
1. ..., 2. ...
Zadanie 14. (1 pkt)
PoniĪej opisano fragment cyklu rozwojowego przywry motylicy wątrobowej.
UrzĊsiona larwa (miracidium) wnika aktywnie do ciaáa Ğlimaka báotniarki moczarowej, gdzie przeksztaáca siĊ w workowatą sporocystĊ. Wewnątrz kaĪdej sporocysty rozwijają siĊ liczne, równieĪ workowate larwy – redie, a wewnątrz kaĪdej redii rozwijają siĊ liczne ruchliwe larwy – cerkarie. W kaĪdym Ğlimaku z jednego miracidium moĪe powstaü kilkaset cerkarii. Cerkarie opuszczają ciaáo Ğlimaka i przeksztaácają siĊ w otoczone osáonką, przymocowane do roĞlin nadwodnych stadia inwazyjne – metacerkarie, które razem z roĞlinami mogą zostaü zjedzone przez bydáo.
WyjaĞnij znaczenie, jakie ma dla tego pasoĪyta zwielokrotnienie liczby larw w trakcie cyklu rozwojowego.
...
...
Zadanie 15. (1 pkt)
W tabeli podano proporcje dáugoĞci jelita w stosunku do dáugoĞci ciaáa u róĪnych zwierząt.
Sformuáuj wniosek o zaleĪnoĞci miĊdzy dáugoĞcią jelita w stosunku do dáugoĞci ciaáa zwierzĊcia, a rodzajem pobieranego przez to zwierzĊ pokarmu.
...
...
Zadanie 16. (1 pkt)
Jednostką strukturalną i funkcjonalną ukáadu nerwowego wszystkich zwierząt jest neuron.
Neurony tworzą morfologicznie wyodrĊbnione szlaki, wzdáuĪ których odbywa siĊ przekazywanie informacji w ukáadzie nerwowym. NoĞnikami informacji są impulsy elektryczne i neuroprzekaĨniki (neurotransmitery).
WyjaĞnij rolĊ, jaką w realizacji funkcji neuronów odgrywają neuroprzekaĨniki (neurotransmitery).
...
...
Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 1 1
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
ZwierzĊta Proporcje
Kuna 4:1
Pies 5:1
Szczur 9:1
Czáowiek 10:1
Renifer 20:1
Owca 28:1
Zadanie 17. (2 pkt)
WyróĪnia siĊ dwa rodzaje odpornoĞci: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
a) Podaj, w którym z tych rodzajów odpornoĞci nastĊpuje wytworzenie w organizmie pamiĊci o patogenie.
...
b) WĞród podanych niĪej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D) zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.
A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.
B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojĊtnocháonne i kwasocháonne.
C. Wytwarzanie przeciwciaá przez limfocyty B, które zetknĊáy siĊ z patogenami.
D. ObecnoĞü w páynach ciaáa np. ázach, mleku, Ğlinie lizozymu uszkadzającego bakterie.
Zadanie 18. (2 pkt)
WĞród zaburzeĔ w funkcjonowaniu ukáadu odpornoĞciowego moĪna wyróĪniü trzy grupy:
I. niewydolnoĞü ukáadu odpornoĞciowego (niedobory immunologiczne), II. niewáaĞciwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),
III. nadmierna aktywnoĞü ukáadu odpornoĞciowego (nadwraĪliwoĞü).
Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeĔ (I-III) naleĪą:
a) alergie ... , b) AIDS ... .
Zadanie 19. (2 pkt)
Dziaáanie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) polega na pobudzaniu aktywnoĞci metabolicznej tkanek ustroju, co wyraĪa siĊ zwiĊkszonym zuĪyciem tlenu, glukozy i táuszczów na poziomie komórkowym. Pobudzają one równieĪ wcháanianie wĊglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Pobudzają teĪ kurczliwoĞü wáókien miĊĞniowych.
