Transgresywne osady miocenu z kop. Makoszowy i ich pozycja stratygraficzna

STEFAN ALBXANDROWICZ

Transgresywne osady miocenu z kop. Makoszowy i ich pozycja stratygraficzna

STRESZCZENIE: Na podstawie określenia mikliofauny otwornicowej z tzw .• ,zespołu

"Puowego z kop .. Makol.owy" ultalono wiek transaresji tortodslrlej. w centralnej

części Za&I~bla Górnośląskiego na

_tek

poziomu nadUtotamnlowego. Taki sam

zespół mlkrolauny znaleziono w wielu punktach koło Krakowa I Miechowa.

WSTĘP

Studia nad stratygrafią mikrofaunistyczną osadów miocenu w Za- głębiu Górnośląskim wymagają ścisłego powiązania z wynikami prac g~

logicznycb i makrofaunistycmycb. W związku z tym podjęte Z08tało opra- Cowanie zespołu otwornic z piaszczystych i marglistych iłów odsłoniętych

·Flg. 1

Mapka geololicma (odkryta) okolic Zabrza I MakoszoWYCh (w, S. Doktorowicz-Hrebnlcklego) 1 miocen. tortoo; 2. wapień mu.ozl~

wy; 'J pitry piaskowiec; karbon: · 4 warstwy orzeskle, 5 w-wy rudz- kie, 6 w-wy alodIowe, 1 w-wy po-

r~hakie; 8 wa!nlejsze uskoki

·Geo!oglc map (solid) ot

th.

viclnlty of Zabrze and. MakOll%OW;- (after S. Doktorowlez-HrebnlCki) l Mlooene, Tortonlan; 2 Mi1Ichel- kelk; 3 Buntsandsteln; Carbonlfe- roua: 4 Orzysz bedi. S Ruda bec1s.

6 Sattel bed., 1 Po~ha beds; 8 major taults

,

!!;l.

Q.

~.

m

^s

!ID' (]].

0-

w przekopie kopalni MakOS2lOWY (ok. 4 km na południe od Zabrza, fig. 1).

Szczegółowy profil utworów mioCeńskich z

tego

przekopu opisał A. Zie--

150 STEFAN ALEXANDROWICZ

1iński (1954); badania jego zostały uzupełnione listą fauny mięczak6w

oznaezonych pl'7JeZ W. Kraeha (1954a), kt6ra - zdaniem tego autora -

świadczy o dolno-torlońskim wieku ił6w.

Materiał do badań mikrofaunistycznyeh oraz szczegółowe dane d0-

tyczące profilu osad6w miocenu w Makos7DWych uzyskałem od inż. A. Zie- llńskiego, za co pragnę Mu niniejszym podziękawiić.';JJ~i.ij~ i&wm~z mgr E. Łuczkowskiej za ^użyezenie mi zbiorów porównawczych oraz za

~~sl\:~t(l\v'Iąli~.wynikówPtacy. . .

CHARAKTERYSTYKA QSADOWMIOCENU WKOP. MAXOSZOWY

~~. qb~,Zilg~ęb\!l G6~ell9~ <M!ady·~u,lężą .

i:W ,wielu miEtiSC'al:h:b~ednio na nier6wnej h'OZDlyt.ej powierzchnl.-g6r- _gó karl:iOnu/'l"'rtA!kO!>'w ,kop. Makos2DWy:,OUiS!iliy"prreZ'A;'Żii!li6sirleiiO

.'"" -"i·~ .... ;...:;- '

na.

2

i'o ... erzthn!a karbonu w'okolicacli ·MIiJtoaZoWyclr

(;pi:

mapki cytowanej prZez A. Z!eIifl~eao, 19M)' P przekop odsl.aIrlajijcy _{. .} osacli imacenu· _..

CarboniferoUB sUrfa<;e, In .the vicfuity,.:Of lI4Bl<oszowy

(~ter a map publlshed. by Ac Z!eUfj:lkl; 1P~)

P trench exposing M!oCt).ne :depQaila"

(1954) i W. Kracha (1954a) ods1onił ~ransgrESywne osady miocenu i Ich

~On!.~ z'.k$l':bQńlłkUn~oż!lPł;(Z'Jllall\ti))'ZedstaWlollejp!'ZeŻ :&',Zie~"

a1dl!g!l.\(tI!6lpfli;,:*a):::~, :j;ę;~~:lJ).iQetmslde ,trans~waro:,tu,. nlI

151

-obszar rozcięty starszą erooją;

na

omaWian:9m, meWleJJwn wyC1llJ{U tere- nu deniwelacje spągu miocęnu dOc'hodZą

40 120

m. Z charakterystycznych form paleomorfologicznyah możnii';,~emć głęboką bruz4ę erozyjną ,o szerokości około 0,5 km, kt6ra zOst81a prześledzoI!a na

04C;inku

2 km

(fig: 2). ~ru:llda ta~est ~'lhmi~ które w ~ są

sUnie zapl!~rz~,~ zawierają lj.Czne bloki ^l Qlą':I.iclly, 'skał karbońskich.

W

~u ~w

miooenlu

leżąwJ!llak~ch

warstwy rudzkie wykształoOne jalro

ier!a

piaskoJc6warkotZówych1 cie;nnoszarych łupk6w ilastych Z:Wkładk~i węgli. A.: Zielifl61d (1954) podkŹ'eślaf, że górna po-

wi.erzchnifwarstw~ka .. bońskichprZy,lc:<!ntakcie zmiooeD!m Wykazuje da- leko posuj:j.ięty st!Jpień :zwietrzęnia; "!IZDac:mny Z8Żelezieniem i zmianą

barwy (z tizarej na~6łto-brunatl}ą i;~ą)łupk6w ilastych i piaskow- cówarko2Dwych. ': " .. ' , " ' ,

Fakd;en

moJ~ć

^o

bardzosła~j dziaWDOŚci niazczącej

^(abra-

.zyjnej) triinagreduj'ącego m!l!'za mloceńskiego; które nie usunęło nawet .mało zwięr.i~:8!ri ~~ch skał Qr~Ch,l\4amy' tu również wska-

:IlÓwkę,że;niI~ ~~ęj,~ji, wwyniku;kt6rejpowstala urozmaioopiai:'';;~hII, !»'wietzc!mp. ka~, .. '~trapsgreSji morza :mioceńslŚ:i~gó dZia~"ih~e czyi:iińld.:wie\'ti'erii.awe. Procesy erorzji i denudacji ~ ft~od~ vitym'czasie :i.vię~ toli.' ,

J :/ . , : =,' -.' ; , , I ., .,. .

