Administracyjne usunięcia lub przeniesienie proboszcza

Tadeusz Pieronek

Administracyjne usunięcia lub

przeniesienie proboszcza

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 32/1-2, 27-43

1989

Prawo Kanoniczne 32 (1989) nr 1—2

KS. TADEUSZ PIERONEK

ADMINISTRACYJNE USUNIĘCIA LUB PRZENIESIENIE PROBOSZCZA

Wstęp

Posługa jak ą w ykonuje proboszcz w p arafii i p asterski ch a rak ­ ter tej posługi w ym agają, by więzy pow stałe m iędzy w spólnotą w iary ustanow ioną na stałe w obrębie Kościoła p artykularnego, jaką jest parafia, a jej w łasnym pasterzem , tzn. proboszczem, ce­ chow ały się pew ną trw ałością. Troska o tę trw ałość więzi była w Kościele zawsze duża. Od czasu pojaw ienia się w spólnot p a ra ­ fialnych, n ajp ierw we wsiach (IV—V wiek), następnie z dużym opóźnieniem w m iastach (XI w ie k )1 biskup w yznaczał do nich na stałe kapłanów , a rozw ijające się w tej spraw ie bardzo powoli ustaw odaw stw o kościelne zabraniało biskupow i ich usuw ania lub przenoszenia, dopuszczając tak ą możliwość tylko w w yjątkow ych w ypadkach, podyktow anych w ystępkiem duchownego. C h arak te­ rystycznym przejaw em tej troski było przeciw staw ienie się Ko­ ścioła próbom podjętym we F ran c ji w X IX w ieku w oparciu o swoistą in terp re tację ko nkord atu z 1801 r. zaw artego m iędzy pap. Piusem VII a Napoleonem, zm ierzającym do w prow adzenia pro­ boszczów usuw alnych. Życie wykazało jednak, że zasady trw a ło ­

ści posługi proboszcza w parafii nie można bronić dla niej sa­

mej, biskup zaś, ostatecznie odpow iedzialny w diecezji za stan duszpasterstw a, m usi dysponować skutecznym i środkam i przeciw ­ ko zaniedbaniom , nadużyciom niesolidnych duszpasterzy i zgor­ szeniu powodowanem u ich życiem.

Pap. Pius X w dekrecie M axim a cura z 1910 r. uregulow ał

praw nie całą spraw ę odwołując się do dobra dusz jako zasady nadrzędnej, regulującej spraw ę trw ałości posługi proboszcza. In ­ nym i słowy: proboszcz nie może powoływać się na zasadę nieusu­ walności, czy trw ałości swej posługi tam , gdzie stoi to w sprzecz­ ności z dobrem duchowym parafii.

D ekret Piusa X stanow ił podstaw ę ustaw odaw stw a K odeksu

1 Trudno tutaj wskazać precyzyjnie raimy czasowe. Szerzej na ten temiat zob. J. K r z e m i e m i e c k i , Procedura administracyjna w K o ­

deksie P raw a Kanonicznego. Kan. 2142—2194, Kraków 1925, s. 74—94.

Z najnowszej literatury zoib. A. L o n g h Łti an o, La parrocchia fra

storia, teologia e d iritto, W: II Codice del Vatica.no II. 4. La parrocchia e le sue stru ttu re, (Bologna 1987), s. 7—19.

28 Ks. T. Pieronek _{2] P raw a Kanonicznego z 1917 r. W prowadzona w Kościele po raz pierw szy przez ten d ekret procedura adm in istracyjna jako droga zw yczajna i powszechna przy usuw aniu proboszczów, została w Kodeksie zastosow ana do w szystkich innych urzędów kościelnych.

Kodeks z 1917 r. przepisyw ał: 1) zw ykły proces ad m inistracy j­ ny:

a) przy usuw aniu proboszczów nieusuw alnych (kan. 2147—2156); b) przy usuw aniu proboszczów usuw alnych (kan. 2157—2161); c) przy przenoszeniu proboszczów (kan. 2162—2167).

2) P rocedurę ad m inistracyjno-karną:

a) przeciwko duchow nym nie przestrzegającym rezydencji (kan. 2168—2175);

b) przeciw ko duchow nym konkubinarduszom (kan. 2176—2181); c) przeciw ko proboszczowi zaniedbującem u obowiązki p a ra fia l­

ne (kan. 2181—2185).

3) procedurę ad m inistracy jną nadzw yczajną, przy nałożeniu na duchownego suspenzy ex inform ata conscientia (kan. 2186— 2194).

Po Soborze W atykańskim II (Christus Dominus, n. 31) pap. P a ­ w eł VI m otu proprio Ecclesiae sanctae z 1966 r. zniósł podział na proboszczów nieusuw alnych i usuw alnych, przyznając w szystkim jednakow ą stabilność, podporządkow aną naczelnej zasadzie dobra dusz 2.

Obecny Kodeks J a n a P aw ła II zachow ał z poprzedniego Ko­ deksu tylko dw a specjalne procesy adm inistracyjne, a m ianow i­ cie:

a) sposób postępow ania przy usuw aniu proboszczów (kan. 1740— 1747);

b) sposób postępow ania przy przenoszeniu proboszczów (kan. 1748—1752) 3.

Należy zwrócić uwagę, że procesy te — chociaż umieszczenie ich w Kodeksie w części V de processibus, noszącej ty tu ł Sposób postępow ania w rekursach adm inistracyjnych oraz p rzy usuw a­ niu lub przenoszeniu proboszczów m ógłby to sugerow ać — nie służą do zaskarżenia d ek retu biskupa pozbaw iającego p arafii lub przenoszącego n a inną, ale są zespołem norm , które w inny być zachow ane przez biskupa w ydającego tak i dekret. K ontekst w jakim znalazły się te norm y w skazuje jednak, że postępow anie to m a na uw adze przede w szystkim ochronę pozycji i praw pro ­ boszcza, zanim jeszcze tak i d ek ret zostanie w ydany. Sw oją dro­ gą, że po w ydaniu dekretu, przysługuje proboszczowi praw o za­

2 Mota proprio ipa(p. Pawła VI Ecclesiae sanctae I, 20, § 1.

3 A. R a n a u d o , II ricorso gerarchico e la rim ozione e tran sferim en -

to dei paroci nel nuovo codice, W: D ilexit iu stitiam . S tudia in honorem A u relii Card. Sabattani, red. Z. G r o c h o p a w s k i — C. O r t i, Gitta del Yaticaino 1984, s. 542.

m

I. Usunięcie proboszcza

Proboszcz może być u sunięty z urzędu (potest... amoveri) n ad a­ nego m u na czas określony lub nieokreślony, tylko dekretem w ydanym przez kom petentną władzę kościelną (zob. kan. 192— 193) i tylko wówczas, kiedy jego posługiw anie „na skutek jakiejś przyczyny, naw et bez jego pow ażnej winy, staje się szkodliwe lub przynajm niej nieskuteczne” (kam. 1740). Usunięcie nie posia­ da więc c h a rak teru dyscyplinarnego, czy tym bardziej karnego, ale jest sposobem zapobiegania brakom i nieporządkom jakie m o­ gą się pojaw ić w p racy duszpasterskiej proboszcza, i w zasadzie a b stra h u ją od tego, czy pojaw iły się one n a skutek w iny pro­ boszcza, czy też w ynikają z innych przyczyn s.

