STUDIA IN F O R M A T IC A __________________________________________________________ 2003
Volume 24 N um ber 1 (52)
Jacek FR Ą C ZEK
Politechnika Ś ląska, Instytut Inform atyki
PROJEK TOW ANIE E D Y TO R Ó W M ETA D AN Y CH GEO PR ZESTRZEN N YC H
S tre sz c z e n ie . W pracy opisano obszary problem ow e zw iązane z projektow aniem edytorów m etadanych geoprzestrzennych. O bok określenia wym aganej funkcjonalności edytora m etadanych przeanalizow ano zagadnienia dostępu do różnych źródeł m etadanych, pracy edytora w «-w arstw ow ej architekturze system u m etadanych oraz zagadnienia zw iązane z replikacją, w ielodostępem i system em użytkow ników . R o zw ażania teoretyczne uzupełniono przeglądem dostępnych system ów tw orzenia i edycji m etadanych.
S ło w a k lu czo w e: m etadane geoprzestrzenne, edytor, system y inform acji przestrzennej, SIP.
THE DESIGN OF G EO SPA TIA L M ETA D A TA EDITORS
S u m m a ry . T he research describes the problem areas relevant to the design o f geospatial m etadata editors. It defines the required functionality o f a m etadata editor as well as it analyses the issues o f accessing various m etadata sources, w orking in n- tier architecture, replication, m ulti-access and system ’s users. T he review o f existing m etadata creation and edition system s supplem ents the theoretical considerations.
K e y w o rd s: geospatial m etadata, editor, geographic inform ation system s, GIS.
1. W stęp
M etadane tow arzyszące system om inform acji geoprzestrzennej s ą zestaw am i danych, które podlegają tw orzeniu, odczytow i, aktualizacji i usuw aniu [1]. G lobalny dostęp do systemów inform acji geoprzestrzennej w ym aga zapew nienia dużej efektyw ności procesu w yszukiwania i u d ostępniania danych. Stąd też w obecnie istniejących system ach duży nacisk położono na funkcjonalność aplikacji (serw isów W W W ) w ykorzystyw anych do
w yszukiw ania inform acji oraz na w ydajność w ykonyw ania operacji odczytu danych.
R ów nolegle prow adzone prace nad torem zasilania i zarządzania informacjami przechow yw anym i w bazach m etadanych doprow adziły do utw orzenia stosunkow o prostych narzędzi w spom agających te procesy [4]. Podstaw ow ym i narzędziam i służącym i do tw orzenia, aktualizacji i usuw ania inform acji w bazach m etadanych są edytory m etadanych.
R ozbudow ane edytory m etadanych, oprócz prostych zadań edycji inform acji, często w spom agają (lub też w pew nej części autom atyzują) procesy tw orzenia metadanych, pozw alają utrzym ać o d p o w ied n ią ja k o ść danych, a niektóre z nich m a ją wbudowane m echanizm y w yszukiw ania (zazw yczaj uproszczone w stosunku do dedykow anych aplikacji w yszukujących dane).
T w orzenie w ydajnego edytora m etadanych zw iązane je s t nie tylko z określeniem i im plem entacją rozbudow anej funkcjonalności edytora m etadanych, ale w ym aga rozwiązania wielu problem ów w ynikających z zastosow anej architektury podsystem u metadanych.
Problem y te o b ejm u ją m.in.:
• zagadnienia dostępu do danych (pliki, bazy danych, serw isy),
• zagadnienia w łączenia edytora w n-w arstw ow ą architekturę system u m etadanych,
• zagadnienia w ielodostępu,
• zagadnienia zw iązane z system em użytkow ników ,
• zagadnienia autom atyzacji procesu tw orzenia i edycji m etadanych (w tym i zagadnienie p rzeniesienia danych z system ów źródłow ych).
W ym ienione obszary problem ow e — charakterystyczne dla system ów bazodanowych [2,3] - w przypadku projektow ania edytorów m etadanych n ab ierają specyficznych cech, opisanych w dalszej części pracy.
Prezentow ana praca pow stała ja k o rozw inięcie w yników badań i prac wdrożeniowych przeprow adzonych na W ydziale A utom atyki, Elektroniki i Inform atyki P olitechniki Śląskiej w ram ach projektu celow ego K BN pod tytułem : „W drożenie R egionalnego Systemu Inform acji Przestrzennej w W ojew ództw ie Śląskim ” na zlecenie Instytutu Systemów Przestrzennych i K atastralnych SA.
2. Funkcjonalność edytora m etadanych
Efektyw na obsługa m etadanych w ym aga posiadania odpow iedniej aplikacji edytora m etadanych. W ym aganie to je s t oczyw iste w przypadku m etadanych przechowywanych w bazie danych, p oniew aż m anualne tw orzenie zapytań przez użytkow nika:
Projektowanie ed ytorów m etadanych geoprzestrzennych 101
• w ym aga znajom ości ję z y k a zapytań w ykorzystyw anego źródła danych (z reguły SQ L),
• w ym aga znajom ości schem atu bazy m etadanych,
• jest procesem pow olnym (pisanie na klaw iaturze),
• często prow adzi do b łędów (syntaktycznych, sem antycznych i logicznych).
W ymaganie istnienia edytora m etadanych dotyczy rów nież m etadanych przechowywanych w form acie p lików tekstow ych (zazw yczaj X M L). Edycja dużych zbiorów danych, o złożonej strukturze, z użyciem prostego edytora tekstów je s t nieefektyw na i narażona na błędy (w ym aga m .in. w ykorzystania zew nętrznych program ów spraw dzających strukturę utw orzonego pliku w ynikow ego).
Celami stosow ania edytora m etadanych jest:
• prezentacja u żytkow nikow i interfejsu zgodnego z je g o w ied z ą bizn eso w ą i ukrycie tym sam ym techn iczn y ch szczegółów im plem entacyjnych,
• stw orzenie intuicyjnego, prostego system u pozw alającego użytkow nikow i na pracę z relatyw nie z ło ż o n ą stru k tu rą m etadanych,
• zapew nienie odpow iedniej ja k o ści w prow adzanych danych,
• przyśpieszenie p ro cesu w prow adzania danych i późniejszych zm ian.
Podstawowym w ynikiem d ziałania edytora m etadanych je s t utw orzenie now ego zbioru metadanych. Postać fizyczna now ego obiektu je s t zależna od sposobu przechow yw ania danych (zbiór płaski, baza danych lub dostęp przez serw is). T w orząc now e m etadane użytkownik serw isu i bazy m etadanych w prow adza do system u now y rekord danych (zgodny z wewnętrznym form atem m etadanych), a użytkow nik, korzystający ze zbiorów płaskich, z reguły tw orzy now y zb ió r płaski.