Profll~6w, .. 'njiQOeńli w :oma~1lflym, przeJwpiedaje dobry obraz

~iegu

!'*-ime\luiCJf:

w piet

wlt&ymókreSie '

transgresji mioceńskiej (fig. 3). W!~~gjJ

Ieti\)ly' pi8szczYste,

Iii~~ane. zawierające ,mniej-

:S7Je i wi~fra~ty, kruch~ 'piaskowcówariro~ch, łu~ów kar-

bońskich, węgll\ wapi~; ^{krzemieni i} innychsk:ał. ł.f.ateliał karboński ^nie wykazuje ~einaI żt\dnyifI śladóW ~bróbki'i:necllaniC2per<obtoczenia) a sam :fakt, że dOiOsadu pQ$tałY:się blo~xIiałą"zviięzłych f~liwycH piaskow- clw arkooO,'wych wj.'elkości. do 2

In

świiidciz1;': bahl)to ~J(skim tljansporcie.

Barwa całę] tej se'I'ji osadów

jest ^{rów: ,}

JasrioSiara,t,6łta'Wo-bnmatna lub CllerWUflII; ;!zabarw~ to pochodzi

Pfzn;UBtCzaWe; , od

rozmywanych w tym c~e zwi~ skał karbóńsl<ic:h. W ' !>1lti;bl~ spągowej ^serii iłów ~ch(Zieliński - :W'al'SfWyIliF; ~"~ wa~wy7 ⁱ 6) wyoclrębniEiJą się ;soczewki SZlf-ro-nii!bieSldch, Iż~brunatnyc:h ił6w i łupków. l!oza drollnymi ułamJąmj

skoruPek

^oStryg:i»e ~alezio~ w nich żadnej faupr

Wymieniane cechy tego utjWOru oraz fakt, że ttta1leriał J~ zupełnie

nieprzesortowany (duże bloki p),askowc6w tkwiące , bezł~nie:' 'w ilasto- piaszczystym OBadzie cle

stykaj~ się

zwykle ze

sObą) naSpwa~~' "

, rzypusz- -czenie, re mamy tu do czynienia z oouwiskiem

iilb

Szeregi osuwisk przybrzeżnych. Powstały one zaPewne we wstępnej faŻie trans ji mor- skiej dzięki wybitnie sprzyjającymwał'lllłkom,topograficzn~ eologicz-

NNE

- - - - - ~ ^{- - - ' - - -} ~....=-;.: ^{- -}

A

~""'-=-:= _ ~ ....",-~~::,::---=- -~ ~-' -= . -:-- ~5;;::-.

^{,-;... /B}

~ .~BD

.. _ ^__

~

==-= ^..

~

^....

~-_~

-e:... ^- ~

-~~~ ---.

^- "._ _ _ ,)

~

^- --:;.c:=.. - - ." ^j I

~r

^- -"' .... -=..

-.-~

^---

~

^-

~:::--::

^..

~---

^{- ---=-}

~.-

^-

-~

/ ' O

- -=-r:~~~-=--~< ^_ ~-=S=~f~Ę~~if.4~~~i:::-;;-~~~~~ ^{- - -}

M

;<;"";;;#j5';;""..;~;.;.;;:~~..,,-,~;..-

^_

... -...~ . . ,"';J:':'-"/-=":-:-4-"":"

^{- >. - . ' .} ':'."'~::' ::-

~·/-/"""'''''%-:~-'';Z

~. __ o .. . . . ~~ ^{. . ..} '"_~_-:::-^__ ~~ ^{. . . .} ~;.f.;;-;

9:" '

l!'!g. 3

Odsłonięcie w przekopie kop. Makoszowy (wll profilu A. Zlellflsldego)

C-r karbon, warstwy rud~e; M miocen, torton; A-H oznaczenia warstw wg A. Zielińskiego

Trench In the Makoszowy Mlne (after a sec:tion b7 A. Zlellflsld)·

C-r Car):Jonlferoul, .Ruda bed.; M MIocene,. Tortonlan; A-H bed. indlcated after A. Zlellflsld

ssw

fil

~

.~

~

a

OSADY MIOCENU W KOP. MAKOSZOWY 163

nym (stro!D'l ściany bruzdy erozyjnej zbudowane z łupków i piaskowców . karbońskich, po części. zWietr'z;ałyljh., stosunkowo mało odpornych na de-

nudację). Mią7.03zo6ć opislinej, spągowej warstwy jest nieróWDEl, , JlUlkay- maInie wynosi ona 5-6 m. ,

Wytej leży cienka (do 75 ^CIJl grubości) soczewkowata warstwa jasno·

szarego nie(lo piaszczylltego iłu (Zieliński - w. E; Krach - w. 5). Po jego przeszlamowan.iu prócz licznych $rn kwareu po:rostały małe ułamki

arkozowych piasków karbońskich, otoczaki lidytów i kwareów oraz

ułamki otwornic :z rodzaju Robulus.

Wyższe ogniwa iłów mioceńskich (Zielitlski. - w. D, C, B i A;

Krach ---, w. 4, 3, 2 i 1) na przestrzeni omaWianego odl!łonięcta nie maj'ą

już bezpośi"edJal.ego kontaJrtu 'z JWbońadm podłożem. Są oDe margliSte, miejscami dość ~lnie zapiaszczone, a lokalnie znaleźć tu można okruchy skał karbońskich lub otoczaki, kwareu. Licznie pojaWia sil!;.makro- i mi- krofauna; w pi"ZeS'tlamowanych próbkach obok otwornic występują zęby

ryb, otolity', ułamki kolców jeżowców oraz· małżoraczki. W warstwach A i C (wg nomenklatury Zielińskiego) znaleziono również pojedyllC?Je oka- zy pteropodów z rodzaju SpinaliB.

Zgodnie z poglądem W. Kracha (1954a) można stWierdzić, że cały

omawiany kompleks warstw powstał w stosunkowo krótkim ciasie; uroz.- maioona, starsza rzeżba poWierzchni karbonu

zostahi

szybko zalana przez morze. Bloki arkozowyCh piaskowców, jako mało odporne, pochodzą za- pewne z najbJiższego sąSiedztwa, toteż Większe iCh nagromadzenia tw0-

rzyły sill jedynie w pierwszym okresie zalewu. W późniejszym okresie do 'osadu dostaWał się głównie materiał poc!hodzący z przerol:lienia, pias- kowców arkozowych, a więc piasek i otoczaki kwarców. Wskazują na to

wyraźnie wyniki analiz litologicznyCh wykonanydh :z grubszej frakcji ma~

teriału detrytyc:mego (O,łS-2 CIJl) warstw H, E i D.

z warstwy o t o' c z a k 1

H E

I

^D

kwarce bezbarwne j mleczne . 5a,; 6311 76$ ,

kw~ce .r6Jowe . 1%

as

2%

Udyt7 2% 2% 8%

rogowce szare I żólte •

' . 1%

8% 1%

piaskowce arkozowe białe I Izare . 29% 26% 16%

arułowce szare I brUnatne . 7% 8% 2%

lupki Ila&łe =rwane . 5% 1%

Jak Widąć, W profilu il~ fragmentów piasIrowców kBl"lx>ńskich

ku górze zmniejsza , się na, korzyĄć ,znacmie, bardziej odpornych otocza-.

ków kwarców i 1i4yt6w.

