Ustawa o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw do orzecznictwa karno-administracyjnego : (wybrane zagadnienia procesowe)

Janusz Tylman

Ustawa o przekazaniu niektórych

drobnych przestępstw do

orzecznictwa

karno-administracyjnego : (wybrane

zagadnienia procesowe)

Palestra 11/1(109), 93-103

1967

N r 1 (109) P rzeka za n ie n ie k tó r y c h d ro b n ych p rz e s tę p stw do orzeczn. k.-a d m . ₉₃ s . 131; L . S c h a f f : P ro c e s k a r n y P o lsk i L u d o w e j, W y d a w n ic tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 1953, s. 312 i n .; J . S z e n k i e r : A d w o k a tu r a a p r a w o rz ą d n o ś ć , „ P r a w o i Ż y c ie ” 1956, n r 4; S . Ś l i w i ń s k i : P o ls k i p r o c e s k a m y p rz e d s ą d e m p o w s z e c h n y m , P W N , W a rsz a w a 1959, s . 194; G. V i d a l : C o u rs d e d r o it c r im in e l e t d e s c ie n c e p é n ite n tia ir e , to m II, P r o c é d u r e p e n a le , E d itio n R o u s se a u e t Co., P a r is 1949, s. 1070, 1184 i in .; S. B e k i e s z k o : Z a sz c z ita k a k p r o c e s s u a ln a ja f u n k c y a w so w ie tsk o m u g o ło w n o m p ro c e ss ie (w p r a c y z b io ro w e j: W o- p r o s y u g o ło w n o g o p r a w a i p ro c c s a ), I z d a tie ls tw o B ie łg o s u n iw ie rs itie ta im ie n i W. I. L e n in a , M iń sk 1958, s. 227; M . C z e l c o w : o p . c it., s, 306 i n ., 395 i n .; M. C i e ś l a k : Z a g a d n ie n ia d o w o d o w e w p ro c e sie k a r n y m , W y d a w n ic tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 1955, s. 132—137, 286—291, 347, 358; L . H o c h b e r g : W y ja ś n ie n ia o sk a rż o n e g o w p ro c e s ie k a r n y m , W y d a w n ic tw o P r a w ­ n ic z e , W a rsz a w a 1962; S. K a l i n o w s k i : o p. c it., s. 63—64, 77—78, 371; E . K r z y m u s k i : W y k ła d p r o c e s u k a r n e g o , N a k ła d e m K ra k o w s k ie j S p ó łk i W y d a w n ic z e j, K r a k ó w 1922, s. 93—95, 160, 166; A . L i e b e s k i n d : R o la o b ro ń c y w t o k u śle d z tw a , N P 1954, n r 7—8; M. L i p - c z y ń s k a : S ta n o w is k o o sk a rż o n e g o w p ro c e s ie k a r n y m P o ls k i L u d o w e j, W y d a w n ic tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 1956, s. 237 i n .; M. L i p c z y ń s k a : R o la o b ro n y w s ta d iu m w y k o ­ n a n ia k a ry * N P 1965, n r 12; A . M u r z y n o w s k i : A re s z t ty m c z a s o w y o ra z in n e ś r o d k i z a p o b ie g a ją c e u c h y la n iu się od są d u , P W N , W a rsz a w a 1963, s. 203 i n .; J . M a k a r e w i c z : Z a r y s p o s tę p o w a n ia k a r n e g o a u s try a c k ie g o , L e o n F ro m m e r , K r a k ó w 1909, s. 50, 81, 102, 134; M . M a ś l a n k o : O b ro ń c a o sk a rż o n e g o w ś w ie tle d e k r e t u z< 13.V.1953 r. o z m ia n ie p r z e ­ p is ó w k .w .p .k ., W P P 1953, z. 2; M. M a ś l a n k o : S ta n o w is k o o b ro ń c y n a tle n o w e li d o k .w .p .k . w g d e k r e t u z 21 g r u d n i a 1955 r ., W P P 1956, n r 2; E. M e r z: O c e n a w p o s tę p o ­ w a n iu k a r n y m w y k o n a w c z y m , „ P a l e s t r a ” I960, n r 3; T . M i g d a ł : R o la o b ro ń c y w p ro c e sie k a r n y m , N P 1954, n r 3; S o w ie ts k ij u g o ło w n y j p r o c e s s ( p ra c a z b io ro w a ), G o s u d a rs tw ie n n o je Iz d a tie ls tw o J u r id ic z e s k o j L it i e r a t u r y , M o sk w a 1953, s. 258; W . S ł u c z e w s k i j : o p . c it., s. 613; M . S a w i c k i : Z a d a n ija i s itu a c y a z a s z c z itn ik a w so w ie tsk o m u g o ło w n o m p ro c e ss ie , „ S o w ie ts k o je G o s u d a rs tw o i P r a w o 1955, n r 7; M. S t r o g o w i c z : P ro c e s k a r n y , W y d a w n ic ­ tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 1952, s. 98, 357, 392; M. S t r o g o w i c z : K u r s so w ie tsk o g o u g o ło w ­ n o g o p ro c e s s a , o p. c it., s. 303, 347, 395, 437; E. W i e r z b o w s k i : R o la o b r o n y p r z e d są d a m i d l a A ie lę tn ic h , N P 1951, Z. 9.

JANUSZ TYLMAN

Ustawa o przekazaniu niektórych drobnych

przestępstw do orzecznictwa karno-administracyjnego

(W ybrane zagadnienia procesowe)

U staw a z dnia 17 czerwca 1966 r. o przekazaniu niektórych drobnych p rze­ stępstw jako w ykroczeń do orzecznictwa karno-adm inistracyjnego (Dz. U. Nr 23, poz. 149) oddzieliła od poważniejszych naruszeń praw a karnego pew ną kategorię czynów, k tó ra charakteryzuje się stosunkowo m ałym stopniem społecznego niebez­ pieczeństwa 1. Pam iętać wszakże trzeba, że czyny przekazane cechuje z reguły większa w aga i negatywność społeczna niż przeciętne wykroczenia. F ak t ten spowodował wprow adzenie do procedury stosowanej przed kolegiami karno-adm ini­ stracyjnym i szeregu zmian (w wielu w ypadkach rozciągniętych na postępowanie w spraw ach o w szystkie wykroczenia), zbliżających ją w znacznym stopniu do procedury sądowej, głównie przez zwiększenie gw arancji procesowych obwinio­ nego. Biorąc ponadto pod uwagę pow stałą nową problem atykę karnom aterialną,

1 P o r. M. G r e n d y s : O d p o w ie d z ia ln o ść za d r o b n e p r z e s tę p s tw a , „ P r a w o i Ż y c ie ” n r 14 z d n ia 3.V II.1966 r.

94 J a n u s z T y l m a n N r 1 (109>

stw ierdzić trzeba, że przed kolegiam i orzekającym i oraz przed innym i organam i uczestniczącymi w postępow aniu karno-adm inistracyjnym sta ją tru d n e zadania \ w których rozwiązaniu, z pożytkiem dla w yników działalności kolegiów, istotną

rolę m a do spełnienia fachowy obrońca.