Zaawansowane edytory m etadanych zbiorów płaskich zazw yczaj pozw alają użytkownikowi na w y b ó r standardu, w ram ach którego będzie następow ała edycja metadanych i zgodnie z którym zostanie utw orzony plik w yjściow y. Ze w zględu na różnorodność w ym agań staw ianych p rzez różne standardy m etadanych edytory tego typu dysponują m ożliw ościam i rekonfiguracji form atek w ejściow ych, zgodnie z w ym aganiam i wybranego przez u żytkow nika standardu. W najbardziej rozbudow anych edytorach tego typu możliwe je st d ostosow yw anie sposobu pracy edytora z po m o cą zew nętrznych plików konfiguracyjnych. Plik konfiguracyjny zw iązany je s t z danym standardem m etadanych i definiuje:
• wygląd form atki (rozm ieszczenie elem entów , sposób prezentacji elem entu, ograniczenia zakresu w artości, które m oże przyjm ow ać elem ent, sposób walidacji wartości elem entu),
• opcje m enu,
• format pliku w yjściow ego.
Z reguły użytkow nik edytora (lub adm inistrator system u) m a m ożliw ość przeredagow ania pliku konfiguracyjnego i dosto so w an ia go do sw oich potrzeb. Z astosow anie technologii pliku konfiguracyjnego pozw ala na zm ianę funkcjonalności edytora (zm iana w yglądu formatki, dodanie lub usunięcie niektórych elem entów ), ja k też zapew nia m ożliw ość dostosow ania go do przyszłych w ym agań standardów m etadanych, b ez potrzeby reedycji tekstu źródłow ego program u i ponow nej kom pilacji aplikacji przez je g o autorów .
W przypadku edytorów baz m etadanych form atka w prow adzania danych je s t zazwyczaj stała, dostarczane s ą n atom iast m oduły pozw alające na eksport danych z bazy do pliku w określonym standardzie (o ile baza danych przechow uje dane w ym agane przez ten standard). W bardziej zaaw ansow anych edytorach tego typu m ożliw e je s t sterow anie wyglądem form atek ekranow ych oraz procesam i eksportu/im portu danych na podstaw ie dodatkow ych inform acji konfiguracyjnych przechow yw anych w samej bazie m etadanych.
Edycja m etadanych funkcjonalnie odpow iada edycji inform acji w bazie danych. Z tego w zględu w ym agania funkcjonalne dotyczące edytora m etadanych nie odb ieg ają od ogólnie przyjętych w ym agań nakładanych na aplikacje bazodanow e. D odatkow a analiza kom ercyjnych edytorów m etadanych pozw ala zdefiniow ać uniw ersalny zestaw wymagań funkcjonalnych, które pow inien spełniać dobry edytor m etadanych. Przy definiow aniu w ym agań przyjęto następujące założenia:
• edytor będzie um ożliw iał w ykonanie pełnego zestaw u operacji edycyjnych na obiektach m etadanych,
• edytor będzie w spółpracow ał z b a z ą danych,
• edytor będzie u m ożliw iał pracę w w ielodostępie,
• edytor będzie m iał graficzny interfejs użytkow nika.
2.1. W ym agania szczegółow e
Edycja danych:
• tw orzenie, m odyfikacja i usuw anie danych zgodnie z przyjętym standardem (standardam i) m etadanych geoprzestrzennych: ISO 19115, C SD GM :
o obsługa pełnego zestaw u elem entów obow iązkow ych, o obsługa elem entów opcjonalnych,
o obsługa dodatkow ych elem entów rozszerzających (obiektów i form atów zdefiniow anych przez użytkow nika),
• w yśw ietlanie i edycja hierarchicznej struktury m etadanych:
o opcje rozw ijania i zw ijania gałęzi drzewa,
o m ożliw ość p rzeniesienia obiektów pom iędzy różnym i poziom am i hierarchii,
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 103
o m ożliw ość tw orzenia obiektów na różnych poziom ach struktury hierarchicznej,
o m ożliw ość usunięcia obiektu (hierarchicznie podległe obiekty podrzędne m ożna usunąć bąd ź przenieść np. do innej gałęzi na tym sam ym poziom ie), o m o żliw o ść edycji obiektów :
■ ustaw ienie w artości atrybutów dla w szystkich potom ków ,
■ opcja d ziedziczenia atrybutów rodziców przez potom ków , o m ożliw ość w ykonyw ania ww . operacji na w ielu w skazanych obiektach,
• badanie p opraw ności danych:
o na p oziom ie pola:
■ zgodność z w ym aganym form atem (typem ) - edytor nie pow inien pozw alać na w prow adzenie znaków niezgodnych z typem pola (np.
litery do pola typu liczba),
■ zgodność ze zbiorem w ym aganych w artości,
* dla pól tekstow ych - zgodność z zasadam i ortografii i stylistyki języka (zastosow anie słow ników ),
o badanie popraw ności danych na poziom ie form atki,
o badanie popraw ności danych całego obiektu (m oże korzystać z procedur stw orzonych w bazie danych),
• w yszukiw anie m etadanych:
o o g raniczone do hierarchicznej struktury m etadanych (np. nazw y w yśw ietlanej w drzew ie),
o pełne (jak w m odule przeglądarki m etadanych),
• opcja kreatora m etadanych - ze w zględu na zn a cz n ą złożoność m etadanych, kreator pow inien u m ożliw iać, w przyjazny sposób, poprow adzenie użytkow nika przez pełny proces tw orzenia now ego obiektu m etadanych (m odyfikacji obiektu ju ż istniejącego);
kreator m oże zo stać w yposażony w dodatkow y spis treści um ożliw iający skokow e przechodzenie pom iędzy poszczególnym i etapam i pracy kreatora,
• dostosow anie w yglądu form atek:
o do rodzaju edytow anego obiektu, lub
o do odpow iedniego poziom u hierarchii m etadanych (przy stałej hierarchii),
• praca w środow isku w ielodostępnym ,
• im port/eksport m etadanych w form acie zgodnym z podanym standardem ,
• raportow anie z bazy m etadanych:
o raporty ogólne (statystyczne, typu: liczba i rodzaj obiektów , gestorzy danych, obiekty i praw a do obiektów ),
o raporty szczegółow e dotyczące w ybranego obiektu(ów ),
• tw orzenie zagregow anych m etadanych statystycznych (na podstaw ie m etadanych ju ż w prow adzonych),
• zachow yw anie historii zm ian m etadanych,
• autom atyczne tw orzenie i ak tualizacja m etadanych zgodnie z bieżącym i w łasnościam i danych.
B ezpieczeństw o:
• autoryzacja użytkow ników :
o w łasny system użytkow ników (aplikacja, baza danych), lub
o integracja z system em operacyjnym , usługam i katalogow ym i, w celu u zyskania system u typu single sign-on,
• określenie dostępnej funkcjonalności edytora dla danego użytkow nika:
o ustalenie dostępności opcji m enu (opcje niedostępne pow inny zostać usunięte lub nieaktyw ne),
o ustalenie dostępności elem entów form atek,
o o kreślenie zestaw u autoryzow anych danych d la danego użytkow nika.