W:óiI1aW'1anytB' profUll":'lhOŻllil. :roWrtieZ'obSeIYV'bwac żmiatlj'w iJ0śel

'węglanu-'Wli~-' vi'iłlieh;,'$ .v;ta.:stWl.e 'spągOwej :.siai'e iły"pla8zCzysW:

w'lttót!ych·bili:l>ktUChy.'IIlGł/tarboE:8:kich {w. II ~

otwór ashwiskoWyY,

nie burzą z kwasem solnym. Oznaczenie fotomettyCznewjkazało; ·Ze

waPft

(Cli)WystępUr~ *łl'w'śladach.

" V':wYtel

qeząoe(WrirStwle 'Ej 1'i~'~1anu

wapnfa

fMj~'nł~lkh'(5~~ol,'kiigOtZe wzrasta

ona:

wyraillie,tiil<

'że w,·.górnelczę§clproMu.-v jw do czvnieIiia'Z iłami ~argIlśtymi:

wi'llomęDklabuy

. ~; .. ~!"ł*skieJO.

1;[ 10' E 'D C -It·

'A

,': ,'.,' . ".: .~ .

,'.'

..

.... 'llomeDklatqry .:W" ;Kra~1!a

_ . '1 i \~

. 5

4

3

~ 1

.~1~

ii,~

1'1.D$

27.6%

23;0);· 25,~

Zjilwisku:. teń!.ti tow~ pojawieniesięoogatej faunymOll'Skiej o wal>iennycll śkQrUpkacl1'(liiięcżaki; i;tVrotnice);) . .

Na uwagę ,tąSiligu~' ~\~becnQŚĆ a~·'(20.80· cm)' blokó'W pJaiików-cóW 'li'arbdliskiCh 'w~0\v6\irłabO" i.8I>wzcżOOycli~6m1cn

~aCh lDIli'giist'yi: iłów' (A,' B i C); PonieWaż ebarakter 06adi.t

me

wilkazuje hi -

na~dZiilł8riiEi

sllnjcll PrildóW'rmGiskicli, iiioina

sąd~ć;'

kb1okl.

te ódryWidy: iiilfi

z

WyZszYi:1i

Częśl:F~:bril2idt'erozY:Iliej, ktÓre v/czasI.~

sildymentaejf

warśtW

A;

.~ 1'C~ebyły jeszcze ~k.rit~ osaderli: .

W marglistych i piaszc;zoystydh iłach odsłolliętych w przekopie kop;

Makoszowy: (Ą,

13.

C i D) występuje bogata i r6:i:norodnal:nikrofauna otwor~

niC'; Zespoły otwómic znaleziooe w pr6bkach pobranych z poszt:żE:góln)'cl:!

warstw me Wykazują między sobą :i:adnych istotnych r6:i:1lic;

ttIIlmy " tli

wi~ . do '~eri~ ~ jednym charakterystycznym ,zespołe.n -<Pl. joov~

figr'l

t

^{2).: Ze} !~lęqu na to, Ze pojawia się on W spągu .grt,lbej serii UóWi

mioceńSkich, motpa

Bo

^{określić jako} ,,zespół spągowy :dcop, -MakosfuWif<;i

I . . . . .

Warto prz.yPo~nieć, Ze . zespoły fa':lnX mięcżaków ?ZIJJlcrone, przez W.'· Ri-ii.cna~(1'łJ54i1J(\z':~'dl '~'~fi:'mrue r6:i:riiły się JISl.ędzy

sabt" Peinalista

ohiacZonychgatunk6W

ótWomii:.

pi'żOOiitawioria' . jest w tabeli 1. .

Tabela (Chart) l '

Gatu;kl otwomlc (F;oramllilferal soeciesl

:

^{' .} .: ;

Spirolllectommi.na ~ai;lnala (d'Orb.)

s.

dep..roita (d'Orb.) , VUlvtlli"a capreolUB !I'Or».

.K~TTeriella ga.kiTy!"Ótde~ (Forn.) MaTllnotiella cpmmu"l. (d'Orb.)

.LIebtUeUa

^{rucli8 (Cosla) ,}

RobulU. a r i m l _ Wo.b.\

R. calca, (IJnne) .R.

caU;a

^(d'Orb.)

R. cleriCii (Fotn.) .B. c1llpejj'ormls (d'Orb.) .R. cokcik .. ". (Reuas) .B. coBtatus (Fichl & .MoJi) _R.

cr.,&UB

^{(d'Orb.): I '}

.B. cUitratus (d'Orb.) ~

.B. sp. "l! de"ti9Ul¹terlu·.!c!:uabm.) R.. e~;'I~U8 (6'Orb.)'

A lnórnt.tus (~'Orb.) . , B. aU. mamlIlige".. (Karr.)

.R. ~tU8(Lam.) ,

B.

.ei-JMiii.

Begu.

.IŁ aft . • mlli.(d'Orb,).

.B.

vortu

(FIchl '" ~Oll) B. wlUiamsonl (Reu,s) .Lentlculi .... l1i'lba (d'Orb.'

. PIa""''''!a ""tUea :

(~) var. osIralle7llł.

P. clara Cusbm. &iJIIl'V . . P. deBIata (Karr.) j ,

A,t"c~lu:., ,.cre'Pl<j"ł<> (11'Icht. & Moll) MaTg!l.ufi ... bilhm~(R'eu.~)

M.: fT'fgOria PUmbęl

.M. glalwa d'Prb.

.M. Alta ..

'!"

d'orb.

.M;:·I"łe~ia

Reue-

M. altj&i11. d'Orb.

Vai.

warstwy (beds)

A

I

^B

I ci

{^'. ' It ^.... " ~łI ..

", ~

'I

.~

^{.' r ,'}

^t

^{.. ,}

I ^[I

li

'1'

I I

U. ^{J.'( II}

't

t

^I

r

^I II

'U' 'i:

I

if , _ir

"-1 : '1 r, .'

J l

,

m Ii ^Ir~m"

r ^.'

'I I '

l'I :·;m ~~m-

in:! I 1

":1 !. n ^[l·'.'~

fi

,

.j <J ^:

't ^' . _'I':

n' I 'I

f '!I

.J! ' . 1' .11, .

I ^\1) II ..

11

ir ^'. I I I l i

I

I 'l} I

m

.'

^I

)-;, J I

• Częstość ~.ti:i>0tnmla otwornic zaznaczono następ1l.lącymj .. sYIńbolarol.:

:Frequęndy<1 o.ccurrence of foramlnlfers indlcated. a. followa.:

I ..;.. pojecly,{cże ,okazy (single) II -'- rza~o (tarlo)

III ..;.. , dOIć UCźhld

,

(ftequent) IV''';'' Ucznie (common)

;y ..;.. masdwó/.(8l/undant)

D.