•

A rt. 11 ustaw y z 1966 r . 3 stanowi, że w spraw ach o wykroczenia określone w art. 1—10 stosuje się przepisy części ogólnej praw a o w ykroczeniach oraz przepisy ustaw y 7. dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-adm inistracyjnym ze zm ianam i i uzupełnieniam i w ynikającym i z ustaw y z 1966 r.

U staw a z 1966 r., oprócz przepisów karnom aterialnych, zaw iera przepisy pro ­ cesowe odnoszące się wyłącznie do czynów przekazanych oraz przepisy zm ienia­ jące ustaw ę z 1951 r., odnoszące się do wszystkich wykroczeń. W zespole prze­ pisów regulujących obecnie postępowanie karno-adm inistracyjne wyodrębnić za­ tem należy następujące trzy ich grupy:

1) przepisy odnoszące się d o w s z y s t k i c h w y k r o c z e ń , objęte zno­ welizowanym i jednolitym tekstem ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. o orzecznic­ tw ie karno-adm inistracyjnym , uwzględniającym zmiany wprowadzone ustaw ą z 1966 r. o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw ;

2) przepisy ustaw y z 1966 r. o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw , odnoszące się j e d y n i e d o w y k r o c z e ń o k r e ś l o n y c h w a r t . 1—10 (np. art. 20 o dopuszczalności prow adzenia dochodzenia n a podstaw ie przepisów kodeksu postępowania karnego);

3) przepisy ustaw y z 1951 r. odnoszące się do wykroczeń, ale z w y ł ą ­ c z e n i e m c z y n ó w p r z e k a z a n y c h (np. przepisy a rt. 48 i 49 ustaw y z 1951 r., j.t. z r. 1966, dotyczące postępow ania przyśpieszonego, w związku z treścią art. 18 ust. 4 ustaw y z 1966 r.).

Poniższe uwagi dotyczą przepisów procesowych zaw artych w ustaw ie z 1966 r., m ających istotniejsze znaczenie z p u n k tu widzenia zadań obrońcy.

1. Jak wiadomo, rozróżnia się obronę w znaczeniu m aterialnym i w znaczeniu form alnym .

Przez obronę w znaczeniu m aterialnym rozumiemy działalność procesową, która m a na celu ochronę interesów oskarżonego w procesie i obejm uje całokształt czyn­ ności zm ierzających do w ykazania niewinności oskarżonego albo do ograniczenia

2 P o r . A . Z b r o j a : A k c ja K O L E G IA w t o k u , „ P r a w o i Ż y c ie ” n r 20 ,z d n ia 25.IX.1966 r. 3 D la u p ro s z c z e n ia u ż y w a n e b ę d ą w n in ie js z y m o p r a c o w a n iu n a s tę p u ją c e s k r ó ty n a o z n a c z e n ie p o sz c z e g ó ln y c h a k tó w p r a w n y c h : a) u s ta w a z d n ia 15 g r u d n ia 1951 r . o o r z e c z n ic tw ie k a r n o - a d m in is tr a c y jn y m , w e d łu g je d n o lite g o te k s tu a n u m e r a c ją z d n ia 12 lu te g o 1959 r. (Dz. Cf. N r 15, poz. 73), n a z y ­ w a n a b ę d z ie „ u s t a w ą z 1 9 5 1 r . ” ,

b) t a s a m a u s ta w a w e d łu g J e d n o lite g o t e k s tu i z n o w ą c ią g łą n u m e r a c ją z d n ia 12 w r z e ś ­ n i a 1966 r . (D z. U . N r 39, p o z. 233) n a z y w a n a b ę d z ie „ u s t a w ą z 1 9 5 1 r „ j.t. z 1 9 6 6 r . ” , c) u s ta w a z d n ia 17 c z e rw c a 1968 r . o p r z e k a z a n iu n i e k tó r y c h d r o b n y c h p rz e stę p s tw ja k o w y k r o c z e ń d o o r z e c z n ic tw a k a r n o - a d m in is tr a c y jn e g o (D z. U . N r 23, p o z. 149) n a z y ­ w a n a b ę d z ie „ u s t a w ą z 1 9 6 6 r . ” , d) w y k r o c z e n ia p rz e w id z ia n e w a r t . 1—10 w y m ie n io n e j w y ż e j u s ta w y n d n ia 17 c z e rw c a 1966 r . p o w o ły w a n e b ę d ą j a k o „ w y l c r o c z e n i a o k r e ś l o n e w a r t . 1—10”-l u b ja k o „ c z y n y p r z e k a z a n e ” .

N r 1 (109) Przekazanie n iektórych drobnych przestępstw do orzeczn. k.-adm. _95.

lu b złagodzenia jego odpowiedzialności, a także te czynności, których celem jest ochrona innych p raw oskarżonego w toku całego postępow ania <np. praw a do obec­ ności n a rozprawie, do zabierania głosu) *.

O bronę w znaczeniu m aterialnym mogą wykonywać w szystkie osoby, które- m ają praw o działania w toku postępowania w interesie oskarżonego, a zatem — obok oskarżonego — jego obrońca, a także oskarżyciel publiczny, niekiedy inne osoby (por. np. art. 362, 464 § 1 k.p.k.)s.

Przez obronę form alną rozumie się w niniejszym opracow aniu działalność p ro ­ cesową osoby w ystępującej w charakterze obrońcy; w tym ujęciu obrona form alna będzie szczególnym rodzajem obrony m aterialnej. Praw o oskarżonego do obrony form alnej oznacza więc praw o posługiw ania się o b ro ń cą6.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 i 2 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. obwiniony ma praw o korzystać w postępow aniu karno-adm inistracyjnym z pomocy obrońcy. Obrońcą może być każda osoba zdolna do czynności praw nych, nie pozbawiona praw p u ­ blicznych, jednakże pod w arunkiem , że nie zachodzi uzasadnione przypuszczenie,, iż trudni .się ona obroną zawodowo, nie posiadając upraw nień. Na podstaw ie tych przepisów nie może być zatem obrońcą adwokat.

N atom iast osoba upoważniona do w ystępow ania przed sądem n a podstaw ie przepisów o ustroju adw okatury (adwokat i aplikant adw okacki)7 może być obrońcą na podstaw ie ust. 3 tegoż art. 24 jedynie w spraw ach o w ykroczenia określone w art. 9 ust. 1 p k t 3 lit.a) i c) ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r . 8 oraz w spraw ach o w ykroczenia określone w innych ustaw ach szczególnych, za k tóre kolegia upoważnione są do w ym ierzania zasadniczej kary aresztu, w pozostałych zaś spraw ach rozpoznawanych przez kolegia powiatowe — poczynając od w niesie­ n ia środka odwoławczego.

