Marian Fąka
Starania o utworzenie akademickiej
uczelni teologicznej w Poznaniu (c.d.
- po drugiej wojnnie światowej)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/3-4, 133-147
1981
P ra w o K an on iczn e 25/1981/n r 3—^4 KS. M A R IA N F Ą K A
ST A R A N IA
O U TW O RZENIE A K A D E M IC K IE J U C ZELN I TEO LO G ICZN EJ W P O Z N A N IU
(c.d. — po d r u g i e j w o j n i e ś w i a t o w e j )
M y śl u tw o rzen ia fa k u ltetu ' teo lo g iczn eg o n a u n iw e r sy te c ie p o zn a ń sk im od żyła r ó w n ie ż 'p o d ru giej w ojn ie* św ia to w e j. Z p u n k tu w id z e n ia K ościoła k a to lick ieg o p r z e m a w ia ły za ty m m . in. w z g lę d y p re stiż o w e d u ch o w ień stw a , gd yż w o k resie m ię d zy w o jen n y m u r z ę d o w e r o czn ik i sta ty sty c z n e i p od ob n e w y d a w n ic tw a za licza ły sem in a ria d u ch o w n e do rzędu szk ół śred n ich za w o d o w y ch , co p o w od ow ało, że w o p in ii w ła d z i sfer n a u k o w y ch , a ta k ż e części sp o łeczeń stw a p o lsk ie g o p rzy p isy w a n o o g ó ło w i k leru je d y n ie w y k sz ta łc e n ie śred n ie. M iało to n ie k ie d y sw e od b icie w p o zy cji k się ż y p r e fe k tó w w szk o ła ch śred n ich , o ile n ie m ie li stop n i n a u k o w y ch u n iw ersy teck ich .
Z p oczątk iem 1947 T oku R ada W ydziału T eo lo g ii K a to lic k ie j U n i w e r sy te tu W arszaw sk iego zw ró ciła się do M in isterstw a O św ia ty z w n io sk iem o u tw o r z e n ie w y d z ia łó w te o lo g ic z n y c h na ziem ia ch zach od n ich , m ia n o w ic ie w e W rocław iu i w P o zn a n iu , e w e n tu a ln ie w T oruniu. Do w n io sk u teg o n ie p rzy łą cz y ł się jed n a k sen at u n iw e r sy te c k i ta k U n i w e r sy te tu W arszaw sk iego jak i J a g ie llo ń sk ie g o , co b yło k o n ie c z n e dla ro zp atrzen ia sp ra w y przez m in isterstw o . W sk u tek tegp oraz z różn ych p rzy czy n n a tu ry ogóln ej w n io se k u p a d ł *.
S ta ra n ia w ła d z d ie c e z ja ln y c h sk ie r o w a ły się odtąd na u z y sk a n ie praw w y ż sz e j u c z e ln i teo lo g ic z n e j dla A rcy b isk u p ieg o S em in a riu m D u c h o w n eg o w P ozn an iu w z a k resie czy sto k o ścieln y m . S em in a riu m to m im o p o n ie sio n y c h w o k resie o k u p a c ji n iem ieck iej strat w g ro n ie p r o feso r sk im i w sta n ie m a ją tk o w y m , sta n ęło ry ch ło na p oziom ie o d p o w ia d a ją cy m w y ższy m u czeln io m . Ś w ia d c z y o ty m liczn e grono p ro feso ró w , p o sia d a ją cy ch w y m a g a n e przez p raw o k a n o n iczn e k w a lifik a c je oraz p o w a żn y dorobek n a u k o w y .
W sposób zd ecy d o w a n y sp ra w ę fa k u lte tu teo lo g iczn eg o p od jął a r c y b isk u p p ozn ań sk i k s. dr A n to n i B aran iak , k tó ry w p iśm ie z dnia
15 w rześn ia 1963 roku sk ie r o w a n y m na ręce k a rd y n a ła J ó zefa P izza r- do — p refek ta K o n g reg a cji S em in a rió w i U n iw e r sy te tó w w n o sił o p rzy zn a n ie p rzez S to lic ę A p o sto lsk ą A rcy b isk u p iem u S em in a riu m D u c h o w n em u w P ozn an iu p raw a n a d a w a n ia sto p n i ak a d em ick ich b a k a - la u rea tu i licen cja tu . W u za sa d n ien iu sw ej p rośb y arcy b isk u p p ozn ań sk i p o w o ły w a ł się na n a stęp u ją ce ra cje h istoryczn e:
1 A k t a A r c y b i s k u p a P o z n a ń s k i e g o , A k a d em ick ie S tu d iu m T eo lo g ic z n e w P ozn an iu , X/13, G en era lia , 1947— 1969, nłb.
1) U tw o rzen ie w P ozn an iu w 1518 roku przez- b isk u p a p ozn ań sk iego J an a L u b rań sk iego k o leg iu m o ch arak terze a k a d em ick im p o św ięca n eg o stu d io m h u m a n isty czn y m , filo zo ficzn y m , teo lo g ic z n y m i p raw n iczym , k tó r e to k o leg iu m od sw e g o z a ło ży c iela p rzy jęło n a zw ę „A k ad em ii L u b ra ń sk ieg o ”. Z ałożon e po d ek recie Soboru T ry d en ck ieg o sem in ariu m p ozn a ń sk ie śc iśle złączon e b yło z A k ad em ią L u b rań sk iego, a w m y śl in te n c ji z a ło ż y c ie la b isk u p a K on arsk iego w y ra żo n ej na sy n o d zie d ie cezja ln y m — A k a d em ia słu ży ć m iała sem in ariu m . A rcy b isk u p B ara n iak p isze d alej o lo sa ch te g o ż sem in ariu m , zw ła szcza pod zaborem p ru sk im , p o d k reśla ją c b ezo w o cn e na sk u tek oporu w ła d z p ru sk ich sta ra n ia a rcy b isk u p ó w D u n in a i P rzy łu sk ieg o w la ta c h 1841—1857 o p rzek szta łcen ie sem in a riu m w a k ad em ię p a p iesk ą z w y d zia ła m i filo zo ficzn y m i te o lo g ic z n y m z p ra w em n a d a w a n ia sto p n i n a u k o w y ch . M im o w szy stk o sem in a riu m po-znańskie z e w zg lęd u na w y so k i poziom n a u k o w y u w a ża n e b yło p rzez w ła d z e p r u sk ie za u c z e ln ię rów n ą ze szk o ła m i a k a d em ick im i. W zw ią zk u z w y b u d o w a n ie m w la ta ch 1893— — 1896 n o w eg o gm ach u sem in a ry jn eg o , u czeln ia d la u czczen ia p a p ieża L eon a X III p rzyb rała n a zw ę C o l e g i u m L e o n in u m .
2) Z e z w o le n ie K o n g reg a cji S em in a rió w i U n iw e r sy te tó w z dnia 4 sierp n ia 1921 roku (nr 147/19) na za ło że n ie fa k u lte tu teo lo g iczn eg o , łą czn ie z p ra w em n a d a w a n ia stop n i ak a d em ick ich słu ch aczom c z te r o letn ieg o kursu zw y cza jn eg o teo lo g ii, pod w a ru n k iem u k oń czen ia przez nich uprzed n io p rzy n a jm n iej d w u letn ieg o ku rsu filo z o fii sch o la - sty czn ej na ty m że fa k u lte c ie , sto so w n ie do p rzep jsó w K o d ek su P ra w a K an on iczn ego i e n c y k lik i Pascen di. K on gregacja za m ierza ła w y dać dek ret ere k c y jn y fa k u lte tu „pro ex p e r im e n to ” na trzy la ta , pod w a ru n k iem p rzed łożen ia jej do za tw ierd zen ia sta tu tu fa k u lte tu i pro gram u stu d iów . F o rm a ln y dek ret e rek cy jn y fa k u lte tu n ie z o sta ł przez K o n g reg a cję w y d a n y na sk u tek n ie sp ełn ien ia o k reślo n y ch w a ru n k ó w , co sp o w o d o w a n e zo sta ło ó w c z e sn y m i p o w o jen n y m i tru d n o ścia m i.