W ym agania dotyczące prezentacji:
• interfejs graficzny,
• grupow anie obiek tó w i elem entów pow iązanych z so b ą (np. poprzez w ykorzystanie zakładek) zgodnie z przyjętym standardem m etadanych:
o identyfikacja: tytuł, obszar danych, tem aty, słow a kluczow e, aktualność danych, opis, streszczenie, cel,
o ja k o ść danych: d okładność (atrybutów , opisu obszaru), kom pletność, logiczna spójność, pochodzenie,
o o rg anizacja danych przestrzennych: rodzaj danych (w ektorow e, rastrow e), typ elem entów , liczba elem entów ,
o o dniesienie przestrzenne: projekcja, układ siatki, podstaw a w ym iarow a, układ w spółrzędnych,
o zaw artość danych - obiekty i atrybuty: cechy, atrybuty, w artości atrybutów , o dystrybucja danych: gestor, form aty, m edia, dostępność p o p rzez system
kom puterow y, cena,
o inform acje o m etadanych: aktualność m etadanych, ciało odpow iedzialne za m etadane,
o inne,
• opis obiektów i ich elem entów w języ k u zrozum iałym dla przeciętnego użytkow nika.
• system podpow iedzi:
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 105
o w skazanie elem entów obow iązkow ych (poprzez w yróżnienie innym kolorem , o patrzenie opisu elem entów gw iazdką, itp.),
o w skazanie dozw olonego form atu danych (liczb, dat, czasu, pól tekstow ych - w yśw ietlenie inform acji na pasku statusu i w tekście podpow iedzi zw anym p opularnie „d y m k iem ”),
o opis dozw olonych w artości - w ybór w artości ze słow nika nie pozw ala użytkow nikow i na w prow adzenie danych spoza dziedziny dozw olonej standardem .
Pozostałe w ym agania dotyczące edytora m etadanych:
• m ożliw ość w sk azan ia bazy m etadanych, z k tó rą użytkow nik chce pracow ać,
• im plem entacja p o w in n a zapew niać następujące cechy uniw ersalności aplikacji:
o m ożliw ości u ruchom ienia edytora w różnych system ach operacyjnych, o m ożliw ość w spółpracy z różnym i bazam i danych,
o ew entualna m ożliw ość uruchom ienia edytora w przeglądarce W W W ,
• zabezpieczenie transm isji danych:
o użycie bezpiecznego kanału transm isji (SSL), o kodow anie danych.
3. W pływ architektury podsystem u m etadanych na edytor m etadanych
W w ielu w spółcześnie tw orzonych system ach operujących n a zbiorach inform acji, metadane s ą jed n y m z podstaw ow ych kom ponentów system u. Sposób budow y i umiejscowienie podsystem u m etadanych w architekturze całego system u m a znaczący wpływ na proces im plem entacji edytora m etadanych. Podsystem m etadanych:
• m oże w ykorzystyw ać źródła danych różnego typu,
• m oże pracow ać w architekturze n-w arstw ow ej (n = 1, 2, 3, 4,...),
• m oże być oparty na scentralizow anej lub rozproszonej bazie m etadanych,
• m oże korzystać ze specyficznych m echanizm ów stosow anej bazy danych,
• m oże być w yposażony w dodatkow y system autoryzacji (niezależny od bazy danych),
• m oże p ozw alać na pracę w w ielodostępie.
3.1. D ostęp do źród eł danych
W praktyce spotyka się następujące sposoby przechow yw ania m etadanych (rys. 1):
• w postaci zbiorów płaskich:
o w form acie w łasnym ,
o w form acie X M L (struktury unorm ow ane standardem ),
• w postaci bazy danych:
o relacyjnej, o obiektow ej.
W śród edytorów m etadanych m ożna w yróżnić je szc ze trze cią grupę narzędzi, które nie w spółpracują bezpośrednio z danym i, ale z serw isam i zarządzającym i danym i (usługi udostępniania m etadanych) [20]. T en sposób dostępu do m etadanych m ożna traktow ać jako im plem entację odm iennej m etody dostępu do tradycyjnych źródeł danych (zazw yczaj bazy danych) w ykorzystującej architekturę w ielow arstw ow ą.
Rys. 1. O gólny schem at w spółpracy edytora m etadanych ze źródłam i m etadanych Fig. 1. The general schem a o f cooperation o f a m etadata editor and data sources
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 107
N ajodpow iedniejszym m iejscem do przechow yw ania i zarządzania dużym i ilościam i informacji są bazy danych, stąd też w ykorzystuje się je ja k o głów ny sposób przechow yw ania metadanych. M etadane w postaci zbiorów płaskich słu ż ą głów nie ja k o uniw ersalny środek wymiany inform acji m iędzy system am i. Edytory m etadanych z reguły obsłu g u ją je d n ą z wymienionych postaci m etadanych.
Między edytoram i m etadanych w spółpracującym i z różnym i źródłam i danych istnieją dość istotne różnice:
• w sposobie fizycznego dostępu do danych:
o p o p rzez standardow e funkcje odczytu/zapisu danych (C /C ++, Pascal), o p o p rzez parser X M L,
o p o p rzez m oduł dostępow y do bazy danych (dedykow any, O D B C , JD B C ), o p oprzez w yw ołanie funkcji udostępnianych przez serw is (np. p o p rzez usługi
internetow e web services),
• w m o żliw ościach w ykorzystania ju ż istniejących m echanizm ów autentykacji i autoryzacji dostępu do danych,
• w m ożliw ościach zapew nienia pracy w w ielodostępie,
• w m o żliw ościach w ykorzystania m echanizm ów bazy danych (np. konstrukcji optym alizujących, generatorów unikalnych identyfikatorów , procedur składow anych),
• w m ożliw ościach efektyw nej obsługi zbiorów danych dow olnego rozm iaru.
Warto rów nież w spom nieć, że niektóre system y zarządzania bazam i danych p o zw alają na przechowywanie w bazie danych dokum entów X M L (m etadanych) i dostęp do nich z poziomu ję zy k a SQ L [21]. Połączenie zalet dokum entów X M L z m ożliw ościam i b az danych prowadzi do stw orzenia now ej generacji system ów m etadanych i obsługujących je edytorów .
3.2. E d ytor w «-w a rstw o w ej architekturze podsystem u m etadanych
Ustalona przez projek tan tó w architektura podsystem u m etadanych i sposób d ostępu do źródeł danych w zasadniczy sposób w pływ ają na im plem entację edytora m etadanych.
Wymaganie w spółpracy edytora ze w sk az an ą w arstw ą architektury podsystem u ma odzwierciedlenie w złożoności kodu aplikacji i m ożliw ości sam odzielnej pracy edytora.