I

r

'l l

:iI I

II

Ii

:·l,

·1 I

..

I,

~,

~

158 ^STEFAN ALEXANDROWJ~

Gatunki otwornic (Foramlniferal &pecie.)

Dentalin" "dvena (Cuahm.) D. communiJ d'Orb.

D. filiformu (d'Orb.) D. .cripta d'Orb.

D. .oluta ReU88

Nada.aria b4cIIIu", Defr.

· rudl. d'Orb.

N

N • oI",pIe", Sny.

N • t>eTtebmll. (Batscb)

ameenarl" tl"tan""larls d'Orb.

S

,.guIina oostała 'd'Orb.

lA

F rondieulal'ia, Bp. ,.-^{. .'} .

Lag ena 1aeV\B MO!ltagu., L · semIat~ Williama.

· .trlata d'Orb.

L

· rulcata (Walk. & ,Jac.) , L

GuttuU G

na. auatria.c4 d'Orb.

lobulina IIlbba (d'Orb.) morphlna ,,"riabllił (Neugeb.) Dl

G I"ndulina IaevlQata (d'Orb.) N anion pomplllolde. (Flcht. & Moll)

• .oapM (FIcbt. & Moll) N

• u",bllle""'!u", (Montacu) N

onionellG turgida (Williams.) N

phldlum maceUum (FIcbt. & Moll) El

B ^oroii. molo (d'Orb.)

N odol/On.rI.... adolphina (d'Orb.) N

N

· albatrori (Cuabm.)

• "mbiII"" ',(Neti,eb.) N · elega;" (d'Orb.) N · filI... (Scbwaser) N · longl.eata (d'Orb.)

· poupet:(lta (d'Orb.) N

• "" ... 111 (d'Orb.) N

Bu limina buchta.... d'Orb.

B. elongata d'Orb.

B • elongata var. IUbulal" CUshm. & Park.

B. Inflata Begu.

B. llriata d'Orb.

En ^{to.ol ... ta marglnata (MontalU)}

VI "",lina IChrelberril Clzek Bo IIt>1na ClntiQu4 d'Orb.

B. dllatata ^ReUSI B. polonica Bieda

(ClIlII dalszy tabeU 1-.z.j~

warstwy fbeds)

A B

I

^{C D}

I

I I I I

I

I I I

I I

I I I I.

I

I

!

^{I I}

I I I

l

n

^I

I I I

I

I I l ^{[ '}

I l

l l l I

I I I

II II Ul' n:

I

I I II 1.

I I l I

II II I r

I

I I

I I

l l,

1.

II III

m

^III'

l l

1', l ' I

l m ^{III II}

n l l

l I

I ^I r

IV I U ^II'

l l

I I

III III II IL

I l

I

II I

OSADY MIOCENU W KOP. MAlWSZOWY' 157

(Ciąg dalszy labell l-szej)

Gatunki otwornic) warstwy

(ForamlDlfera1 speclea) (beds)

A B C D

Uvlgerina farino ... Hantken I

U. globulo.a Egger I II I

'U. hovei Garrett I II II I

'U. laubeana Scbubert I

U. Iavjculata Car. &, R!v. I I

'U. Pll_a d'Orb. _IV ID III II

V. tenuiltriata Reuss _{II I}

.8lphonodo.aria hlrsula (d'Orb.) I II II I

,S. ścala~ (Batsch) I I

.B. '.,."tUta (Reu •• ) .I ' II II I

.~'e",o,tomena. alteT'na.na Schwager I I

GlIrołdina neoBoldani Brotzen . J I J

Eponlcie. ciutemplei (d'Orb.) II I I I

,J!:. haiciingeri (d'Orb.) , III I II II

,E. praecinctus (Kan.) II I

E. .chreiberBU (d'Orb.) I III II l

E. 'p1ratus Łuczk.' II III II II

E. urrK>onatus (ReWIa) I

Rotalla beccari (LInne) I I

Cancrls aurlculu. (Flcbt. & Mollt I

Alte.lgorlna planorbl. d'Orb. I

Ceratobullmina contraria (Reus.) I

CasBidulina laevigata d'Orb. III III II II

C. subglobosa Brady I

CGssiduu,.óido~ Ąrad1li (Nonnan) _I

PullenIa bulloide. (d'Orb.) _I I I

P. mloconlca Klelnpell I

P. qulnqueloba (Reua.) I I I

P. ap/Iaeroicie. (d'Orb.) II · I I I

Sphaeroidlna bulIoIde. d'Orb. I II I J

GIob!gerina bulloicie. d'Orb. IT! ID II III

G., concinna Reuu ^{II I I}

G.' .otundata d'Orb. V V IV IV

Globigerinoicie. triloba (ReUIS) III IV III III

Globlgerlnena aequllate.alls Brady II

O,buUna autuTalis Br"OnD I II I

Candeina bilobata (d'Orb.) I II I

Globorotaiia .cilula (Brady) V III III III

AnomalIna badenris d'Orb. II II II

C1bicid ... lobatulus (Walk. & .Jac.) II II I ' II

C. pseudoungerianus (Cuahm.) I II I

C. refulgem (Mon!!.) I I

C. ungerlanus (d'Orb.) II 'II ,I II

C. ungerianu.s var. oma~a (CUsbm.) J I

STEFAN 'ALEXANDBOWICZ

OiIIa:wially' '2ie8pół otwornil: charakteryzuje się znaczną przewagą.

otwornic, WapięJUlych hadaglutyt\ującyini -id~~ bOgactwem zarówho' farm bentónieznych jak i planktonicznybh:

, Wtr64

~mj.caglutynujących 'pOjaWiaJą się przedstawiciele ro-

dZlny

Te:irtlJla.ri~e ,(Spiroplectammiila i Vulwlina) ut;ttr.,1"Cl4$y Vulvul,i"'"

nidae (Ka";'ertella,·: Martinotiella i Liebusella). IiókiOw~'lllii' oagrywaią, one więks~j ro~.

Pod ~Z8Ięc:iem ilOści gatunków.najliczniej repre2ientowallll jest' ro'"

dr.r:ina Lagelridae,' a szczególnie rodzaj Robulus (18

gaturików),rio

Chatakf tel'ystycmYch'nai.eżą: również rodzaje: Planularia i MaTginiilitid.

pQd

~ędem il~ osobników na pi", WSLy. plan '.wY~ !ńę ,~

dzina d~d4e ~7 gatunków), rzuca się

w:

^oczy b~-lią~

wy;

stępowani'elgatuIików Globigerina rotundata d'Orb. i Globigerin<>id-es-trilO'r ba (Reuss)l Z ~wornic planktonicznyuh fuaBoWÓ' pojaWia slę" rowniE'Ż.

