PRZEMIANY GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH WIELKOPOLSKI W LATACH 1990-2003

Lucyna Przezbórska

Akademia Rolnicza w Poznaniu

PRZEMIANY GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH WIELKOPOLSKI W LATACH 1990-2003

TRANSFORMATION OF AGRITOURISM FARMS OF THE WIELKOPOLSKA REGION BETWEEN 1990 AND 2003

S³owa kluczowe: agroturystyka, turystyka wiejska, gospodarstwa, przemiany, Wielkopolska

Synopsis. Dane przedstawiane przez oœrodki doradztwa rolniczego i stowarzyszenia agroturystyczne, wyniki spisów rolnych z lat 1996 i 2002 oraz wyniki ró¿nych badañ pokazuj¹, ¿e baza agroturystyczna systematycznie siê rozwija (wzrasta liczba obiektów i miejsc noclegowych). Jednak na podstawie badañ przeprowadzonych w województwie wielkopolskim w 2000 i 2004 r. stwierdzono, ¿e gospodarstwa agroturystyczne charakteryzuj¹ siê du¿¹ niestabilnoœci¹ i pomimo ci¹g³ego przyrostu liczby obiektów i miejsc noclegowych, stosunkowo niewiele jest takich, które nieprzerwanie zajmuj¹ siê tego typu dzia³alnoœci¹ przez wiele lat. Celem artyku³u jest analiza przemian, jakie nast¹pi³y w najd³u¿ej funkcjonuj¹cych gospodarstwach agroturystycznych Wielkopolski.

Wstêp

Województwo wielkopolskie, pomimo znacznie krótszych tradycji w rozwijaniu przedsiê- wziêæ agroturystycznych i na ogó³ mniejszej atrakcyjnoœci turystycznej ni¿ inne regiony kraju, posiada na wielu obszarach warunki sprzyjaj¹ce dla rozwijania tego typu dzia³alnoœci, np. na Pojezierzu Sierakowsko-Miêdzychodzkim czy GnieŸnieñskim oraz w pobli¿u kompleksów leœ- nych, zw³aszcza w pó³nocnej i pó³nocno-zachodniej czêœci regionu. Rocznie przybywa tu i spêdza przynajmniej jedn¹ noc niemal 1,2 mln turystów, w tym ponad 250 tys. osób z zagranicy [Turystyka... 2004]. Bliskoœæ du¿ego miasta Poznania i ciesz¹ce siê zainteresowaniem imprezy targowe, spora liczba mniejszych miast

, niewielka odleg³oœæ od granicy z Niemcami oraz walo- ry krajobrazowe i œrodowiska przyrodniczego s¹ czynnikami sprzyjaj¹cymi rozwojowi turystyki na terenie Wielkopolski. Jednoczeœnie w wielu gospodarstwach rolnych istniej¹ nadal niewy- korzystane zasoby mieszkaniowe, które przy niewielkim nak³adzie mog³yby i czêsto staj¹ siê kwaterami dla goœci. W zwi¹zku z tym potencja³ rozwojowy turystyki wiejskiej i agroturystyki w regionie okreœlany jest jako znaczny [Restrukturyzacja... 2000].

1 W województwie wielkopolskim jest a¿ 109 ró¿nej wielkoœci miast i miasteczek, czyli 12,3% spoœród ogó³u miast w Polsce [Rocznik Statystyczny RP 2004].

Agroturystyka w Wielkopolsce

Gospodarstwa agroturystyczne i kwatery turystyki wiejskiej w Wielkopolsce zaczê³y po- wstawaæ na pocz¹tku lat 90., najczêœciej z inicjatywy oœrodków doradztwa rolniczego, jako propozycja uzyskania dodatkowych dochodów dla rolników i innych mieszkañców wsi. W latach 1990-1991 by³o ich zaledwie 14 i dysponowa³y one 80 miejscami noclegowymi. W kolej- nych latach nastêpowa³ intensywny przyrost, zarówno liczby kwater, jak i miejsc noclegowych.