3) Z arząd zen iem k a rd y n a ła H lon d a, arcyb isk u p a g n ieźn ień sk ieg o i p ozn ań sk iego, z roku 1933, "studia filo z o fic z n e i teo lo g iczn e w sem i n ariu m p ozn ań sk im p rzed łu żan e z o sta ły do la t sześciu , w sk u te k czego sp e łn ia n y zo sta ł is to tn y w a ru n ek w y m a g a n y przez K on gregację. R ó w n ocześn ie k a rd y n a ł H lon d zw ró cił się do S to lic y A p o sto lsk iej z prośbą o d e fin ity w n e p rzek szta łcen ie sem in a riu m p o zn a ń sk ieg o w ak ad em ię teo lo g iczn ą , zw an ą A k a d em ią L u b rań sk iego, w y p o sa ża n ą w p raw o n a d a w a n ia sto p n i a k a d em ick ich . Za w n io sk ie m p r z e m a w ia ły ta k że w y n ik i w iz y ta c ji a p o sto lsk iej z roku 1937. B lisk ie ro zstrzy g n ięcie u d arem n iła d ruga w ajn a św ia to w a , która sp o w o d o w a ła m . in. z a g in ię c ie n iem a l c a łej d o k u m en ta cji w te j sp raw ie. W o k resie p o w o jen n y m sem in a rium p ozn ań sk ie szybko d źw ig n ęło się z w ie lk ic h p o n iesio n y ch strat w gro n ie n a u cza ją cy m i ru in m a teria ln y ch , o sią g a ją c poziom rów ny w y ż sz y m u czeln iom . Z arów no liczb a w y k w a lifik o w a n y c h profesorów , ja k też ich o p u b lik o w a n y dorobek n a u k o w y w y ra źn ie to potw ierd za.
Uczelnia teologiczna w Poznaniu 135 b oru a u stria ck ieg o i r o sy jsk ie g o o trzy m a ły sw o je fa k u lte ty teo lo g ic z n e ■w K ra k o w ie, L w o w ie, W a rsza w ie i W iln ie. N a to m ia st z ie m ie b y łeg o zab oru p ru sk iego, m ia n o w ic ie W ielk op olsk a, P o m orze i Ś lą s k n ie o- tr z y m a ły żadnego fa k u lte tu teo lo g iczn eg o , choć b yło rzeczą p o w sz e c h
n ie w ia d o m ą , że poziom sz k o ln ic tw a w ty m zaborze b y ł w y ż sz y n iż "w zab orze ro sy jsk im i a u striack im .
5) D u c h o w ie ń stw o a rch id iecezji p o zn a ń sk iej za c h o w u je w ż y w e j p a m ię c i i sercu sła w n ą on giś A k a d em ię L u b rań sk iego. S tąd sem in a riu m p o z n a ń sk ie w w y p a d k u z a szczy cen ia go n o w y m i p r zy w ileja m i S to lic y
A p o sto lsk iej m ogłob y za ch o w a ć tę h istoryczn ą n azw ę.
D o w n io sk u dołączono sp ra w o zd a n ie o sta n ie sem in a riu m za ok res 1937— 19622.
K on gregacja S e m in a r ió w i U n iw e r sy te tó w w sp om n ian ą w y ż e j p rośb ę a r c y b is k u p a B aran iak a jed n a k od d aliła, w y ja śn ia ją c, ż e p rzed e w s z y s t k i m n a leża ło b y dążyć do a g reg a cji sem in ariu m p ozn ań sk iego do K a to lic k ie g o U n iw e r sy te tu L u b elsk ieg o , po czym dopiero m ożn a b y n a j z d o ln ie jsz y m alu m n om po u k o ń czen iu czw artego roku te o lo g ii, d od at
k o w e j pracy k l a u z u r o w e j i d o d a tk o w y m eg za m in ie k o m is y jn y m n a d a ć łm k a ła u r e a t, przy zrea lizo w a n iu szeregu in n y ch jeszcze w a r u n k ó w ,
■ w y p ły w a ją c y c h z a g T e g a c ji sem in a riu m do k a to lick ieg o u n iw e r sy te tu . R o zw ią za n ie zap rop on ow an e p rzez K on gregację o k reślo n e z o sta ło
p r z e z k ie r o w n ic tw o sem in a riu m p o zn a ń sk ieg o jako n ie m o ż liw e do p r z y
jęcia n a jp ie r w z p rzyczyn n a tu ry zasad n iczej w y su w a n y c h przez P r y m a s a P o lsk i — k a rd y n a ła S te fa n a W yszyń sk iego, k tóry p r z e c iw sta w ia ł s i ę próbom ta k ich a gregacji. P oza ty m — jak stw ierd za n o — do A r c y b is k u p ie g o S em in a riu m D u ch o w n eg o w P ozn an iu p rzy jm u je s ię je d y n ie ty c h k a n d y d a tó w , k tórzy po u k oń czen iu szk oły śred n iej z ło ż y li « g z a m in d ojrzałości czy li m atu rę, która u p o w a żn ia a b so lw e n tó w do s t u d ió w na k a żd y m u n iw e r sy te c ie lu b w in n ej szk o le w y ż sz e j. Stąd t y ł o b y d ziw n e, gd y b y n a jle p si a b so lw e n c i sem in a riu m p o zn a ń sk ieg o ipo u k o ń czen iu szk oły śred n iej, d w u le tn ie g o stu d iu m filo z o fii i cztero le t n ie g o stu d iu m te o lo g ii m ie li m ożność o sią g n ięcia je d y n ie w stęp n eg o sto p n ia bak ałarza n auk te o lo g ic z n y c h i to po n ap isan iu d o d a tk o w ej je s z c z e pracy k la u zu ro w ej oraz zło żen iu ponadto d o d atk ow ego eg z a m in u w ob ec k o m isji sk ła d a ją c e j się z p rofesorów a g reg u ją ceg o u n i w e r s y te tu i p ro feso ró w p o zn a ń sk ieg o sem in ariu m . W ty m w yp ad k u łm k a ła u r e a t po ty lu la ta c h w y s iłk ó w n ie d a w a łb y stu d en to m n a leżn ej s a ty s fa k c ji, a p raw o jego n a d a w a n ia n ie b y ło b y zb yt w ie lk im o sią g n ię c ie m dla sem in ariu m 3.
A rcy b isk u p B aran iak w z n o w ił sw o ją prośbę o u d z ie le n ie sem in a riu m p ozn a ń sk iem u p raw a n a d a w a n ia sto p n i a k a d em ick ich , k ieru ją c ją ty m
2 T am że, K. 730/63.
a Por. p ism o rek tora sem in a riu m ks. dra P a w e lc z a k a do a r cy b isk u p a p o zn a ń sk ieg o z dnia 16. 12. 19<j3 i 28. 4. 1964. A k ta A rcy b isk u p a P o z n a ń sk ie g o , dz. c.
razem p rzez p o śred n ictw o K on gregacji do rąk O jca św ię te g o P a w ła V I, p rzy p iśm ie d a to w a n y m dnia 12 listop ad a 1967 roku *. W niosek sw ó j p o n o w n ie u za sa d n ił h isto r y c z n y m i sta ra n ia m i b isk u p ó w poznańskich- oraz a rcy b isk u p ó w g n ieźn ień sk ich i pozn ań sk ich , jak rów n ież obecną sy tu a c ją sem in ariu m poznańskiego', u p o w a żn ia ją cą d o k o n ty n u o w a n ia zab iegów , p rzed ło ży ł sw o je d o ty ch cza so w e staran ia i n ie m o ż liw o ść p rzy jęcia foTmy za p ro p o n o w a n ej przez K on gregację, a w końcu d o d a ł jeszcze n o w e ra cje p r zem a w ia ją ce za u w z g lę d n ie n ie m prośby.
R acje te b y ły n astęp u jące:
1) S em in a riu m p o sta w io n e jest na w y so k im p o zio m ie n a u k o w y m . Ś w ia d czy o ty m n ie ty lk o grono p ro feso rsk ie o p e łn y c h k w a lifik a c ja c h n a u k o w y ch , a le ró w n ież fa k t, że p row ad zi się w n im sem in aria n a u k o w e, w y k ła d y sp e c ja listy c z n e o raz le k to r a ty ję z y k ó w sta ro ży tn y ch i n ow ożytn ych .
2) S em in a riu m u siln ie stara się o p o d n o szen ie sw e g o poziom u. P o w ię k sz a sw e grono p ro feso rsk ie i czuw a, b y n o w e z a stęp y m ło d y ch k a p ła n ó w z d o b y w a ły sto p n ie a k a d em ick ie na P a p iesk im U n iw e r s y te c ie G regoriań sk im i P a p ie sk im U n iw e r sy te c ie L a tera n eń sk im w R z y m ie , w In sty tu c ie K a to lick im w P aryżu , K a to lick im U n iw e r sy te c ie L u b e l
sk im i A k a d em ii T eo lo g ii K a to lick iej w W arszaw ie. •
3) S em in a riu m p ozn ań sk ie w y ch o w a ło w ie lu w y b itn y c h b isk u p ó w , n a u k o w có w i sp o łeczn ik ó w .
4) P ozn ań sta n o w i dziś k a to lic k i ośrod ek w y d a w n ic z y (A lb ertin u m , P a llo ttin u m ), z k tó ry m w w y b itn y m stop n iu w sp ó łp ra cu ją p ro feso ro w ie sem in ariu m pozn ań sk iego.