W zależności od sposobu im plem entacji m etadanych m ożna rozw ażać następujące rodzaje architektury podsystem u m etadanych:
• pliki płaskie - architektura 1- lub 2-w arstw ow a (z serw erem plików ),
• baza danych - ogólnie architektura «-w arstw ow a,
• serw is udostępniający m etadane - architektura «-w arstw ow a (n>=2).
Stosunkow o p ro stą im plem entację m o g ą m ieć edytory m etadanych w spółpracujące z serwisem u dostępniającym m etadane lub je g o odpow iednikiem (serw er aplikacji) w n-
w arstw ow ej architekturze z b az ą danych. W tym przypadku funkcje udostępniane przez serw is m o g ą zapew niać c a łą w ym aganą przez użytkow nika m etadanych funkcjonalność (tw orzenie, usuw anie, m odyfikacja, w alidacja, w yszukiw anie), a sam edytor m oże być tzw.
cienkim klientem odpow iedzialnym w yłącznie za pobieranie i odpow iednie wyświetlanie danych. W przypadku gdy używ any serw is nie zapew nia pełnej wym aganej funkcjonalności, to odpow ied zialn o ścią za je j im plem entację zostaje obarczony program ista tw orzący edytor.
W iększy stopień złożoności p rez en tu ją edytory w spółpracujące bezpośrednio z bazą danych. W takim przypadku edytor m usi im plem entow ać m .in. specyficzny dla danego system u sposób dostępu do danych (w tym i specyficzne polecenia SQL).
Edytory plików płaskich są aplikacjam i o stosunkow o dużym stopniu złożoności.
O peracje w ykonyw ane na plikach danych: w staw ianie, usuw anie, m odyfikow anie i w yszukiw anie elem entów je s t bardziej złożone niż w przypadku bazy danych, gdyż aplikacja sam a m usi zarządzać p likiem danych. D odatkow o, trudno je s t zapew nić pracę wielodostępną na pojedynczym pliku danych tekstow ych. Z tego w zględu edytory plików płaskich są z reguły aplikacjam i um ożliw iającym i pracę na danym pliku tylko pojedynczemu użytkow nikow i.
3.3. R ozp roszen ie bazy m etadanych
W przypadku system ów inform acji geoprzestrzennej, których architektura odpowiada złożonej strukturze organizacyjnej (np. k raj-> w ojew ództw o-> po w iat-> gm ina), celow e może być rozproszenie bazy m etadanych. R ozproszenie danych m a służyć zw iększeniu wydajności pracy system u na p o ziom ach lokalnych oraz uniezależnieniu system ów lokalnych od łączności z serw erem centralnym . N iektóre konfiguracje architektur z rozproszeniem danych w pływ ają na konstrukcję edytora m etadanych. A nalizując w pływ rozproszenia danych na edytor m etadanych należy w ziąć po d uwagę:
• zapew nienie je d n o lito ści słow ników m etadanych,
• ograniczenia zw iązane z dostępem do danych.
3.3.1. Jednolitość słowników metadanych
Z apew nienie jed n o lito ści słow ników m etadanych (definicji, opisów , słów kluczowych, itp.) gw arantuje zachow anie spójności inform acji w obszarze całego system u. K ażdy węzeł hierarchii organizacyjnej pow inien pracow ać z identycznym zestaw em słow ników . Jednym z m ożliw ych rozw iązań tego problem u - w przypadku architektury rozproszonej - m oże być w ykorzystanie m echanizm u replikacji słow ników . D odatkow o m ożna na system narzucić w ym aganie, aby m odyfikacja słow ników (w tym i dopisyw anie now ych w artości) była realizow ane w yłącznie w najw yższym w ęźle hierarchii, a replikacja była replikacją
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 109
jednokierunkową: od korzen ia do liści struktury. Przyjm ując takie założenie, należy zapewnić, aby edytor m etadanych dopuszczał m ożliw ość edycji słow ników tylko we wskazanych w ęzłach (w tym przypadku w pojedynczym w ęźle - korzeniu drzew a). Żądany efekt m ożna uzyskać im plem entując je d n o z następujących rozw iązań:
• poprzez m echanizm y konfiguracji edytora (plik konfiguracyjny, tablice konfiguracji).
• poprzez uzależnienie funkcjonalności edytora od nazwy lub przynależności grupowej użytkow nika, który loguje się do system u (użytkow nik końcow y, adm inistrator),
• poprzez utw o rzen ie kilku w ersji edytora m etadanych o różnej funkcjonalności.
Pierw sze z rozw iązań m oże stw arzać pew ne problem y zw iązane z och ro n ą pliku konfiguracyjnego i je g o zaw artości. W celu zapobieżenia ew entualnym zm ianom w pliku konfiguracyjnym pow in ien on być niedostępny dla osób niepow ołanych, a je g o zaw artość powinna być zakodow ana. Z tego w zględu w iększy stopień bezpieczeństw a zapew nia zapisanie konfiguracji danej stacji w tablicy konfiguracji w bazie danych lub też uzależnienie dostępnej funkcjonalności edytora od użytkow nika, który loguje się do system u. W takim wypadku nie m a konieczności przechow yw ania lokalnej inform acji o konfiguracji aplikacji.
W system ie bez ro zproszenia danych (z pojedynczym serw erem centralnym ) problem zapewnienia je d n o lito ści słow n ik ó w nie występuje.
3.3.2. Ograniczenia w dostępie do danych
W przypadku gdy aplikacje pracujące na bazie m etadanych m a ją w łasny system użytkowników (niezależny od bazy danych, do której w szystkie aplikacje logują się na użytkownika o identycznej nazw ie - p atrz niżej), to m u szą one zapew nić autoryzow any dostęp do danych. D ziałanie edytora m etadanych pow inno być zgodne z przy jętą strategią bezpieczeństwa.
W przypadku w ystępow ania hierarchicznej struktury organizacyjnej (np.
kraj-> w ojew ództ w o-> p o w iat-> gm ina) rozsądnym rozw iązaniem m oże być przyjęcie wymagania, aby użytkow nicy przypisani do danego ośrodka (w ęzła) m ogli m ieć dostęp (do odczytu i edycji) tylko do danych w łasnego węzła. W ym aganie to w naturalny sposób jest realizowane w system ie rozproszonym , w którym każdy w ęzeł przechow uje tylko w łasne dane. W system ie z centralnym serw erem lub też w system ie rozproszonym , w którym każdy węzeł przechow uje w szystkie dane, to edytor m etadanych je s t kom ponentem odpowiedzialnym za realizację tego w ym agania. W takim przypadku m etadane w ęzłów powinny być oznaczan e znacznikiem pochodzenia, a edytor m etadanych (sam lub przy współpracy z b az ą danych) pow inien na podstaw ie nazw y użytkow nika udostępniać tylko autoryzowane inform acje. T abela 1 specyfikuje problem y w ystępujące dla różnych form rozproszenia danych.