Najwiêksze tempo przyrostu liczby obiektów i miejsc noclegowych w tego typu obiektach tury- stycznych notowano w latach 1992-1998. W 2000 r. w ca³ym regionie by³o, wed³ug ró¿nych Ÿróde³, pomiêdzy 200, a ponad 460

gospodarstw œwiadcz¹cych us³ugi turystyczne na terenach wiej- skich. PSR z 2002 r. wykaza³, ¿e w województwie wielkopolskim by³o 307 gospodarstw agrotury- stycznych prowadz¹cych dzia³alnoœæ wy³¹cznie w ramach jednej sekcji

[Pozarolnicza dzia³al- noœæ…. 2003], czyli ok. 1,1% ogó³u gospodarstw rolnych regionu. Zmiany liczby obiektów

œwiadcz¹cych us³ugi agroturystyczne w Wielkopolsce w latach 1990-2003 ilustruje tabela 1.

2 Niektóre Ÿród³a mówi¹ nawet o ponad 460 kwaterach turystyki wiejskiej i gospodarstwach agroturystycznych, np. MRiRW podaje dla 2000 r. liczbê 461 kwater wiejskich, dysponuj¹cych 9206 miejscami noclegowymi (w tym: 249 gospodarstw agroturystycznych dysponuj¹cych 2168 miejscami noclegowymi). Tak du¿e ró¿nice wynikaj¹ najczêœciej z przyjmowanych definicji gospodarstw agroturystycznych i kwater turystyki wiejskiej.

MRiRW w swoich statystykach ujmuje równie¿ formy dzia³alnoœci, których nie uwzglêdniaj¹ ODR-y (np. ma³e hoteliki na wsi czy kempingi). Zgodnie z terminologi¹ przyjêt¹ przez MRiRW do kategorii turystyka wiejska zalicza siê gospodarstwa uzyskuj¹ce mniej ni¿ 50% dochodów z dzia³alnoœci rolniczej, a tak¿e dzia³alnoœæ mieszkañców obszarów wiejskich, polegaj¹c¹ na œwiadczeniu us³ug hotelarskich lub na wynajmowaniu wiêcej ni¿ piêciu pokoi goœcinnych po³o¿onych na terenach wiejskich oraz wynajmowaniu sprzêtu turystycznego, prowadzeniu pól namiotowych, kempingów i œwiadczeniu rozmaitych us³ug turystycznych i rekreacyjnych [Dzia³ania w zakresie turystyki… 2001].

3 W rzeczywistoœci jednak gospodarstw agroturystycznych jest wiêcej, gdy¿, jak wynika z wczeœniejszych badañ, w³aœciciele gospodarstw agroturystycznych, poza gospodarstwem rolnym i dzia³alnoœci¹ agroturystyczn¹, prowadz¹ bardzo czêsto jeszcze inn¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, np. handlow¹. W 2000 r. takie gospodarstwa agroturystyczne stanowi³y ponad 1/3 ogó³u wielkopolskich gospodarstw agroturystycznych i kwater turystyki wiejskiej (37,3% ogó³u, tj. 69 gospodarstw na 169 przebadanych ogó³em) [Przezbórska 2001].

h c y t w h c y w o g e l c o n c s j e i m i h c y n z c y t s y r u t o r g a w t s r a d o p s o g a b z c i L . 1 a l e b a

TospodarstwachwWielkopolsce,wlatach1990-2003 g

a t a

L ^1/ Liczbagospodarstw Liczbamiejscnoclegowych h

c a b z c il

wwzglêdnych z

e

b rokpoprzedni 0 0 1

= w ilczbach h c y n d ê l g z w z e

b rokpoprzedni 0 0 1

= 0

9 9 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 1000 2001 2002 2003 2

4 14 10 28 361 1 97 1 163 106 207 249 258 338 420 4

.0 0 143 190 1161 9 4 129 139 126 100 120 144 122 196

0 80 871 130 376 430 707 0 1297 1793 1887 1168 2353 3234 4401 4

x00 114 293 144 153 138 129 138 105 115 155 126 104 1

w ó r a z s b o i a w t c i n l o r a j c a z y r u t k u rt s e R

„ a i n a w o c a r p o z

¹ z d o h c o p 9 9 9 1 - 0 9 9 1 t a l a l d e n a D ) 1 ( : o

³ d ó r

iejskichwwojewództwiewielkopolskim".WielkopolskiOœrodekDoradztwaRolniczegowPoznaniu, wieilnko[2002,](2)Danedlaroku2000pochodz¹zopracowania„Dzia³aniawzakresieagroturystykii Sturystykiwiejskie"j,DepatramentuRozwojuWs,iMRiRW,ARiMR,Warszawa,(3)Danedlalat2001-