Glaborotalia scit~ld (Brady).

: ! 1 • ""! ..

R<!\Izipa,

BuliiJUnidae jest reprezentowana głównięw:zęz ~~jęł

Bulimina (~ gatqnkóW), Bolivłna (3 gatunki), Siphono4osa1ia.(3. ,gatunki) i Utńg~ (7 gatunków). Szc2lEgólnie często wyatępuje gatunek Utńgeri7ll1

WUmae4 d i _, oro. .

Z imiyąh btwornic zwraca uwagę obe!:oo6ć sbNlIirowo. .1<:z!!.YCIl przedstawicieli rodzaj~ ^EponideB (głównie-";. spi~tu8;Łucż.l<;.i,Ę, s~~ręt"' bersii (d'Orb.), CassiduJina (C. laevigata d'Orb.), Anomalina.(A; badę'lenB4

d'Orb.) i Cibicides; charakterystyczny jest brakptzedstalwidełi rodzinY' Miliolidlie.

Opierając się llBbezpośrednich

obserwacjach

oraz' ~~jk~j)j:,:

dąń xhlkroraunistycznyc::hE. Łuczkowskiej (19500, i955b,,1957) i_2i. ~7 nem (1955,: 1956a, 1956b) moci:na stwierdzić, że w profilu morskich osadów miocenu w' poszczególnyąh ogniwach sbratygraflcznyąh pojliwiitją Się''t6t''­

ne zespoły otwornic. Różnice między poszczególnymi zespołami ty;lko 19ę':i .

ściow'o związane są ze zmiennością facjalną osadu,mqŻl1a ~eiń._~~

zać, że w różnowiekowych osadach ilastyąh występują rożne.2lESPOłY ofwor-:

$ (npif ,,iły z Ostrea. COChIeaT" z okolic

Krakowa,

iły warstw ~~

kich okolic' Bochni;· iły "pocdomu anomaJmowego".

· z'

okOlic; Mielca,'. Kłaja i Pl'OOZOWic), natomiast jednowiekowe

osadY;

rozniąee sięodmebie wy~

kształceniem facjalnym, charakteryzują się podobnymi ~ ·otwor.

nic (np. _{. :} : "wap>eI)ie . pińczowskie" i piaski h~ltel'<>$tegi.nQWę~.-QokOrić

: . . '\

Miechowa)ó

Wzaj~e poii'6wnywanie i korelacja zeSpOłów otwornic:rostala:

utrudniona: Przez etooowame dla poszczególnych zespoł~nażW:wypro.:

wadZOnych; od naj liczniej reprezentowanego gatunku ~Qrnio/,(~~lęd:;

nie rodziny otwornic). Wskutek tego w nazwie ZEl!IIlOłuznawuj~c,;ęstą

OSADY MIOCENU W"KOP. MAKOSZOWV

ąibicię, Iliezbyt istqtą:aą!C./la;){~ót:a wyr~:ie za:maczasię jedynie na'ogra-

p1c2XlllYW-,o9ąarŻe. ' ' , .

, .l,~ ,np. P;~Mł ~wprnic'\1I!Y~uj§<!Y'v1(Vi!lP~ęi ~ i,łp~,mj.~

ceńskich w: Kłaju.,i:'f{ Siedlcu" ,na podstalVie obecl)OŚCi. lic;myc./l (lS9Qników

il\(unk,\1

rJtIig~na la1,'beana Schubert,. określ<;inym$łprzez Z.Ę;!rc)l;

nera (1956&, 1956b)'

j>lllro

:"P9ziorn' u.wige~\\'Y"_. W okolicIlC)l. ' Bochni

'l'l,BM~w:eJ :części,iłów E., 4t()7Jłro~a(i955b) WYrÓżni~:·;.-pół. g!,obige-

&PIch>~': ~terai~c ~je okreś\enja!lll",~ \\'Ystęp<>-w~u globi~

g,~. 'Vytniepi,ooe. zespoły ~, clw.rakta-:emsą': złllfżoinę. do ~siebie i, Pl'a~~~e''1D!?ŻIIIl je., ~żać "r;a., m~ZIl!icZ1j.e, , W ~u ~ po~ D,!ISUw:a~ ~EIj,ec~ Ąci!lłej ,i ~egóło~

-wej charakteryBtyki poiIZC2lególnych zespołów otwornic

w.

~u Ó moż~

, 1,i~e.Ja)ąlpl~,listy

gIltun\tów.

Jala>ęhal'llkt~~. cedly · .. ZESp<lłu

~pą~e~, :f. kop. ~ak()SD))VY" ~'pą;Iflć;

'1.:, M~e \\'Ystępowallieph\lonrl<;' p~lU)1!:tonicmlycb :-' globigeryny,

Globof'ota1

!<i

"c;itula,<JłradY),

;I. :9~ ;l,l~ych. pr;zęistawicieli 'rodziny ,~Idae, 'ź> kt6qch

~ ,8~lpą uwagę zasługują:

RobuZą$anni~1s ·(4·Orb.)

R. cassi8.(d'Orb.)

.R,,:dweifr,~is,(d'Or:b.) "

Ił, comtw (Ficht.§<,.Moll)

!l.

echi"at~(d'Orb.).

$j:iitóplec~ammi1l<l~'Mt4 '(d',Orb,) Ęli1'Terlelta' gav.diiyinoldes'

(Fom. \

LjebUseUa"f'miis(Gost8) ,

Diiiid;pllina . ^{", aTwbilis}

^(Neugeb.)

i3blivi~'

ii1itiqud \l'Orb; , .

u~~' !aubetinc; SChubert

P'(l71ulą~a: ·antilea.:·,(Cus)un~ var.

l/,!t7;aven.sis ^Vaś:

, p.. ,dflntat,a (Kan-.) ,

'M<,>rginulina hir$1Lt4. d',Orl;l.

,~Qd9ąa..w'.l>aeil!um D~.

I,.ingf,<Jj"" co$tata d'0rb ...

fJ:

'la1ń~1ata

CQ.-,

,~)thr. , , SiphOnodosaria hir81ita Cd'arb.l

s .

8ca!ariS~ Q3a~h)

Epcni~e.,.gc'hTeu,e1:aii (<l'Qdi.) Anom,aU7ia hadenen8u' i!'orh.