A rt. 18 ustaw y z 1966 r. stanowi, że w spraw ach o w ykroczenia określone w a rt. 1—10 (czyny przekazane) obrońcą — również w I instancji — może być osoba upoważniona do występow ania przed sądem na podstaw ie przepisów o u stro ­ ju adw okatury.

Poniew aż z art. 19 ust. 3 ustaw y z 1951 r. (obecny art. 24 ust. 3 według tek stu jednol. z 1966 r.) wynikało już przedtem , że adw okat (aplikant adwokacki) był

* M. C i e ś l a k : P ro c e s k a r n y , K r a k ó w 1953, cz. II, s. 237, 238; A . D ą b , K. C i n c i o :

P r a w o d o o b r o n y ( Z a g a d n ie n ia p r a w n e K o n s ty tu c ji P R L , 1954, t . I II , s. 214); S. K a l i n o w ­ s k i : P o s tę p o w a n ie k a r n e — Z a ry s części o g ó ln e j, W a rsz a w a 1963, s. 267 i n a s t.

6 S. Ś liw iń s k i p is a ł: „,Te w s z y s tk ie p rz e p is y , k t ó r e n a k o g o k o lw ie k d z ia ła ją c e g o w p r o ­ c e s ie n a k ł a d a j ą o b o w ią z e k b a c z e n ia , b y o s k a rż o n y n ie p o n ió sł k a r y n ie s łu s z n ie lu b p o n a d m i a r ę sw e g o p r z e w in ie n ia , te w s z y s tk ie p rz e p is y , m a ją c e w g r u n c ie rz e c z y n a u w a d z e z a s a d ę p r a w d y o b ie k ty w n e j i p rz e sz k o d z e n ie te m u , a b y n ie s łu s z n e o s k a rż e n ie n ie o d n io sło z w y ­ c ię s tw a , s k ła d a ją się n a c a ło k s z ta łt m a te r ia ln e j o b r o n y o sk a rż o n e g o ” . (S. Ś l i w i ń s k i : P o l­ s k i p r o c e s k a r n y p r z e d s ą d e m p o w s z e c h n y m — Z a s a d y o g ó ln e , w y d . II, W a rsz a w a 1961 r., s. 195). « W k w e s tii w z a je m n e g o s to s u n k u p o ję ć „ o b r o n a m a t e r i a l n a ” 1 „ o b ro n a f o r m a ln a ” o r a z w y s tę p u ją c y c h w l i t e r a tu r z e p ro c e s o w e j r ó ż n ic p o g lą d ó w w ty m w z g lę d z ie — p o r. M . C i e ś l a k : Z a g a d n ie n ia d o w o d o w e w p ro c e sie k a r n y m , W a rsz a w a 1955, s. 135. 7 A r t. 1 u s t. 1 i a r t . 90 u s t. 1 u s ta w y z d n ia 19 g r u d n ia 1963 r . o u s t r o j u a d w o k a tu r y (D z. U . N r 57, poz. 309). O g ra n ic z e n ia u p r a w n ie ń a p lik a n ta a d w o k a c k ie g o n ie o b e jm u ją u d z ia łu w p o s tę p o w a n iu k a r n o - a d m in is tr a c y jn y m .

* A rt. 9 u s t. 1 p k t 3 lit. a ) g ło si: „ Z a s a d n ic z ą k a r ę a r e s z tu m o ż n a w y m ie r z y ć ty lk o - Ła w y k r o c z e n ia o k r e ś lo n e w a r t . 18, 19, 20, 23, 28 , 29, 30 , 31 i 54 p r a w a o w y k ro c z e n ia c h , w a r t . 27 ustaiw y z d n ia 10 g r u d n ia 1959 r . o z w a lc z a n iu a lk o h o liz m u (Dz. U . N r 69, poz. 434), a ta k ż e w a r t . 77 i 78 u s ta w y z d n ia 31 s ty c z n ia 1961 r . — P ra w o b u d o w la n e (Dz. U. N r 7, p o z. 46)” .

A r t. 9 u s t. 1 p k t 3 li t . c) g ło si: „ G d y p r z e p is p r a w a p r z e w id u je ty lk o k a r ę a r e s z tu ,

a k o le g iu m n ie s t o s u j e a r t . 9 p r a w a o w y k r o c z e n ia c h , sp rarw ę p r z e k a z u je się d o s ą d u p r z y

96 J a n u s z T y l m a n Nr 1 (109) dopuszczony do obrony w I instancji w każdej spraw ie o czyn zagrożony zasad­ niczą karą aresztu, wszystkie zaś czyny przekazane, określone w art. 1—10 ustaw y z 1966 r., z w yjątkiem nieumyślnego paserstw a (art. 3 § 2), są zagrożone zasadni­ czą k arą aresztu — przeto ustaw a z 17 czerwca 1966 r. nie zmieniła koncepcji udziału obrońcy-adw okata w postępowaniu przed kolegiam i k arno-adm inistracyj­ nymi. Jedynie gdy chodzi o wykroczenie z art. 3 § 2 ustaw y z 1966 r., jak piszą A. G ubiński i M. S iew iersk i9, ze względu na pew ną trudność w ocenie praw nej i faktycznej paserstw a nieumyślnego oraz jego bliskość do innych w ykroczeń przeciwko mieniu, ustaw odaw ca uznał za niecelowe w yodrębnienie tego czynu spod norm y ogólnej w kw estii obrony.

Jeżeli przez praw o do obrony form alnej rozumieć możność korzystania z pomo­ cy f a c h o w e g o obrońcy, to w postępowaniu karno-adm inistracyjnym jest ono nadal ograniczone w znacznym stopniu.

A rt. 24 ust. 4 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. stanowi, że obwiniony może udzie­ lić pełnomocnictwa na piśm ie lub ustnie — wobec kolegium — na rozprawie, o czym należy uczynić w zm iankę w protokole rozpraw y; gdy obwiniony jest nieletni, pełnomocnictwa może udzielić także jego ojciec, m atka lub o p ie k u n 10.

Zarów no art. 24 ust. 1 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. oraz art. 18 ust. 3 ustaw y z 1966 r., jak i art. 76 § 1 k.p.k. mówią o „obrońcy” (w liczbie pojedynczej). Z § 2 a rt. 76 k.p.k. w ynika, że oskarżony może mieć więcej niż jednego obrońcę, chociaż nie więcej niż trzech, przy czym z treści tego przepisu należy wyciągnąć wniosek, że mimo sposobu sform ułow ania § 1 m a on ch arak ter ograniczający liczbę obroń­ ców. Przepisu tego nie można jednak stosować przez analogię do postępow ania karno-adm inistracyjnego. Nie można także przyjąć, że wobec b raku odpow iednika a rt. 76 § 2 k.p.k., w postępow aniu karno-adm inistracyjnym dopuszczalna liczba obrońców nie jest w ogóle określona. Na przeszkodzie takiem u rozum owaniu stoi fa k t zasadniczego ograniczenia obrony form alnej w tym postępow aniu oraz m niej­ sza w aga i zawiłość rozpoznawanych spraw. W konsekw encji uznać trzeba, że ob­ w iniony w postępow aniu karno-adm inistracyjnym może mieć tylko jednego

obrońcę.