5) P r o feso ro w ie sem in a riu m o p u b lik o w a li w ie le d zieł n a u k o w y c h i p o p u la ry za cy jn y ch .
6) W dniu 26 p aźd ziern ik a 1964 roku sem in a riu m p ozn ań sk ie ob ch od ziło c z te r e c h s e tle c ie sw eg o założenia, w zw ią zk u z czym O jc ie c św ię ty P a w e ł VI p rzesła ł te le g r a fic z n ie sw o je w sk a za n ia .
7) W roku 1968 p rzypada 450 rocznica za ło żen ia A k a d em ii L u b ra ń - skiego.
8) W ty m sam ym roku 1968 a rch id iecezja p ozn ań sk a — p ie r w sz a d iecez ja w P o lsc e ^— obchodzić b ęd zie T y sią c le c ie siwego z a ło że n ia . B y ło b y w ie lk ą radością ca łej a rch id iecezji, g d y b y z o k a z ji ta k w ie l k iego ju b ileu szu sem in a riu m p ozn ań sk ie p o d n iesio n e zo sta ło do ra n g i stu d iu m a k ad em ick iego.
9) Pfaznań, jako jed n o z n a jw ię k s z y c h m ia st P o lsk i, jest w ybitnym - o śro d k iem n au k i. P o sia d a u n iw e r sy te t i o siem in n y ch w y ższy ch u c z e l ni p a ń stw o w y ch . W szy stk ie te u c zeln ie n ad ają sw oim a b so lw en to m po- p ięciu la ta ch stu d ió w ty tu ły n a u k o w e. T y m cza sem a lu m n i sem in ariu m d ilch o w n eg o , k tórzy rozp oczyn ają studia z ty m sa m y m p rzy g o to w a n ie m , co ich k o led zy św ie c c y , po dłu ższym , bo sz e śc io le tn im o k r e s ie
I
[5] Uczelnia teologiczna w Poznaniu 137 n a u k i n ie otrzym u ją sto p n i a k a d em ick ich . N a d a n ie sem in a riu m d u ch o w n em u w P ozn an iu p ra w a k a d em ick ich zró w n a ło b y pod w z g lę d e m n a u k o w y m sem in ariu m z u c z e ln ia m i p a ń stw o w y m i n a Z iem i W ie lk o p o ls k ie j, k a p ła n ó w z a b so lw e n ta m i w y ż sz y c h szk ół p a ń stw o w y ch , a p o za ty m sp o tęg o w a ło b y ic h a u to r y te t w oczach coraz w ię k s z e j ilo ś c i lu d zi z w y ższy m w y k sz ta łc e n ie m i u m ło d zieży szkół śred n ich , p o b iera ją cej u k a p ła n ó w n a u k ę relig ii.
10) N a tery to riu m a r c h id ie c e z ji k ilk a zgrom ad zeń zak on n ych p o sia d a s w e dom y stu d ió w . J e ś li se m in a r iu m p ozn a ń sk ie u zy sk a p raw o n a d a w a n ia stop n i a k a d em ick ich , n ie w ą tp liw ie p rzeło ż en i za k o n n i k ie r o w a ć będą do teg o ż sem in a riu m n a jw y b itn ie jsz y c h sw o ich a lu m n ó w , by tu zdobyć on i m o g li sto p n ie n a u k o w e.
11) W ok resie m ię d zy w o jen n y m n iek tó rzy w y k ła d o w c y p o zn a ń sk ie go sem in a riu m b y li ró w n o c z e śn ie p ro feso ra m i U n iw e r sy te tu P o zn a ń sk ieg o i p rzy n o sili m u sła w ę za gran icą, a w kraju k jlk u z n ich zo sta ło w y ró żn io n y ch n a jw y ższy m ty tu łe m n au k o w y m czło n k ó w P o lsk ie j A k a d e m ii U m iejętn o ści.
W zak oń czen iu a rcyb isk u p B aran iak z a p e w n ił Ojca św ię te g o , ż e z s s w e j stron y c z u w a ł b ęd zie n ad ty m , by w m y śl k o n sty tu c ji D e u s
s c i e n ti a r u m D o m in u s sto p n ie a k a d em ick ie n a d a w a n e b y ły ty lk o n a j
zd o ln iejszy m alu m n om , k tórzy za d o śću czy n ią w sz y stk im w y m a g a n y m przepisom .
W yraził te ż p ragn ien ie, b y a rch id iecezja ln a u czeln ia d u ch ow n a w y p osażon a przez S to lic ę A p o sto lsk ą w praw o n a d a w n ia sto p n i n a u k o w y ch , m ogła działać pod n azw ą: A rcy b isk u p ie S em in a riu m D u c h o w n e w P ozn an iu — A k a d em ia L u b ra ń sk ieg o (A rch iép isco p a le S em in a riu m C lericoru m P o sn a n ien se — A ca d em ia L u b r a n sc ia n a )5.
N a le ż y p od k reślić, że p rośb ie a rcyb isk u p a p ozn ań sk iego u d z ie lił p o p a rcia P ry m a s P o lsk i k a rd y n a ł W y szy ń sk i za p ew n ia ją c, że czy n i to „ g łó w n ie z racji na z b liża ją ce się T y sią c le c ie D iecezji P o z n a ń sk ie j” e. R ek om en d acja p r y m a so w sk a u m ieszczo n a została pod p od p isem a r c y b isk u p a p ozn ań sk iego na w n io sk u : „Quas p reces p ra esertim ratio ne p rim a e in terris P o lo n ia e S ed is E p isco p a lis P o sn a n ien sis S u u m M ille n n iu m anno p roxim o cele b r a n tis e n ix e co m m en d o ” 7. D o w n io sk u d o łą czo n o też od p isy akt p rzed w o jen n y ch d o ty czą ce zezw o len ia K o n g re g a cji S em in a rió w i U n iw e r sy te tó w n a u tw o rzen ie fa k u lte tu te o lo g ic z n eg o przy U n iw e r sy te c ie P o zn a ń sk im oraz fo to k o p ie listó w , ja k ie w te j sp ra w ie n a p isa ł M sgr A c h ille s R atti, p ó źn iejszy p ap ież P iu s X I 3.
5 T am że.
8 O dręczna ad n otacja kard. W y szy ń sk ieg o z dnia 6. 10. 1967 u m ie sz czon a została na p rośb ie a r cy b isk u p a pozn ań sk iego.
7 R ek om en d acja d a to w a n a jest na p rośb ie 24. 11. 1967. S p ra w a p ra w a k a d em ick ich dla sem in a riu m p o zn a ń sk ieg o om ów ion a zo sta ła przez a r cy b isk u p a p ozn ań sk iego z P ry m a sem P o lsk i w G n ieźn ie dnia 15. 11. 1967 i w W arszaw ie 23. 11. 1967.
W n iosek a rcyb isk u p a p o zn a ń sk ieg o n a d a l n a p o ty k a ł jed n a k n a op o ry i za strzeżen ia K o n g reg a cji S em in a rió w i U n iw e r sy te tó w , która — ja k n ie o fic ja ln ie d on oszon o — u p ierała się raczej p rzy a filia c ji s e m in a riu m p o zn a ń sk ieg o do K a to lick ieg o U n iw e r sy te tu L u b elsk ieg o i o c z e k iw a ła e w e n tu a ln e g o w o tu m K o n feren cji E p isk op atu P o lsk i, zw ła szcza że p ism o te jż e K o n fe r e n c ji sk ie r o w a n e sw e g o czasu do K o n g r e g a c ji w y r a ż a ło zastrzeżen ia o d n o śn ie n a d a w a n ia sem in a rio m praw u c z e ln i ak a d em ick ich b ez p orozu m ien ia z K o n feren cją . O pory K o n g reg a cji, która na m o cy k o n sty tu c ji a p o sto lsk iej R e g i m i n i E ccle siae
u n i v e r s a e (15. 8. 1967) otrzym ała n a zw ę K on g reg a cji N au czan ia K a to lic k ie g o (C on gregatio pro In stitu tio n e C ath olica), zn a la zły sw ó j w y ra z w p iśm ie k a rd y n a ła G arrone — P r e fe k ta te jż e K o n g reg a cji z dnia 26 czerw ca 1968 d o a rcy b isk u p a B a r a n ia k a 9. T ru d n ości, ja k ie p od n o s ił K a r d y n a ł-P r e fe k t b y ły dla a rcyb isk u p a p o zn a ń sk ieg o „częściow o n iezro z u m ia łe a częścio w o n ieu za sa d n io n e”, p o n iew a ż — ja k p is a ł ar c y b isk u p — w e w n io sk u sw o im w y ło ż y ł baTdzo szczeg ó ło w o , że p rzy z n a n ie sem in a riu m p ozn ań sk iem u p raw a n a d a w a n ia stop n ia licen cja tu z te o lo g ii n ie b ęd zie c a łk o w itą n o w o ścią , skoro już po p ierw szej w o j n ie św ia to w e j K on gregacja w y ra ziła zgodę na e r y g o w a n ie w y d zia łu teo lo g iczn eg o przy U n iw e r sy te c ie P o zn a ń sk im i ty lk o na sk u tek roz m a ity c h k o m p lik a cji w y d z ia ł te n n ie zaczął fu n k c j o n o w a ć 10.
