Powtórzenie wiadomości o czasowniku
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:
• zna definicję czasownika,
• wymienia kategorie osoby, liczby, rodzaju, czasu i trybu,
• zna różnice między czasownikami dokonanymi i niedokonanymi.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• wskazać czasowniki w tekście,
• rozpoznawać osobowe i nieosobowe formy czasownika,
• tworzyć bezokoliczniki od osobowych form czasownika i odwrotnie,
• posługiwać się kategoriami osoby, liczby, rodzaju, czasu i trybu,
• stosować formy trybu orzekającego, rozkazującego i przypuszczającego.
2. Metoda i forma pracy
Pytania pomocnicze, ćwiczenia sprawdzające, praca samodzielna.
3. Środki dydaktyczne
Zeszyt ćwiczeń, ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie definicji czasownika.
Czasownik jest to część mowy, która określa wykonywane czynności i stany. Odpowiada na pytania: co robi, co się z nim dzieje, w jakim jest stanie. W zdaniu pełni rolę
orzeczenia.
Informuje, że celem lekcji będzie utrwalenie i zastosowanie w praktyce wiadomości o czasowniku.
b) Faza realizacyjna
Uczniowie wykonują ćwiczenia sprawdzające zawarte w karcie pracy.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania ćwiczeń, odpowiada na pytania uczniów, wyjaśnia niejasności, precyzuje wnioski.
5. Bibliografia
1. Chwastek D., Nowosielska E., Oglądam świat. Język polski 6. Podręcznik do kształcenia językowego, Wydawnictwo Arka, Poznań 2000.
2. Tokarski J., Fleksja polska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa1978.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. W podanych niżej zdaniach wskaż czasowniki. Określ ich formy. Zapisz wnioski.
Marek kupił wczoraj nowy telefon komórkowy.
Tydzień temu zanotowano duży spadek wody w rzekach.
Na weselu mojej siostry mogłam tańczyć do białego rana.
Wnioski:
• Czasownik może występować w formie osobowej i bezosobowej.
• Osobowa forma czasownika odmienia się przez osoby, liczby, rodzaj, czas oraz tryb.
• Nieosobowa forma czasownika przyjmuje postać bezokolicznika lub formy zakończonej na - no,- to. Nie odmienia się.
Zadanie 2. W zamieszczonym poniżej tekście podkreśl wszystkie czasowniki, a następnie określ ich osobę, liczbę, czas, rodzaj.
Miesiąc temu miałem urodziny. Rodzice podarowali mi małego pieska. Byłem taki
szczęśliwy! Zawsze marzyłem o własnym pupilu. Maks, tak dałem mu na imię, śpi ze mną
w łóżku, codziennie rano jemy razem śniadanie, a po południu wychodzimy na długi spacer.
Jutro jedziemy do babci. W końcu go zobaczy, a Maks pozna psa moich dziadków.
czasownik osoba liczba czas rodzaj
miałem pierwsza pojedyncza przeszły męski
Zadanie 3. Od czasowników znajdujących się w tekście w zadaniu 2 utwórz formy bezokoliczników.
Zadanie 4. Niżej znajduje się grupa bezokoliczników. Utwórz od nich tryb orzekający, rozkazujący oraz przypuszczający zgodnie z formami podanymi w nawiasach.
Bezokolicznik Tryb orzekający Tryb rozkazujący Tryb
przypuszczający
malować (3 os. lp.) maluje niech maluje! malowałby
napisać (2 os. lm.) krzyczeć (2 os. lp.) biegać (3 os. lm.) opowiadać (2 os. lp.)
Zadanie 5. Poniżej znajduje się grupa wyrazów. Pogrupuj je według dwóch kategorii:
czasowniki dokonane i niedokonane. Jak rozumiesz te pojęcia?
robił, czytam, nosi, zrobił, rysowali, odjadą, pisał, narysuje, krzyknął, pływa, napisał, przeczytają
czasowniki dokonane czasowniki niedokonane
... ...
... ...
... ...
... ...
... ...
[ Odpowiedź:
czasowniki dokonane – zrobił, narysuje, krzyknął, odjadą, napisał, przeczytają Czasowniki dokonane to takie, które wskazują zakończenie jakiegoś procesu.
czasowniki niedokonane – robił, czytam, nosi, rysowali, pisał, pływa
Czasowniki niedokonane to takie, które mówią o czynności trwającej, nie zakończonej. ]
Zadanie 6. Poniższy tekst zamień na opowiadanie w czasie przeszłym.
Jest piękna noc. Wszyscy siedzą w kręgu przy ognisku, śpiewają harcerskie piosenki i smażą kiełbaski. Jest bardzo wesoło i zabawnie. Dwóch z grupy zaczyna opowiadać dowcipy. No i to niebo! Jasny blask księżyca odbija się w pobliskim jeziorze, a gwiazdy wyglądają niczym neonowe światełka powieszone na niebie. Co chwilę któryś z harcerzy spogląda w górę, by podziwiać uroki tej magicznej nocy. W powietrzu czuć zapach ogniska i pieczonych kiełbasek. Niech ten czas trwa jak najdłużej.
b) Zadanie domowe
W podanych zdaniach podkreśl czasowniki. Określ ich formy, a w przypadku czasowników osobowych wskaż ich osobę, liczbę, rodzaj, czas oraz tryb.
1. Powiedziałem mamie, że dziś otrzymałem w szkole uwagę.
2. Ten samochód kupiono na giełdzie.
3. Zajęcia już rozpoczęto.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