4. Stosunkowo niewielka ilość przedstawicieli rodzajów: Va!vuline- ria, Elphidium,. BuLimina (szczel!ólnieo gładkich skorupkach), Rotalia, Asterigerina i, SPMeToidi1l"ó

, Na~~~~i~gjęb~ 'OórpDBląs\tięgo

^11',

tak.że

^w, 9l\:oUcaAA'

K~owa

iMięchowa~·w·więNtniejsca~.w: Spl(gGwe)' ezę!ki·a6w~chzna~

l~an.y:,~oą!jlł' ta,ki,lI'II,Pl :<lesl?i?(~rnie~ (Alex~~<:I@w;j.ą: .t,1:'!I>rllęhpni~

1956, Alex:aoooowicz 1957l.·,,:Wvl!;azuie,-oadale@:·1dąę.e. ,,~~.'do 'llE!'SJXl"'

1«1 STEFAN ALEXANDROWICZ

łów określanych przez geologów c1Jeskich

i

austriackicbjako "fauna Iari- oendortska". Porównując próbki lub pełne listy otwornic oznaczonych z róźnych stanowisk, dochodzimy do Wniosku, że zespół ten wykazuje

pewILII zmienność poziomą zarówno pod względem swojego składu jak i stosunków ilościowych. Ogólny charakter zespołu po2lClSta.ie jednak nie zmieni.olly i dzięki temu motna go łatwo I'OZjlozDać.

W porównaniu z innymi stanowisk8ml. w "zespole spągowym z kop.

Makoszowy" zwr~a uwagę nieobecność tjlkich gatunków jak Planularia a.Un8 Defr., V ąginulioolegu1nen (Linne) i Planulina wueUerBtorfi (Schwa- gar) oraz stosunkowo duża ROść osobnikóW

z

gatunku Uilige1'ioo pygmaea d'Orb. Liczniej nit w innych miejscach jest tu reprezentowana Globigerioo rotunoota d'Orb.

Lokalru!·zmiany w składzie zespołów otwornic wy~ępują~h w rÓŻ­

nych odSłootęciad!. w spągut.zw .. ;,iłów,z OBP'ea ~h!ea1'," możne. obser-

wować róWnież

w

okolicach Krakowa (AlexandrowlCZ 1957). l tak np.

w Kurdwanowie nie znaleziono charakteryBtycżn:ego· gatunku Bolivioo antiqUa d'Orb., mimO żew tej samej pozycji stratygraficznej pojawia się

on na Bonaroe, a w Brzoskwini występuje w dużych ilościach. W zespołach

z Brzoskwini i Wielkiej Wsi rzuca się w

oCzy

brak ważnego gatunku Vagi- nulina legumea (Unne), poc:kZas gdy w sąsiednich odsłonięciach (Dąbro­

wa Szlachecka, Zakrz6wek, witkoWice) obecność jego została atwierdmna.

Również obecność licznych okazów Uvigerina laubeana Schubert

w

_po- łach spągowych profilów Siedlca i Kłaja (Kirchner 1956b) mieści się za- pewne w skali zmienności omawianego zespołu, tym bardziej że gatunek ten pojawia się w tej samej pozycji stratygraficznej w wielu innych miejscach.

Nalezy zwrócić uwagę na: fakt, że w skład omaWianego zespołu otwor- nic wclIodzi zwy'kle 50-150 gatunków, 'przy czym okQłQ ,25 gatunk6w moż­

na, uważać za dość charakterystyczne. Dzięki temu Właśnie nieobecność

ldlku gatunk6w w danym miejscu nie wpływa zasadnicm,na zmianę ogól- nego ,',charakteru ^zespołu. Warto dodać, że zmienność pionowa ^zespołu otwornic m100eńsldch ~ znacznie większą niż zmienneść pozioma, co z łatwością moŻDII wykazać studiując skład poszczególnych zespoł6ww pro- filach osadów miOcenu (Kirehner 1956b)'

WNIOSKI STRATYGRAFICZNE

. Scisłe określenie pozycji stTatygraficznej ił6w odsłoniętych w prze- kopie kop. Makoszowy posiada duże znaczenie dla ustalenia wieku trans- gresji mioceńskiej w centralnej części Zagłębia Gómośląsldego. W związ­

ku z tym warto poddać dokładnej analizie ~ Opl"8(l()Wań makro- i' mi- krofaunistycznychdotyczących tego, stano)Viska. .

OSAI)Y MIOCENU W KOP. MAKbszowy

Makrofauna

Zesp6ł falmy mioceńskiej z przekopu kop. Małroswwy oznaczony przez W.tn;ICha (1954a) obejmuje

ramienionogi

(3 gatuiud) i mięczaki (25 gatunk6w); __ szczególną uwagę zasługuJIl przegrzebki, które, BIl tu reprezełl~W8ne p~

'1

gatlHlk6w. Zdaniem ,Kracha (1954a) ,

, ,

.. ; •. "'1 'to gatunki WYltępująoe pospolicie w marltlach czy liach iDDych okolic Polski I" krajów '"sąsiednich, przede WIZyltldm w tzw." warstwach baranowskiCh (po- niżej 'wapieni "lltotamnlowych). Moma le poróWńaĆ z, marglami ok,oI1c Wećhowa ^l

(Krach 1947) 101<oI1c ao" Swl~tokrzysklch (Kowalewsk! 1931) lub z wantwaml prze- ..nebkowymi, (Czarnocki 1985) na Podolu".

FilI. 4

Profil oaadów miocenu w oko- licacb Makoszowych C karbon, waratwy rudzkie. Tor- ton: Op opo1, c"'IŚć g6rna, Gr grabow; 1 Iły podglpsowe" w-wy _snobkowe górne, 2 Iły z gip- sem 'I ' glpB" 3 Iły nadg!plOwe;' p ' odcinek ,profilU od8I:oni*

w przekopie

Section of Mlocene depoolta near Makoazowy

C CarbonlferOlD, Ruda bada. Tor- 'tanimi: Op OpOlian,upper part;

Gr Grabovlan; 1 sub-gypown clays, upper P.elen' bod., 2 clay8 witb gypsum and gypsum, 3 su- pragyponiln clays. p sector of

'profl~ i!xposed In tbe trench

ar

Op

Opierając się na faunie przegrzebk6w, Krach (19548) zaliczył iły

,odsłonięte w przekopie kop. Makallzowy do do1ne9:> tortonu (apol),nie

precyzując blWej ich atanowiska w profilu stratygraDcmym podpiętra

<>polskiegO. 'WniOsek ten mógł u.aBuwaĆ się zre,sztą już przy rozp8trywa~

niu BtÓs1,lIlku. omawian~ iłów do gipsów, w najbliższYm bowiem sąsiedz­

twie odsłonięcia, w profilu osadów miooeńskiCSh, gip;y (poziom gtpsowy)

leżą około 415 m powyżej ił6wodsłoniętych w przekopie (fig. 4).