C h ara k te r k a rn y m a natom iast pozbaw ienie urzędu (privatio ab officio) proboszczowskiego, ale może ono mieć m iejsce w n astęp ­ stw ie popełnionego przestępstw a i dokonyw ane jest drogą procesu karnego, a nie adm inistracyjnego (zob. kan. 196, § 1—2).

U sunięcia może dokonać kom petentna w ładza, a więc bezpo­ średni przełożony proboszcza, czyli biskup diecezji, inni zaś, np. w ikariusz g eneralny lub w ikariusz biskupi o ile posiadają spe­ cjalne zlecenie (zob. kan. 134, § 3).

P rzepisy procedury adm inistracyjnej zaw arte w kan. 1747 do­ tyczą tylko usunięcia proboszcza, istnieją bowiem odrębne reg u ­ lacje praw n e o sposobie usunięcia w ikariusza parafialnego (kan. 552), re k to ra kościoła (kan. 563) czy kapelana (kan. 572). Nadto dotyczą one w yłącznie proboszcza diecezjalnego, ponieważ człon­ kowie in sty tu tó w zakonnych i stow arzyszeń życia apostolskiego m ogą być usunięci ad n u tu m bądź biskupa diecezji z zaw iadom ie­ niem właściwego przełożonego, bądź przez przełożonego z zaw ia­ dom ieniem biskupa diecezji (kan. 682, § 2 w raz z kan. 1742, § 2) 6. Usunięcie proboszcza może nastąpić po zaistnieniu p r z y c z y - n y, której Kodeks nie określa żadnym przym iotnikiem (np. causa gravis lub iusta), ale której ch a rak ter jest w ystarczająco opisa­

ny w kan. 1740 w ym agającym do usunięcia przyczyny pow odu­

jącej szkodliwość lub nieskuteczność posługi p roboszcza7. U sta­ 4 P. M o n e t a , 1 procedimenti amministmtivi, W: La n o rm a tiv a del nuovo codice, red. E. Ca/ p p e l lii n i , Brescia 1983, s. 400—401.

5 P. M o n e t a , dz. cyt., s. 401.

6 Zob. A. R a n a u d o , dz. cyt., s. 544; J. P a r i z e k , Procedure in Removal and Transfer of Pastors, W: The Code of Canon Law. A Text and Commentary, N ew York 01985), s. 1036.

7 Propozycje konsulfcoxöw w czasie kodyfikacji, by określić te przy­ czyny jako ’graves’, zostały odrzucone z w y jaśnieniem , że: „pass unit etiaim non esse graves”. Skreślono też isteiejące w projekcie określenie

30 Ks. T. Pieronek _HI wodawca w skazuje w kam. 1741 pięć tak ich przyczyn uznanych przez prawo.

1° P o w a ż n a s z k o d a l u b z a m i e s z a n i e s p o w o ­

d o w a n e p r z e z p r o b o s z c z a w e w s p ó l n o c i e k o ­

ś c i e l n e j s p o s o b e m j e g o p o s t ę p o w a n i a .

Z całą pewnością nie chodzi tu ta j o jakiekolw iek postępowanie mogące wywołać zdziwienie, ale o takie, które przynosi poważną

szkodę duchową np. przez spowodowanie skłócenia parafii, k onte­

stacje, zaniedbanie obowiązków. P rzyczyna ta nie figurow ała w w ykazie dawnego Kodeksu, harm onizuje ona jednak dobrze z w i­ zją Kościoła jako wspólnoty. Nie jest w ym agane by sposób po­ stępow ania proboszcza, przynoszący poważną szkodę wspólnocie kościelnej stanow ił przestępstw o w sensie kanonicznym , lecz w y­ starczy sam sposób działania 8.

2° N i e u d o l n o ś ć a l b o t r w a ł a c h o r o b a u m y s ł o ­ w a l u b f i z y c z n a , k t ó r a c z y n i p r o b o s z c z a n i e ­

u ż y t e c z n y m w w y p e ł n i a n i u j e g o z a d a ń .

W stosunku do daw nego Kodeksu biskup nie jest dziś zobo­ w iązany do zaradzenia potrzebom parafii w takim w ypadku, przez ustanow ienie w ikariusza pomocnika.

Przez nieudolność m ożna tu taj rozumieć zarów no nieum iejęt­ ność stanow iącą przyczynę niezdatności, jak i b ra k darów n a tu ­ raln y ch czy doświadczenia. B raki te mogą mieć ch a rak ter w zględ­ ny tan. może się zdarzyć że proboszcz nie jest w stanie prowadzić p arafii w ym agającej większych czy specjalnych um iejętności, n a­ daje się zaś do innego środow iska w którym radzi sobie dobrze. O kreślenie trw ałości choroby um ysłow ej lub fizycznej będącej rów nież przyczyną usunięcia, nie w ym aga opinii biegłych i jest pozostaw ione ocenie biskupa diecezji i proboszczów -doradców 9. Chodzi jed nak o taką chorobę, k tóra rzeczywiście uniem ożliwia dobre funkcjonow anie parafii i n.ie rokuje szybkiego pow rotu do zdrow ia (np. paraliż, g łu c h o ta )10.

3° U t r a t a d o b r e g o i m i e n i a u u c z c i w y c h i p o ­ w a ż n y c h p a r a f i a n l u b n i e c h ę ć w s t o s u n k u d o p r o b o s z c z a , k t ó r e w e d ł u g p r z e w i d y w a n i a s z y b ­ k o n i e u s t a n ą .

Przyczyna ta zarysow ana była w daw nym praw ie o w iele ostrzej.

’iustae’ tłumacząc, że kwalifikacja tych przyczyn została dokonana w y ­ starczająco w kan. 1740. Zob. C om m unicationes 1979, nr 2, s. 288.

8 Com m unicationes 1979, nr 2, s. 288; A. R a n a u d i , dz. cyt., s. 544—546; J. P a r i z e k, dz. cyt., s. 1037; P. M o n e t a , dz. cyt., s. 401—402.

9 J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1037— 1038.

10 Código de Derećho Canónico. Edicion bibligüe com entada. L. d e c h e v e r i a (red.), Madrid 1983, s. 842. (Cytuję: Código..bilingiie).

Nienawiść ludu zastąpiono obecnie niechęcią do proboszcza, nie w ym ienia się też przyczyn z powodu któ rych nastąpiła u tra ta dobrego im ienia. Kan. 2147 dawnego K odeksu w § 2, n. 3 w yli­ czał trzy tak ie przyczyny: 1. lekki try b życia proboszcza, 2. u jaw ­ nienie daw nego przestępstw a k tóre się już przedaw niło, 3. g or­ szące zachow anie się służby lub krew nych proboszcza, m ieszka­ jących z nim lub w domu będącym jego własnością w parafii. Pom inięcie tych przyczyn w obow iązującym ustaw odaw stw ie nie przeszkadza jednak, by biskup diecezji, w śród m otyw ów usunię­ cia powołał się na nie, jeżeli m iały m ie js c e n . W obecnej dobie, zwłaszcza w n iek tórych k rajach proboszcz łatw o może sobie zrazić p arafian z tego powodu, że jest w ierny Kościołowi i odważnie głosi naukę C hrystusa, sprzeciw iając się podw ójnej m oralności, rozwodom itp. Słusznie więc zw raca się uw agę na to, by k ry ty k ę skierow aną przeciwko proboszczowi biskup i jego doradcy oce­ niali również przez pryzm at jej zgodności z M agisterium Kościo­ ła, jej k ato lick o ści13.