Z astrzeżen ia K o n g reg a cji za w a rte z o sta ły ró w n ie ż w p iśm ie k a rd y n ała Garironne z d n ia 21 czerw ca 1968 roku do k a rd y n a ła W y szy ń sk ie g o jako P rzew o d n iczą ceg o K o n fe r e n c ji E p isk op atu P o l s k i u , w k tórym podano, że K o n g reg a cja n ie m oże sp ełn ić p rośb y z n a stęp u ją cy ch p o w od ów :
1) T rzy w y ż sz e u c z e ln ie teo lo g ic z n e — a k tu a ln ie d zia ła ją ce przy sem in a ria ch w K ra k o w ie, W arszaw ie i W rocław iu — K o n g reg a cja u zn a je jak o k o n ty n u a cję d a w n y ch fa k u lte tó w . W przyp ad k u P o zn a n ia n ie d a się teg o p u n k tu w id z e n ia zastosow ać.
2) K o n g reg a cji "wydaje się, ż e cztery u c z e ln ie z p ra w em n a d a w a n ia sto p n i a k a d em ick ich p o w in n y w y sta rczy ć dla P o lsk i. K a p ła n i p ozn ań scy m ają m ożność zd o b y w a n ia sto p n i a k a d em ick ich na ty c h u c z e l n iach.
P o n ie w a ż jed n a k K o n g reg a cja sp ra w ę p o n o w n ie rozw aża z u w a g i n a to , ż e ch od zi tu o ła s k ę S to lic y A p o sto lsk ie j d la a r c h id iecezji p o z n a ń sk ie j z o k a z ji ty s ią c le c ia jej istn ien ia , K on gregacja n ie chcąc p o le g a ć w y łą c z n ie na o p in ii bezp ośred n io z a in tereso w a n eg o arcyb isk u p a B a ran iak a, p rosi o w o tu m K o n fe r e n c ji E p isk op atu P o lsk i.
O d p ow ied ź k a rd y n a ła p ry m a sa W y szy ń sk ieg o — P rzew o d n iczą ceg o K o n fe r e n c ji E p isk op atu P o lsk i, rep rezen tu ją ca o p in ię te g o ż E p isk op atu
9 P rot. N. 748/68/25.
10 P ism o a rcyb isk u p a B aran iak a do kard. W y szy ń sk ieg o z dnia 31. 7. 1968.
Uczelnia teologiczna w Poznaniu 139 l d atow an a dnia 27 listo p a d a 1968 r o k u I2, u siłu je „ o b iek ty w n ie sp r a w ę n a św ie tlić , m ając na u w a d ze p rzed e w sz y stk im dobro K o ścio ła k a to lic k ie g o w P o ls c e ” i w y su w a dla p oparcia prośb y arcybisk-upa p o zn a ń sk ie g o n a stęp u ją ce m o ty w y :
1) Z p u n k tu w id z e n ia fo rm a ln eg o P ozn ań m ożn a za liczy ć do m ia st, •w k tórych S to lic a A p o sto lsk a e r y g o w a ła fa k u lte t teo lo g iczn y , k tó ry je d y n ie na sk u tek przeszk ód , w y n ik a ją c y c h z n iesp o k o jn y ch i n ie u s ta b iliz o w a n y c h c za só w n ie m ó g ł rozw in ąć sw ej d zia ła ln o ści. O b ecn e sta r a n ia zm ierzają do tego, ab y w p ro w a d zić w ż y c ie n iezre a lizo w a n y w ó w c z a s d ek ret S to lic y A p o sto lsk iej. J e st to o ty le a k tu a ln e, że w P o lsc e odcziuw-a się brak u c z e ln i k a to lic k ic h z p ra w em n a d a w a n ia sto p n i a k a d e m ic k ic h . Już przed w o jn ą o d c z u w a ło się brak fa k u lte tu teo lo g ic z n e g o w Z ach od n iej P o lsce. D ziś, k ie d y m ieszk a ń cy m ia st i te r e n ó w w sc h o d n ic h p rzen ieśli się w du żym p ro cen cie na Z iem ie Z achodnie, przy czym lic z b a ich zn aczn ie w zro sła , zr e a liz o w a n ie d ek retu z roku 1919— 1921 b y ło b y p oży teczn e i w sk a za n e.
2) N a te r e n ie P o lsk i jest około 15 m iast, w k tórych zn ajd u ją się r ó ż n e g o rodzaju w y ż sz e u c z e ln ie św ie c k ie . S tąd w zra sta sta le liczb a k a to lik ó w p o sia d a ją cy ch w y k sz ta łc e n ie w y ższe. J eszcze jed n a w y ż % s z a u c z e ln ia teo lo g iczn a p rzy sp o rzy ła b y k a p ła n ó w z ty tu ła m i n a u k o w y m i, p rzyczyn iając się do o w o cn iejszeg o d u szp astórzow an ia, i rzu to w a ła b y na ogóln ą sy tu a c ję K o ścio ła w P o lsce.
3) Z w a ln ia n ie k a p ła n ó w z o b o w ią zk ó w , aby m ogli u d ać sję na stu d ia sp e c ja listy c z n e do in n y ch m ia st, jest m o żliw e ty lk o w o d n iesien iu d o n ie w ie lk ie j liczb y, p o n ie w a ż u cierp ia ła b y praca d u szp a stersk a w d ie c e z ji, z w a ży w szy , że w d iecez ja ch za ch od n ich p ra w ie 1/3 d u ch o w ie ń s tw a zg in ęła w obozach k o n cen tra cy jn y ch . N ie p o zw a la ją te ż na t o sk rom n e m o żliw o ści m ie sz k a n io w e w m ia sta ch u n iw e r sy te c k ic h . T y m c z a se m w y ższa u czeln ia teo lo g ic z n a w P ozn an iu — m ie śc ie d o g o d n ie położon ym pod w zg lęd em k o m u n ik a cy jn y m — u m o ż liw iła b y w ię k s z e j ilo śc i K apłanów p o g łę b ie n ie w ied zy te o lo g iczn ej, zd o b y cie t y t u łu n a u k o w eg o i o w o cn iejszą p racę k a p łań sk ą w p ó łn o cn o -za ch o d n ich d ie c e z ja c h P o lsk i.
N a p o le c e n ie K on gregacji N a u cza n ia K a to lic k ie g o13 rek torat s e m i n a r iu m p ozn ań sk iego sp orząd ził w y k a z p rop on ow an ych w y k ła d o w c ó w n a k u rsie teo lo g iczn y m , R atio stu d ioru m stu d iu m filo z o fic z n o -te o lo g iczn eg o , opis stanu b ib lio te k i se m in a r iu m d u ch o w n eg o oraz ze sta w ie n ie p erio d y k ó w p u b lik o w a n y ch p rzez se m in a r iu m u .
N a le ż y p od k reślić, że sp raw a W ydziału P o zn a ń sk ieg o zn a la zła w ie l k ie g o P rotek tora w o so b ie ó w czesn eg o m etro p o lity k ra k o w sk ieg o k a rd y n a ła K arola W ojtyły, d zisiejszeg o p ap ieża J an a P a w ła II. D ał On tem u