T abela 1 W pływ rozp ro szen ia danych na projekt edytora m etadanych
Lp. Rodzaj rozproszenia Problem y w ystępujące w edytorze m etadanych 1 brak - centralny serwer metadanych • użytkownicy węzła - autoryzacja dostępu do
danych własnego węzła 2 węzeł przechowuje tylko metadane
własne
• zapewnienie jednolitości słowników
3 węzet przechowuje metadane własne i metadane węzłów podrzędnych
• użytkownicy węzła - autoryzacja dostępu do danych własnego węzła (można zezwolić na dostęp do danych wszystkich węzłów podrzędnych)
• zapewnienie jednolitości słowników 4 węzeł przechowuje wszystkie
metadane (własne i innych węzłów)
• użytkownicy węzła - autoryzacja dostępu do danych własnego węzła
• zapewnienie jednolitości słowników
3.4. W yk orzystan ie sp ecyficzn ych m echanizm ów bazy danych
System y zarząd zan ia bazam i danych oferu ją w iele m echanizm ów w spom agających pracę aplikacji. Do m echanizm ów tych m ożna zaliczyć m .in.:
• m ożliw ość pracy w w ielodostępie (system użytkow ników , transakcyjność, m echanizm y b lokow ania danych),
• m ożliw ość autentykacji i autoryzacji dostępu do danych (system użytkowników, praw a, role, perspektyw y, w irtualne, pryw atne bazy danych),
• optym alizację pracy z danym i (prow adzenie statystyk, histogram ów ),
• m ożliw ość pro w ad zen ia audytu (dzienniki historii w ykonyw anych działań),
• inne udogodnienia, tj.: m echanizm y tw orzenia unikalnych identyfikatorów , m echanizm y kaskadow ego m odyfikow ania danych, m echanizm y kaskadowego usuw ania danych.
W ykorzystanie w yżej w ym ienionych m echanizm ów pozw ala tw órcom edytora m etadanych zastosow ać gotow e rozw iązania i uprościć projekt aplikacji oraz zapew nić dużą w ydajność pracy całego system u. N ależy je d n ak pam iętać, że nie w szystkie systemy zarządzania bazam i danych o fe ru ją pełny zakres w ym ienionych m echanizm ów . Dodatkow o, w ykorzystanie specyficznych cech system u zarządzania b a z ą danych (np. sposobu generacji unikalnych identyfikatorów ) o g ranicza m ożliw ości w spółpracy aplikacji tylko do platformy korzystającej z w ybranej bazy danych.
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 111 3.5. System u żytk ow n ik ów
Zabezpieczenie dostępu do danych w system ach bazodanow ych realizow ane je st zasadniczo w o parciu o w ykorzystanie jed n eg o z dw óch m echanizm ów :
• m echanizm u bezpieczeństw a w budow anego w system zarządzania b a z ą danych,
• m echanizm u bezpieczeństw a w budow anego w aplikację użytkow nika.
W ym ienione m echanizm y m o g ą być zintegrow ane z m echanizm am i bezpieczeństw a systemu operacyjnego.
W ykorzystanie m echanizm ów b ezpieczeństw a w budow anych w system zarządzania bazą danych pozw ala zbudow ać elastyczny i je d n o lity system zabezpieczeń dla w szystkich aplikacji korzystających z podsystem u m etadanych. Im plem entacja takiego system u z wykorzystaniem perspektyw m oże je d n a k prow adzić do znacznego spadku w ydajności pracy systemu.
W przypadku istnienia pojedynczej aplikacji udostępniającej m etadane m ożliw e je st wbudowanie m echanizm ów b ezpieczeństw a w sa m ą aplikację. A plikacja je s t w tedy w pełni odpowiedzialna za kontrolę prezentow anych danych oraz czynności, które użytkow nik m oże wykonać. W rozw iązaniu tym należy założyć ukrycie przed użytkow nikiem nazw y i hasła rzeczywistego u żytkow nika w ykorzystyw anego w procesie logow ania do bazy danych.
Informacje te m u sz ą zo stać utajnione, aby zapobiec połączeniu się do bazy m etadanych z poziomu innego narzędzia, co pozw oliłoby obejść zabezpieczenia narzucone p rzez aplikację edytora m etadanych. W przypadku w ielu aplikacji korzystających z podsystem u m etadanych należy do każdej z nich dołączyć identyczny m oduł zarządzający bezpieczeństw em .
W budow anie m echanizm ów bezpieczeństw a w aplikację ułatw ia sterow anie funkcjonalnością aplikacji oraz zakresem w idoczności danych. D odatkow o om aw iane rozwiązanie m oże po zw o lić na budow ę system u o w iększej szybkości działania w porównaniu do rozw iązania opartego na m echanizm ach bazy danych.
W ym ienione zalety rozw iązania w ykorzystującego m echanizm y bezpieczeństw a wbudowane w aplikację edytora m etadanych nie rekom pensują w ad tego rozw iązania:
• w ym aganie sto so w an ia identycznego m odułu zarządzającego bezpieczeństw em we w szystkich aplikacjach pracujących z b az ą m etadanych,
• z reguły nie ro zró żn ia się użytkow ników na poziom ie bazy danych - używ ane są pojedyncze konta użytkow ników bazy danych o pełnych praw ach,
• w zrost złożoności aplikacji,
• konieczność m odyfikacji aplikacji przy zm ianach procedur bezpieczeństw a.
W przypadku edytora m etadanych m ożna w ybrać rozw iązanie, w którym użytkow nicy logują się do system u z w ykorzystaniem nazw zarejestrow anych w aplikacji. P ołączenie do bazy danych je s t realizow ane na konto pojedynczego, dedykow anego użytkow nika.
3.5.1. Użytkownicy aplikacji pracujących z podsystemem metadanych
Do podstaw ow ych aplikacji pracujących z podsystem em m etadanych zaliczam y:
• edytor m etadanych,
• przeglądarkę m etadanych.
O bie aplikacje p o sia d a ją bardzo w iele cech w spólnych, natom iast ró żn ią się zasadniczo funkcjonalnością. P rzeglądarka m etadanych nie pozw ala na edycję danych, natomiast um ożliw ia złożone w yszukiw anie danych. Edytor m etadanych je s t sw ego rodzaju p rzeglądarką m etadanych, ale nie pozw ala na zaaw ansow ane w yszukiw anie danych.
W aplikacjach korzystających z bazy m etadanych m ożna w yróżnić następujących użytkow ników :
• adm inistrator w ęzła danych (adm inistrator),
• użytkow nicy m odyfikujący dane w w ęźle,
• użytkow nicy przeglądający m etadane.
Dwaj pierw si użytkow nicy s ą zw iązani z ap lik ac ją edytora m etadanych, trzeci - z p rzeglądarką m etadanych.