Do lekarza zgáosiáa siĊ bardzo szczupáa kobieta skarĪąca siĊ na utrzymującą siĊ od dáuĪszego czasu podwyĪszoną temperaturĊ ciaáa, nerwowoĞü, drĪenie rąk, koáatanie serca.
Podczas badania stwierdzono tĊtno ponad 100 uderzeĔ/min., podwyĪszone ciĞnienie tĊtnicze, obniĪony poziom cholesterolu we krwi, niskie stĊĪenie TSH (tyreotropiny) oraz wysoki poziom hormonów tarczycy.
a) Podaj, czy opisane objawy wskazują na niedoczynnoĞü tarczycy czy na nadczynnoĞü tarczycy.
...
b) WyjaĞnij, dlaczego, w opisanym przypadku, we krwi wystĊpuje niskie stĊĪenie tyreotropiny.
...
...
...
Zadanie 20. (2 pkt)
Warunkami przerwania spoczynku wzglĊdnego nasion, a nastĊpnie ich kieákowania są:
odpowiednia wilgotnoĞü podáoĪa,
odpowiednia temperatura,
obecnoĞü tlenu.
WyjaĞnij, w jaki sposób dwa wybrane przez Ciebie, spoĞród wyĪej wymienionych, czynniki wpáywają na zapoczątkowanie kieákowania nasion.
1. ...
...
...
2. ...
...
...
Zadanie 21. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono wynik pewnego doĞwiadczenia.
Sformuáuj problem badawczy do tego doĞwiadczenia.
...
...
Nr zadania 17. 18. 19. 20. 21.
Maks. liczba pkt 2 2 2 2 1
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 22. (2 pkt)
Uszkodzenia DNA polegające na zmianach pojedynczych par nukleotydów nazywamy mutacjami genowymi. Mutacje te są przypadkowe, a ich przyczyną są zazwyczaj nienaprawione báĊdy powstające podczas replikacji DNA lub dziaáanie mutagenów. Skutki mutacji genowych zaleĪą od rodzaju zmiany spowodowanej w sekwencji nukleotydów.
Podaj, jakie skutki mogą wywoáaü w organizmie mutacje genowe, w wyniku których nastĊpuje zamiana jednego kodonu na inny (mutacja zmiany sensu),
a) jeĪeli nowy kodon jest kodonem stop i znajduje siĊ w Ğrodku kodowanej sekwencji biaáka.
...
...
b) jeĪeli nowy kodon koduje inny aminokwas.
...
...
Zadanie 23. (2 pkt)
Pewien heterozygotyczny mĊĪczyzna pod wzglĊdem cechy warunkowanej przez autosomalny allel A jest jednoczeĞnie nosicielem recesywnego allelu b, znajdującego siĊ w chromosomie X.
a) Zapisz genotyp tego mĊĪczyzny ...
b) Zapisz wszystkie moĪliwe genotypy jego gamet ...
oraz zaznacz poniĪej (A, B, C lub D), jaki procent gamet tego mĊĪczyzny bĊdzie miaáo genotyp aXb.
A. 25% B. 50% C. 75% D. 100%
Zadanie 24. (1 pkt)
U czáowieka mutacja w genie Rb zlokalizowanym w chromosomie 13 lub brak fragmentu chromosomu z tym genem moĪe byü przyczyną siatkówczaka – rzadkiego nowotworu záoĞliwego siatkówki oka.
Podaj, czy choroba ta jest sprzĊĪona z pácią. OdpowiedĨ uzasadnij jednym argumentem.
...
...
Zadanie 25. (3 pkt)
Na schematach przedstawiono biosyntezĊ biaáka w komórkach prokariotycznych (P) i eukariotycznych (E).
P E
Na podstawie schematów
a) podaj, gdzie odbywa siĊ transkrypcja i translacja w komórce prokariotycznej, a gdzie w komórce eukariotycznej.
P ...
E ...
b) okreĞl, czym róĪni siĊ pierwotny transkrypt RNA Eukaryota od mRNA Prokaryota.
...
...
c) wyjaĞnij, na czym polega splicing RNA u Eukaryota.
...
...