12 N. 3416/68/P. A k t a A r c y b i s k u p a P ozn a ń sk ieg o .
13 P ism o z dnia 3. 12. 1968. P rot. N . 748/68/29 do kard. W y szy ń sk ieg o .
14 K ard. P rym as W y szy ń sk i p rzek a za ł K o n g reg a cji te m a teria ły w r a z
w y r a z m. in. w p iśm ie do arcyb isk u p a B aran iak a z dnia 3 m arca 1969 roku:
„U p rzejm ie d zięk u ję za przek azan ą m i d o k u m en ta cję, która pozo s ta je w zw iązk u z p o w o ła n iem d o życia W yd ziału T eo lo g iczn eg o w S e m in ariu m P ozn ań sk im . In ic ja ty w a ta zb iega się z su g estią w y su n ię tą n a ostatn im p o sied zen iu P o d k o m isji S tu d ió w , k tóra w id z i p otrzeb ę ta k ie g o W ydziału w p ółn ocn ozach od n im rejon ie P o lsk i, a w ię c w ła śn ie w P ozn an iu . D la te g o te ż in ic ja ty w ę Wa-szej E k sc e le n c ji w ita m y z ra d ością. J e śli ch od zi o szczeg ó ły , to p o zw o lę so b ie p rzesłan ą m i do k u m en ta cję p rzed sta w ić na n a jb liższy m p o sied zen iu P od k om isji, k tó ra w ła ś n ie tera z w zw iązk u z o p u b lik o w a n y m i N orm am i zam ierza o p ra co w a ć w y ty c z n e do z a tw ierd zen ia p rzez K o n feren cję E p isk op atu . M am n a d zieję, że w c za sie n a jb liższej K o n feren cji z p o czą tk iem m aja b ęd ę m ógł p o w ied zieć coś w ię c e j na te n tem at. W asza E k sc e le n c ja z e c h c e p rzy ją ć w y ra zy m ojej g łęb o k iej czci i oddania w C h ry stu sie P a n u i J eg o M atce. K arol kard. W ojtyła :s. 1
U w ień czen iem w ie lo le tn ic h starań i za b ieg ó w b y ł d ek ret K o n g reg a c ji N au czan ia K a to lick ieg o z dnia 23 lip ca 1969 r o k u 18, p o d p isa n y p rzez K a r d y n a ła -P r e fe k ta G aron n e, a sk iero w a n y na ręce P r z e w o d n i czą ceg o K o n feren cji E p isk op atu ^Polski k a rd y n a ła p rym asa W y szy ń sk ieg o , u sta n a w ia ją c y A k a d em ick ie S tu d iu m T eo lo g iczn e w P ozn an iu —
ad quin quennium, e t ad e x p e r i m e n t u m — na o k res e k sp e r y m e n ta ln y
p ięciu la t z p ra w em n a d a w a n i# sto p n i b a k a la u rea tu i licen cja tu z. teo lo g ii. D ek ret K o n g reg a cji z a le c a ł p on ad to u zu p ełn ić R atio S tu d io - rum przez w p ro w a d zen ie sta łeg o lek to ra tu języ k a h eb ra jsk ieg o i te o lo g ii e k u m e n ic z n e j17.
P ie r w sz y m rek torem A k a d em ick ieg o S tu d iu m T eo lo g iczn eg o m ia n o w a n y został d o ty ch cza so w y rek tor A rcy b isk u p ieg o S em in a riu m D u c h o w n eg o — ks. dr W ła d y sła w P a w elcza k , k tó r y do cza su za tw ie r d z e nia sta tu tó w p e łn ił r ó w n o cześn ie fu n k c ję d z ie k a n a IS.
Z god n ie z p rzep isa m i R a ti o S t u d i o r u m , stu d ia w A k a d em ick im S tu d ium T eo lo g iczn y m d z ie liły się na dw a cyk le:
1) C yk l z w y c z a jn y — k tó ry trw a p ięć la t i k oń czy śię u z y sk a n iem d y p lo m u a b so lu to ry jn eg o (bak alau reat). D och od zi do teg o cy k lu je s z cze rok szó sty , k tó ry p rzezn a czo n y jest g łó w n ie dla d y sc y p lin p r z y g o to w u ją cy ch do p ra k ty k i d u szp astersk iej.
2) C yk l lic e n c ja c k i — k tóry trw a dw a lata i o b e jm u je g łó w n ie w y k ła d y m on ograficzn e oraz sem in aria n au k ow e. U k o ń czen ie teg o c y k lu d a je p raw o do u z y sk a n ia sto p n ia licen cja ta , po u p rzed n im zd an iu
15 A k t a A r c y b i s k u p a P o z n a ń sk ie g o , dz. c. *• P rot. N. 748/68/33.
17 P o p ra w io n e R a tio stu d io ru m przek azan e zostało przez A rcy b isk u p a P o zn a ń sk ieg o k a rd y n a ło w i G arrone łą czn ie z p ism em d zięk czy n n y m d n ia 31. 8. 1969 (Num . K. 1100/69).
18 P ism a A rcy b isk u p a P o zn a ń sk ieg o z d nia 5. 9. 1969 (K. 1104/69) i 29. 9. 1969 (K. 1173/69).
19]
Uczelnia teologiczna w Poznaniu 141-ustnego egzam in u d e u n i v e r s a th e o l o g ia oraz p rzed łożeniu p racy l i c e n c ja c k ie j, p rzy g o to w a n ej w e d łu g w y m o g ó w m eto d y n au k ow ej.
Z p o czą tk iem dru giego sem estru rok u a k a d em ick ieg o 1969/1970 roz p o częto w A k a d em ick im S tu d iu m T eo lo g iczn y m k u rs lic e n c ja c k i z ośm iu sek cja m i sp ecja listy czn y m i: teo lo g ia b ib lijn a , d o gm atyczn a, m o raln a, fu n d a m en ta ln a , p a sto ra ln a (ob ejm u jąca rów n ież k a te c h e ty k ę i litu r g ik ę ), h isto ria K ościoła, p raw o k a n o n ic z n e i filo z o fia ch r z e śc ija ń sk a ; oraz d w u le tn ie E rzy w y d z ia ło w e S tu d iu m K a tech ety czn e, k s z ta ł c ą c e p rzy szły ch n a u c z y c ie li r elig ii d z ie c i i m łod zieży. Z ro k iem a k a d e m ic k im 1970/1971 rozp oczęło te ż sw o ją d ziałaln ość S tu d iu m R od zi n y , k tórego za d a n iem w in n o b yć p e łn ie js z e p rzy g o to w a n ie k a p ła n ó w oraz osób św ie c k ic h do d u szp a sterstw a rodzin oraz d o p ełn ie jsz e g o ■wprowadzania zasad ch rześcija ń sk ich w ży cie rodzin. S tu d iu m to o b e j m u je w y b ra n e za g a d n ien ia z n a stęp u ją cy ch dziedzin: te o lo g ia m a ł ż e ń stw a i rodziny, p sy ch o lo g ia i p ed agogik a m a łż e ń stw a i rod zin y, so cjo lo g ia rodziny, b io lo g ia c zo łw ie k a , sek su o lo g ia , d u szp a sterstw o r o d ziny.
D n ia 19 czerw ca 1971 w y b r a n y zo sta ł przez k o n feren cję p ro feso ró w d ziek a n A k a d em ick ieg o S tu d iu m T eo lo g iczn eg o w osob ie ks. dra M i ch a ła P e te r a 19.
Warito te ż dodać, że K o n g reg a cja N au czan ia K a to lick ieg o w p iś m ie do arcyb isk u p a B a ran iak a z dnia 30 listo p a d a 1971 roku n a zy w a już p ozn ań sk ą u c z e ln ię W y d zia łem T eo lo g iczn y m — F a c u lta s T h eo - lo g i c a 20. Odtąd też u czeln ia u ży w a te j nazw y.
W yd ział za w a rł u m o w ę o w sp ó łp r a c y naukoiw ej z S em in a riu m D u ch o w n y m w G dańsku (sierp ień 1973), z S em in a riu m D u ch o w n y m K s ię ż y O b latów w O brze (p aźd ziern ik 1973) oraz z P ry m a so w sk im S e m i n a r iu m D u ch o w n y m w G n ie ź n ie (grudzień 1973).
W roczniku S to lic y A p o sto lsk ie j A n n u a r io P o n tific io na rok 1974 P o zn a ń sk i F a k u lte t T eo lo g iczn y w y m ie n io n y z o sta ł już w śró d p a p ie sk ic h u czeln i te o lo g ic z n y c h 21.
W y p ełn ia ją c w a ru n ek p o sta w io n y p rzez K on gregację, arcy b isk u p B a r a n ia k p rzed ło ży ł K o n g reg a cji sta tu ty S tu d iu m T eo lo g iczn eg o , k tó re ■ jed n a k — zd a n iem K o n g reg a cji — w y m a g a ły p ew n y ch u zu p ełn ień , k o n ieczn y ch d la d o sto so w a n ia sta tu tó w do o g ó ln ej sy tu a c ji u czeln i te o lo g ic z n y c h w P o lsce. N o w ą re d a k c ję sta tu tó w w ra z ze sta tu ta m i W y d z ia łó w K ra k o w sk ieg o i W ro cła w sk ieg o d oręczył K o n g reg a cji p rzy p iś m ie z dnia 25 m arca 1974 rolku J. Em. K siądz K ard yn ał W ojtyła jako P r z ew o d n iczą cy K om isji E p isk op atu P o lsk i d/s S tu d ió w W yższych. W y m ie n io n e sta tu ty z o sta ły za tw ierd zo n e „p ro w izo ry czn ie”, to jest do czasu d e fin ity w n e g o w y d a n ia a k a d em ick ieg o praw a K o ś c io ła 22.
19 Z a tw ierd zen ie K o n g reg a cji otrzy m a ł dnia 30. 11. 1971.
20 A k t a A r c y b i s k u p a P o z n a ń s k i e g o , dz. c.
21 A n n u a r io P o n tific io na r o k 1974, s. 1381.
22 S ta ła się nim k o n sty tu cja Jan a P a w ła II S a p ie n t ia Christiana z -dnia 15. 4. 1979. A A S 7 (1979) 469— 521.