W

jednym z późriiejszych oprll()Owań Krach (1956a, tabI. IV) zaliczył

iły z kop. Makosrowy do dolnej częki dol~ tartanu uważając, :OeBll one

l N~ty :r;wróclć uwag~ na fakt, że margle mioceliskle okollo Miechowa .okreł­

lone przez W. Kracha (1947) lako .. war8twy baranowak!e" zostały zaliczone przez . tetro autora do poziomu nadl1totamnlowego (przypisek autora). '

odpowiednikami poziomu podli~tamnlowęgo. Pogląd tęn prowadził W kon- sekwencji .00 wniosku, że transgresja morza mioceńskiego .zalała okolice Makoszowych (ci!!l.tr8Ina eżęś(i Zagłębia,aórOOśIąskiego)zpoczątltiem dol-

nego

^tortoou.

Odróżnienie, poziomu P<l!llitota=tiowego (warstwr przegriebkoWe dolne) od poziomu nadlitotaIimiowego (warstwy·prżegrzebkowegórne) na podstawie fauny mięczaków napotyka na znaczne. trudności. Zdaniem :Ę{rac;l1a ,(1956a, 195\a, bl warstwy przegrzebkowe dolne charakteryzują

8J.':

,brakiem przegrzebków z.grupy Chlamys scis8a Favre; formy te wy-

stępują' naoomiast w warstwach przegrzebkowych g6rnych., Porostałega­

tunki przegrzebków jak r6wnież inne gatunki małżów i ślimaków nie od-

grywają tu decydUjącej roli. Nasuwa się jednak pytanie, czy przesłanka

negatywna - brak przedstawicieli gatunku Ch. ,dua i jego odmian w da- nym zespole fauny - może decydoWać, o określeniu tego zespołu jako charakterystycznego dla WIlł'Stw przegrzebkowych dolnych ^(oozi,om pod- litotamniowy).

WarfXl zwrócić uwagę na fakt,. żew okolicach Miechowa, w ilastych i marglistych osadach poziomu nadlitotamniowego

(warStwY ,

przegrzeb- kowe górne) W. Krach (1957) nie malażLani jednego ,okaZu przegrzebka z grupy Ch. sdissa, mimo że zespół fauny mo2na uważać za bog~ty (19 ga- . tonków mlęczak6w, w tym 7 gatunk6w przegrzebk6w). Zaliczenie tych ()Ba- d6w do poziomu IIJ8dlitotamniowego nie może. budzić wątpliwości, bowiem w wielu odsłonięciach widaĆ, że leżą one ,na 'piaskach he~erOBłegjnowych,

które w okolicach Miechowa reprErl;entują poziom litotamniowy (Krach 1947).

Podobnezjawislro obsawvwał Krach'(ljl55) w przek~e kolejowym w Kijach (Linia kolejowa' Kielce-Buslro). BeZpośrednio

' na

wapieniad:l litotamniowych (poziom litotamniowy) leżą' tu ilaste i margliste piaski z fauną przegrzebk6w. Mimo braku charakterystyczn gatimku Ch. sdssa i jego odmian, osady. te ze. względu

na

swoje PQłożenie i zespół fauny zo- StałY' UŻ!iane'Za

WI1l'IItWY

prże'grzebkoweg6mę (pozIomnadlitotaniniowy).

,~ , . . ' ^{' . -- ' .: .' '. -} . , . ' ., .. ^{. :}

Analizując zesp6ł przegrzebków oznaczoDych przez Kracha (1954ą) z .ił6wodslOOięłych w' przekopie kop. MakoszoVI'Y, dochodzi,się.do wnio;

eku,że, wszyst~ występujące tu gaturrki -pyły znaj<Jowanew ti~rach.

k;t6ryc:h przynależno6ć do poziomunadlitotaniniowego. nie budzi. wlltpij-

, Waści. I

tsk

Amm8ium denudatum Reuss, A. cristatum Bronn. mut. ba-

denenajs Font. i ChiamY8 koheni Fuchs

znane

^są z warstw przegrzebko-

wich .

g6~ych :li .. okolic. Miechowa· i z. przekopu kolejowego w Kijach, a

Ch.

tTigonocosta (HUb.) wyStępuje w piaskach nadlitotamniowych w Kl- j!lch (Krach 1Q4'r, 1955); ,Złtr6wno w iłach z kop. Makoszowy jak i w war- stwach ptzegn;ebkOWjchg(rrnych Miechowa i Kij6w nie znaleziono przed~

OSADY MIOCENU W KOP. MAKOSZOWY

stawicieli prmgn;ę!>ków: Z grupy Ch. scis3a Favre (tab. 2). Fonny te nie

występują r{l~ęż w ,,iłach z Ostrea cochZea,. .. · .(okolice ·Krakowa), .. które ,W. ~ch (1947) i inni autorzy zaliczyli do poziomu padli~amnlowego.

Tabela (Chart) 2

W~~w!'D1e prze~bków (oraz eatunku OHrea cochJea'), w osadach tartaDu Z8I11Qbla' Gót1ioślljskle,o, okolic 'Krakowa, Miechowa I Pińczów'"

(WI prac:' Czarnocklelto 193~, Kracha 1939, 1947, 1954a, b, 1955, 19~6b, 1957b. Kracha . I Ks!ążklewicza 1948 oo:az LIszkl 1933)

Occurrence ot Pectin!dae (and ot OH' ... · cochh,a') !ń Tortanian depoo!ta In Ihe Upper . ' . SU.slan Basln In \he vicinlty ot Kraków, Miechów and Pińczów

(aftar papers by.CzarDockl 1935, Krach '1939, 1947, 1954&, b, 1955, 1956b, 19~7b. Krach

& Kslq.tldewicz 1948 and LIszka 1933)

Opoi '(Opolian) . Grabow

Podpiętro (Substage) (Grabo-

vian) Miechów

I.

,

...

...,

fdł: ^~

..

~

~~

^.'

.aT .2,8 ^.

...

Ol ..

...

~d _>.~

i~

'"i..., _o" ^{.. s}

U

^~

^{... ls}

^,

.

§;:~ ^~.c

j ^~~~

^='0 "".c ^{'8 ~ ~o}

Ił n _j

^iu

~=

j~ ""

^{u fi}

01 0 ~ ^Ol

~

il~ ^&1]:

^{Ol" da as}

^~~

^"e.

^{~ El}

^';I

^~

^{~ N}

^{" "} ~ ^"

^{N ::!}

I

¹¹

~d

_. .. .g

_ci.a e._ ^.ijl

... _III

CI .

. .

Ammu.lum·d."ooalum (Reua8)

+ + + + + + +

A. ·.rlatatum Bionn (+ mut .

.. bade1Ie",")

+ + + + ^, + +

Chlaml/" koh.'" '(Fuch.)

+ + + + + + +

Ch. triuonocołta' (BUb.)

+ +

^,

+ ^{+ +-}

Ch. ex. gr. a.ab,ella (Lam.)

+ +

^?

+

Ch. ex gr. aclssa (Fat.re)

+ +

^cł.

Ch. multlotri4ta (PoIl)

+ + + + + +

~h. 11111 (Pusch)

+ . + + +

Pecie.. noolu!ua Michl

+ +

'.