Słuszne jest także stanow iskon , że w postępowaniu karno-adm inistracyjnym nie stosuje się przez analogię a rt. 80 k.p.k., nie m a zatem instytucji obrońcy z urzędu.

2. W spraw ach o w ykroczenia określone w art. 1—10 (czyny przekazane) orze­ k ają w pierwszej instancji kolegia powiatowe przy prezydiach powiatowych rad narodow ych (miast stanowiących pow iaty miejskie) i dzielnicowych rad narodo­ wych.

M inister Spraw W ew nętrznych może na wniosek prezydium wojewódzkiej rady narodowej upoważnić do orzekania również kolegia powiatowe przy prezydiach m iejskich rad narodowych w m iastach nie stanowiących powiatów oraz kolegia przy prezydiach rad narodow ych osiedli (art. 18 ust. 1 ustaw y z 1966 r.).

Kolegia przy prezydiach grom adzkich rad narodowych nie mogą orzekać w sp ra­ w ach o czyny przekazane.

W drugiej instancji orzekają kolegia przy prezydiach w ojewódzkich (oraz m iast podzielonych na dzielnice) rad narodowy«h — art. 4 ust. 3 i 4 ustaw y z 1951 r.,

9 A. G u b i ń s k i i M. S i e w i e r s k i : U s ta w a o p r z e k a z a n iu n ie k tó r y c h d r o b n y c h p r z e s tę p s tw ja k o w y k r o c z e ń d o o rz e c z n ic tw a k a r n o - a d m in is tr a c y jn e g o — K o m e n ta rz , W y d a w ­ n ic tw o D e p a r ta m e n tu S p o łe c z n o - A d m in is tr a c y jn e g o M SW , W a rs z a w a 1966, s. 73. 10 A rt. 15 § 1 u s ta w y z 1966 r . w p ro w a d z a o g r a n ic z e n ia co d o w ła ś c iw o śc i k o le g ió w w s to s u n k u d o n ie le tn ic h , k tó r z y p o p e łn ili w y k r o c z e n ie o k r e ś lo n e w a r t. 1—10. 11 P o r. A . G u b i ń s k i i M. S i e w i e r s k i : K o m e n ta r z , op. c it., s. 74, 75.

N r 1 (109) Przekazanie n iektórych drobnych przestępstw do orzeczn. k.-adm. 97

j.t. z 19S6 r. Jeżeli w pierwszej instancji wym ierzona została zasadnicza k ara aresztu, przysługuje jedynie praw o żądania skierow ania spraw y do sądu pow ia­ tow ego na drogę postępow ania sądowego (art. 44 ust. 2 ustaw y z 1951 r., j.t.

1966 r.).

Jeżeli wykroczenia określonego w art. 1—10 dopuścił się nieletni, który w chwili rozpoczęcia rozpraw y nie ukończył 17 lat, spraw ę rozpoznaje sąd dla nieletnich na zasadach ogólnych (art. 15 § 1 ustaw y z 1966 r.). Jeżeli nieletni w momencie rozpoczęcia rozpraw y w postępowaniu karno-adm inistracyjnym ukończył już 17 lat, ■sprawę rozpoznaje kolegium, stosując zasady przew idziane w art. 6 praw a o w y­

kroczeniach.

W spraw ach o w ykroczenia określone w a rt. 1—10 stw ierdzenie przez sąd — po upływie trzech miesięcy od popełnienia czynu albo n a rozpraw ie głównej — że spraw a podlega orzecznictwu karno-adm inistracyjnem u, nie tam uje rozpoz­ n a n ia spraw y (art. 22 ustaw y z 1966 r.).

Przewodniczący kolegium, a n a rozpraw ie skład orzekający może przekazać sądow i pow iatowem u spraw ę o wykroczenie określone w art. 1—10 w razie tru d ­ ności co do w ykładni praw a albo w razie zawiłych okoliczności. Jeżeli jednak prezes sądu uzna, że przekazanie spraw y przez kolegium karno-adm inistracyjne ■do sądu nie było słuszne, wnosi spraw ę n a posiedzenie niejaw ne. Orzeczenie sądu 0 zwrocie spraw y jest dla kolegium karno-adm inistracyjnego wiążące (art. 24 ustaw y z 1966 r.).

W obu przedstaw ionych w ypadkach oraz w sytuacji określonej art. 23 ustaw y

2 1966 r., gdy sąd powiatowy rozpoznaje w I instancji spraw ę o czyn przekazany, stosuje on przepisy art. 1—17 ustaw y z 1966 r., przepisy praw a o wykroczeniach, ja k również inne przepisy wskazane w a rt. 25 ustaw y z 1966 r. Sąd powiatowy obowiązany jest zwłaszcza nadać odpowiednią kw alifikację praw ną, a k a rę w y­ m ierzyć taką, jak a jest przew idziana za wykroczenie.

Właściwość kolegium karno-adm inistracyjnego w spraw ach o czyny określone w ar,t. 1—9 ustaw y z 1966 r. uzależniona je st od w artości przedm iotu w ykro­ czenia, przy czym górna granica tej w artości w żadnym z przepisów nie prze­ kracza 300 złotych. W art. 10 ustaw y z 1966 r. ustaw odaw ca uzależnił właściwość kolegium od tego, czy w ypadek jest „mniejszej w agi”. Ustawodaw ca nie podał bliższych wskazówek, co należy uważać za w ypadek m niejszej wagi, wobec czego sprecyzowanie odpowiednich kryteriów jest spraw ą pilną, spadającą na b ark i zarówno teorii, jak i p ra k ty k i12. A. G ubiński i M. Siew ierski proponują 13 uw zględ­ nienie charakteru sam ej działalności, jej rozmiarów, długotrw ałości, osiąganych przez spraw cę dochodów, rodzaju wykonyw anych czynności (ze względu na w y­ m agane kw alifikacje fachowe, jeżeli spraw ca ich nie posiada) oraz cech osobistych 1 sytuacji spraw cy czynu. Jeżeli więc — piszą ci autorzy — np. rozm iary działal­ ności zarobkowej nie są duże lub osiągane dochody są skrom ne albo jeżeli sp ra w ­ ca, który nie prow adzi takiej działalności na większą skalę, jest człowiekiem s ta ­ ry m lub chorym, to można przyjąć, że chodzi o w ypadki m niejszej wagi.