W ciągu p ięciu la t d an ych u c z e ln i „ad e x p e r im e n tu m ”, u zy sk a n o n a W yd ziale P ozn ań sk im :
— 15 ty tu łó w lic e n c ja ta te o lo g ii, — 89 ty tu łó w b a k a la u rea ta teo lo g ii,
— 85 d y p lo m ó w u k o ń czen ia kursu k a te c h e ty c z n e g o I stop n ia, — 55 d y p lo m ó w u k o ń czen ia S tu d iu m R odziny.
W p aźd ziern ik u 1974 roku zg o d n ie z in sp ira cja m i sta tu tó w i rzym sk ich N o r m a e ą u a e d a m o tw a r to na W y d zia le p ię c io le tn i K urs K a te c h e ty c z n y II stopnia.
S p ra w a d ojrzała zatem , b y p rosić S to lic ę A p o sto lsk ą o D e c r e t o na~
cessario , k tórego w y d a n ie zastrzegła sobie K on g reg a cja nad ając S e
m in a riu m P o zn a ń sk iem u p o czą tk o w y sta tu s k o śc ie ln e j u c z e ln i te o lo g iczn ej. P rośba arcyb isk u p a B aran iak a sk iero w a n a do K o n g reg a cji w sp r a w ie o sta teczn ej ere k c ji P o zn a ń sk ieg o W yd ziału T eo lo g iczn eg o p rzed łożon a z o sta ła przez k a rd y n a ła G arron e — P r e fe k ta K on grega c ji Ojou Ś w iętem u P a w ło w i V I n a a u d ien cji w dniu 16 m aja 1974 ro k u , w cza sie której P a p ież d ał w y r a z sw em u w ie lk ie m u za d o w o len iu i r a d o ści z pow odu u sta n o w ie n ia n o w eg o w y d zia łu teo lo g ic z n e g o w P o ls c e oraz u p o w a żn ił K o n g reg a cję do w y sta w ie n ia o d p o w ied n ieg o d ek retu er ek cy jn eg o i3.
P o p ięciu la ta c h d zia ła ln o ści „ad e x p e r im e n tu m ”, K on gregacja N a u czan ia K a to lick ieg o , p rzy ch y la ją c się do p rośb y a rcyb isk u p a p o zn a ń sk ie g o dra A n to n ieg o B a ran iak a w y d a ła d nia 2 czerw ca 1974 roku z m an d atu Ojca Ś w ię te g o P a w ła VI dek ret e rek cy jn y , u sta n a w ia ją c y P a p ie sk i W yd ział T e o lo g iczn y w M etro p o lita ln y m S em in a riu m D u c h o w n y m w P ozn an iu , z p ra w em n a d a w a n ia sto p n i ak a d em ick ich b a k a la u - reatu , licen cja tu i dok toratu oraz w sz y stk im i u p r a w n ie n ia m i i p rzy w ile ja m i, ja k im i cieszą się fa k u lte ty u sta n o w io n e p rzez S to lic ę A p o sto lsk ą . W ielk im K a n clerzem F a k u ltetu K on gregacja u sta n o w iła A rcy b isk u p a P o zn a ń sk ieg o , O rd yn ariu sza m iejsca , i p o leciła m u czu w a ć n a d czy sto ścią w ia r y i n ien a g a n n o ścią o b yczajów , u d ziela ć i c o fa ć m isję k a n o n iczn ą w y k ła d o w c o m or^z p rzed sięb rać w s z e lk ie staran ia, a b y W yd ział sta le się r o zw ija ł i w a ln ie w sp ó łp r a c o w a ł — p o d o p iek ą K o n fe r e n c ji E p isk op atu P o lsk i — z p o zo sta ły m i F a k u lte ta m i d la dobra K ościoła i O jczyzny.
Ze w zg lęd u na w a g ę te g o d ok u m en tu p rzy to czy m y go w całości: N.748/68/53
SA C R A C O N G R EG A TIO PRO IN ST IT U T IO N E C A T H O LIC A D EC RETUM
P o sn a n ie n sis u rb s m erito in cu n a b u la ca th o lica e fid e i in P o lo n ia ha- b eri potest: in ipsa en im an n o D om in i C M LX VI p rim u s P o lo n ia e p rin - cep s b a p tism a li u nda est lu stra tu s, in ip sa post p au cos in d e elap sos annos prim a p rae c eteris P o lo n ia e u rbibus erecta est d io ecesis, in ip
-23 P ism o kard. G arrone do arcyb isk u p a p o zn a ń sk ieg o z dnia 2. 6.. 1974. P rot. N. 748/68/54.
[11] Uczelnia teologiczna w Poznaniu 143
siu s d en iq u e ca th ed ra li e c c le sia p riscoru m — u t fertu r — P o lo n ia e r e -- gum e x u v ia e cu stod iu n tu r.
N ih il ita q u e m iru m si in c ly ta hac in sed e Ioan n es Lubransiki e p is - copus saecu lo X V I ineuinte A th en a eu m , A cad em iam Dubram scia- n a m n u n cu p a tu m , er e x e r it, u t iu v e n e s in stu d ia tu m h u m an iora 'tu m p h ilo so p h ico -th eo lo g ica n a v ite r in cu m b eren t. A n n o D o m in i M D L X IV ,. secu n d o a p rom u lgato D ecreto C o n c ilii T rid en tin i de Refcerm atione (can. X V III, d e sem in a riis in d io ecesib u s con d en sis; cfr. E nch. C leric, n n . 97— 103), M aius P o sn a n ie n se S em in a riu m con stitu tu m est eid em q u e s t a - tim A ca d em ia e a d n exu m ; quod v o lv e n tib u s sa e c u lis ta m q u a m p u p illa o cu li ab A rch iep isco p is Poisnaniensibus sem p er h ab itu m est a tq u e ita a u ctu m ut, in ad iu n ctis p ra esertim secu n d iorib u s, v e r e fa x ig n isq u e a rd en s in p atria region e ex stiten it, ad sacrarum d iscip lin a ru m in t e l- lig e n tia m ac a m orem in d e fe s s e d iffu n d en d o s.
C iv ili lib e r ta te a P o lo n ica G en te fa u s te recu p erata, A rch iep isco p i P o sn a n ie n se s de F a c u lta te T h eo lo g ica erigend a S a n cta m S e d e m iterate- rogaveru n t; quod v ero g ra v ib u s e x cau sis ad e ffe c tu m a d d u ci n u n - qu am p otu it. A t te r r ific is p o strem i b e lli casib u s su-peratis S em in a r io - q u e e x novo c o n stitu to , S a cra C on gregatio pro In stitu tio n e C a th o lica , p e titio n e m E xc. m i A rch iep isco p i M etro p o lita e P o sn a n ie n sis b e n e v o le e x c ip ie n s, litte r is d ie X X III m. iu lii a. D. M C M LX IX in P o s n a n ie n s i S em in a rio M aiori In stitu tu m T h eo lo g icu m con d id it, iu re po-llens, ad q u in q u en n iu m et ad ex p erim en tu m , S a cra e T h eo lo g ia e B a c ca la u rea tu s ac L ic e n tia e grad u s con feren d i.
Q uibus nunc fe lic ite r p erso lu tis, a tte n tis inyprimis flo r e n tib u s ec - c le s ia stic is stu d iis quibus eiu sd em A rch id io ece sis sacra iu v e n ta ia m - d u d u m in T h eo lo g ia doctrina in stitu eb a tu r, ele c tis p ro fesso rib u s s t r e - n u e ad la b o ra n tib u s ad sacras d isc ip lin a s u b eriu s p len iu sq u e e d o c e n - das e x c o le n d a s a tq u e illust-randas, p ra e o cu lis h ab ita fav-orabili C o n - fe r e n tia e E p isco p a lis P o lo n ia e se-ntentia, S acru m D ica steriu m pro I n s titu tio n e C ath olica, la u d a ti P r a e su lis p recib u s lib e n te r an n u en s, r em to ta m pro m u n ere A u g u sto Pomtifdci P A U L O d*v. P rov. P p V I d iiu - d ican d am d etu lit. Q uo b e n ig n e p a tern eq u e adprobante ac in sta n te, S a c ra ea d em C on gregatio, in D ei O m n ip oten tis g loriam ac E c c le sia e in. prim is P o lo n ic a e d ecu s ac in crem en tu m
FA C U L T A T E M SA C R A E THEO LO G IA E in
SE M IN A R IO M E TR O PO LITA N O P O S N A N IE N S I
hoc D ecreto e r i g i t e r e c t a m q u e d e c l a r a t , iu re in perpetuum * d ita ta m gradus acad em icos co n feren d i B a cca la u rea tu s seu M a g isterii, L icen tia e, Docto-ratus; om nibus ip si a g n itis tr ib u tisq u e o ffic iis iu rib u s p r iv ile g iis a tq u e honoribus q u ibus F a c u lta te s a S e d e A p o sto lica erectae- m e r ito fruuntur.