A dm inistrator w ęzła danych je s t użytkow nikiem zarządzającym danym i w określonym węźle. U żytkow nik ten m a upraw nienia do:
• przeglądania w szystkich danych,
• m odyfikacji m etadanych (w tym i słow ników ): w prow adzania, usuw ania i aktualizacji,
• zarządzania użytkow nikam i aplikacji (tw orzenie, usuw anie, m odyfikacja),
• m odyfikacji hasła użytkow nika bazy danych (nazw a i inne param etry połączenia są zapisane w konfiguracji aplikacji),
U żytkow nicy m odyfikujący dane w w ęźle m a ją praw o do:
• przeglądania w szystkich danych,
• w prow adzania, usuw ania i aktualizacji danych z następującym i ograniczeniam i:
o w w . operacje m o g ą dotyczyć w yłącznie danych przypisanych do użytkownika, o użytkow nicy nie m a ją m ożliw ości m odyfikacji słow ników .
W przypadku system u rozproszonego korzystne m oże się okazać w prow adzenie dodatkow ego użytkow nika - adm inistratora słow ników . A dm inistrator słow ników powinien zarządzać aktu alizacją słow ników m etadanych i ich re p lik a c ją d o pozostałych w ęzłów .
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 113
3.6. W ielodostęp
Jednym z w ym agań, które pow inien spełniać edytor m etadanych, je s t um ożliw ienie pracy w wielodostępie. W przypadku pracy z b a z ą danych realizację m echanizm ów w ielodostępu (system użytkow ników , transakcyjność, m echanizm y blokow ania danych) zapew nia system zarządzania b az ą danych. D o zadań projektanta edytora m etadanych n ależ ą określenie i implementacja efektyw nej strategii blokow ania danych. W rozw iązaniach kom ercyjnych można spotkać n astępujące strategie blokow ania danych na poziom ie rekordu danych (uszeregowane w kierunku w zrastającej długości trw ania blokady) [5]:
• bez blokow ania,
• blokow anie w chw ili zapisu rekordu (po jego edycji),
• blokow anie w chw ili ro zpoczęcia edycji rekordu,
• blokow anie w chw ili w yboru rekordu (po odczycie rekordu, je sz c z e przed rozpoczęciem je g o edycji).
Dokonując analizy problem u w ielodostępu w kontekście pracy edytora m etadanych można zauw ażyć, że u zasadniona m oże być rezygnacja z blokow ania danych przy wykonywaniu podstaw ow ych zadań edycyjnych w ykonyw anych na pojedynczych obiektach.
Do edycji obiektów dochodzi bow iem rzadko, a edycja pojedynczego obiektu p rze z w iększą liczbę użytkow ników będzie p row adziła co najwyżej do zgłoszenia błędu niespójności obiektu (przez procedury spraw dzające) i konieczności je g o ponow nej edycji. Z kolei operacje złożone - takie ja k np. niektóre operacje w ykonyw ane na grupach danych w hierarchicznym drzew ie m etadanych - w ym agają zabezpieczenia m echanizm am i transakcyjności.
3.7. A u tom atyzacja ed ycji m etadanych
A utom atyzacja procesu utrzym yw ania m etadanych w stanie pełnej aktualności jest zagadnieniem trudnym . W przypadku niektórych danych geoprzestrzennych (dokładniej formatów zapisu danych) m ożliw e je s t częściow e w nioskow anie o posiadanych danych, niemniej pełna inform acja w ym agana przez standardy opisu m etadanych z reguły nie je st dostępna. D uża część inform acji o danych nie je s t w ystarczająco dokładnie skatalogow ana w postaci elektronicznej i często się zdarza, że w iedzę na ich tem at m a ją w yłącznie aktualni administratorzy i użytkow nicy danych. System y obsługi m etadanych pow inny się przyczynić do zm iany tej sytuacji.
M ożliw ość autom atycznego uzyskania w yczerpującego (w stopniu w ym aganym przez dany standard m etadanych) opisu danych z reguły zależy od form atu zapisu obiektu. N iektóre
form aty przechow yw ania obiektów geoprzestrzennych obok danych za w ierają w sobie także i m etadane. W takim przypadku m ożliw a je s t autom atyczna ekstrakcja inform acji opisowej (m etadanych) przy rejestrow aniu danych w system ie. P rzykładow e narzędzie FG D C M E T A .A M L potrafi ze struktury plików danych geoprzestrzennych A rcln fo odczytać następujące inform acje:
• o w ykorzystyw anym system ie w spółrzędnych,
• o prostokątach ograniczających obiekty,
• o liczbie obiek tó w (w ektorow ych, rastrow ych).
Czasam i pew ne dodatkow e inform acje należące do m etadanych m ożna znaleźć w:
• nazw ie nośnika, na którym je s t przechow yw any obiekt geoprzestrzenny (np. CD- RO M : M a p y sozologiczne),
• ścieżce dostępu do danych (np. C :\M apy topograficzneM Jkład I99 2 \S ka la ¡0000),
• nazw ie pliku (np. topo_50_92 - m apa topograficzna, w układzie 1992, w skali 1:50000).
Z autom atyzow aną obsługę bazy m etadanych m ożna szerzej w ykorzystać w przypadku, gdy baza m etadanych przechow uje inform acje statystyczne. Inform acje takie można generow ać na dw a sposoby:
• na podstaw ie inform acji zaw artej w sam ych obiektach danych - m ożna tu autom atycznie kolekcjonow ać rodzaj przechow yw anych obiektów , liczebność obiektów , atrybuty, ja k ie m a ją obiekty (np. z pliku w form acie shape),
• p oprzez agregację m etadanych należących do niższych poziom ów d rzew a hierarchii m etadanych (np. su m aryczna liczba obiektów w pakiecie map).
W ogólnym przypadku inform acje, które są w ynikiem autom atycznej analizy w skazanych zbiorów danych, często nie s ą w ystarczające do uzyskania w ym aganego, pełnego opisu m etadanych. P odczas procesu synchronizacji m etadanych adm inistrator m usi m anualnie uzupełnić brakujące elem enty opisu i ew entualnie dołączyć dod atk o w ą dokum entację.
3.8. Im port m etadan ych
Je d n ą z pożądanych cech funkcjonalnych edytora m etadanych je st m ożliw ość importu m etadanych. M etadane, które użytkow nicy c h c ą w prow adzić do system u, m o g ą być zapisane w różnych form atach p lików lub też m o g ą pochodzić z różnych zew nętrznych baz danych.
Projektow any edytor m etadanych m ożna w yposażyć w funkcje im portu m etadanych plików płaskich uznanych standardów i autom atycznej generacji m etadanych dla popularnych form atów zapisu danych geoprzestrzennych.
W celu p rzeniesienia m etadanych zapisanych w form atach w łasnych (plikach płaskich, bazach danych) pow inno się utw orzyć dedykow aną aplikację konw ersji form atów danych.
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 115
Aplikacja taka pow inna:
• dokonać transform acji danych ze starego do now ego system u (form atu) m etadanych,
• dokonać konw ersji form atów danych (np. gdy now y form at w ym aga typu logicznego true/false, a stary form at p rzechow uje w artość num eryczną 1/0),
• dokonać konw ersji form atu kodow ania napisów (np. z M A Z O V II na U nicode),
• uzupełnić brakujące dane (w m iarę m ożliw ości),
• mieć m ożliw ość konfiguracji procesu konw ersji (np. w artości dom yślne dla elem entów , których nie m a w im portow anym form acie).
