Pobrano ze strony www.sqlmedia.plPobrano ze strony www.sqlmedia.pl
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I
Zasady oceniania:
- Za rozwiązanie zadaĔ z arkusza I moĪna uzyskaü maksymalnie 50 punktów.
- Model odpowiedzi uwzglĊdnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest Ğcisáym wzorcem sformuáowania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadaĔ zamkniĊtych).
- Za odpowiedzi do poszczególnych zadaĔ przyznaje siĊ wyáącznie peáne punkty.
- Za zadania otwarte, za które moĪna przyznaü tylko jeden punkt, przyznaje siĊ punkt wyáącznie za odpowiedĨ w peáni poprawną.
- Za zadania otwarte, za które moĪna przyznaü wiĊcej niĪ jeden punkt, przyznaje siĊ tyle punktów, ile prawidáowych elementów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu) przedstawiá zdający.
- JeĪeli podano wiĊcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niĪ wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu.
- JeĪeli podane w odpowiedzi informacje Ğwiadczą o zupeánym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej prawidáowej odpowiedzi, odpowiedĨ taką naleĪy oceniü na zero punktów.
Numer
zadania Oczekiwana odpowiedĨ Maksymalna
punktacja za zadanie
Uwagi 1. Za prawidáowe podanie nazwy kaĪdej struktury i jej funkcji – po 1 pkt
Przykáady odpowiedzi:
A – Gruczoá áojowy - wydziela (usuwa, wydala) áój (substancjĊ táuszczową). – 1 pkt Dopuszcza siĊ odpowiedĨ ucznia:
- Namaszcza powierzchniĊ skóry i wáosy (i w ten sposób chroni powierzchniĊ ciaáa przed zmoczeniem), (chroni równieĪ skórĊ i wáosy przed nadmiernym wysuszeniem).
- àój ma dziaáanie bakteriobójcze, co chroni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów).
B – Gruczoá potowy – wydala (usuwa, wydziela) pot. – 1 pkt Dopuszcza siĊ odpowiedĨ ucznia:
- Ma znaczenie termoregulacyjne, (pot cháodzi powierzchniĊ skóry).
- Ma dziaáanie bakteriobójcze (chroni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów).
2
Za nieprawidáowe uznajemy odpowiedzi – gruczoá wydziela nadmiar áoju/potu oraz gruczoá áojowy nawilĪa skórĊ/wáosy
2. Za poprawne podanie cechy tkanki – 1 pkt Przykáad odpowiedzi:
- W tkance tej miĊdzy komórkami wystĊpuje (w duĪej iloĞci, obficie) substancja miĊdzykomórkowa
(pozakomórkowa) istota podstawowa (która tworzy gáówną masĊ koĞci i stanowi o wáaĞciwoĞciach tkanki).
- LuĨny ukáad komórek.
- Dopuszcza siĊ odpowiedĨ – komórki zanurzone w substancji/istocie pozakomórkowej.
1
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
3. Za kaĪdy z dwóch prawidáowo podanych przykáadów – po 1 pkt Przykáady:
- Czaszka chroni mózg, klatka piersiowa (Īebra) chroni páuca i serce, krĊgosáup chroni rdzeĔ krĊgowy.
- Oko w oczodole.
2
4. Za kaĪde z dwóch poprawnie podanych wyjaĞnieĔ – po 1 pkt Przykáady odpowiedzi:
- Skurcz miĊĞnia dwugáowego ramienia powoduje zgiĊcie koĔczyny górnej (rĊki, uniesienie przedramienia). – 1 pkt
- Skurcz miĊĞnia trójgáowego ramienia powoduje wyprostowanie koĔczyny górnej /rĊki/(wyprostowanie stawu áokciowego), (opuszczenie przedramienia). – 1 pkt
2
Nie uznaje siĊ odpowiedzi z okreĞleniem dáoĔ.
5. Za poprawnie podany skutek niedoboru Īelaza – 1 pkt Przykáady odpowiedzi:
- Niedobór Īelaza wpáywa wiĊc na zmniejszenie produkcji erytrocytów, co prowadzi do anemii (niedokrwistoĞci).
- (PoniewaĪ wystĊpuje w mioglobinie w miĊĞniach) jego niedobór moĪe powodowaü niedotlenienie miĊĞni, szybkie mĊczenie siĊ.