4° P o w a ż n e z a n i e d b a n i e ł u b n a r u s z e n i e o b o ­ w i ą z k ó w p a r a f i a l n y c h , k t ó r e t r w a m i m o u p o m ­ n i e n i a .

Ta przyczyna usunięcia proboszcza z p arafii w ystarczała daw niej do wszczęcia procesury adm iinistracyjno-kam ej (zob. kan. 2181— 2185 K odeksu z 1917 r.), dziś jest powodem postępow ania adm i­ nistracyjnego. Jeżeli chodzi o obowiązki parafialne, któ ry ch za­ niedbanie może spowodować usunięcie z urzędu, to uw aża się, że nie można ich ograniczać do w ym ienionych w kan. 528—530 i 535, ale należy brać pod uw agę w szystkie obowiązki zw iązane z ■wykonywaniem potrójnego zadania: nauczania, uśw ięcania i za­ rządzania czyli pasterzow ania 13.

Zanim jednak biskup diecezji przystąpi do czynności zw iąza­ nych z usunięciem zaniedbującego obowiązki proboszcza, zobow ią­

zany jest posłużyć się u p o m n i e n i e m k a n o n i c z n y m a

więc dokonanym np. w obecności notariusza (k an clerza)14. Na stosowność takiego upom nienia w skazują autorzy również w odniesieniu do innych w ypadków usuw ania p roboszcza15, ale ponieważ ustaw odaw ca m ówi o nim tylko w odniesieniu do p ro ­ boszcza usuw anego z powodu zaniedbania obowiązków, ponadto w niektórych w ypadkach takie upom nienie byłoby bezcelowe (np. w odniesieniu do proboszcza chorego), nie należy z opinii tych autorów wyciągać zbyt rygorystycznych wniosków.

[5] Usunięcie lub (przeniesienie proboszcza 31

11 A. R a n a u d o , dz. cyt., s. 545. 12 J. P a r . i z e k , d z . cyt., s. 1038. 13 J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1038—,1039.

14 Communicationes 1979, nr 2, s. 289; Código.. bilingiie, s. 842.

32 Ks. T. Pieronek [6] Nie w ydaje się, by pom inięcie tego upom nienia uniem ożliw iało biskupow i prow adzenie postępow ania adm inistracyjnego o u sunię­ cie proboszcza, form a bow iem w jakiej w yrażona jest potrzeba takiego upom nienia nie jest im peratyw na, ani też nie jest obw a­ row ana żadną sankcją nieważności. W ydaje się także iż upom nie­ nie proboszcza o którym tu ta j mowa, nie m usi pochodzić od bisku­ pa diecezji osobiście, m ożna więc w ątpić, czy w ym agane jest przy jego udzieleniu zachow anie form alności p ra w n y c h 16.

5° Z a z a r z ą d z a n i e d o b r a m i d o c z e s n y m i , z

w i e l k ą s z k o d ą K o ś c i o ł a , i l e k r o ć n a z a r a d z e ­

n i u z ł u b r a k i n n e g o ś r o d k a .

Również i w tym w ypadku odstąpiono od rozw iązania istnie­ jącego w Kodeksie z 1917 r., k tó re przew idyw ało odebranie p ro ­ boszczowi zarządu lub jego zawieszenie. Obecnie m ówi się ogólnie o zaradzeniu złej sytuacji przy pomocy bliżej nieokreślonego środ­ ka. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie by tym środkiem było odebranie proboszczowi zarządu dobram i doczesnymi, a przekaza­ nie go innej kom petentnej osobie za odpowiednim w ynagrodze­ niem 17. W ydaje m i się słuszną uw aga, że usunięcie proboszcza z p arafii z powodu złego zarządu dobram i doczesnymi powinno należeć do rzadkości, ponieważ w m yśl kan. 537 każda parafia w inna posiadać radę do spraw ekonomicznych, k tóra m a wspo­ m agać proboszcza w tak im zarządzie 18. Niem niej możliwość złego zarządu mimo dobrych ra d też istnieje.

Przyczyny usunięcia proboszcza nie są wyliczone w kan. 1740 taksatyw nie. W ynika to w yraźnie z tekstu kanonu mówiącego o tym , że „zwłaszcza” te wyliczone należy brać pod uwagę.

T rudno byłoby wyliczać inne przyczyny, może ich bow iem być w iele mieszczących się w granicach określonych skutkiem jakie w yw ołują, a więc czynią posługę proboszcza „szkodliwą lub przy ­ n ajm niej nieskuteczną”. K onsultorzy nowego K odeksu nie zgodzi­ li się jednak na przyjęcie jakiegokolw iek naruszenia zasady do­ b ra dusz jako w ystarczającej przyczyny usunięcia, opiniując tak ą sugestię jako zbyt szeroką i dającą pole do n a d u ż y ć 19. Ocena, ja k a przyczyna poza w ym ienionym i w Kodeksie może stanow ić podstaw ę usunięcia proboszcza, należy do biskupa diecezji, k tó re­

16 D yskusja w gronie konsuŁtorów w skazuje na taką w łaśnie form ę upomnienia. Sama redakcja kanonu nie w ydaje się najlepsza. Kon­ sultorzy skreślili zawartą w projekcie kanonu partykułę ’si’, redagując kanon: ... „zaniedbanie .... które trwa mimo upom nienia”. W yraźnie też pom inięto propozycję w yszczególnienia biskupa, jako autora upom nie­ nia. Zob. C om m unicantes 1979, nr 2, s. 289.

17 A. R a n a u d i, dz. cyt., s. 545. 18 J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1039. 19 Com m unieationes 1979, nr 2, s. 288.

[7] Usunięcie lub przeniesienie proboszcza 33 m u obecne ustaw odaw stw o pozostaw ia o w iele więcej swobody niż Kodeks z 1917 r. Biskup jed n ak m a obowiązek nie tylko wskazać ta k ą przyczynę, ale także ją u m o ty w o w ać20.

P roced ura usunięcia proboszcza z p arafii zakłada, że R ada k a ­ płańska na propozycję biskupa diecezji w ybrała na stałe z e s p ó ł

p r o b o s z c z ó w , spośród którego dwóch m a obowiązek brać

udział w każdym postępow aniu ad m inistracy jn ym usunięcia p ro ­ boszcza (kan. 1742).

W stosunku do tego zespołu w arto zwrócić uwagę, że:

1 — proboszczowie ci nie są już w ybieran i spośród grona tzw. egzam inatorów synodalnych, k tó re to grono nie znalazło już m iej­ sca w now ym Kodeksie;

2 — proboszczowie biorący udział w postępow aniu ad m in istra­ cyjnym nie otrzym ali żadnej bliżej określającej ich nazw y. P rz y ­ najm niej now y Kodeks takiej nazw y nie zaw iera. W śród autorów nazyw a się ich dzisiaj: asesoram i b is k u p a 21, k o n s u lto ra m i22, n a j­ częściej zaś po prostu dwom a proboszczami w yb ran ym i z zespołu ustanow ionego n a stałe przez R adę k apłań sk ą 23.