4. Przegląd system ów tw orzenia i edycji m etadanych
Przegląd dostępnych na rynku narzędzi do tw orzenia i edycji m etadanych dostarcza wiedzy na tem at stopnia ro zw oju technologii edycji m etadanych. Z e w zględu na częsty brak uznanych m iędzynarodow ych standardów m etadanych (np. w dziedzinie danych geoprzestrzennych), w ielość standardów narodow ych oraz stosunkow o m a łą złożoność realizacji podstaw ow ych zagadnień obsługi m etadanych, na rynku znaleźć m ożna bardzo wiele prostych narzędzi do tw orzenia i edycji m etadanych [4], N arzęd zia te ró żn ią się funkcjonalnością, te ch n o lo g ią w ykonania i m ożliw ościam i uruchom ienia n a różnych platformach sprzętow o-program ow ych. W zakresie funkcjonalności głów ne różnice dotyczą:
• m ożliw ości obsługi różnych standardów m etadanych: FG D C , D ublin C ore, GILS, A N ZLIC , A G L S , N Z G L S , E dN A , IM S, G EM , vC ard, U SM A R C , SOIF.
1AFA/ROAD S, nagłów ki TEI, RD F, OLSTF, X M L i inne,
• m ożliw ości w spółpracy ze zbioram i płaskim i i/lub bazam i danych,
• m ożliw ości eksportu i im portu danych w różnych form atach: A SCII (np.
hierarchicznie w cinane), SG M L, X M L,
• m ożliw ości au tom atycznego w spierania tw orzenia m etadanych (np. przy opisie zasobów stron W W W ),
• m ożliw ości edycji m etadanych (niektóre narzędzia pozw alają tylko na tw orzenie m etadanych b ez późniejszej aktualizacji),
• m ożliw ości konfiguracji narzędzi: opisów pól i pozycji m enu, form atów pól (typy i zakresy w artości), zm iany w yglądu form atek (położenie i rozm iar elem entów ) i m enu, rozbudow y form atek o dodatkow e elem enty, ograniczenia lub rozszerzenia istniejących definicji m etadanych, w ielojęzykow ości aplikacji,
• m ożliw ości publikacji m etadanych: (strona W W W , poczta elektroniczna, przesył do centralnego/lokalnego repozytorium lub serw era m etadanych),
• m ożliw ości integracji z innym i narzędziam i (np. dostęp do danych p oprzez bramę ośrodka C learinghouse, integracja z parserem m etadanych m p służącym do w eryfikacji syntaktycznej zgodności struktury m etadanych ze standardem FGD C),
• m ożliw ości pro w ad zen ia dziennika historii zm ian m etadanych,
• m ożliw ości w yszukiw ania m etadanych,
• m ożliw ości analizy statystycznej danych.
W zakresie sposobu tw orzenia i m ożliw ości urucham iania analizow anych aplikacji można w yróżnić następujące technologie:
• tradycyjne program y napisane w języ k u C/C++, z m o ż liw o śc ią kompilacji w środow isku U nix,
• program y w ję z y k u C /C + + , V isual B asic dla środow iska MS W indow s,
• aplikacje Javy,
• aplety Javy urucham iane z poziom u przeglądarki W W W ,
• form ularze urucham iane z poziom u przeglądarki W W W (H TM L, JavaS cript, Perl).
Tabela 2 E dytory m etadanych
E d y to r C ech a
Reggie DCdot Xtme, Tkme
Anzmeta 1.1
Meta browser
1.5
SM M S Arc Catalog
Obsługiwane standardy
D u b lin C o re, G IL S , A N Z L IC ,
A G L S, E d N A , IM S , G E M , v C ard
D u b lin C o rc + k o n w e rs ja d o in n y ch
F G D C A N Z L IC D u b lin C o re D C .G IL S ,
A G L S, EdN A , N Z G L S
F G D C ISO, FGDC.
C EN /TC 287 [18,19)
Źródło danych stro n a W W W stro n a W W W plik tylko uży tk o w n ik
stro n a W W W , b az a dan y ch
b az a d an y c h , plik
baza danych, plik XML
Im port m etadanych
■ * tak ■ " tak tak
Publikow anie m etadanych
stro n a W W W ,
e-m ail
stro n a W W W , plik
lo k a ln y
p lik lokalny stro n a W W W ,
e-m ail
plik lo k aln y (z p u b lik a cją W W W ), baza
danych
baz a d an y ch , p lik lo k aln y (z p u b lik acją
W W W )
b aza danych, plik lokalny (z publikacją W W W )
Integracja z innymi narzędziam i
m p serw er
m etad an y ch , słow niki m etad an y ch ,
T e sa u ru s
serw er m etad an y ch ,
M etW eb C le arin g h o u se
serw er m etadanych, Clearinghouse.
G eography N etwork
Konfiguracja tak - tak - tak tak tak
Technologia a p let Java fo rm u larz W W W
ap lik acja G UI (C /C + + )
form ularz W W W - Jav aS crip t
ap lik acja G U I ap lik acja G UI ap lik acja GUI
Inne autonr. o p is
stro n W W W , w ielo języ k o -
w o ść
au to m , o p is stro n W W W
au to m aty zacja p ro cesó w tw o rzen ia d an y ch
automatyzacja procesów tw orzenia danych
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 117
Jako reprezentatyw nych przedstaw icieli narzędzi służących do edycji m etadanych m ożna wskazać (tabela 2):
• narzędzia uniw ersalne służące edycji m etadanych należących do różnych dziedzin:
Reggie [6], D C dot [7],
• narzędzia służące do edycji m etadanych geoprzestrzennych: X tm e ( X Toolkit M etadata E ditor), T km e (T k M etadata Editor) [8], A N ZM ET A 1.1 [9], M etabrow ser
1.5 [10], S M M S (S p a tia l M etadata M anagem ent System ) [11], A rcC atalog [12,13,14]
w chodzący w skład pakietu A r c G IS 8 .x [17,19,20].
5. Podsum ow anie
Zapew nienie aktualności i spójności m etadanych stanow i podstaw ę efektyw nego wykorzystania posiadanych danych. Z tego w zględu procesy tw orzenia i edycji m etadanych powinny być w ykonyw ane w ydajnie, z zapew nieniem wysokiej jak o ści przetw arzania danych i w sposób m ożliw ie w ysoko zautom atyzow any. O ile - ze w zględu na w ykorzystyw ane formaty zapisu danych geoprzestrzennych - autom atyzacja procesu tw orzenia i edycji metadanych je s t zagadnieniem trudnym w praktycznej realizacji, o tyle proces m anualny m oże być efektywnie w spom agany przez oprogram ow anie. Z aprezentow ane w pracy rozw iązania są rozwinięciem w yników badań i prac w drożeniow ych rzeczyw istego edytora m etadanych.