Ocena w artości przedm iotu wykroczenia lub w agi w ypadku, dokonana przez składającego wniosek o ukaranie, podlega kontroli ze strony przewodniczącego kolegium , a następnie składu orzekającego. W razie uznania swej niewłaściwości

12 A rt. 10 u s ta w y z 1966 r. s ta n o w i: „5 1. K to w r a m a c h g o s p o d a rk i n ie u sp o łe c z n io n e j p r o w a d z i z a ro b k o w ą d z ia ła ln o ś ć w y tw ó rc z ą , p r z e tw ó r c z ą , h a n d lo w ą l u b u słu g o w ą b e z w y m a g a n e g o z e z w o le n ia , p o d le g a — Je ż e li c z y n s ta n o w i w y p a d e k m n ie js z e j w a g i — k a r z e a r e s z tu d o 3 m ie się c y lu b g r z j w n y d o 4 5C0 z ło ty c h . § 2. W sz c z e g ó ln ie u z a s a d n io n y c h w y» p a d k a c h m o ż n a o rz e c p r z e p a d e k p r z e d m io tu w y k r o c z e n ia ” .

13 A . G u b i ń s k i i M. S i e w i e r s k i : K o m e n ta rz , o p . c it., s. 33, 39. 7 — F a l e s tr a

98 J a n u s z T y l m a n _{N r 1 (109>}

kolegium (przewodniczący kolegium) przekaże spraw ę organom MO w celu p rze­ prow adzenia dochodzenia lub prokuratorow i.

Właściwość kolegium upada, a czyn określony w art. 1—10 pozostaje n ad al w y­ stępkiem i podlega rozpoznaniu przez sąd również w w ypadkach określonych: w art. 16 ustaw y z 1966 r., a więc np. wtedy, gdy czyn popełniony został w w a ­ runkach recydywy szczególnej14, gdy przedm iotem czynu jest broń lub amunicja, albo gdy spraw ca popełnia kradzież z w łam aniem (dotyczy arty k u łu 1 ustaw y z 1966 r . ) 15.

3. U staw a z 1951 r. nie przew iduje postępow ania analogicznego do postępowania: przygotowawczego wyodrębnionego w k.p.k. N atom iast ustaw a z 1966 r. stanow i’ w a rt. 20 § 1 i 2, że w spraw ach o w ykroczenia określone w art. 1—10 organ M ilicji Obywatelskiej albo organ Państw ow ej Inspekcji Handlow ej, w celu zebra­ nia danych niezbędnych do sporządzenia w niosku o ukaranie, przeprow adza w m ia­ rę potrzeby dochodzenie, stosując odpowiednio przepisy kodeksu postępow ania karnego oraz inne przepisy obowiązujące ten organ w zakresie jego działania, W spraw ach o w ykroczenia określone w art. 2—4 a popełnione w lesie państw o­ wym, powierzonym pieczy organów służby ochronnej lasów państwowych, po­ wyższe upraw nienia organu M ilicji Obyw atelskiej przysługują również tym o r­ ganom **.

Z art. 19 § 2 i z art. 20 § 1 ustaw y z 1966 r. w ynika, że przeprow adzenie do­ chodzenia jest w każdej spraw ie o czyn przekazany dopuszczalne, ale nieobowiąz­ kowe.

Czyny przekazane mieszczą się w granicach ustalonych dla try b u uproszczonego* (por. art. 5 ustaw y z dnia 20.VII.1950 r. o zmianie przepisów postępow ania karnego^ zwanej dalej ustaw ą z 20.VII.1950 r.), wobec czego dochodzenie w spraw ach o te czyny może mieć charakter u p r o s z c z o n y , określony w a rt. 8 ustaw y z 20.VIII.. 1950 r.

Z art. 8 lit. a ustaw y z 20.VII.1950 r. w ynika, że w dochodzeniu uproszczonym nie jest konieczne w ydanie postanow ienia o przedstaw ieniu zarzutów i o zam knię­ ciu dochodzenia. Postanow ienie o przedstaw ieniu zarzutów zastępow ane jest u s t­ nym sform ułowaniem zarzutu przy rozpoczęciu pierwszego przesłuchania obwinio­ nego. Nie jest natom iast oczywiste, czy b rak postanow ienia o zam knięciu docho­ dzenia uproszczonego upoważnia organ ścigania do zaniechania innych czynności przew idzianych w a rt. 244 § 1 i 2 k.p.k. (zapoznanie z zebranym i m ateriałam i;. Wobec dotychczasowej p rak ty k i należy przyjąć, że również w dochodzeniu w sp ra ­ wach o czyny przekazane nie będzie uznane za obowiązkowe zaznajomienie obwi­ nionego — przy zakończeniu dochodzenia — z zebranym i m ateriałam i i pouczenie- go o przysługującym m u praw ie przejrzenia akt oraz o praw ie złożenia w te rm i­ nie trzech dni w niosku o uzupełnienie dochodzenia. Tym samym więc prow adzący dochodzenie nie będzie m iał również w stosunku do obrońcy obowiązków prze­ w idzianych w art. 244 k.p.k.

4. Z art. 18 ust. 1 i 3 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. w ynika, że po w płynięciu w niosku do kolegium przewodniczący bada dopuszczalność postępow ania (w k aż­

14 A r t. 23 u s ta w y z 1966 r . s ta n o w i, że s ą d , ro z p o z n a ją c s p r a w ę o so b y , k t ó r e j d o ty c z y a r t . 16 § 1 p k t 1 (re c y d y w a ), m o ż e o rz e c J a k w s p r a w ie o w y k r o c z e n ie , je ż e li szczególne- o k o lic z n o ś c i z a t y m p r z e m a w ia ją . 15 O b s z e rn ie js z e u w a g i n a t e m a t a r t . 16 u s ta w y z 1966 r . p o r . A . G u b i ń s k i i M. S i e ­ w i e r s k i : K o m e n ta r z , o p . c it., s. 57 i n a s t.; J . B a f i a : U s ta w a o p r z e k a z a n iu n i e k tó r y c h d r o b n y c h p r z e s tę p s tw Ja k o w y k r o c z e ń d o o r z e c z n ic tw a k a r n o - a d m in is tr a c y jn e g o , N P n r 11,. 1966 r ., s. 1351—1355. 15 P o r . a r t . 22 u s ta w y z 1951' r ., j . t . z 1966 r., o k r e ś la ją c y o r g a n y u p r a w n io n e d o w y s tę ­ p o w a n ia w c h a r a k te r z e o s k a rż y c ie la p u b lic z n e g o .

N r 1 (109) Przekazanie niektórych drobnych przestępstw do orzeczn. k.-adm. ₉₉

dej sprawie, nie tylko o czyn przekazany) i w w ypadkach przewidzianych w w y ­ mienionych przepisach odmawia (postanowieniem) wszczęcia postępowania lub u m a­ rza postępow anie (art. 18 ust. 4 w związku z art. 20 ust. 1 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r.). Z zestaw ienia art. 18 ust. 1 i ust. 3 p k t 5 w ynika, że obok przesłanek n atu ry praw nej (form alnej) podlega kontroli faktyczna (merytoryczna) zasadność wniosku. M. Siew ierski p isz e n , że nie tylko idea ochrony obywateli przed jaw nie bezpodstawnym wszczęciem postępow ania karno-adm inistracyjnego, ale również sam a logika w skazuje n a to, że okoliczność w yłączająca postępowanie może w ypły­ wać nie tylko z przesłanek form alno-praw nych, gdyż mogą tu wchodzić w grę względy m erytoryczne, a więc n atu ry faktycznej. Jeżeli bowiem m ateriał dowodo­ wy załączony do w niosku jasno w skazuje, że oskarżenie jest niepraw dziw e lub n ie ­ sumienne, to wówczas przewodniczący kolegium nie powinien takiem u jaw nie bez­ zasadnem u w nioskowi nadaw ać zwykłego biegu i wyznaczać rozprawy, skoro je ­ dynym jej spodziewanym w ynikiem może być uniew innienie obwinionego.