3 — Zespół proboszczów w yb rany w tym cel uprzez R adę k a­ płańską m a być zespołem stałym . U staw odaw ca nie określa bliżej ani jego wielkości, nie w ym aga też, by proboszczowie ci zostali w yb ran i spośród członków Rady kapłańskiej, chociaż tak iej m ożli­ wości nie wyklucza.

4 — Dobór dwóch proboszczów z tego zespołu do kon kretn ej spraw y usunięcia proboszcza zależy od biskupa diecezji, ale nie jest niczym ograniczony. Biskup może więc pow oływ ać do udziału w kolejnych postępow aniach adm inistracyjnych m ających m iejsce w diecezji, dwóch proboszczów, których w danym w ypadku uzna za bardziej zdatnych. Nie jest zobow iązany zachować jakiejś u sta­ lonej kolejności, co pozwala dobrać za każdym razem n a jb a r­ dziej odpow iednich doradców, ale co też i grozi pojaw ieniem się podejrzeń o stronniczość 24.

P ostępow anie adm in istracyjne usunięcia proboszcza może być trojakie, w zależności od sposobu zachow ania się proboszcza, ale elem entem w stępnym , a zarazem w spólnym każdem u z tych po­ stępow ań jest dyskusja przed propozycją rezygnacji k tó rą biskup

diecezji k ieru je do zainteresow anego proboszcza.

D y s k u s j a p r z e d p r o p o z y c j ą r e z y g n a c j i odby­

w a się m iędzy biskupem diecezji, a dw om a proboszczami w y­ branym i przez niego z zespołu ustanow ionego przez R adę k ap łań ­

20 P. M o n e t a , dz. cyt., s. 402. 21 A. R a n a u dii, dz. cyt., s. 542.

22 P. M o n e t a , dz. cyt., s. 402—403; Código... bilingiie, s. 843.

28 Między innymi: J. P a r i z e k oraz E. S z t a f r o w s k i , Podręcznik,

p raw a kanonicznego, Warszawa 1986, t. 4, s. 423. 24 Código.. bilingiie, s. 843.

34 Ks. T. Pieronek _[8] ską. Czynności poprzedzające tak ą dyskusję polegają na u stale­ niu przez biskupa diecezji czy istnieje kanoniczna przyczyna u su ­ nięcia proboszcza. Przekonanie o istnieniu takiej przyczyny może mieć biskup na podstaw ie w łasnej obserw acji, z docierających do niego inform acji i innych źródeł. Może on upew nić się co do jej praw dziw ości przy pomocy konsultacji jakie zechce przeprow adzić np. z w łaściw ym d ziek a n em 25 czy n aw et z osobami św ieck im i26. Dwaj proboszczowie w ybran i do spraw y mogą i pow inni w ypo­ wiedzieć się wobec biskupa przede w szystkim w tym celu, by po­ tw ierdzić lub nie, istnienie przyczyny kanoniczne i wskazać a rg u ­ m enty na k tórych opierają swoje przekonanie, mogą też w ypow ie­ dzieć się o możliwości innego rozw iązania spraw y niż usunięcie 27. Zdanie proboszczów ma tylko w alor doradczy, biskup zatem m a­ jąc obowiązek ich wysłuchać, nie jest skrępow any ich zdaniem , chociaż byłoby ono przeciw ne jego przekonaniu i zgodne.

Po dyskusji biskup, doszedłszy do wniosku że należy p rzy stą­ pić do usunięcia, zw raca się do proboszcza z ojcowską radą, by

złożył w ciągu p iętnastu dni rezygnację z parafii. Ta rada, czy

raczej w e z w a n i e d o r e z y g n a c j i m usi mieć ch arak ter

form alny i zaw ierać przyczynę kanoniczną w ystarczającą do usu­ nięcia proboszcza, oraz arg um enty świadczące o praw dziw ości tej przyczyny. Biskup w inien też po ojcowsku próbow ać przekonać proboszcza o potrzebie rezygnacji. Podanie przyczyny i arg um en ­ tów w ym agane jest do ważności postępow ania a więc ich b rak ■powoduje nieważność dek retu usunięcia z parafii (por. kan. 51).

Kodeks nie przepisuje w tym w ypadku jakiejś form y w ezw ania do rezygnacji, może to być zatem dokonane na piśm ie lub ustnie, ale zawsze z tą m yślą, że w ezw anie stanow i już elem ent postę­ pow ania adm inistracyjnego, m usi zatem istnieć możliwość stw ier­ dzenia, że takie w ezw anie m iało miejsce, kiedy zostało dokona­ ne, przez kogo itd. oraz jak a była jego treść. W szystkie te k w e­ stie mogą bowiem być brane pod uw agę przy ew entualnym re- kursie 28.

Zarów no dyskusja z dwoma proboszczami, jak też form alne w e­ zw anie do rezygnacji, stanow ią istotne elem enty postępow ania adm inistracyjnego i pominięcie ich czyni to postępow anie niele­ galnym oh legis violationem in procedendo, a w konsekw encji pod­ lega rekursow i hierarchicznem u (por. kan. 1734— 1749), a także

25 O takiej konsultacji m ówiło Mołu proprio Ecclesiae sanctae I, 19, § 2. Zofo. J. P a r i z , e k , dz. cyt., s. 1040.

28 O takiej m ożliwości, pozostawiając skorzystanie z niej biskupowi diecezji zoib. Communicationes 1979, nr 2, s. 286..

27 C. C a r d i a, II governo della .Chiesa, (Bołogna 1984), s. 290.

28 Código.. bilingue, s. 843; Código de Derecho Canónico. Edicion ano-

tada. P. L o m b a r d i a — J. A i r i e t a (red.), Pam piona 1983, s. 1044. (Cytuję: Código. Ed. anotada).

Usunięcie lufo przeniesienie proboszcza 35 rekursow i jury sd ykcyjnem u przed try b u n ałem adm inistracyjnym

(kan. 1445, § 2)2».

W odpowiedzi na form alne w ezw anie do rezygnacji możliwe jest tro jak ie zachow anie się proboszcza, w konsekw encji zatem i tro jak a procedura: 1) proboszcz może zrezygnować, 2) może nie udzielić odpowiedzi, 3) może też zdecydować się na obronę 30.

1) J e ż e l i p r o b o s z c z w e z w a n y d o r e z y g n a c j i

g o d z i s i ę n a t o i r e z y g n u j e w ciągu p iętn astu dni,

to może to zrobić bezw arunkow o (pure et simpliciter), albo może domagać się spełnienia jakiegoś w aru n k u (sub conditione). P raw o dopuszcza rezygnację w arunkow ą o ile tylko chodzi o w arunek k tó ry biskup może przyjąć ze wz-ględu na obowiązujące przepisy i któ ry rzeczywiście przyjął (kan. 1743).