Dokonany przegląd w ybranych edytorów m etadanych pozw ala na określenie ju ż osiągniętego poziom u rozw oju oprogram ow ania. N a tej podstaw ie zdefiniow ano, a następnie poszerzono zestaw w ym agań, który pow inien stanow ić bazę dla projektów w spółczesnych edytorów m etadanych. D o cech charakterystycznych takich edytorów m ożna zaliczyć:
• m ożliw ość obsługi kilk u form atów m etadanych - przede w szystkim : ISO , F G D C oraz form atów w łasnych,
• upow szechnienie im plem entacji edytora w technologii um ożliw iającej dostęp do danych z sieci Internet - form ularz H TM L, aplet Javy,
• w ykorzystanie interfejsu graficznego z system em podpow iedzi i opisów w spom agających pracę użytkow nika, przy zachow aniu w zględnej prostoty interfejsu,
• w ykorzystanie hierarchicznego drzew a m etadanych porządkującego organizację elem entów struktury m etadanych,
• m ożliw ość w yszukiw ania m etadanych,
• w spółpracę edytora z b a z ą danych,
• m ożliw ość pracy w w ielodostępie,
• m ożliw ość im portu/eksportu m etadanych zgodnych ze pow szechnym i standardam i.
N a projekt i sposób im plem entacji edytora m etadanych w znaczący sposób wpływa architektura podsystem u m etadanych, a zw łaszcza w ybór sposobu przechow yw ania i dostępu do m etadanych. A naliza różnych m ożliw ości fizycznej im plem entacji m etadanych prowadzi do w niosku, że najbardziej odpow iednie je s t w ykorzystanie system u zarządzania bazą danych. Edytory w spółpracujące z b a z ą danych m o g ą w ykorzystyw ać oferow ane przez nią m echanizm y w spom agające pracę aplikacji i w naturalny sposób u m o ż liw ia ją pracę w w ielodostępie. E dytory m etadanych przechow yw anych w plikach płaskich znajdują zastosow anie do edycji m ałych zbiorów danych przekazyw anych później (jako pliki lub odniesienia) do centrów za rządzania m etadanym i. W przyszłości m ożna się spodziewać rozw oju grupy edytorów w spółpracujących z usługam i udostępniającym i m etadane w sieci internet/intranet i edytorów w spółpracujących z bazam i danych przechow ującym i obiekty XM L. S pośród innych czynników w pływ ających na projekt i pracę edytora metadanych należy wyróżnić:
• m ożliw ość pracy ze scen tralizo w an ą lub rozproszoną b az ą m etadanych,
• m ożliw ość w ykorzystania specyficznych m echanizm ów używ anej bazy danych,
• m ożliw ość w yposażenia edytora w dodatkow y, w łasny system autoryzacji (niezależny od bazy danych).
LIT E R A T U R A
1. N ebert D.: D eveloping Spatial D ata Infrastructures:The SDI Cookbook, G SDI, 2001.
http://w w w .G SD I.org.
2. Elmasri R„ N avathe Sh. B.: Fundam entals o f D atabase System s, A ddison-W esley, 2000.
3. Connoly T., Begg C., Strachan A.: D atabase System s. A Practical A pproach to Design, Im plem entation and M anagem ent, Addison-W esley, 1999.
4. Porów nanie narzędzi m etadanych,
http://badger.state.w i.us/agencies/w lib/sco/m etatool/m tools.htm . 5. M agic eD eveloper. R eference Guide, M SE, 2001.
6. Reggie - The M etadata Editor, http://m etadata.net/dstc/.
7. F orm ularz DCdot, http://w w w .ukoln.ac.uk/m etadata/dcdot/.
8. FGDC, http://geology.usgs.gov/tools/m etadata/.
9. F orm ularz A N ZM ET A , http://geographv.anu.edu.au/anzm eta/index.htm l.
10. M etabrow ser, http://m etabrow ser.spirit.net.au.
11. SM M S. http://w w w .intergraph.com .
12. V ermeij B.: Im plem enting European M etadata U sing ArcCatalog, A rcU ser 07-08.2001.
http://w w w .esri.com .
Projektowanie edytorów m etadanych geoprzestrzennych 119
13. Roberts F.: A rc/Info 8’s M etadata Collection tool: ArcCatalog, A user’s perspective, Coeur d ’A lene T ribe GIS, prezentacja PPT.
14. Elverum K „ Palm er B.: U sing A rcC atalog to Create and M aintain FGD C Com pliant M etadata, W estern R egional Support Center, Colorado State U niversity, prezentacja PPT.
15. Features and F unctions o f A rclnfo 8, A n ESR i W hite Paper, 1999, http://w w w .esri.com . 16. W orking w ith the G eodatabase: Powerful M ultiuser Editing and Sophisticated Data
Integrity A n ESRI W hite Paper, 2002, http://w w w .esri.com .
17. W hat is A rcG IS ™ ? GIS by ESR I™ , ESRI, 2002, http://w w w .esri.com .
18. ESRI Profile o f the C ontent Standard for Digital Geospatial M etadata, A n ESRI Technical Paper, 2001, http://w w w .esri.com .
19. Vienneau A., D anko D.: Im plem enting ISO 19115, ESRI, http://w w w .esri.com . prezentacja PPT.
20. OpenGIS - C atalog Interface Im plem entation Specification (V ersion 1.0), http://w w w .openeis.ore.
21. Oracle9i A pplication D eveloper's G uide - X M L, O racle C orporation 2002.
Recenzent: D r inż. M aciej B argielski
Wpłynęło do R edakcji 3 grudnia 2002 r.
A bstract
The im portance o f m etadata subsystem s grow s steadily in m odern data-processing applications. E specially in geospatial system s, the m etadata is one o f the m ost im portant components o f the system as it provides effective searching and access to data. M any good metadata view ers have been developed so far but only a few m ore com plex tools for creating and updating m etadata have been released.
This research describes the problem areas relevant to the design o f geospatial m etadata editors. It defines the required functionality o f a m etadata editor as w ell as it analyses the issues o f accessing various m etadata sources (flat A SC II/X M L files, databases, network services - pic. 1), w orking in «-tier architecture (w hich affects com plexity o f the implementation code), distribution and replication o f m etadata objects and dictionaries (tab. 1), m ulti-access and the security system (editors can use database m anagem ent system capabilities to au thenticate users and authorize the data access or use their ow n native security
system ). T he review o f existing m etadata creation and edition tools (tab. 2) supplem ents the theoretical considerations.
A d res <
Jacek FR Ą C Z E K : P olitechnika Śląska, Instytut Inform atyki, ul. A kadem icka 16, 44-101 G liw ice, P olska. ia ce k f@ ze u s.p o lsl.g Iiw ic e.p l.
