Badania nad parazytofauną jeziora Gołdapiwo

(1)

WINCENTY L. WIŚNIEWSKI (Warszawa)

Zakład Parazytologii UW

[87]

BADANIA NAD PARAZYTOFAUNĄ JEZIORA GOŁDAPIWO

W latach 1954 i 1955 Zakład Parazytologii Kat€dry Biologii UW pro-

wadził badania nad krążeniem pasożytów w jeziorze Gołdapiwo. Badania te były dalszym ciągiem podobnych badań nad zeutrofizowanym jeziorem

Drużno. Jezioro Gołdapiwo ma charakter jeziora mezotroficznego. Porów- nanie krążenia na obu jezinrach powinno ujawnić różnice zachodzące

w krążeniu parazytofauny jeziora eutr:oficZIIlego i mezotroficznego.

Ilośd wyróżnionych i zbadanych gatunków żywicieli ostatecznych i ,po-

średnich oraz ilości znalezionych gatunków pasożytnicz.ych podaje poniższe

zestawienie:

Żywiciel

ostateczny

/

Ilość

^gat.^[

Ilość

^g~t.^:

Ilość

^oso-

I w biocen. · zbad bn. zbad.

Aves Amphibia

Pisces

pośredni MoUusca

Oligochaeta I

Hirw:linea Insecta Isopoda Copepoda Ostracoda PhyUopoda

68 3 17

19

9

15 30 1 18 5 22

30 3

17

50

19

9 15 25 1

li}

75

283 348

1074

9361 ' 2905 1625 23339 3634 38705

~ -- ------·--- ----·-····-"--- Ilość gatunków

--~;;;~~~~--!

^{przywr -} ^E~;~~g~^wów

42

12{8 d 4 1 54

2

7 5 1 16

45 19{16 d

3 1 30f13 d

\17 1 94

60 cerk

-1

12 metac. ^j 2 " ' 3

8 1 1 2

"

2 1

2 5

1

---~ - - - - - 60 cerk.

29 metac.

2

Najważniejszymi wynikami dwuletnich badań jest:

1. Przeprowadzenie cyklu rozwojowego kilku gatunków przywr i kilku gatunków tasiemców bądź na drodze identyfikacji mo.rfolog.icznej posta.ci larwalnych z postaciami dojrzałymi, bądź na drodze eksperymental-

Wiadomości Parazytologd<!zne nr 5 - Supplementum

(2)

214 ^W^. ^L^.WISNIEWSKI

nej. Wśród przywr wymienić należy: 1) Psilostomum oxyuris, 2) Phyllo- distomum dogieli, 3) Bunodera luciopercae, 4) Asymphyllodora tincae, 5) Monilifer spinolosus. Cykle r:ozwojowe tasiemców podane są w pracy L. J ar e c k i e j.

2. W zakresie krążenia pasożytów w jeziorze potwierdzono prawidło

wości uzyskane na jeziorze Drużno, a więc stwierdzenie, że żywiciel ostateczny jest sitem zbIO'rczym pasożytów rozpros:zonych jako postacie lar- walne w biocenozie żywicieli pośrednich, oraz stwieirdzenia, ż,e pasożyty występują w biocenozie w sposób ogniskowy.

3. W zakresie różnic krążenia ;pasożytów w zbiorniku eutroficznym i mezotroficznym stwierdzono, że odnoszą się one do trzech zjawisk: do odmiennego rozmieszczenia pasożytów w biocenozi,e, do różnic w składzie

gatunkowym i do odmiennego ilościowego występowania pasożytów.

a) Bardzo charakterystycznym rysem krążenia pasożytów w zbiorniku eutroficznym jest prawie równomierne występowanie poszczególnych ży

wicieli i ich pasożytów w całym zbiorniku, w następstwie czego parazytofauna, zwłaszcza żywicieli pośrednich, ma potencjalną możność występo

wania na obszarze całego zbiornika.

W zbiorniku mezotroficznym wyróżnić można natomiast dwie strefy

różniące się składem żywicieli: strefę litoralną i strefę pelagiczną. Strefa litoralna bogata jest w charakterystyczny dla siebie plankton, owady, śli

maki, skąpoczczety, pijawki, płazy, narybek wielu gatunków ryb i w ptaki takie jak: łyski, kaczkowate, siewkowate, czaple i inne. Strefa lito-ralu jest na ogół wąska i na Gołdapiwie wynosi zależnie od miejsca, od 2-50 m,

zajmują,c w stosunku do całości jeziora niewielki skrawek powierzchni.

Pomimo wąskiego pasa jest bogata w żywicieli ostatecznych i pośrednich,

a parazytofauna na tym odcinku jest urozmaicona i liczna. Od szerokości

tej strefy zależy ,charakter, ilość i ziróżnicowanie parazytofauny w jeziorze.