T rudno rozwodzić się nad tym jakie to mogą być w aru n k i po­ niew aż możliwości jest bardzo wiele, ale należy przestrzec przed obietnicam i przeniesienia na inny urząd kościelny, takie bowiem obietnice, z mocy samego p raw a nie pow odują żadnego sk utku praw nego (kan. 153, § 3 ) 31. W śród w yliczanych przez autorów w arunków można znaleźć takie jak: zapew nienie pensji, nie ogła­ szanie rezygnacji w piśmie urzędow ym K urii, zatrzym anie miesz­ kania itp.

Rezygnacja bezw arunkow a osiąga swój skutek natychm iast po zakom unikow aniu jej biskupow i na piśm ie lub wobec dwóch św iadków i jest nieodw ołalna (kan. 189, § 1 i 3).

Rezygnacja w arunkow a w ym aga przyjęcia przez biskupa diece­ zji w ciągu trzech miesięcy, traci zaś w szelką moc jeśli w tym czasie nie zostanie przyjęta. P rzed upływ em term in u można rezy­ gnację w arunkow ą odwołać (kan. 189, § 3—4 )32.

2) J e ż e l i p r o b o s z c z w e z w a n y d o r e z y g n a c j i

m i l c z y to można przyjąć, że albo nie otrzym ał w ezwania, albo nie mógł udzielić odpowiedzi w przepisanym term inie.

W obydw u w ypadkach biskup pow inien ponowić w ezw anie do rezygnacji, przedłużając term in odpowiedzi o dalsze dni liczone w czasie użytecznym i w edług swego uznania 33.

29 Commento al Codice di Diritto Canonico a cura di P. V. P i n t o,

Roma 1985, s. 1003.

30 Ten podział, który w ydaje mi się być najbardziej klarownym przedstawieniem sprawy, zaczerpnąłem od J. P a r i z e k, dz. cyt., s. 1040—1041.

81 A. R a n a u d o , dz. cyt., s. 543 m ówi wpraw dzie wprost o m ożliwo­ ści przyjęcia takiego warunku, ale chodzi mu chyba o obietnicę ogól­ ną, nie zaś dotyczącą jakiegoś konkretnego urzędu,

32 Código.. bilingue, s. 843; Código. Ed. anotada, s. 1044—1045.

53 A. R a n a u do, dz. cyt., s. 543 mówi o dalszych 15. dniach. Kan. 1744, § 1 nie m ówi o 15. dniach, a tylko o przedłużeniu czasu użytecz­ nego na odpowiedź. W pew nych wypadkach, np. jeżeli w ezw anie nie

36 Ks. T. Pieronek

U staw odaw ca pom inął obecnie sytuację w której proboszcz od­ m aw ia przyjęcia w ezw ania do rezygnacji. P rzy jm uje się jednak, że tak ie zachow anie się można traktow ać jako kanoniczne w ezw a­ nie do rezygnacji z w szystkim i jej sk utk am i praw nym i. Można się tu powołać na daw ne praw o, k tóre tak ą sytuację trak to w ało w ten w łaśnie sposób (zob. kan. 2143, § 3 K odeksu z 1917 r.) i na obowiązujące dziś postępow anie sądowe (kan. 1510), gdzie taka zasada obowiązuje.

Proboszcz, k tó ry po upływ ie drugiego term inu, mogąc udzie­ lić odpowiedzi milczy, albo sprzeciw ia się rezygnacji nie p rzy ta­ czając żadnych argum entów n a swoją obronę, a także proboszcz, k tó ry po pierw szym w ezw aniu do rezygnacji zignorow ał je i nie udzielił odpowiedzi, albo udzielając nie uzasadnił jej, staw ia się w sytuacji, w której biskup jest upraw niony do w ydania dekretu usunięcia z p arafii (kan. 1744, § 2), z zachow aniem właściw ych norm praw nych znajdujących się w kan. 35—5 8 34.

3) J e ż e l i p r o b o s z c z w e z w a n y d o r e z y g n a c j i

b r o n i s i ę przedstaw iając argum enty k tó re tra fia ją do prze­

konania biskupa, może on odstąpić od usunięcia.

W w ypadku gdy arg um en ty proboszcza, zdaniem biskupa, nie są w ystarczające, może on przejść do następnej fazy postępow a­ nia adm inistracyjnego. Postępow anie to, by było ważne, m usi za­ w ierać:

1. w ezw anie proboszcza do zapoznania się z ak tam i spraw y i do podania na piśm ie argum entów obrony lub posiadanych dowodów przeciw nych;

2. Po uzupełnieniu instru kcji, w razie potrzeby, rozw ażenie na nowo spraw y w raz z dwom a proboszczami wyznaczonym i już do pomocy, albo jeżeli trzeba wyznaczonymi na nowo, gdy poprzed- dni nie mogą tego zrobić;

3. Decyzję o usunięciu proboszcza lub o pozostaw ieniu go na parafii, sporządzoną w form ie d ek retu (kan. 1745).

Po w yczerpaniu dróg pojednaw czych, z chw ilą przystąpienia proboszcza do obrony r o z p o c z y n a s i ę p r a w d z i w y s p ó r , w którym obydwie strony wchodzące w ten spór: proboszcz i bi­ skup, mogą się wypowiedzieć. Ze względów praktycznych wypo­ wiedzi te pow inny być n a p i ś m i e . Jeżeli po przedłożeniu no­ wych argum entów czy dowodów ze strony proboszcza okaże się konieczną dalsza in stru k cja spraw y ze stron y biskupa, pow in­ no to zostać dokonane rów nież na piśmie.

Kodeks nie m ówi nic o czasie jaki przysługuje proboszczowi po zapoznaniu się z aktam i spraw y na przygotow anie pisem nej

dotarło do proboszcza, term in 15. dni mioże być uzasadniony. Zob.

Código. Ed. anotada, s. 1045; Commento al Codice, dz. cyt., s. 1003.

'[11] Uismniięoiie lub przeniesienie proboszcza 37 interw encji. Czas ten może wyznaczyć biskup licząc się z p ra w ­ dziwą potrzebą w tym względzie.

Ta faza postępow ania adm inistracyjnego nie m usi się w yczer­ pyw ać w relacjach pisem nych. Zarów no proboszcz jak i biskup diecezji mogą się posłużyć opiniam i biegłych czy też dowodem ze św iadków 35.

Kodeks nie m ówi też nic o możliwości zaangażow ania adw oka­ ta kościelnego w obronie proboszcza. K onsultorzy Kom isji K o­ dyfikacyjnej rozw ażali ten problem w ypow iadając się, że nic nie stoi na przeszkodzie, by w takich w ypadkach proboszcz skorzystał pry w atn ie z pomocy adw okata 36.

Całość ta k przygotow anej spraw y m a być przedłożona w yzna­ czonym proboszczom, którzy m ają praw o w yrazić swoją opinię. Niie tw orzą oni jedn ak w raz z biskupem żadnego kolegium sędzio­ wskiego i ich opinia naw et zgodna, nie jest dla biskupa wiążąca. B i s k u p , p r z e k o n a w s z y s i ę ż e p r o b o s z c z a n a ­ l e ż y u s u n ą ć z p a r a f i i , w y d a j e n a p i ś m i e u m o ­

t y w o w a n y d e k r e t (zob. kan. 51), jeśli zaś uzna, że należy

odstąpić od usunięcia proboszcza, nakazuje złożenie ak t spraw y do archiw um , zaw iadam iając o tym proboszcza.