Nr zadania 22. 23. 24. 25.
Maks. liczba pkt 2 2 1 3
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 26. (1 pkt)
U myszy czarna barwa sierĞci (A) dominuje nad brązową (a)
.
SkrzyĪowano czarnego samca z brązową samicą i w F1 uzyskano 50% myszy czarnych i 50% myszy brązowych.WĞród podanych niĪej genotypów rodzicielskich (A-D) zaznacz te, których potomstwo opisano w tekĞcie zadania. Swój wybór uzasadnij zapisem krzyĪówki genetycznej.
A. Aa i Aa C. AA i aa ...
B. AA i Aa D. Aa i aa ...
Zadanie 27. (2 pkt)
Pewne bakterie mogą pobieraü z podáoĪa tryptofan (Trp) lub, gdy w podáoĪu brak jest Trp, bakterie mogą go same syntetyzowaü. W komórkach tych bakterii wystĊpuje biaáko regulatorowe – represor Trp, które jest aktywne tylko po poáączeniu siĊ z tryptofanem.
Aktywne biaáko represorowe wiąĪe siĊ z promotorem operonu i hamuje transkrypcjĊ genów kodujących enzymy potrzebne do syntezy tryptofanu.
a) Opisz, w jaki sposób dziaáa operon tryptofanowy u bakterii, gdy tryptofan nie wystĊpuje w podáoĪu.
...
...
...
b) WyjaĞnij, jak na dziaáanie operonu tryptofanowego wpáynie mutacja w genie kodującym biaáko represorowe, polegająca na tym, Īe represor bez poáączenia z Trp bĊdzie wiązaá siĊ z promotorem.
...
...
...
Zadanie 28. (2 pkt)
Mutacje mogą powstawaü zarówno w komórkach rozrodczych (1), jak i w komórkach somatycznych (2).
a) Podaj, jakie mutacje (powstające w komórkach 1 czy 2) mają znaczenie w procesie ewolucji. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
...
...
b) WyjaĞnij związek miĊdzy dziaáaniem doboru naturalnego a utrwaleniem siĊ korzystnej mutacji w populacji.
...
...
Zadanie 29. (2 pkt)
W populacji ludzkiej dziĊki trzem wystĊpującym w niej allelom grup krwi IA, IB, i0 powstają cztery fenotypy grup krwi A, B, AB i 0. U Aborygenów (rdzennej ludnoĞci Australii) wystĊpują tylko dwie grupy krwi – A i 0. Aborygeni pochodzą od maáej grupy przodków, którzy przybyli do Australii okoáo 40 tysiĊcy lat temu.
OkreĞl dwie prawdopodobne przyczyny, które przesądziáy o wystĊpowaniu tylko dwóch grup krwi wĞród Aborygenów.
1. ...
...
...
2. ...
...
...
Zadanie 30. (1 pkt)
Na wykresach A, B i C przedstawiono zmiany liczebnoĞci osobników w trzech populacjach.
SpoĞród przedstawionych wykresów (A–C) wybierz ten, na którym zilustrowano wzrost liczebnoĞci populacji uwarunkowany pojemnoĞcią Ğrodowiska.
...
Nr zadania 26. 27. 28. 29. 30.
Maks. liczba pkt 1 2 2 2 1
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
L ic ze b n oĞ ü p o p u la cj i L ic ze b n oĞ ü p o p u la cj i L ic ze b n oĞ ü p o p u la cj i
Czas Czas Czas
A B C
Zadanie 31. (2 pkt)
W biocenozach otwartych wód jezior kluczową rolĊ odgrywają ryby drapieĪne.
Na schemacie przedstawiono uproszczony áaĔcuch pokarmowy jeziora.
plankton plankton ryby ryby roĞlinny zwierzĊcy planktonoĪerne drapieĪne
Na podstawie analizy schematu wykaĪ związek miĊdzy zmniejszeniem liczebnoĞci ryb drapieĪnych w jeziorze (np. na skutek odáawiania) a pogorszeniem warunków Īycia (brak/niedobory Ğwiatáa) roĞlin wodnych i towarzyszących im organizmów.