Przypom nieć należy, że w postępowaniu karnym (przed sądem) dopuszczalność kontroli faktycznej zasadności oskarżenia jest sporna. Przytoczone poprzednio przepisy pozw alają na wyciągnięcie wniosku, że w postępow aniu k arn o -ad m in i­ stracyjnym zagadnienie to zostało dość w yraźnie uregulowane, co stw arza dodat­

kowe możliwości dla obrony.

5. Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., jeżeli ten sam czyn za­ w iera znam iona w ykroczenia poddanego orzecznictwu kolegium, a zarazem znam io­ na czynu poddanego orzecznictwu sądu lub innego organu — kolegium orzeka w granicach swej właściwości niezależnie od postępow ania sądu lub innego organu. Przepisu tego nie stosuje się do czynów przekazanych, a to wobec treści art. 31 ustaw y z 1966 r. stanowiącego, że w zakresie, w jakim ustaw a przekazuje niektóre czyny jako w ykroczenia do orzecznictwa karno-adm inistracyjnego, nie stosuje się przepisów ustaw karnych określających te czyny jako przestępstw a.

*

1. Rozdział 3 ustaw y z 1966 r., zatytułow any: „Zm iana przepisów ustaw y z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-adm inistracyjnym ” 18, zaw iera postano­ w ienia dotyczące m. in. przebiegu rozpraw y przed kolegium, zbliżające ją zw ła­ szcza do sądowej rozpraw y głównej. Podkreślić przy tym należy, że już przed­ tem kolegia stosowały w swej działalności w iele z tych reguł, które obecnie zo­ stały w prowadzone do ustaw y, kierując się w tym względzie zasadam i zaczerpnię­ tym i z k.p.k. i z k.p.a.

Nowy art. 28 ust. 1 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. głosi, że skład orzekający jest obowiązany zebrać i rozpatrzyć w sposób w yczerpujący cały m ateriał dowo­ dowy przem aw iający zarówno za obwinionym, jak i przeciw niemu. Przepis ten — łącznie z przepisem art. 32 ust. 1 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. — stanowiącym , że kolegium .wydaje orzeczenie o ukaraniu, uniew innieniu lub um orzeniu postę­ pow ania n a podstaw ie wyników rozpraw y — pozw ala na wyciągnięcie wniosku, że postępowanie karno-adm inistracyjne zostało w sposób w yraźny oparte na za­ sadach praw dy obiektywnej i bezstronności, uznanie zaś za podstaw ę orzeczenia całokształtu zebranego, przeprowadzonego n a rozpraw ie i w yczerpująco rozpatrzo­ nego m ateriału dowodowego oznacza, że pom inięte m uszą być fakty, o których

" -- ' I

17 M. S i e w i e r s k i : N o w e p rz e p is y p ro c e s o w e , „ Z a g a d n ie n ia k a r n o - a d m in is tr a c y jn e ’* n r 5, 1966 i .

i» Z m ia n y t e u w z g lę d n io n e z o s ta ły w te k ś c ie je d n o lity m u s ta w y z 1951 r., w o b e c caego w d a ls z y m c ią g u p o d a w a n a b ę d z ie n u m e r a c ja w e d łu g t e k s tu jednolitego z r. 1966.

(100 J a n u s z T y l m a n N r 1 (109) skład orzekający dowiedział się poza rozpraw ą. T aki wniosek potw ierdza art. 32

ust. 4 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. głoszący, że uzasadnienie powinno podawać, n a jakich przesłankach faktycznych i praw nych oparto w ydane orzeczenie lub postanow ienie oraz jakich dowodów nie uwzględniono i dlaczego.

2. Zgodnie z art. 60 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., jeżeli przepisy tej ustawy nie stanow ią inaczej, stosuje się odpowiednio przepisy o postępow aniu adm ini­ stracyjnym , dotyczące m. in. dowodów.

Ze względu na zbliżenie postępow ania karno-adm inistracyjnego do sądowego postępow ania karnego przyjęto ponadto w praktyce ogólną zasadę, że dopuszczal­ ne je st w pewnych w ypadkach stosowanie w drodze analogii przepisów k .p .k .w U staw odaw ca powinien jednak dążyć do tego, aby w ażne kwestie, zwłaszcza dotyczące dowodów, były rozstrzygnięte w prost w ustaw ie o postępow aniu k a r ­ no-adm inistracyjnym . Przepisem , k tó ry sta ra się w yjaśnić tak ą istotną, lecz sporną kwestię, jest art. 30 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., dotyczący zasady bezpośred­ niości a stanowiący, że na rozpraw ie wolno odczytywać protokoły przesłuchań obwinionego, świadków i biegłych oraz wszelkie dokum enty i adnotacje znajdu­ jące się w aktach, chyba że bezpośrednie przeprow adzenie dowodu jest niezbęd­ ne w celu jego spraw dzenia, zwłaszcza gdy udow adniane są fak ty kw estionow ane albo gdy skład orzekający poweźmie co do nich w ątpliw ości20.

Przepis wprow adza ustępstw a na rzecz pośredniości dalej idące niż te, które przew iduje k.p.k. Są one uzasadnione praktyczną potrzebą uproszczenia postępo­ w an ia w spraw ach o czyny stosunkowo mniejszej wagi. Z drugiej części tego przepisu w ynika jednak, że ograniczenia bezpośredniości w postępow aniu dowo­ dow ym nie mogą uszczuplać nakazów płynących z zasady praw dy obiektywnej i z zasady bezstronności. Kolegium, obok w łasnej inicjatyw y, m a obowiązek uw zględniać zasadne wnioski (m. in. obrony) o bezpośrednie przeprowadzenie dowodu.

O parciu rozstrzygnięć kolegium na ustaleniach zgodnych z rzeczywistością sp rzy jają także inne przepisy o dowodach, jak np. art. 28 ust. 2 stanowiący, że «kład orzekający może w toku rozpraw y zmienić lub uchylić postanow ienia do­ tyczące przeprow adzenia dowodu, czy art. 29 ust. 2 głoszący, że jeżeli zachodzi potrzeb a uzupełnienia m ateriału dowodowego w spraw ie, ale nie można tego uczy­ nić na przeprow adzanej rozpraw ie, to należy rozpraw ę odroczyć. Przepisy te dają isto tn e możliwości zasadnej inicjatyw ie dowodowej obrony.