D ekret usunięcia, by osiągnął swój skutek, m usi być doręczony zainteresow anem u (kan. 54, § 2), a jeśli to niemożliwe, odczytany wobec zainteresow anego i notariusza lub dwóch świadków. Z re­ dagow any dokum ent o tym fakcie w inien być podpisany przez w szystkich obecnych (kan. 55). Jeżeli proboszcz w ezw any zgodnie z przepisam i p raw a po odbiór dokum entu lub w ysłuchanie jego treści nie zgłosi się bez słusznego powodu, albo odmówi podpisa nia dokum entu stw ierdzającego odczytanie dekretu, uw ażany jest praw nie za powiadom ionego (kan. 56).

P o w y d a n i u d e k r e t u u s u n i ę c i a z p a r a f i i p r o ­ b o s z c z m a o b o w i ą z e k :

1° — pow strzym ać się od w ykonyw ania zadań proboszcza; 2° — opuścić dom parafialny;

3° — przekazać własność p arafialn ą osobie, k tó rej biskup po­ w ierzył p arafię (kan. 1742, § 1).

Jeżeli usunięty proboszcz p rzyjm uje dekret, p arafia w ak uje i może być pow ierzona now em u proboszczowi. Jeżeli natom iast pro­ boszcz zaskarża d ek ret biskupa diecezji, składając rek u rs do kom ­ peten tn ej K ongregacji rzym skiej, sk u tk i dek retu usunięcia pozo­ stają dla proboszcza takie same, jednak biskup diecezji może po­ w ierzyć parafię tylko adm inistratorow i, do czasu rozstrzygnięcia re k u rsu (kan. 1747, § 3), nie może natom iast m ianow ać nowego proboszcza.

35 Tamże, s.. 1041—1042.

j38 Ks. T. Pieronefc

D ekret usunięcia proboszcza z parafii m a c h a rak ter d ekretu ad­ m inistracyjnego n a tu ry pastoralnej (nie jest to d ek ret ogólny w sensie kan. 1353), dlatego też można się od niego odwołać na

drodze r e k u r s u h i e r a r c h i c z n e g o do kom petentnej

K ongregacji rzym skiej, jeżeli zwrócenie się do biskupa o zm ianę d ek retu pozostało bez echa (kan. 1734). R ekurs ten można wnieść w term inie p iętnastu dni od zaw iadom ienia o dekrecie usunięcia (kan. 1737, § 2) zaskarżając d ek ret ta k od stro ny form alnej jak i m erytorycznej (kan. 1739).

Od d ekretu usunięcia z p arafii może się proboszcz odwołać ró w ­

nież do T ry b u n ału adm inistracyjnego w term in ie 30 dni od za­

w iadom ienia o nieuw zględnieniu rek u rsu przez K ongregację rzym ­ ską. Ten kolejny re k u rs nie może już dotyczyć słuszności decyzji, lecz tylko jej legalności (kan. 1445) 37.

P ew ne złagodzenie rygorów d ekretu usunięcia odnosi się do proboszczów chorych, którzy nie mogą być łatw o przeniesieni z

domu parafialnego gdzie indziej. W takim w ypadku biskup po­

w inien im pozostawić używ anie m ieszkania, n aw et wyłączne, na czas konieczny (kan. 1747, § 2).

Rozbieżne są opinie autorów , czy p arafia po dekrecie usunięcia, a w czasie trw a n ia re k u rsu w akuje czy nie. Jed n i opow iadają się

za w akansem , pow ołując się na pew ną analogię z dekretem

przeniesienia proboszcza po którym ustaw odaw ca w yraźnie mówi o w akansie parafii (kan. 1751, § 2 ) 38, in n i sądzą że m ożna mówić w tym w ypadku tylko o w akansie de facto, ale nie o w akansie de iure 39. Spór nie jest łatw y do rozstrzygnięcia jeśli bierze się pod uw agę treść kanonów 184, § 1, 151 i 154, ale m a znaczenie czysto teoretyczne.

II. Przeniesienie proboszcza

Obowiązujące ustaw odaw stw o kościelne przew iduje dw a rodzaje przeniesienia z jednego urzędu kościelnego na drugi, a zatem także przeniesienia proboszcza. Przeniesienie to może mieć cha­ ra k te r k a rn y i przew idziane jest w śród k a r ekspiacyjnych w kan. 1336, § 1, n. 4, oraz c h a ra k te r adm inistracyjny, przew idziany w raz z tow arzyszącą m u procedurą w kan. 1748 i nast.

P rzeniesienie adm inistracyjne, które nas in teresu je w arto prze­ analizow ać w św ietle przepisów K odeksu z 1917 r. ponieważ po­ czynione zm iany dobrze ilu stru ją m yśl ustaw odaw cy zaw artą w now ych przepisach.

P rocedura adm in istracy jn a zaw arta w obow iązującym ustaw o­ daw stw ie różni się od poprzedniej w k ilk u w ażnych szczegółach:

s7 Com m ento al Codice, dz. cyt.., s. 1005.

88 A. R a n a u d i , dz. cyt., s. 546; J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1042. 59 Com m ento al Codice, dz. cyt., s, 1005; J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1044—,1045.

[13] Usunięcie lub przeniesienie proboszcza 39 1° — Kodeks z 1917 r. przew idyw ał procedurę przeniesienia pro ­ boszcza z jednej p arafii na inną parafię, podczas gdy Kodeks z 1983 r. obejm uje tą sam ą procedurę przeniesienia z p arafii na jakikolw iek u rząd kościelny 40.

2° — Kodeks z 1917 r. w ym agał zgody Stolicy Apostolskiej na przeniesienie proboszcza nieusuw alnego, k tó ry nie chciał zmienić p arafii (zob. kan. 2163, § 1), zaś proboszcza usuw alnego nie można było przenieść na parafię o w iele gorszą (zob. kan. 2163, § 2).

Obecnie biskup dokonujący przeniesienia nie podlega tym ogra­

niczeniom, jego swoboda działania w tym względzie, postulow a­ na przez Sobór W atykański II jest w iększa 41.

P r z y c z y n y z powodu których biskup diecezji może się de­

cydować na przeniesienie proboszcza nie m ają i nie m o g ą m i e ć

c h a r a k t e r u n e g a t y w n e g o , nie zaw ierają one ani neg a­

tyw nej oceny proboszcza czy jego p r a c y i2, nie mogą też odzw ier­ ciedlać znanego powiedzenia prom oveatur u t am oveatur 43. P rz y ­ czyny te m ają n a względzie dobro publiczne K o ścio ła44 dlatego też u jęte są w Kodeksie bardzo szeroko 43 i z n a tu ry swej w inny być p a s to ra ln e 46. Kodeks w skazuje na: dobro dusz, potrzebę lub pożytek Kościoła, proboszcz zaś pow inien się zgodzić na przenie­ sienie k ierow any miłością Boga i dusz. P rzeniesienie dotyczy tylko ty ch proboszczów którzy owocnie (u tiliter) pracow ali w p arafii (kan. 1748).