...
...
...
...
Zadanie 32. (2 pkt)
1. Niszczenie Ğrodowiska (np. zanieczyszczanie Ğrodowiska, wycinanie lasów, powstawanie obszarów nieuĪytków itp.) zachodzi na mniejszą skalĊ w krajach bogatych niĪ w krajach ubogich (rozwijających siĊ).
2. W krajach rozwijających siĊ ekosystemy naturalne niszczone są w coraz szybszym tempie.
UwaĪa siĊ, Īe róĪnice te mają swoje Ĩródáo w dynamice zmian liczby ludnoĞci w krajach bogatych i w krajach ubogich.
Podając po jednym argumencie wyjaĞnij, dlaczego niszczenie Ğrodowiska zachodzi na mniejszą skalĊ (wolniej) w krajach bogatych, a na wiĊkszą skalĊ (jest szybsze) w krajach ubogich.
Kraje bogate ...
...
...
Kraje ubogie ...
...
...
Zadanie 33. (2 pkt)
SpoĞród poniĪszych stwierdzeĔ (A-E) wypisz oznaczenia literowe tych dwóch, z których jedno charakteryzuje konkurencjĊ, a drugie komensalizm.
A. Na sawannach afrykaĔskich hieny walczą o padlinĊ z sĊpami.
B. Owady Īyjące w ptasich gniazdach Īywią siĊ resztkami pokarmu gospodarzy.
C. Szczupaki Īywią siĊ leszczami.
D. Kleszcze odĪywiają siĊ krwią krĊgowców.
E. Bobry budując swoje Īeremia i tamy zmieniają warunki wodne w biocenozach leĞnych, stwarzając dla wielu gatunków roĞlin i zwierząt niekorzystne warunki Īycia.
konkurencja ... , komensalizm ... .
Zadanie 34. (2 pkt)
Technika dzielenia zarodków u ssaków polega na rozdzieleniu na pojedyncze blastomery zarodków 2–16 komórkowych. NastĊpnie doprowadza siĊ poszczególne blastomery do stadium moruli lub blastocysty i przenosi siĊ uzyskane zarodki do macic matek zastĊpczych. W ten sposób moĪna uzyskaü wiĊkszą liczbĊ zwierząt z jednego zapáodnionego jaja.
a) Uzasadnij jednym argumentem, Īe dzielenie zarodków moĪe byü jedną z technik klonowania zwierząt.
...
...
...
b) Podaj przykáad praktycznego zastosowania tej techniki w zachowaniu róĪnorodnoĞci biologicznej.
...
...
Zadanie 35. (2 pkt)
Zespóá polskich naukowców bada gen kodujący czynnik wzrostu Ğródbáonka naczyniowego VEGF. Biaáko to bierze udziaá miĊdzy innymi w tworzeniu naczyĔ krwionoĞnych (angiogenezie) poprzez stymulacjĊ podziaáów komórek Ğródbáonka naczyniowego i ich migracji. Czynnikiem wzmagającym dziaáanie VEGF jest niedotlenienie tkanek. VEGF reguluje zarówno angiogenezĊ
a) fizjologiczną (gojenie siĊ ran, moĪliwoĞü leczenia miaĪdĪycy naczyĔ krwionoĞnych), b) jak i patologiczną (zwiĊkszenie liczby naczyĔ w okolicy guza nowotworowego,
uáatwianie przerzutów nowotworów).
Podaj, w którym przypadku podanym wyĪej (a czy b) moĪna by wykorzystaü miejscową terapiĊ genową wspomagającą dziaáanie VEGF, a w którym (a czy b) wprowadziü odpowiednie przeciwciaáa, które zapobiegną angiogenezie. KaĪdy z przypadków uzasadnij jednym argumentem.
Przypadek a
...
...
...
Przypadek b
...
...
...
Nr zadania 31. 32. 33. 34. 35.
Maks. liczba pkt 2 2 2 2 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