+

P. ,olarium

. .

L.

+ +

OHrea oochle,,' PolI (+ v. ^1J(I-

vIcuI"rił)

+ + +. + + + + + + + + + +

.

, Dla .porównanla .użyto w piel w.<im rzę4z!e tych .tanowlak,. w których po- zycjaBtrat,.Jrattczna warstw p!i7ot!grzebkowych łÓmy_h Z08ta1a pOtwierdzona na, stqp.twan stratygraficznym (polożenlein bezPośrednio Da osadach poziomu litO"

tamn!owego).

164 STEFAN ALEXANDROWlCZ

Należy zatl!lD. podkreślić, że przegrzebki z grupy Ch.

scwa,

UZIlBIle za' przewodnie dla pcmomu nedlitotamnWwego (Krach 1957b), w wielu miej- scach

w

osadadl tego poziomu nie są reprezentowane. Fakt ten w bardlIO znacznym stopniu podważa wartość wspomnianej przesłanki negatywnej (brak przegrzebków z grupy Ch. scissa) dla zaliezania na jej podstawie danego kompleksu osadów do p<momu podlltotamniowego. W ptzypadkti, gdy w jakimś dolno-tortońskim 71eSpOle fauny nie stwierdza się obecności p~wicleli rz; grupy Ch. scissa,. nie możemy mieć pewności, ~ brak ten jM spowodowany stMszym wiekiem tego zespołu (zespół warstw pr:lJegrzebkowych dolnych - porzIom podlitotamniowy), czy niekomplet- nym mateńałern faunistycznym, czy też facjalną zmiennością zespołu.

Warto 2J1!Z1U1'CZYć, że w osada<:h

doIneilo

tartanu Zagłębia Górno-

śląskiego Ch. sdua (i jego odmiany) 2lOIStał dotychczas znaleziony' tylko w jednym miejscu (Czechowice lroło Gliwic), mimo że poziom nadlitot'am- niowy ma tutaj banbo szerokie :rorz;prLeSt.fzemenie. Nie wil!lD.y przy tym, czy

mX1owlsko

facjalne' i biologiczne morza dolno-1>ocOOil6kiego w Zagłę­

biu Gómośląskim stwarzało dogodne warunki dla

bogatego

l'OO\roju osob- ników z grupy Ch. scisla; wydaje się, że formy te najliczniej pojawiają się w bardziej płytkowodnych osadaCh poziomu nadlitotamniawego (Góry

Swiętokrzyskie, Podole).

W związku z przytoczonymi uwagami należy stwierdzić, że fauna

mięczaków, a w szczególności pt"Ze8l'Zebki, nie dają żadnych przekonywa- jących podstaw do określenia iłów z przekopu Ju?p. Makosrowy jako war-

stwy' przegrzehkowe dolne

(pOOiom

podlitommniowy). To samo dotyczy

również inrIych stanowisk: miocenu, z których W. Krach (1955, 195Gb)

cytował listy makrofauny a to: Krywałdu (warstwy podgipsowe), Imiełi­

na i Zabier:rowa. Zespoły fauny z tych trżech stanowisk porównywał Krech z zespołem ,z kop. Makos:wwy uważając, że mamy tu do czynienia z tym , lSIIIIlym

Pcxz,;.

^MIII!ID. st:r:atygrafk:znym (paz. podlitotamniowy

=

^warstwy

przegrzebkowe dolne - por. tab. 2).

Mikrofauna

,Badania nad stratygrafią ~fauniBtyczną morskich osadów mio- cenu Irle;doprowadziły dotychczas do wytypowania przewodnich gatunków otwornic, 00 w znacznym stopniu utrudJJia lub uniemożliwia, bezpośred­

nie okreŚlenie wieku na podstawie mikrofauny. Jeżeli natomiast bierzemy pod uwagę kilka punktów czy profilów położonych' ,niedaleko od siebie (5-25 lm\.), to par6Wnywanie! i korelacja poszczególnych zespołów otwor- nioowych nie przedStawia zwykle większych trudności. Jako pomocnicze

wskaźniki korelacyjne służą również wkładki ubworow tufogenicznych i

fkR'IOOl

^giPsoWY.

OSADY MIOCENU W KOP. MAKOSZOWY

Określenie pózycji stTatygrafieznej iłów odslioniętycb w pń;ekopie kop. Mak06ZOwy na pddstawie mikrofauny jest możliwe dzięki temu, że

w olrolicach MiIrołowa, Jaworzna, Chrzanowa, KrakQWla i Mi~a zna- lezione 2lOStały zespoły otwornic odpowiadające "zespołowi Bpljgowemu z kop. Makos:mwy" (fig. 5). W związku z tym opisany zespół otwornic

może być brany pod uwagę jako ważny wskaźnik korelacyjny, UJIIOŻliwia-

.

^{~ ".}

Fig. 5

o.,

014

o.

W,rstępowanie ,,zespołu spągowego z kop. Makoszowy" W okolicach MUtołowa,

CIlnanowa, Krakowa i Miechowa (mapka sy1JuaC)'jna)

Sketch map mowin&: 'Wle occurrence of the "bottom Makoszowy Mine 8ssemblage'·.

In Ibe vlcinity at MIkołów, Chrzanów, Kraków and Miech6w

1 Makoszowy, 2 Halernba, 3 Wesoła, 4 Lędziny, 5 Jawo:rzno, 6 Byczyna, 1 Wodna, 8 NIeporaz, 9 Wola Filipowska, 10 Brzoskwinia, 11 Blelapy, 12 Kurdwanów, 13 WIt-

kowice, 14 Wielka Wieś, 15 Klonów, 16 Racławice

jący porównanie 068d6w miocenu Zagłębia Górnośląskiego z miocenem krakowsklm i miechow$im.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że wśród osadów, w kt6rych występuje omawiany zespół otwornic, pojawia aię ~ utworów tufo- genicznych. W przecdwieńBtwie do innych wkładek: tufogerucznych, poziom ten dlarakteryzt.tje aię obecnością licznych piroklastycznych kwarc6w, które mogą wskazywać na kwaśny charakter macierzystej magmy (Ale- XJaDdrowicz 1957). Nie jest wykluczone, że utwory tufogeniczne mwiera- . jące piroklaStyCzne kwarce wiljŻą ai«; ż erupcjami kwaśnych skał wulka- nicznych (nP. riolitów), które w dolnym tortonie miały miejsce na ob-

szaTZe w.schodniej Słowacji.

Współwystępowanie charakttirystycznego zespołu otwornic z cha- raktery9tyCIDym poziomem utworów piroklastycmych daje podstawę do prz;ypllS7JCZellia, że omawiany zespół otwillure może stanowić ważny hory-

2JOIl1; przewodni w obrębie osadów dolnegIo torionu. Brak Utworów piro-