. u i n a n z o P w R D O W z

¹ z d o h c o p 3 0 0 2

Ogólna charakterystyka badanych gospodarstw

Celem badañ by³a analiza przemian, jakie nast¹- pi³y w latach 1990-2003, w najd³u¿ej dzia³aj¹cych gospodarstwach agroturystycznych w Wielkopol- sce. Badania gospodarstw agroturystycznych w Wielkopolsce zrealizowano metod¹ wywiadu stan- daryzowanego w 2004 r., z celowym doborem go- spodarstw. Objê³y one gospodarstwa zajmuj¹ce siê dzia³alnoœci¹ agroturystyczn¹, które powsta³y nie póŸniej ni¿ w 1994 r., a wiêc zajmowa³y siê agrotury- styk¹ nie krócej ni¿ 10 lat

. Ankiety przeprowadzo- no ³¹cznie w 24 gospodarstwach, których w³aœci- ciele zgodzili siê na wype³nienie kwestionariusza ankietowego. Najwiêcej z badanych gospodarstw powsta³o w latach 1992-1994 (³¹cznie 16), czyli w okresie najintensywniejszego przyrostu obiektów turystycznych i miejsc noclegowych tego typu w Wielkopolsce (rys. 1 – por. tab. 1).

W analizowanej grupie gospodarstw zaledwie 4 jednostki powsta³y przed rokiem 1990, ale by³o te¿ jedno gospodarstwo, którego oferta agrotury-

styczna jest obecna na rynku nieprzerwanie od ponad 30 lat.

Przestrzenne rozmieszczenie gospodarstw zajmuj¹cych siê agroturystyk¹ w województwie wielkopolskim oraz populacji badanych gospodarstw przedstawiono w tabeli 2 . Najwiêcej spoœród badanych gospodarstw agroturystycznych, dzia³aj¹cych 10 lat i wiêcej, zlokalizowa- nych by³o w powiecie miêdzychodzkim (1/3 ogó³u, tj. 8 jednostek). Pozosta³e znajdowa³y siê w powiatach: poznañskim (3), szamotulskim (3), czarnkowsko-trzcianeckim (2), gnieŸnieñskim (2), grodziskim (2), s³upeckim (2), obornickim (1) i w¹growieckim (1). 21 spoœród badanych gospo- darstw nale¿a³o do stowarzyszeñ agroturystycznych, w³aœciciele 23 jednostek brali udzia³ w szkoleniach agroturystycznych, ale tylko 6 gospodarstw by³o skategoryzowanych.

Wyniki

G³ównymi motywami podejmowania dzia³alnoœci agroturystycznej przez gospodarstwa rol- ne by³o poszukiwanie dodatkowych dochodów (18 odpowiedzi)

, a sprzyja³y temu: atrakcyjne po³o¿enie gospodarstwa (15 odpowiedzi) i posiadanie niezagospodarowanych zasobów miesz- kaniowych (16 odpowiedzi). Tylko w 9 gospodarstwach jako przyczynê podano niestabilnoœæ dochodów z rolnictwa. W toku badañ okaza³o siê jednak, ¿e pomimo ci¹g³ego przyrostu liczby kwaterodawców wiejskich po roku 1990, dzia³alnoœæ agroturystyczna charakteryzuje siê du¿¹ niestabilnoœci¹ i wielu kwaterodawców rezygnuje z prowadzenia dzia³alnoœci agroturystycz- nej, np. gdy nie uzyskuje dostatecznych dochodów, a na ich miejsce pojawiaj¹ siê nowi. Po-

JRVS

JRVS

JRVS

JRVS

JRVS

JRVS







 SU]HG











Rysunek 1. Struktura badanych gospo- darstw agroturystycznych wg roku ich powstania

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z badañ.