Strefa pelagialna posiada ,również właściwą sobie faunę. Na jeziorze Gołda

piwo występowały na niej kormorany, perkozy, nury, mewy, wiel,e gatun- ków ryb. Skład planktonu i bentosu jest na niej wyraźnie odmienny niż

na litoralu. Ta część jeziora jest znacznie uboższa w parazytofaunę. W na-

stępstwie tych różnic rozmiesz,czenie żywicieli i ich pasożytów jest w zbiorniku eutroficznym jednolite i bardziej monotonne, w zbiorniku zaś mezotroficznym jest bardziej urozmaicone, głównie przez rozbicie go na dwie

różne strefy.

b) Różnice w jakości parazytofauny. Zbiornik mezotroficzny charak- teryzuje większe urozmaicenie gatunkowe niż zbioirnik eutroficzny. W litoralu jeziora mezotroficznego występuje skład na ogół podobny do składu

w zbiorniku eutroficznym. W tej części występuje większość gatunków przywr znajdywanych u żywicieli ostatecznych - ptaków, oraz postaci larwalnych rozwijających się w ślimakach, w larwach owadów, w rybach i w płazach. Znajduje się tutaj olbrzymia większość pasożytów tasiem- czych, występujących u większości ptaków, zwłaszcza kaczkowatych i siew- kowatych. Posta-cie la,rwalne tych tasiemców spotykane były tylko w planktonie typowym dla litoralu. Parazytofauna litoralu jeziora mez.o- trofrcznego jest bardzo urozmaicona i o wiele bogatsza od części pelagialnej. Daje się ona zestawić z parazytofauną jeziora eutroficznego.

· Do gatunków przebywających w litoralu dochodzi zespół pasożytów rozwijają,cych się w strefie pelagialu, przez co zbiornik mezotroficzny wy-

(3)

BADANIA NAD PARAZYTOFAUNĄ JEZIORA GOLDAPIWO 215

kazuje większe urozmaicenie gatunkowe niż zbio~ik eutroficzny. W czę

ści pelagialnej spotyka się głównie pasożyty ryb, których postacie lar- walne rozwijają się w planktonie lub w małżach i w planktonie, bądź tylko w małżach. Wymienić tu należy z przywr gatunki takie jak: Phyllodisto- mum dogieli, Phyllodistomum folium, Phyllodistomum sp., Bunodera lucio- percae, z tasiemców zaś różne gatunki Proteocephalidae i jeden z gatun- ków Ligula. Mogą one występować również w zbiorniku eutroficznym, są

tam jednak o wiele rzadsze, gdyż mają albo gorsze warunki zarażania albo znacznie mniej występuje tam żywicieli pierwszych.

Ogólnie można określić, że parazytofauna jeziora mezotroficznego od- powiada składowi parazytofauny jeziora eutroficznego powiększonej

o skład parazytofauny pelagialu, wykazuje więc większe urozmaicenie w gatunki pasożytów, zwłaszcza przywr, niż parazytofauna jezior:a eutro-

ficznego.

c) Różnice ilościowe. W zestawieniu z jeziorem eutroficznym parazytofauna na jeziorze mezotroficznym jest znacznie uboższa pod względem ilościowym. Strefa litoralna jeziora mezo.troficznego skupia na swym sto- sunlmwo wąskim pasie większość żywideli ostatecznych, pośrednich i pierwszych i odgrywa rolę, którą w zbtorniku eutroficznym pełni całe jezioro.

Dochodzi do niej strefa pelagialu, o powierz.chni znacznie większej, której fauna odgrywa głównie rolę nosicieli tasiemców. Stąd w zbiorniku mezotroficznym możliwości zarażenia tasiemcami ryb są większe niż w zbiorniku eutroficznym.

J1CCJIE,D;OBAHJ1Ę IIAPA3l1TO<I>AYHbl 03EPA ro.JI,D;AIIJ1BO Pe310Me

B 1954 11 1955 r. r. OT,!1eJI rrapa311TOJIOr1111 Kacpe,11pb! 6110.JIOrJ,!11 YB IIPOB0,!1Ji!JI l1CCJie,11oaaH11JI '-111PKYJIJIQl111 napa311TOB B 03epe roJI,11a1111ao. BbIJil1 l1CCJie,11oaaHbl B 1rn<ieCTBe ,11e<pl1Hl1Tl1BHb!X X03JieB II'fl1Qbl, rrpeCMbIKa!Oll.111eCJI Jil PbI6bI, a B Ka<Je- C'fBe np·oMeJR:yTO<JHbIX xo3Jiea - Mollusca, OLigochaeta, Hirudinea, Ińsecta, Isopoda,

Copepoda, Ostracoda l1 Phy!lopoda. BbIJI11 BbIJIBJieHbI Q11KJibI pa3B11Tl1JI Psiiostomum oxyuris, Phylodistomum dogieli, Bunodera luciopercae, Asymphyllodora tincae 11 Mo-

nilif er spinulosus 11 pacKpbIT PRA 3aKOHOMepHOCTei1 Ql1PKYJI.ilQl111 rrapa311TOB B Me-

30Tpocp11ąecKOM 03epe.

RESEARCH ON THE PARASITES OF GOŁDAPIWO LAKE Summary

The Paras'iiological Institute of the Biological Dep.artment of the University of Warsaw carried out research on the circulation of parasites at Gołdapiwo Lake in 1954-1955. As finał hosts Aves, Amphibia and Pisces, and as intermediate hosts Mollusca., Oligochneta, Hirudinea, Insecta, Isopoda, Copepoda, Ostracoda ,and Phyllo- poda were examined accordingly. Development cycles of Psilostmnum oxyuris, Phylo- distomum dogieli, Bunodera luciopercae, AsymphyUodora tincae and MonHifer sp1inu- losus were established, as well as a number of ,regularities in the circulation of parasites at a mesotrophic lake.