S a cra p ra eterea C on gregatio A rch iep isco p u m P o sn a n ien sem pro te m - Pccre, O rdinarium lo ci, F a c u lta tis M A G N U M C A N C E L LA R IU M c o n
-s t i t u i t T e n u B t i a t q u e , q u i fid e i ortfoodaxiam m oru m q u e d iscip - lin a m tu tetu r, d o c en tib u sq u e q u ib u slib et m issio n em can on icam con fé r â t revooetq u e, om nia n iten d o u t F a cu lta s con tin u o au geatu r, cum c e te r isq u e T h eo lo g io is F acu lb ałib u s C o n feren tia E p isco p a li N a tio n a l i m o d era n te v o le n te r coop eretu r, ad E c c le sia e P a tr ia e q u e R eip u b lica e b o n u m a u g escen d u m .
S a cru m in su p er Dicasftenium , ut p e c u lia r e m S ed is A p o sto lica e di- le c tio n e m paitefaciat, P osnaniiensem Faicultatem titu lo PO N TIFIC IO c o n d e c o r a t , eid em F a c u lta ti praestiituens u t iu x ta D ocu m en tu m „Norrnae q u a ed a m ” in scrip tu m (20.V1968) a lia sq u e SarKctae S ed is aca - d e m ic a s le g e s ad a m u ssim ardinatur regiaturque, n ecn o n secu n d u m p e- cu lia ria Faicultatis S ta tu ty ab ea d em S acra C o n g reg a tio n e hac ip sa die ■ adprobata; servatiis caiteris de iu;re servainidis, ïis q u o q u e quae a C om - m issio n e E piscqpatus P o lo n ici de stu d iis sm perioribus p rom oven d is m a- n a ta su n t v e l m an ab u n tur; contrairiis q u ib u slib et m in im e o b stan tib u s.
D a tu m R om ae, e x a ed ib u s S. C on gregation is, d ie II m . iu n ii, in S o lle m n ita te P e n te c o stis, a. D. M C M LXXIV.
PR A E FE C T U S
{— ) G a b riele M aria C ard. G arronę
<L. S.) A SE C R E TIS (— ) J o sep h u s S ch rô ffer W osob n ym p iśm ie do a rcyb isk u p a B aran iak a z dr»ia 2 czerw ca 1974 K a r d y n a ł-P r e fe k t w y ja śn ia ł, ż e m ocą p o w y ższeg o D ek retu K o n g reg a c j i zo sta ł e r y g o w a n y w P ozn an iu W yd ział T eo lo g iczn y k o m p letn y , to zn a czy b ęd ący w p osiad an iu p raw a n a d a w a n ia w sż y stk ic h trzech stop n i a k a d em ick ich — b a k a la u rea tu , licen cja tu i dok toratu . R ó w n o cześ n ie jed n a k zw r ó c ił u w agę, ż e dopóki n ie zo sta n ą w y p e łn io n e w s z y s t k ie w a ru n k i p rzep isa n e prizetz K om isję E p isk op atu xd/s S tu d ió w W yż sz y c h w P o lsce, n a d a w a n ie stop n i m a się ogran iczać do b a k a la u rea tu i lic e n c ja tu . Z a p ew n ił przy tym , ż e K on gregacja c h ę tn ie p o zw o li na o tw a r c ie kursu d ok torsk iego, jak ty lk o zo sta n ą sp e łn io n e w sp o m n ia ne w a ru n k i i zw ró ci s ię o to K om isja E p isk op atu 21. C h od ziło tu g łó w n ie o p o sia d a n ie sied m iu h a b ilito w a n y ch sa m o d zieln y ch p ra co w n ik ó w n a u k o w y ch .
W sp ra w ie „U m ów ” o w sp ó łp ra cy n a u k o w ej z sem in a ria m i reg io nu, K on gregacja w y r a z iła ' g o to w o ść ich za tw ierd zen ia po otrzym an iu o ry g in a ln y c h eg zem p la rzy , p od p isan ych p rzez o b ie za in te r e so w a n e stro n y i zaop atrzon ych w n a leżn ą d o k u m en ta cję o d n ośn ie stanu d y d a k ty c z n e g o O środków w sp ó łp ra cu ją cy ch (w yk az i ty tu ły n a u k o w e w y k ła d o w c ó w , program y n au czan ia, opis b ib lio te k i, liczb a alu m n ó w , itd.).
Z a tw ierd zen ie u m ó w m iało być ch w ilo w o „ad te m p u s et ad e x p e r i- m e n fu m ”, p o to, ab y u m o żliw ić W yd ziałom p o lsk im zred a g o w a n ie, po p e w n y m o k resie próby, w sp ó ln eg o form u larza o w sp ó łp ra cy w celu za b ezp iec zen ia n iezb ęd n ej jed n o lito ści dla ca łej P o lsk i. W zak oń czen iu
[13] Uczelnia teologiczna w Poznaniu 145 K o n g reg a cja w y ra ża p rzek on an ie, że w y d a ją c D ek ret e r e k c y jn y od d a ła znaczną p rzy słu g ę P o zn a ń sk iej A rch id iece zji, jak ró w n ież całem u K o ś c io ło w i w P o lsce, o c z y w iśc ie w stop n iu , w jak im W yd ział P o zn a ń s k i b ęd zie um iał, stać się p o ży teczn y m dla K ościoła n a ta m te jsz y m •u p rzyw ilejow an ym te ry to riu m P o lsk i. „P on iew aż ż y w im y g łę b o k ie z a u f a n ie do p rzy g o to w a n ia i dobrej w o li grona n a u cza ją ceg o oraz do r o z w ija ją c e j się p o w a żn ie o rg a n iza cji W yd ziału — co m o g liśm y s tw ie r d zić o so b iście w czasie n a sz e j w iz y ty — 25 w y d a je się, że m ożem y z n a d zieją p atrzeć w p rzyszłość W yd ziału P o zn a ń sk ieg o . O b ecn ie po d op row ad zen iu do celu żm u d n ego p r z ed sięw zięcia p ra g n iem y w y ra zić w d z ię c z n o ść W aszej E k sc e le n c ji i J eg o C zcigod n ym W sp ó łp ra co w n i k om za tru d y w sp a n ia ło m y śln ie p o d ję te dla u b ogacen ia K o ścio ła i O j c z y z n y przez te n n o w y p o tężn y ośrod ek ap ostolatu in te le k tu a ln e g o . J e s t n a szy m gorącym ży czen iem , ab y n o w y W yd ział „ in d esin en ter v i v a t, cresca t et flo r e a t”. W te j in te n c ji p rosim y Ojca Ś w ia tło śc i o n a j h o jn ie jsz e ła s k i dla w sz y stk ic h , k tórzy szczerze i w sp a n ia ło m y śln ie p o ś w ię c a ją się i będą się p o św ięca ć dla W ydziału n a w ię k sz ą c h w a łę K r ó le stw a B ożego n a ziem i” 28.
D ok u m en t S to lic y A p o sto lsk ie j b y ł sp ełn ien iem o czek iw a ń w ie r z ą c e g o sp o łeczeń stw a , zw ła szcza m ia sta P ozn an ia, gd zie na w y ż sz y c h u c z e ln ia c h p a ń stw o w y c h k sz ta łc i się o b e c n ie ponad 30 ty s ię c y stu d e n tó w . D ok u m en t te n sta n o w ił te ż ele m e n t w o g ó ln y m p la n ie rozw oju n a u k k o śc ie ln y c h na tery to riu m P o lsk i, o p ra co w a n y m p rzez K o m isję E p isk o p a tu P o lsk i do S p ra w N a u k i K a to lick iej pod k ieru n k iem ó w c z e sn e g o m etro p o lity k ra k o w sk ieg o k a rd y n a ła K arola W ojtyły. P la n t e n u k a z y w a ł sto so w n o ść, a n a w e t k o n ieczn o ść u tw o rzen ia k o śc ie ln e j u c z e ln i ak a d em ick iej w P ozn an iu . D zięk i tem u d o k u m en to w i a r c y b is k u p m etro p o lita A n to n i B a ra n ia k w sz e d ł do h isto rii a r c h id iecezji p o z n a ń sk ie j jako p ie r w sz y W ielk i K a n clerz n o w o u tw o rzo n eg o fa k u l t e t u te o lo g iczn eg o w P ozn an iu , a sto lic a W ielk o p o lsk i z y sk a ła p ow agą S t o lic y A p o sto lsk iej n o w y ośrodek te o lo g ic z n y w P o lsce.