4 Adresy gospodarstw pochodzi³y z Wielkopolskiego Oœrodka Doradztwa Rolniczego, regionalnych oœrod- ków doradztwa rolniczego, stowarzyszeñ i kó³ agroturystycznych i turystyki wiejskiej dzia³aj¹cych na terenie województwa (³¹cznie jest ich w regionie kilkanaœcie), a tak¿e ró¿nego rodzaju materia³ów promo- cyjnych obiektów agroturystycznych (dostêpnych w postaci: wizytówek, ulotek, folderów, katalogów, stron internetowych itd.).

5 Ankietowani kwaterodawcy mogli podawaæ wiêcej ni¿ jedn¹ przyczynê podjêcia dzia³alnoœci agroturystycznej.

twierdzaj¹ to wyniki z wcze-

œniejszych badañ przeprowa- dzonych w Wielkopolsce w 2000 r. [Przezbórska 2002], a tak¿e wyniki innych autorów [np. Wiatrak 2003].

W ca³ym okresie funkcjo- nowania w wiêkszoœci gospo- darstw wprowadzano ró¿nego rodzaju zmiany. Najczêœciej dotyczy³y one liczby i rodza- jów posiadanych zwierz¹t oraz liczby miejsc noclegowych, a tak¿e powierzchni gospodar- stwa (rys. 2). Tylko w 7 gospo- darstwach, w³aœciciele stwier- dzili, ¿e w ci¹gu ca³ego okresu prowadzenia dzia³alnoœci agro- turystycznej nie dokonali ¿ad- nych zmian. Zmiany dotycz¹- ce liczby miejsc noclegowych w ankietowanych gospodar- stwach zwi¹zane by³y na ogó³ z powiêkszeniem ich liczby (tab. 3) oraz popraw¹ oferowa- nych warunków noclegowych, np. ze zwiêkszeniem liczby ³a- zienek dla goœci. Wiêkszoœæ go- spodarstw rozpoczyna³o dzia-

³alnoœæ oferuj¹c do 10 miejsc noclegowych (17 jednostek), podczas gdy w 2003 r. wiêk- szoœæ kwaterodawców dyspo- nowa³a ju¿ ponad 10 miejscami noclegowymi (15 gospo- darstw). Stosunkowo jednoli- ta i ma³o urozmaicona w anali-

Rysunek 2. Zmiany wprowadzone w badanych gospodarstwach agrotury- stycznych od pocz¹tku ich funkcjonowania do 2003 r.

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z badañ.

EH]]PLDQ

JRVSRGDUVWZ

]PLDQD

SRZLHU]FKQL

JRVSRGDUVWZD

JRVSRGDUVWZ ]PLDQDOLF]E\

PLHMVF

QRFOHJRZ\FK

JRVSRGDUVWZ LQQH]PLDQ\

JRVSRGDUVWZR ]PLDQDOLF]E\L

URG]DMyZ]ZLHU] W

JRVSRGDUVWZ

]PLDQD

SRZLHU]FKQLL

VWUXNWXU\XSUDZ

JRVSRGDUVWZ

]PLDQDOLF]E\

RVyESUDFXM F\FK

ZJRVSRGDUVWZLH

JRVSRGDUVWZD

g u

³ d e w h c y n z c y t s y r u t o r g a w t s r a d o p s o g a b z c i L . 2 a l e b a

Towiatówwojewództwawielkopolskiegow1999i2004 .r p

t a i w o

P Liczbagospodarstw h c y n z c y t s y r u t o r g a

m e

³ ó g

o ¹wroku

h c y n a d a 9 b

9 9

1 2004

i k s e i z d o h

Czarnkowsko-rtzcianecki CnieŸnieñski

Gostyñski Grodziski Garociñski Jailski Kêpiñski Kolski Koniñski Koœciañski Krotoszyñski Keszczyñski Liêdzychodzki Mowotomyski Nbornicki Osrtowski Osrtzeszowski Oliski Pleszewski Poznañski Pawicki R³upecki Szamotulski SŒredzki

i k s m e r

Œurecki T¹growiecki Wolsztyñski Wrzesiñski W³otowski Zazem R

) 7 , 0 ( 2(6,9) 9 11(7,6)

2 .

) 6 , 3 ( 0 14(1,5)

) 7 , 0 ( 2(0,7) 2(2,2) 6(2,5) 7(0,4)

1 .