3. Dotychczas b ra k było w postępow aniu karno-adm inistracyjnym przepisów analogicznych dó art. 315—317 k.p.k. dotyczących głosów stron, chociaż na roz­

praw ie przed kolegium głos końcowy był w praktyce stronom udzielany. Obecnie a r t. 31 ustawfy z 1951 r., j.t. z 1966 r. stanow i w yraźnie, że po zakończeniu postępow ania dowodowego przewodniczący składu orzekającego udziela głosu n a j­ pierw oskarżycielowi, potem pokrzyw dzonem u i w ostatniej kolejności obrońcy 'i obw inionem u21.

. 4. A rt. 11 § 1 p raw a o wykroczeniach przew iduje, że nie można wszcząć postę­ pow ania karnego z powodu w ykroczenia popełnionego przed rokiem . A rt. 11 ust. 1 zdanie pierwsze ustaw y z 1951 r. (art. 15 ust. 1 w edług tek stu jednol. z 1966 r.) skrócił okres przedaw nienia (orzekania) w postępow aniu przed kolegiam i

karno-18 P o r . M . S i e w i e r s k i : N o w e p r z e p is y p ro c e s o w e , o p . c it.

20 p o r . a r t . 507 k .p .k .

*1 W k w e s tii p r z e p is ó w d o ty c z ą c y c h ro z p ra w y p r z e d k o le g iu m k a r n o - a d m in is tr a c y jn y m — .p o r. A . G u b i ń s k i i M. S i e w i e r s k i : K o m e n ta r z ; o p . c it., s. 113 i n a s t .; M . S i e ­ w i e r s k i : N o w e p r z e p is y p ro c e s o w e , o p. c it.

N r 1 (100) Przekazanie niektórych drobnych przestępstw do orzeczn. k.-adm. _{io i}

-adm inistracyjnym i stanowiąc, że nie można wydać orzeczenia o u k aran iu ani nakazu karnego, jeżeli od popełnienia czynu upłynęło sześć miesięcy.

Obecnie dla czynów przekazanych artykuł 17 ustaw y z 1966 r. w prow adza odręb­ ny term in przedaw nienia, a mianowicie nie można w ydać orzeczenia o u k araniu ani nakazu karnego, jeżeli od popełnienia czynu upłynął rok.

Inne postanow ienia art. 11 ustaw y z 1951 r. (art. 15 według tekstu jednol. z 1966 r.), dotyczące przedaw nienia w ykonania orzeczenia, nie uległy zm ianie i m ają zastosowanie również do czynów przekazanych.

5. W spraw ach o czyny przekazane przysługuje ukaranem u, jego obrońcy, p ro ­ kuratorow i, organowi M ilicji O byw atelskiej, organowi, który złożył wniosek o u k a ­ ranie (art. 44 ust. 1 i 2 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r.), a także pokrzywdzonem u (art. 27 § 1 ustaw y z 1966 r.) praw o odwołania się od orzeczeń zapadłych w pierw ­ szej instancji do kolegium wojewódzkiego, a w w ypadku ukarania zasadniczą karą aresztu — praw o żądania skierow ania spraw y n a drogę postępow ania są ­ dowego.

Term in do zaskarżenia orzeczenia wynosi siedem dni i liczy się od dnia ogłosze- nia orzeczenia <art. 44 ust. 1 i art. 35 ust. 3 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r.). J e d ­ nakże w spraw ach o czyny przekazane, jeżeli osoba upraw niona do w niesienia odwołania (żądania skierow ania spraw y n a drogę (postępowania sądowego) zażąda doręczenia odpisu orzeczenia ogłoszonego n a rozpraw ie, term in ten liczy się od dnia doręczenia (art. 27 § 2 ustaw y z 1966 r.).

Do czynów określonych w art. 1—10 postępow ania przyspieszonego nie stosują się (art. 18 ust. 4 ustaw y z 1966 r.), wobec czego nie m ają zastosowania przepisy rozdz. 5 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1S66 r., w tym rów nież art. 49 ust. 1, który prze­ w iduje skrócony term in do wniesienia odwołania.

*

3. U staw a z 1966 r. wprowadza do postępow ania karno-adm inistracyjnego szereg nowych instytucji, odnoszących się z reguły nie tylko do czynów przekazanych, a umożliwiających złagodzenie odpowiedzialności spraw cy wykroczenia.

Nową instytucję przew iduje art. 11 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., głoszący, że w w ypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można — m ając na uwadze charakter i okoliczności czynu lub osobowość spraw cy — odstąpić od w y­ m ierzenia kary przewidzianej za dane wykroczenie. W razie odstąpienia od w y ­ m ierzenia kary można zastosować względem spraw cy upomnienie lub inny śro ­ dek oddziaływania społecznego, m ający na celu przywrócenie naruszonego przez spraw cę porządku praw nego lub wyrów nanie w yrządzonej krzywdy, zwłaszcza przez przeproszenie pokrzywdzonego, uroczyste zapewnienie niepopełnienia w ię­ cej takiego czynu albo przez zobowiązanie spraw cy do przyw rócenia stanu p o ­ przedniego. Odstąpienie od w ym ierzenia k ary nie stoi n a przeszkodzie tem u, by orzec przepadek przedm iotu wykroczenia w w ypadkach przewidzianych w ustawie.

Przepis może być więc zastosowany, jeżeli pow stanie następująca sytuacja: 1) czyn został rzeczywiście popełniony i zaw iera znam iona w ykroczenia; 2) czyn ten został zawiniony przez osobę, przeciwko której toczy się postępowanie (ob­ winiony); 3) charakter i okoliczności czynu (względy n atu ry przedmiotowej) lub osobowość spraw cy (względy n atury podmiotowej) są tego rodzaju, że stw arzają w ypadek zasługujący na szczególne uwzględnienie, polegające n a odstąpieniu

od w ym ierzenia k a r y 22.

Wobec tego że chodzi o wykroczenie zawinione (por. też ust. 2 i 3 art. 11 ustaw y

102 J a n u s z T y l m a n _{N r 1 (109)}

z 1951 r., j.t. z 1966 r.), orzeczenie nie będzie uniew inniające, lecz skazujące, cho­ ciaż k a ra nie zostanie wym ierzona (podobnie jak na gruncie kodeksu karnego przy instytucji uw olnienia od kary). K ara może być zastąpiona przew idzianym i w przepisie środkam i oddziaływ ania społecznego, co je st zgodne z aktualnym i tendencjam i naszego praw a karnego. Przyjęcie w praw ie socjalistycznym m ate­ rialnej definicji przestępstw a (wykroczenia) nakazuje ponadto uwzględniać — obok form alnego naruszenia zakazu (nakazu) — treść społecznie negatyw ną czynu.

Ustawodawca, form ułując a rt. 11 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., uwzględnił za­ pew ne ogólne założenia, że jeżeli czyn jest błahy, a spraw ca rokuje w yraźne n a ­ dzieje poprawy, w ym ierzenie k a ry jest zbędne.