P ism e m z dnia 17 w r z e śn ia 1977 roku (N.45/77) b isk u p M arian P r z y k u ck i w ch arak terze W ik ariu sza K a p itu ln eg o A r c h id ie c e z ji P o zn a ń sk iej z w r ó c ił się do S to lic y A p o sto lsk ie j z prośbą o z e z w o le n ie na o tw a r c ie ku rsu d ok torsk iego, sto so w n ie do p ism a K ard yn ała P r e fe k ta K o n g re g a c ji N au czan ia K a to lick ieg o z d nia 2 czerw ca 1974. W n iosek te n p o p a r ł k a rd y n a ł W ojtyła jako P rzew o d n iczą cy K om isji do sp ra w S tu d ió w W yższych i w p iśm ie do K on gregacji z dnia 4 listo p a d a 1977 roku p isa ł m . in., że P a p ie sk i F a k u lte t P o zn a ń sk i „ad em p ie a ttu a l- m e n te tu tte le con d izion i r ic h ie ste per attu are il corso su d d etto ” oraz ż e „che l’im pegno del corpo d o cen te e l ’a tm o sfera d el lav o ro te o lo g i- co, serio e v a lid o , n ella F a c o ltà P o sn a n ien se, sono la garan zia per u n
23 K ard. G arrone w iz y to w a ł o so b iście W yd ział P o zn a ń sk i w dniu 17. 10. 1973.
26 T łu m a czen ie o fic ja ln e z język a w ło sk ieg o . A k ta A rcy b isk u p a P ozn.
p ro m etten te la v o ro n el fu tu r o ” 27. W w y n ik u p o w y ższeg o K on gregacja p ism em z dnia 17 listo p a d a 1977 (Prot. n. 748/68/62) u p o w a żn iła w ładze- ak a d em ick ie P a p ie sk ie g o W yd ziału T eo lo g iczn eg o do o tw a rcia ku rsu d o k to r s k ie g o 28. W te n sposób P o zn a ń sk i W yd ział T eo lo g iczn y s ta ł s i ę W yd ziałem w p e łn i u fo rm o w a n y m fo rm a ln ie i fa k ty czn ie.
M ożna ty lk o w y ra zić p ra g n ien ie, b y P a p ie sk i W y d zia ł T eologiczny- w P ozn an iu , sto so w n ie do ż y c zen ia K o n g reg a cji sta ł się p rężn ym ośrod k iem ap ostolatu n a u k o w eg o w rozw oju p o lsk iej m y ś li teo lo g iczn ej.
N a zw ią zek W yd ziału z P a p ieżem Jan em P a w łe m II w sk a zu ją m_ in. sło w a , ja k ie P a p ież sk ie r o w a ł d n ia 30 w r z e śn ia 1980 roku do> p ielg rzy m k i pozn ań sk iej:
„ S zczególn ie ch cia łem się zw ró cić do sem in a riu m d u ch ow n ego, bo> k ażd y bisk u p , ró w n ież i B isk u p R zym sk i d o b rze w ie , że to jest p u - p illa o cu li cz y li źren ica oka jeg o sam ego, a ta k że i jeg o K ościoła. W ięc się cieszę z rozw oju , z p o w ołań , z d ucha teg o p o zn a ń sk ieg o se m in ariu m , k tó re jest m i dość dobrze zn a n e z w ie lu w iz y t, a już. sz czeg ó ln ie b lisk o jestem z w ią za n y z W yd ziałem T eo lo g iczn y m , z P a p iesk im W yd ziałem T eo lo g iczn y m , a w ię c zw ią zek jest p on iek ąd u rzę d ow y. W ty m w y p a d k u jed n a k te n zw ią zek b y ł n ie ty lk o u rzęd ow y, ale- osob isty, p o n iew a ż przy p o w sta n iu W ydziału b y łe m o so b iście dość- cz y n n y jako b. p rzew o d n iczą cy K o m isji E p isk op atu d/s N a u k i i R ad y N a u k o w ej E p isk op atu . W iem , jak bardzo ta sp raw a leża ła na se r c u ś. p. ks. a r c y b isk u p o w i A n to n iem u B a ra n ia k o w i, m e tro p o lic ie p ozn ań sk iem u i sta ra łem się czy n ić w sz y stk o , co m o g łem z ra cji m o jeg o u - rzędu, ażeb y w zap o czą tk o w a n iu tej sp ra w y i w jej d a lszy m rozw oju d op om agać. U fam , że ten W ydział, ta k bardzo p o trzeb n y w te j w łaśn ie- p ó łn o cn o -za ch o d n iej części d zisiejszej P o lsk i, b ęd zie się r o z w ija ł, ty m b a rd ziej, że w iem , iż siły r o zw o jo w e w n im tk w ią i gotowiość do coraz: w ię k sz e j d ojrzałości n a u k o w ej j w y c h o w a w c z e j r ó w n ie ż ” 29.
B estreb u n g en zur G ründung ein er th e o lo g isc h e n A k a d em ie in Poznań
D ie H au p stad t v o n G rossp olen — P o sen — g eh ö rte v o n A n fa n g an zu d e n H a u p tzen tren g e is tig e n L eb en s in P o len . J ed o ch gab e s h ier ja h rh u n d ertela n g k ein e h ö h eren L eh ra n sta lten , n ic h t e in m a l e in e th eo lo g isch e. Im g e w iss e n S in n e b esa ss d ie K a th ed ra lsch u le in P o sen im M itte lla lte r den C h arak ter ein er th e o lo g isc h e n A k a d em ie. Im Jah re 1519 w u rd e v o m P o sen er B isch o f L u b rań sk i e in e L eh ra n sta lt im h u m a n istisc h e n G eiste geg rü n d et, d ie nach ih m „ L u b ra ń sk i-A k a d em ie” b en a n n t w u rd e. D a aber d ie K rak au er U n iv e r sitä t E in sp ru ch gegen d ie se G ründung erhob, e r h ie lt d ie L u b ra ń sk i-A k a d em ie n ich t d ie R ech te ein er a k a d em isch en L eh ra n sta lt.
27 A k t a A r c y b i s k u p a P o z n a ń s k i e g o , dz. c.
28 A k t a D z ie k a n a W y d z i a ł u P o zn a ń sk ie g o , nlb.
Uczelnia teologiczna w Poznaniu 147 E in äh n lich e« S ch ick sa l tr a f im Jah re 1573 d as J e su ite n k o lle g in P o sen . N ach d em V erlu st der U n a b h ä n g ig k e it d e s p o ln isch en S ta a te s •wurde von den P r e u ssisc h e n B eh ö rd en d ie G ründung e in e s th e o lo g isc h - -p h ilo so p h isc h e n In stitu ts dm G rossh erzogth u m P o se n in E rw ä g u n g g e zogen. W eitg eh en d e B em ü h u n g en u n tern a h m en in d iesem Zusammen hang d ie G n esen er und P o se n e r E rzb isch öfe W olick i, D u n in und P r z y - lu sk i. Ih re B estreb u n g en b lie b e n jed och oh n e E rfolg, da d ie P r e u s s is - ch e R eg ieru n g d en zu n eh m en d en E in flu ss d es K a th o lizism u s und d e s P ö le n tu m s b efü rch tete.
N a ch d em I W eltk rieg b e a b sic h tig te m an d ie G ründung e in e r th e o lo g isch en F a k u ltä t an der n e u e n tsta n d e n e n P o sen er U n iv e r sitä t. D e r H l. S tu h l gab d azu se in e fo r m e lle E in w illig u n g . N a c h k r ie g sz e itlic h e S c h w ie r ig k e ite n v erh in d erten jed o ch d ie E rö ffn u n g d ie se r F a k u ltä t. P rim a s K ard in al H lond n a h m e in ig e Z eit sp äter w ie d e r e in e n V ersu ch au f, d as P o sen er P r ie ste r se m in a r in e in e P ä p stlic h e T h e o lo g isc h e A k a d e m ie u m z u g e sta lte n D er II W e ltk r ie g m a ch te abeir se in e P lä n e zu n ich te.
A u f G rund ja h rela n g er B em ü h u n g en des P o se n e r E rzb isch o fes B a - ra n ia k w u rd e v o n der C on gregatio pro In stitu tio n e C ath olica la u t D e k ret v om 2 J u n i 1974 d e fin itiv e in e P ä p stlic h e T h eo lo g isch e F a k u ltä t am er z b isc h ö flic h e n P r ie ste r se m in a r in P o sen gegrü n d et. D ie se P ä p s t lic h e T h e o lo g isc h e F a k u ltä t erh ielt g le ic h z e itig d a s R ech t a k a d e m isc h e GTade w ie : B akkalaureate', L iz e n tia te u n d D o k to ra te zu v e r e ih e n .