) 5 , 2 ( 7(13,1) 6 3 9(3,3)

) 5 , 2 ( 7(0,7) 2(5,5) 5 12(4,4) 15(1,8) ) 3 , 3 ( 9(3,6) 0 19(3,3)

) 0 , 4 ( 1 17(2,5)

) 4 , 0 ( 1(0,7) 2(4,4) 2 16(9,5) 21(0,4) ) 3 , 7 ( 0 2(100,0) 5 7 2

) 7 , 1 ( 6(6,4) 3 24(6,7) 22(0,6) ) 5 , 2 ( 9(1,9) 7(1,7) 6(0,6) 2(5,0) 8 19(2,5)

) 9 , 3 ( 4 11(0,3)

) 3 , 3 ( 2 10(11,1) 411(3,1) ) 1 , 3 ( 1 11(0,3)

) 2 , 2 ( 8(4,7) 7 12(3,3) 17(1,9) ) 1 , 3 ( 1 12(6,1) 25(6,9) 29(2,5) ) 1 , 1 ( 4(1,9) 7(2,5) 9(2,8) 0 17(1,9)

) 4 , 4 ( 6 1(100,0) 0 6 3

-) 3 , 8 ( 2(8,3)

2 -

) 3 , 8 (

2 -

-- -- -- -) 3 , 3 3 (

8 -

) 2 , 4 (

1 -

-- -) 5 , 2 1 (

3 -

) 3 , 8 ( 2(12,5)

3 -

-- ) 2 , 4 (

1 -

-- ) 0 , 0 0 1 ( 4 2

1ilczbygospodarstw ogó³emró¿ni¹siêniecoodilczbzamieszczonych .

h c y n a d a

³ d ó r

Ÿ e n

¿ ó r a n u d ê l g z w e z 1 il e b a t

wlaporównaniazestawionorozmieszczenieprzesrtzennegospodarstw D1999r,.anawiasachpodanosrtukturêprocentow¹gospodarstwwoje- zództwawielkopolskiegowed³ugpowiatów.

wród³o:opracowaniew³asnenapodstawiedanychurzêdówpowiatowych

ojewództwawielkopolskiego,ODR-ówistowarzyszeñagroturystycznych. w













GR

RVyE 

RVyE 

RVyE 

RVyE 

RVyE 

RVyE 3RZ\ HM

RVyE

OLF]EDJRVSRGDUVWZ

ZSLHUZV]\PURNXG]LDáDOQR FL ZU

Rysunek 3. Liczba goœci w badanych gospodarstwach agroturystycznych w pierwszym roku dzia³alno-

œci i w 2003 r.

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z badañ.

h c y n a d a b w ) w ó t k e i b o ( w ó j o k o p a b z c il i h c y w o g e l c o n c s j e i m a b z c i L . 3 a l e b a

Tospodarstwachagroturystycznychwpierwszymrokudzia³alnoœciiw2003 .r g

c s j e i m a b z c i

Loclegowych

n Wrokudzia³alnoœc:i Liczba / w ó j o k o pbiektów o

i c

œ o n l a

³ a i z d u k o r W m

y z s w r e i

p 2004 pierwszym 2004

w t s r a d o p s o g a b z c

il (odpowiedz)i ilczbagospodarstw )i z d e i w o p d o ( 2

- 1-5 3-10 61-15 16-20 1onad20 P

81 82 32

03 65 64

2 - 1-4 3-6 5-8 7-10 9nad10 o p

2 16 30 12

59 60 31 .

ñ a d a b z h c y n a d e i w a t s d o p a n e n s a

³ w e i n a w o c a r p o : o

³ d ó r



zowanych gospodarstwach by³a oferta innych us³ug ni¿ noclegowe. Wiêkszoœæ z nich umo¿li- wia³a goœciom zorganizowanie ogniska lub grilla, zorganizowanie wycieczek pieszych lub ro- werowych, zbieranie jagód i grzybów, przeja¿d¿ki konne lub bryczk¹, a tak¿e pla¿owanie i k¹piel, wypo¿yczenie sprzêtu wodnego lub wêdkowanie. Tylko w ofercie pojedynczych kwater znalaz³y siê sp³ywy kajakowe czy organizowanie wycieczek do Poznania lub Szlakiem Piastow- skim. Oferta ta w³aœciwie nie zmienia³a siê w ca³ym okresie dzia³alnoœci badanych gospodarstw.