Logiczne i słuszne w ydaje się zwrócenie uw agi n a to, że biskup może uzasadniać przeniesienie tym , że posługa proboszcza dobrze spełniającego swe funkcje jest bardziej potrzebna gdzie indziej 47, zwłaszcza jeżeli dary osobiste proboszcza p redesty nu ją go n iejak o do objęcia now ych obowiązków, a innych kandydatów brak. Uza­ sadnieniem tym może być rów nież przeniesienie proboszcza na parafię w ażniejszą i tru d n ie js z ą 48, co powinno być trak to w ane przez proboszcza jako zaszczytne w yróżnienie.

W e z w a n i e d o p r z e n i e s i e n i a , skierow ane przez bi­

skupa diecezji do proboszcza m usi być form alne, tzn. dokonane

40 Konsultorzy n ie zgodzili się z twierdzeniem , że każde przeniesienie proboszcza im plikuje form alne usunięcie go z parafii. Przeniesienie bowiem nie zakłada, że posługa proboszcza w parafii, którą opuszcza, była szkodliwa albo nieskuteczna. Zob. Communicationes 1979, nr 2, s. 204.

41 A. R a n a u d i , dz. cyt., s. 546; J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1043. 42 P. M o n e t a , dz. cyt., s. 403; Commento al Codice, dz. cyt., s. 1006.

43 J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1043. 44 P. M o n e t a , dz. cyt., s. 403.

45 Código.. bilingue, s. 845.

40 Commento al Codice, dz. cyt., s. 1006.

47 J. P a r i z e k , dz. cyt., s. 1042.

40 Ks. T. Pieronek _{14] na p iśm ie 49, albo jeżeli jest ustn e to trzeba to zrobić wobec no­ tariu sza (kanclerza), albo wobec dwóch świadków, a spisany z tej okazji dokum ent załączyć do a k t s p ra w y 50. W ezwanie m usi też podaw ać słuszne ra cje (zob. kan. 190, § 3), skłaniające biskupa

do skierow ania takiego w ezw ania 51.

Aczkolwiek autorow ie w yraźnie m ów ią o potrzebie w skazania tak iej racji, to w przeciw ieństw ie do procedury obow iązującej przy usuw aniu proboszcza, tu ta j, przy przenoszeniu racja tak a m usi być podana, ale biskup diecezji nie m usi tej racji dowo­ dzić żadnym i argum entam i. Nie staw ia on przecież zarzutów pro­ boszczowi, bo procedura przeniesienia suponuje że p arafia była obsłużona dobrze, a ra cje za przeniesieniem dotyczą raczej uży­ teczności czy potrzeby obecności proboszcza w parafii ad, q u a m 52. Form alność tego ak tu w ym agana jest do przeprow adzenia ew en tu ­ aln ej procedury adm in istracyjnej w w ypadku gdyby proboszcz nie zechciał dostosować się do w ezw ania b is k u p a 53.

J e ż e l i p r o b o s z c z p r z y j m u j e w e z w a n i e i z g a ­

d z a s i ę o b j ą ć i n n ą p a r a f i ę lub urząd kościelny,

biskup ogłasza w akans parafii, proboszczowi zaś daje nom inację na now ą parafię lub urząd.

J e ż e l i p r o b o s z c z s p r z e c i w i a s i ę p r z e n i e s i e ­

n i u i przytacza argum enty, k tóre przekonują biskupa diecezji,

to oczywiście biskup może się wycofać i nie sądzę by w tym w y­ p adk u zawsze był potrzebny um otyw ow any d ek ret biskupa o w y­ cofaniu w ezw ania do przeniesienia się, nakazujący przekazanie a k t do archiw um K urii, czego żądają niektórzy z a u to ró w 54. Mo­ że się bow iem zdarzyć, że proboszcz nie zareaguje na pisem ne wezw anie do przeniesienia żadnym pism em we w łasnej obronie, a jedynie ustnie przekona biskupa o swoich racjach. Czy w takim w ypadku nie w ystarczy n a kopii w ezw ania prosta no tatk a o jego wycofaniu? Do czego m iałby służyć d ek ret biskupa, skoro spraw a nie osiągnęła stadium spornego?

49 Mówi io tym kan. 1748, zgodnie z decyzją konsultorów. Zob. Com­ municantes 1979, nr 2, s. 295.

50 Na taką możliwość wskazuje: Código.. bilingue, s. 845. 61 Zob. Código. Ed. anotada, s. 1046.

52 W ydaje się, że Commento al Codice, dz. cyt., s. 1007 m yli trochę porządek rzeczy. Konsultorzy uzïnali, że do dekretu zawierającego w e ­ zw anie do przeniesienia się na inną parafię lub urząd nie jest potrze­ bna m otyw acja w tym stadium procesu, a nie w ogóle, w dekrecie prze­ niesienia, co sugeruje autor kom entarza na s. 1007. W Communicatio­ n s 1979, nr 2, s. 295 czytamy: „Suggestum est ut Episcopus translatio-nem proponat, rationibus tam en ad valide a g e n d u m iodicatts. Consul- tores vero consent ir. hoc stadio procedurae m elius esse si non fiat obligatio Ępiseopo indicandi rationes”.

58 Commento al Codice, dz. cyt., s. 1006.

{15] Usunięcie lub przeniesienie proboszcza 41 Jeżeli proboszcz sprzeciw ia się przeniesieniu i przytacza na pi­ śmie argum enty (kan. 1749), które biskup diecezji odrzuca, r o z ­

p o c z y n a s i ę s p r a w a s p o r n a dla której Kodeks prze­

w iduje:

1° w ysłuchanie przez biskupa opinii dwóch proboszczów z gro­ na pow ołanego na stałe przez R adę kapłańską;

2° ponow ienie ojcowskiego, ale form alnego w ezw ania probosz­ cza do przeniesienia się;

3° w razie ponownego sprzeciw u proboszcza, w ydanie przez b i­ skupa decyzji d ek retu przeniesienia (kan. 1750, 1751, § 1).

Postępow anie adm in istracyjne przy przenoszeniu proboszczów jest tak ie sam o jak przy ich usuw aniu. A utorow ie w skazują jed ­ n ą tylko w ażną różnicę, a m ianowicie, że przyczyna przeniesienia, k tó ra m usi być podana w dekrecie w zyw ającym do przeniesienia, nie m usi być p oparta dowodami.

Istnieje jednak i druga różnica. Otóż b i s k u p d i e c e z j i

d e c y d u j e s a m o t y m , c z y z a c h o d z i p o w ó d p r z e ­

n i e s i e n i a , czy też nie. P rzy usu w aniu proboszcza, zanim b i­

skup zw róci się do proboszcza z zachętą do rezygnacji m usi prze­ dyskutow ać spraw ę z dwoma proboszczami których do spraw y w y ­ znaczy; przy przenoszeniu nie posiada takiego obowiązku. Ponadto przy usuw aniu, zdania dwóch proboszczów w ysłuchuje biskup die­ cezji dw ukrotnie: przed zw róceniem się do proboscza z form alną zachętą by zrezygnow ał i pow tórnie, kiedy proboszcz nie chcąc do stosować się do tej zachęty, broni się. P rzy przenoszeniu probosz­ czów w ym agana jest tylko jedna konsultacja biskupa z dwoma proboszczami, a m ianow icie w momencie, kiedy proboszcz form al­ nie w ezw any do przeniesienia się, usiłuje się bronić, biskup zaś tej obrony nie przyjm uje i postanaw ia go mimo wszystko przenieść. Tak jak przy usuw aniu proboszcza, tak i przy przenoszeniu, bi­ skup diecezji nie jest zw iązany opinią proboszczów biorących udział w postępow aniu.