- (Wchodzi w skáad enzymów katalizujących reakcje utleniania – redukcji w organizmie) jego niedobór upoĞledza przebieg reakcji utleniania – redukcji.
Za poprawne wyjaĞnienie róĪnicy w zapotrzebowaniu na Īelazo – 1 pkt Przykáad wyjaĞnienia:
- Dorosáa kobieta traci pewne iloĞci Īelaza podczas krwawienia miesiączkowego (przy obfitych miesiączkach moĪe dojĞü do niedoboru Īelaza) – stąd koniecznoĞü zwiĊkszonych dostaw Īelaza do organizmu.
- Straty Īelaza w czasie ciąĪy, porodu (utrata krwi).
2
6. Za prawidáową kolejnoĞü wĊglowodanów: skrobia, dekstryny, maltoza, glukoza – 1 pkt
Za prawidáową kolejnoĞü enzymów: amylaza Ğlinowa, amylaza trzustkowa, maltaza jelitowa – 1 pkt;
Przykáadowy schemat:
skrobia amylaza Ğlinowa ( maltoza) + dekstryny amylaza trzustkowa maltoza maltaza jelitowa glukoza
Dopuszczalna jest inna forma zapisu pod warunkiem, Īe uczeĔ odróĪnia enzymy od wĊglowodanów.
2
7. Za podanie nazwy rodzaju transportu – transport czynny (aktywny) – 1 pkt Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt
Przykáad uzasadnienia:
- Transport zachodzi niezgodnie z gradientem stĊĪeĔ.
- Wymaga dodatkowej energii.
2
8. Za prawidáowe uzupeánienie kaĪdej z dwóch luk na schemacie – po 1 pkt.
A - pobudzanie wydzielania glukagonu – 1 pkt B - pobudzanie wydzielania insuliny – 1 pkt
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
9. Za poprawne wyjaĞnienie roli báonnika – 1 pkt Przykáad odpowiedzi:
- Báonnik (pĊcznieje w wodzie, dziĊki czemu wypeánia Īoáądek) zmniejsza uczucie áaknienia /apetyt, (co uáatwia odchudzanie).
1
10. Za prawidáową lokalizacjĊ kaĪdego z procesów – po 1 pkt Przykáady odpowiedzi:
- Proces I zachodzi w páucach (pĊcherzykach páucnych)/ w naczyniach wáosowatych otaczających pĊcherzyki páucne/ - 1 pkt.
- Proces II – w tkankach organizmu w narządach /w naczyniach wáosowatych tkanek/ – 1 pkt Za poprawne wyjaĞnienie – 1 pkt
Przykáad wyjaĞnienia:
- Hemoglobina áączy siĊ (odwracalnie) z tlenem [przy czym nie zmienia siĊ stopieĔ utlenienia Īelaza (w cząsteczkach hemu)] – tworzy siĊ oksyhemoglobina - taki proces nazywamy utlenowaniem.
3
11. Za opis ukáadu badawczego – 1 pkt
- UczeĔ wlewa do zlewki wodĊ wapienną i przez rurkĊ wprowadza (wdmuchuje) do niej wydychane powietrze.
Za obserwacje zmiany – 1 pkt
- Obserwuje zmianĊ (zmĊtnienie roztworu) (powstaje CaCO3).
2
12. Za kaĪdą z dwóch czĊĞci wyjaĞnienia – po 1 pkt
Przykáad czĊĞci wyjaĞnienia dotyczącej niewydolnoĞci krąĪenia:
- ZwĊĪenie Ğwiatáa naczyĔ (wieĔcowych) powoduje zmniejszenie /utrudnienie przepáywu krwi przez te naczynia, (czego skutkiem jest zmniejszenie natlenienia miĊĞnia sercowego). – 1 pkt
Przykáad czĊĞci wyjaĞnienia dotyczącej zawaáu serca:
- Caákowite zaczopowanie naczyĔ wieĔcowych /ograniczenie w nich przepáywu krwi (powoduje brak dopáywu krwi do miĊĞnia sercowego) prowadzi do martwicy tkanki (zawaá). – 1 pkt
2
13. C. – 1 pkt 1
14. Za kaĪdy z dwóch poprawnych argumentów róĪniących siĊ merytorycznie - po 1 pkt Przykáady argumentów:
- Nie moĪna zaraziü siĊ wirusem HIV drogą kropelkową kichanie / kasáanie / przez dotykanie tych samych rzeczy / uĪywanie tych samych sprzĊtów / podanie dáoni / wirus nie jest przenoszony przez owady.