Wraz ze zmianami dotycz¹cymi wielkoœci i jakoœci analizowanych obiektów agroturystycz- nych, zwiêkszy³a siê tak¿e liczba goœci przybywaj¹cych do tych gospodarstw (rys. 3). WyraŸnie zwiêkszy³a siê liczba gospodarstw agroturystycznych przyjmuj¹cych rocznie powy¿ej 50 osób, a tym samym zmniejszy³a siê liczba gospodarstw, do których przyje¿d¿a³o mniej ni¿ 10 osób.

Zwrócono tak¿e uwagê, jak na tym tle wygl¹da struktura goœci przyje¿d¿aj¹cych do gospo- darstw agroturystycznych. Z badañ wynika, ¿e w ci¹gu ca³ego okresu funkcjonowania gospo- darstw nie uleg³a ona zasadniczym zmianom (tab. 4). Zarówno na pocz¹tku dzia³alnoœci, jak i w 2003 r. g³ównymi klientami gospodarstw agroturystycznych by³y rodziny z dzieæmi, czyli grupa, do której oferta us³ug agroturystycznych by³a najczêœciej kierowana. Niestety z badañ wynika,

¿e w ci¹gu ca³ego analizowanego okresu funkcjonowania kwaterodawcy nie starali siê zró¿ni- cowaæ swojej oferty i dostosowaæ jej do konkretnych segmentów rynku, kieruj¹c j¹ na ogó³ do wszystkich potencjalnych klientów.

W analizowanych gospodarstwach odnotowano natomiast zmiany dotycz¹ce udzia³u do-

chodów z agroturystyki w dochodach ogó³em (tab. 5). Na pocz¹tku dzia³alnoœci w wiêkszoœci

gospodarstw dochody z agroturystyki nie przekracza³y 10% (14 gospodarstw). W pojedyn-

czych jednostkach udzia³ ten by³ wiêkszy ni¿ 20%, a tylko w 4 wiêkszy ni¿ 50%. W 2003 r., w 15

na 24 gospodarstwach udzia³ ten przekracza³ 10%, a w 11 gospodarstwach wynosi³ ponad 20%

dochodów ogó³em. W 6 jednost- kach by³ wiêkszy ni¿ po³owa do- chodów ogó³em uzyskiwanych ze wszystkich Ÿróde³.

Podsumowanie

Zmiany w gospodarstwach agroturystycznych Wielkopolski zachodz¹ bardzo powoli. Jedynie liczba gospodarstw, a tym samym i liczba oferowanych przez nie miejsc noclegowych systema- tycznie wzrasta, choæ w poszcze- gólnych latach w ró¿nym tempie.

Bardzo niewiele jest jednak go- spodarstw dzia³aj¹cych nieprzerwanie przez d³ugi, przynajmniej 10-letni okres czasu. Pewna liczba funkcjonuje na rynku przez kilka lat, a potem znika, ustêpuj¹c miejsca nowo powstaj¹- cym. Agroturystyka bowiem wydaje siê dzia³alnoœci¹ pozarolnicz¹ stosunkowo ³atw¹ do roz- poczêcia, czêsto jednak kwaterodawcom nie wystarcza cierpliwoœci, aby kontynuowaæ j¹ przez d³ugi czas. Niewielka, choæ tak¿e wzrastaj¹ca, liczba goœci i stosunkowo krótki okres wakacyj- no-urlopowy, powoduj¹, ¿e dochody z tej dzia³alnoœci s¹ czêsto niezadowalaj¹ce dla kwatero- dawców. Niemniej jednak udzia³ dochodów z agroturystyki w dochodach ogó³em gospodarstw dzia³aj¹cych przez d³u¿szy czas wzrasta, w niektórych przekraczaj¹c nawet po³owê ogó³u do- chodów. Wydaje siê jednak, ¿e zmiany w obrêbie tych gospodarstw zachodz¹ zbyt powoli i za wolno reaguj¹ one na zapotrzebowanie rynku, dostosowuj¹c swoj¹ ofertê do wymagañ i po- trzeb potencjalnych turystów.