P onow ne ojcowskie, ale form alne w ew anie proboszcza do prze­ niesienia się powinno określać term in w jakim może się on w tej spraw ie wypowiedzieć. Term in ten nie jest wyznaczony przez praw o lecz zależy od woli biskupa d iece zji55.

D e k r e t p r z e n i e s i e n i a proboszcza należy traktow ać jako ak t ad m inistracy jn y klasyfikow any jako szczegółowy, czy k o n k re t­ n y ak t a d m in istra c y jn y 56 pow inien zaw ierać postanow ienie, że:

65 J. P a r i i z e k , dz. cyt., s. 1044.

56 W ydaje się, że J. K r u k o w s k i , A dm in istracja w Kościele. Za­

ry s kościelnego praw a adm in istracyjnego, Lublin 1985, s. 108—109 ma

rację, tłum acząc łacińskie „praeceptum singulare” jako nakaz „szcze­ gółow y”. Polskie oficjalne tłum aczenie Kodeksu posługuje się terminem „poszczególny”.

42 Ks. T. Pieronek. [16] 1° — po upływ ie ustalonego przez biskupa diecezji czasu p arafia będzie wakować;

2° — przeniesiony proboszcz ma objąć w posiadanie inną p arafię lub urząd kościelny 57.

W akans parafii a qua może nastąpić po w ydaniu takiego de­

k re tu w dw ojaki sposób:

1° — z upływ em w skazanego w dekrecie czasu, kiedy proboszcz nie zam ierza dostosować się do niego;

2° — z chw ilą objęcia w posiadanie urzędu otrzym anego przez przeniesionego proboszcza (zob. kan. 191, § 2).

W obydw u w ypadkach biskup diecezji pow inien ogłosić dekretem , że p arafia wafcuje (kan. 1751, § 2), co jest potrzebne do osiągnię­ cia skutków kan. 154 58.

S k u t k i p r z e n i e s i e n i a są takie same jak w w ypadku

usunięcia proboszcza z parafii. Pow inien on:

1° — pow strzym ać się od spełniania funkcji parafialnych; 2° — pozostawić wolnym dom parafialny;

3° — oddać rzeczy będące własnością parafii.

Proboszcz chory cieszy się w tym w ypadku pew nym i ulgam i 59.

M o ż l i w o ś ć r e k u r s u jest przy przenoszeniu proboszcza

tak a sam a jak przy jego usuw aniu, takie sam e są też sk utk i re ­ kursu. P arafia, opuszczona przez proboszcza przenoszonego, k tó ry złożył re k u rs hierarchiczny nie może być obsadzona na stałe, ale biskup diecezji powinien ją powierzyć n a pew ien czas, tzn. do chw ili rozstrzygnięcia re k u rsu adm inistratorow i p a r a f ii60.

Szczególnym w ypadkiem , k tó ry w Polsce, jak dotąd, nie może mieć zastosowania, jest przesunięcie lub przeniesienie proboszcza z p arafii powierzonej m u na pew ien czas. Taką możliwość przew i­ duje kan. 522.

N ajpierw należy zauważyć, że jeżeli naw et K onferencja Bi­ skupów zdecyduje zgodnie z kan. 522 że p arafia może być powie­ rzona na pew ien czas, to nie dotyczy to parafii pow ierzanych członkom instytutów zakonnych i stow arzyszeń życia apostolskie­ go si.

Proboszcz, któ ry otrzym ał nom inację na parafię na czas ogra­ niczony, zgodnie z decyzją K onferencji B iskupiej lub biskupa die­ cezji 82 może być z niej usunięty lub z niej przeniesiony, ale tylko

57 Com m ento al Codice, dz. cyt., s. 1007..

58 Tamże; Código. Ed. anotada, s. 1047.

59 Zob. kan. 1752, odsyłający do kan. 1747, § 1—2.

60 Chyba przez pomyłkę w Com m ento al Codice, dz. cyt., s. 1008 mówi się o w ikariuszu parafii. Że chodzi tu o administratora parafii zob. Com m unicationes 1979, nr 2. s. 294: „In § 2 diei debet ’per admi­ nistratorem paroecliailem’, loco ’pear vicariuim substiitutum’, ratione uni- form itatis tecm inorum ”.

61 Código.. bilingile, s. 282.

Usunięcie lub przeniesienie proboszcza 43 zgodnie z ogólnym i przepisam i praw a, zwłaszcza z procedurą a d m in istra cy jn ą.

Zakończenie

O statni przepis Kodeksu, dotyczący przeniesienia proboszcza jest równocześnie ostatnim kanonem całego K odeksu i w ydaje się, że w łaśnie z tej przyczyny zaw iera stw ierdzenie, które odnosząc się do zasad przenoszenia proboszczów, odnosi się również do całego Kodeksu. S tw ierdza on, że „w spraw ach przenoszenia należy sto­ sować przepisy kan. 1747 — czyli procedurę odnoszącą się do usuw ania proboszczów — z zachow aniem kanonicznej słuszności (s e r v a t a a e q u ita te ca n o n ica), m ając przed oczyma zbaw ienie dusz (s a l u s a n im a r u m), które zawsze winno być w Kościele najw yż­ szym praw em ” (kan. 1752).

La rimozione am m inistrativa e il transferiraento del parroco Dal decreto del papa Pio X M axim a cura (1910 a.) viene dmpiegata nella Chiesa la procedura ammdinistrativa per la rimozione e per il transferimenito del parroco dalia parrocchia, per le cause previste dalia legige. Tale procedura, co,n piiccole modifdche, e staifca codifdcała nel Codfce del 1917. U lteriori cambdamenti in m ateria sono stati imfcrodottd nel Codiice del 1983 sotto l’influsso del Vaticaino II. Tali caimbiamenti prendono An considerazione, accainto al principio che si rifetnisce alla duratta del servdzio pastorale del parroco, che e il bene delle anime, anohe la difesa della posrzione e dei dicnitti del parroco e ció prima che il decreto di rimoizione o trainsferimento dalia parrochia venga emesso. N ell’artiicolo vertgiomo ainalizzate le normę del Codice del 1983 riguardanti la procedura di i&maz&ane e di trainsferimento del parroco dalia parrocchia, ed anche d modi di difesa cihe gli spettairo, sda prima che depo remisisione del decreto del vescowo in materia.

proboszczom na p ew ien czas (Zob. II Regno, Docum entazione 1984, nr 3, s. 82), Konferencja ta nie wyraziła jednak zgody na to, by ten czas był ogranicaoiny do lat dziesięciu. Zob. Com m ento al Codice, dz. cyt., s. 314. W tym sam ym komentarzu na str. 142 D. M a g a v e r o przyj­ m uje, że w e W łoszech nominacja proboszcza na p ew ien czas, oznacza nominację na 10 lat.