- Zaraziü siĊ moĪna przez krew /stosunki páciowe.
- Wirus HIV nie wytrzymuje nawet krótkiego przebywania poza wilgotnym Ğrodowiskiem krwi i báon Ğluzowych, poza organizmem ginie w krótkim czasie.
2
Nie uznajemy argumentów etycznych.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
15. Za prawidáowe podanie miejsca filtracji – 1 pkt Filtracja zachodzi w miejscu A.
Za podanie prawidáowej nazwy produktu – 1 pkt
W wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny (przesącz pierwotny/ przesącz káĊbuszkowy/ filtrat).
2
16. Za kaĪdy z dwóch logicznych przykáadów – po 1 pkt Przykáady dziaáaĔ:
Rozwiązywanie problemów / wyciąganie wniosków / wydawanie opinii / gry np. szachy, brydĪ /
rozwiązywanie krzyĪówek / czytanie ksiąĪek, gazet itp. / uczenie siĊ np. jĊzyków obcych / üwiczenia umysáowe np. liczenie w pamiĊci / rozwijanie zainteresowaĔ (hobby) / (codzienny) wysiáek fizyczny / sen.
2
17. Za kaĪde z dwóch wáaĞciwych przyporządkowaĔ – po 1 pkt - I b/ chemoreceptory – 1 pkt
- II c/ mechanoreceptory- 1 pkt
2 18. Za kaĪde z dwóch poprawnych wyjaĞnieĔ – po 1 pkt
Przykáady odpowiedzi:
- ZwĊĪenie (zmniejszenie) Ĩrenicy nastĊpuje przy zwiĊkszaniu natĊĪenia Ğwiatáa (jasny dzieĔ, „jaskrawe”
sáoĔce, silne Ğwiatáo w zamkniĊtych pomieszczeniach) – 1 pkt
- Rozszerzenie (zwiĊkszenie) Ĩrenicy – gdy natĊĪenie Ğwiatáa maleje (w Ğwietle sáabym - ciemne pomieszczenie) – 1 pkt
2
19. Za poprawne okreĞlenie kategorii odruchu wraz z wyjaĞnieniem – 1 pkt Przykáad odpowiedzi:
Są to odruchy warunkowe/ wyuczone/ nabyte, poniewaĪ czytaü i pisaü trzeba siĊ nauczyü (odruchy wyuczone).
Dopuszcza siĊ odpowiedĨ – jest to wyĪsza czynnoĞü nerwowe (wyuczona).
Za podanie poprawnej przyczyny zaniku tego typu odruchu – 1 pkt Przykáad przyczyny:
CzynnoĞci te muszą byü utrwalane na drodze üwiczeĔ , jeĪeli nie są wykonywane, to zanikają.
2
Uwaga!
Za kaĪdy poprawny
przykáad, który potwierdza koniecznoĞü utrwalania odruchu warunkowego
– 1 pkt 20. Za kaĪdą z dwóch dobrze wymienioną cechĊ – po 1 pkt
OdpowiedĨ powinna zawieraü przykáad cechy lub wskazanie obecnoĞci/ braku cechy.
Przykáady odpowiedzi:
- RóĪnice w budowie zewnĊtrznych narządów páciowych; prącie, srom.
- RóĪnice w budowie wewnĊtrznych narządów páciowych: jądra, jajniki.
- RóĪnice w sylwetce ciaáa – u kobiet szersze biodra /wĊĪsza talia / wiĊcej tkanki táuszczowej / piersi; u mĊĪczyzn szersza klatka piersiowa / obecnoĞü tzw. „jabáka Adama” / mocniej rozwiniĊta szczĊka dolna itp.
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
21. Za podanie rodzaju mutacji – 1 pkt
- Trisomia (mutacja zmiany liczby chromosomów lub chromosomowa).
Za prawidáowe wyjaĞnienie – 1 pkt
- Polega ona na zwiĊkszeniu liczby chromosomów w 21 parze z 2 do 3. 2
OdpowiedĨ: Trisomia 21 pary oceniana jest na 2 pkt.
22. Za poprawne wyjaĞnienie – 1 pkt Przykáad wyjaĞnienia:
Do genomu (uprawianej odmiany) ziemniaka wprowadza siĊ wyizolowany gen bakterii odpowiedzialny za syntezĊ substancji Bt, dziĊki czemu substancja ta bĊdzie znajdowaáa siĊ w roĞlinie (w jej liĞciach).
Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt Przykáad argumentu:
Metoda genetyczna jest bardziej korzystna niĪ metoda tradycyjna (opryskiwanie), poniewaĪ substancja Bt, która znajduje siĊ w liĞciach ziemniaka (roĞlinach) dziaáa wyáącznie na owady Īerujące na liĞciach (larwy stonki), natomiast substancja ta znajdująca siĊ na powierzchni liĞci (roĞlin) mogáaby niszczyü takĪe inne owady (inne zwierzĊta roĞlinoĪerne) (wystarczy wprowadziü odpowiedni gen do genomu ziemniaków i zrezygnowaü z powtarzanych oprysków).
2
23.
C. – 1 pkt 1
24. Za poprawne wyjaĞnienie – 1 pkt Przykáad odpowiedzi:
Wczesne wykrycie wady genetycznej spowoduje, Īe kobieta czĊĞciej bĊdzie poddawaáa siĊ odpowiednim badaniom (samokontrola piersi, USG piersi, mammografia), co pozwoli wczeĞnie wykryü chorobĊ i zapewni duĪe szanse na wyleczenie.
1
25. Za wáaĞciwą kolejnoĞü wpisania do schematu – 1 pkt fitoplankton ĺ larwy jĊtki ĺ pstrąg ĺ ryboáów Za poprawne wyjaĞnienie – 1 pkt
Przykáad wyjaĞnienia:
DDT nie rozkáada siĊ i nie jest wydalany z organizmu. Organizmy z kolejnych poziomów troficznych pobierają DDT wraz z pokarmem (organizmy z poprzedzających poziomów troficznych) – co jest przyczyną kumulacji DDT w kolejnych ogniwach áaĔcucha pokarmowego. NajwiĊksze stĊĪenie DDT wystĊpuje wiĊc w ostatnim ogniwie áaĔcucha - u ryboáowa.
DDT kumuluje siĊ, przechodząc przez kolejne ogniwa áaĔcucha pokarmowego.
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
26. Za kaĪdą z dwóch poprawnie przedstawionych konsekwencji – po 1 pkt Przykáady skutków:
- Zmniejszy siĊ róĪnorodnoĞü gatunkowa ekosystemu / zmienią siĊ przepáywy w jego sieci pokarmowej.
- WytĊpione zostaną nie tylko owady szkodniki, ale równieĪ inne owady (np. zapylające kwiaty) – (ograniczeniu ulegnie rozród roĞlin – brak owoców i nasion).
- WytĊpione zostaną owady bezskrzydáe – ograniczenie rozdrabniania i rozkáadu szczątków organicznych / co spowoduje zmniejszenie mineralizacji gleby / dodatkowa konsekwencja – zmniejszone przewietrzanie gleby.
- Spadnie liczebnoĞü ptaków owadoĪernych na skutek braku pokarmu / moĪe przez to dojĞü równieĪ do spadku liczebnoĞci ssaków drapieĪnych.
- Po zaprzestaniu oprysków ponownie moĪe wzrosnąü iloĞü owadów szkodników na skutek braku wrogów naturalnych.
- Zachwianie równowagi biocenotycznej.
2
27. Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt Przykáad uzasadnienia:
- Szkodnikiem jest organizm, który powoduje zniszczenie upraw prowadzonych przez czáowieka. W tym wypadku uprawa opuncji wymknĊáa siĊ spod kontroli czáowieka (opuncja staáa siĊ groĨnym chwastem zagraĪającym i zajmującym tereny uprawne, zatem, sprowadzona gąsienica dziaáaáa na korzyĞü farmerów.
Za poprawny przykáad korzyĞci – 1 pkt Przykáady korzyĞci:
- Nie zastosowano tu Ğrodków chemicznych, wiĊc nie spowodowano zanieczyszczenia chemicznego gleby, a poĞrednio i wody. Odzyskano duĪe obszary ziemi uprawnej nie skaĪonej chemicznie (Wykorzystanie gąsienicy stanowi przykáad walki biologicznej z chwastami zagraĪającymi Ğrodowisku).
- Metoda pozwoliáa skutecznie ograniczyü rozwój opuncji zabierającej przestrzeĔ rodzimym gatunkom.
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