Literatura

Dzia³anie w zakresie agroturystyki i turystyki wiejskiej. 2001: Biuletyn Informacyjny nr 5, str. 6-12, MRiRW, ARiMR, Warszawa.

- o h c o d w i k y t s y r u t o r g a z w ó d o h c o d

³ a i z d U . 5 a l e b a

Tachogó³embadanychgospodarstwagroturystycznych dwpierwszymrokudzia³alnoœciiw2003 .r

z w ó d o h c o d

³ a i z d

Ugroturystykiw aochodachogó³em d%]

[

m y z s w r e i p

Wkudzia³alnoœci o

r W2003 .r

w t s r a d o p s o g a b z c

il (odpowiedz)i 5

j e

¿ i n o p-10 61-15 16-20 121-30 0 4 - 1 341-50

5 7 - 1 5owy¿ej75 p

40 11 21 11 31

27 22 20 31 5

. ñ a d a b z h c y n a d e i w a t s d o p a n e n s a

³ w e i n a w o c a r p o : o

³ d ó r



u k o r m y z s w r e i p w h c y n z c y t s y r u t o r g a h c a w t s r a d o p s o g h c y n a d a b w i c

œ o g e i r o g e t a K . 4 a l e b a

Tzia³alnoœciiw2003 .r d

i c

œ o g e i r o g e t a

K Ktoprzyje¿d¿adogospodarstwa? Dokogokierowanajestofertaus³ug? m

y z s w r e i p

wkudzia³alnoœci o

r w2003 wpierwszym

i c

œ o n l a

³ a i z d u k o

r w2003

)i z d e i w o p d o ( w t s r a d o p s o g a b z c i L i

m æ e i z d z y n i z d o Ra³¿eñstwa Mojedynczeosoby Prupyosób Gzieciim³odzie¿ Dtudenci Smeryciirenciœci Esobyniepe³nosprawne Oudzoziemcy

Cajakarze

Ko¿neosoby/wszyscy R

4 14 24 40 30 11 3

5 13 33 52 41 11 3

91 21 21 21 01 0 1

17 02 30 21 01 1 1 .

ñ a d a b z h c y n a d e i w a t s d o p a n e n s a

³ w e i n a w o c a r p o : o

³ d ó r



Pozarolnicza dzia³alnoœæ gospodarstw rolnych 2002. 2003: PSR, GUS, Warszawa.

Przezbórska L. 2001: Udzia³ agroturystyki w tworzeniu dochodów w agroturystycznych gospodarstwach rolnych Wielkopolski. Roczniki Naukowe SERiA, Tom III, zeszyt 6, wyd. SERiA. Warszawa – Poznañ – Bia³ystok, str. 104-108.

Przezbórska L. 2002: Analiza ekonomiczna funkcjonowania gospodarstw zajmuj¹cych siê turystyk¹ wiej- sk¹ i agroturystyk¹ w Wielkopolsce oraz perspektywy ich rozwoju. Praca doktorska, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, praca niepublikowana.

Restrukturyzacja rolnictwa i obszarów wiejskich w województwie wielkopolskim. 2000: WODR w Poznaniu.

Rocznik Statystyczny RP 2004: G³ówny Urz¹d Statystyczny, Warszawa.

Turystyka w 2003 r. 2004: Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa.

Wiatrak A. P. 2003: Baza agroturystyczna w Polsce i uwarunkowania jej rozwoju. Zeszyty Naukowe Akade- mii Rolniczej im. H. Ko³³¹taja w Krakowie, nr 402, Sesja Naukowa z.90., str. 9-18.

Summary

In some regions agritourism can be regarded as a significant non-agricultural activity. In Wielkopolska agritourism has started to develop at the beginning of 1990’s, but there are very few agritourism farms continuing their activity for 10 years or more. During their lifetime some visible changes in the number and their structure were observed. The main objective of the paper was to indicate the mentioned changes and to characterize agritourism activities of the Wielkopolska region from 1990 to 2003.

Adres do korespondencji dr Lucyna Przezbórska Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego Katedra Ekonomiki Gospodarki ¯ywnoœciowej ul. Wojska Polskiego 28 60-637 Poznañ tel. (0 61) 848 71 16, fax (0 61) 848 71 08 e-mail: lucyna@owl.au.poznan.pl