Przepis może stosować jedynie kolegium orzekające (nie przewodniczący) na rozpraw ie, rozstrzygnięcie zaś należy zamieścić w sentencji orzeczenia (art. 33 ust. 2 ustaw y z 1951 r., j . t z 1966 r.). W kw estii zastosowania omawianego przepisu istotne znaczenie m a oczywiście argum entacja obrońcy. i

2. Złagodzenie odpowiedzialności za popełnione wykroczenie przew iduje także a rt. 19 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r., dający przewodniczącem u kolegium praw o zaniechania wszczęcia postępowania, jeżeli dla w drożenia spraw cy do poszanowa­ n ia p raw a i zasad współżycia społecznego uzna on za w ystarczające prze­ kazanie spraw y kierow nikow i zakładu pracy, w którym spraw ca jest zatrudniony, z wnioskiem o zastosowanie środków przew idzianych w regulam inie pracy lub w postępow aniu dyscyplinarnym albo innych środków oddziaływ ania w ychow aw ­ czego stosowanych w zakładzie, gdy z charakteru popełnionego czynu wynika, iż stanow i on naruszenie obowiązków pracowniczych. Z tych sam ych względów p rze­ wodniczący kolegium może zaniechać wszczęcia postępowania, jeżeli przed skiero­ w aniem spraw y do kolegium zastosowano już w zakładzie pracy wobec sprawcy środki oddziaływ ania wychowawczego.

P rzepis może być zastosowany wówczas, gdy: 1) czyn został rzeczywiście popeł­ niony i zaw iera znam iona wykroczenia; 2) czyn został zawiniony przez osobę określoną w e w niosku o ukaranie; 3) spraw cą czynu jest osoba zatrudniona w za­ kładzie pracy; 4) czyn stanow i naruszenie obowiązków pracowniczych; 5) zakład pracy rozporządza właściwym i środkam i wychowawczymi.

Z treści przepisu można ponadto wyciągnąć wniosek, że chodzi w yłącznie o czy­ ny znikomej w a g i2Z.

3. A rt. 9 ust. 3 lit. d ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. stanowi, że jeżeli ustaw a daje możność w yboru między k a rą aresztu a k a rą grzywny, to w ym ierza się k arę grzywny. Można jednak w yjątkow o wymierzyć k arę aresztu, gdy przem aw ia za tym w aga popełnionego czynu albo gdy okoliczności spraw y św iadczą o dem ora­ lizacji spraw cy lub gdy działał on w sposób zasługujący na szczególne potępienie. T endencji do traktow ania k ary aresztu ja so sankcji stosowanej w yjątkow o w postępowaniu karno-adm inistracyjnym odpowiada w prow adzenie instytucji w a­ runkowego zawieszenia kary aresztu. A rt. 12 ust. 1 i 2 ustaw y z 1951 r., j.t. z 1966 r. stanowi, że wykonanie kary aresztu można w arunkow o zawiesić, jeżeli ze względu na okoliczności towarzyszące popełnieniu wykroczenia, właściwości i w arunki osobiste spraw cy oraz jego zachowanie się po popełnieniu w ykroczenia należy przypuszczać, że pomimo niew ykonania kary nie popełni on nowego w y­ kroczenia tego samego rodzaju, przy czym zawieszenie n astępuje n a okres próby, k tó ry nie może być krótszy niż sześć miesięcy i nie może przekraczać roku 24.

23 P o r . A . G u b i ń s k i i M. S i e w i e r s k i : K o m e n ta rz , op. c it., s. 108 i n a s t.

24 P o r . te ż a r t . 12 u s t. 3 i 4, a r t . 13 u s ta w y z 1951 r ., j . t . z 1966 r . o r a z J . B a l i a , o p . -Cit., s . 1346—1347.

U r 1 (1091 S k u tk i prawne pom yślnego okresu w arunk. zawtesz. w yk. kary ₁₀₃

4 . Wreszcie należy zwrócić uwagę na to, że gdy spraw ę o czyn przekazany popełniony przez nieletniego — ze względu n a w aru n k i przewidziane w art. 15

ust. il ustaw y z 1966 r. — rozpoznaje na ogólnych zasadach sąd dla nieletnich, to sędzia dla nieletnich, naw et nie wszczynając postępowania, może wydać p o sta­ now ienie o przekazaniu spraw y nieletniego szkole, do której nieletni uczęszcza, lu b organizacji, do której nieletni należy, jeżeli uzna, że środki oddziaływania 'wychowawczego, jakim i dan a szkoła lub organizacja rozporządza, są dostateczne.

*

U staw a z 1966 r. (wraz ze zmianami wprowadzonym i do ustaw y z 1951 r.) w cho­ dzi w życie z dniem 1 stycznia 1967 r. (art. 36), jednakże spraw y o czyny określone w art. 1—10, popełnione przed dniem w ejścia w życie tej ustawy, podlegają roz­ poznaniu przez organy dotychczas właściwe. Tym samym właściwość kolegium n a zastosowanie tylko do tych czynów przekazanych, które zostaną popełnione począwszy od dnia 1 stycznia 1967 r. To ograniczenie w stosowaniu nowych po­ stanow ień przew idzianych ustaw ą z 1966 r. nie odnosi się do pozostałych w y ­ kroczeń.

•

Ram y arty k u łu nie pozwoliły n a 'b a rd z ie j szczegółowe przedstaw ienie zagadnień interesujących adw okata jako obrońcy w postępow aniu karno-adm inistracyjnym . N ie ulega też wątpliwości, że wiele kw estii w ym agających rozważenia w yłoni się dopiero w toku praktycznej realizacji nowych przepisów.

KAZIMIERZ ZIELIŃSKI

Skutki prawne pomyślnego upływu

okresu warunkowego zawieszenia wykonania kary

W num erze 4 „Nowego P raw a” z 1966 r. opublikow ana została uchw ała składu siedm iu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1966 r. (VI KZP 49/65), k tó ra zaw iera zasadniczą w ykładnię ustaw y co do skutków praw nych pomyślnego upływ u okresu w arunkow ego zawieszenia w ykonania kary w razie jednoczesnego sk a z a n ia — obok zawieszonej kary pozbawienia wolności — również n a k arę grzywny.

Powiększony skład siedm iu sędziów Sądu Najwyższego ustalił w tej uchwale, że na podstaw ie art. 64 k.k. — w razie skazania oskarżonego na k arę pozba­ w ienia wolności z zawieszeniem jej w ykonania, a ponadto w tym samym w yroku n a k arę grzywny — uznanie skazania za niebyłe obejm uje także grzywnę.

Powyższa uchw ała omówiona została również w „Praw ie i Życiu” (nr 12 z dnia o czerwca 1966 r.).

Poruszone zagadnienie nastręczało nieraz wiele wątpliwości. Zagadnieniem tym zajm ow ał się już przedtem Sąd Najwyższy, który w uchw ale z dnia 7 m aja 1965 r. 4VI KZP 8/65) zajął podobne stanowisko. Uchw ała ta była publikow ana w „No­ w y m Praw ie” (nr 9 z 1965 r.).