Głos Wąbrzeski 1925.11.12, R. 5 [i.e. 6], nr 133

Konto czekowe P. K> 0. Poznań 204. 252.

Owrcwlnłtrła •

PONMLKJIHGFEDCBA

w y n o s i n a m ie s ia o w e k » -

■ JTrwuplaut • p e d y c j i l r5 0 z ł., z o d n o s z e n ie m p r z e z

■ pocztę 29 gr, więcej. W w y p a d k a c h n ie p r z e w id z ia - Syeh, jsrry wstrzymania p r z e d s i ę b i o r s tw a z ło ż e n iu p r a -

*y* pKZerwaidu komunikacji, o t r z y m u j ą c y n ie m a p r a . W* ttfjiaó pozaterminowych d o s ta r c z e ń g a z e ty , lu b

WCOta eony — a b o n a m e n tu . Z a d z i a ł o g ło s z e ń r e -

«— »»»> —- — dakeja n ie o d p o w i a d a . - - - -

W fl

• Z a o g ło s z e n ia p o b i e r a s i s c d w i e r s * a

V^WoZvIila. m m . (7 ła m .) — 1 0 g r ., z a l e k l a m y n a s t r o n i e 3 - ła m o w e j w w ia d o m o ś c ic h p o to c z n y c h 3 0 g r . n* p ie r w s z e j s t r o n i e 5 0 g r . E a b a t u u d z ie la s ię p r z y c z e s te m o g ła s z a n iu . „ G ło s W ą b r z e s k i* * w y c h o d z i t r z y r a z y ty g o d n io w o i t o w p o n ie d z ia łe k , w ś r o d ę i p i ą t e k . S k r z y n k a p o c z to w a 2 3 . — R e d a k c ja i a d m i n i s t r a c j i ; - - - - z n a j d u je s ię p r z y u l. M ic k ie w ic z a 1 1 . — T e l. 8 0 .- - - - -

Nr. 133 Wąbrzeźno, czwartek 12 listopada 1925 r. Rok V

S w ó j o d s w e g o , s w ó j d o s w e g o , s w ó j p r z e z s w e g o i d l a s w e g o .

H a s ło t a k i e n a j z u p e ł n ie j j e s t u p r a w n i o n e i u z a s a d n i o n e .

U z a s a d n i o n e m j e s t t o h a s ł o z e s t a n o w i s k a k a t o ­ lic k ie g o . R o z u m n a m iło ś ć b liź n ie g o n a k a z u je d a ­ w a ć p i e r w s z e ń s t w o s w o i m p r z e d o b c y m i, b liż ­ s z y m p r z e d d a l s z y m i , a t y lk o w o s ta t e c z n e j p o ­ t r z e b i e n ie p o z w a la r ó ż n i c z k o w a ć . P r a w o p r z y ­ r o d z o n e i u c z u c ie w r o d z o n e , t e g o h a s ła u p r a ­ w n i e n i e p o t w ie r d z a ją .

P r z e p r o w a d z e n i a t e g o h a s ła w c z y n w y m a ­ g a i n t e r e s n a r o d o w y i s a m o d z i e l n y b y t n a s z p a ń s tw o w y .

K a ż d e m u p r a w e m u p a t r j o c ie c h o d z ić o t o m u s i, b y j a k n a jw i ę c e j r o d a k ó w m ia ło d o s t a te c z n e u t r z y m a n i e i w z g lę d n y d o b r o b y t , b y j a k n a j w i ę - c e j r o d a k ó w z d o b y ło b y t s a m o d z i e ln y i m o ż n o ś ć p o s t ę p u , b o ć r o d a c y t a c y j u ż n a w e t z e s a m o lu ­ b n y c h w z g lę d ó w d b a ć b ę d ą o n ie z a le ż n o ś ć n a r o ­ d o w ą i s a m o d z i e l n y b y t p a ń s tw o w y . O b c o p le - m i e ń e y , c h o ć b y n a w e t b y l i w o b e c n a r o d u i p a ń ­ s t w a l o j a ln i , z a w s z e b ę d ą p o p i e r a l i i n t e r e s y s w e ­ g o n a r o d u , b ę d ą c h o ć p o ś r e d n i o d z i a ła l i u j e m n i e d l a n a s z e j p a ń s t w o w o ś c i. N ie s z c z ę ś c ie m g r o - ź n e m d l a n a s z e j p a ń s t w o w o ś c i i n a r o d o w e g o b y t u b y ło b y , g d y b y ś m y g o s p o d a r c z o z b y t z a le ­ ż n i s ię s t a li o d o b c y c h . K il k a l a t n a s z e j s a m o ­ d z i e ln e j p a ń s t w o w o ś c i d a j ą n a m w t y m w z g lę ­ d z i e b a r d z o c i e r p k i e n a u k i . Ś w ie ż o m a m y w p a m ię c i, ż e o b c o p le m ie ń c z y p r z e m y s ło w c y b r a li z a s iłk i i p o ż y c z k i z e S k a r b u P a ń s tw o w e g o , a p r z e z w y g ó r o w a n e c e n y m im o to w y z y s k iw a li n a r ó d . — G d y b y ś m y b y li o d o b c y c h z a le ż n i w g o s p o d a r c z y m w z g lę d z ie , to n a s z a w o ln o ś ć n a r o ­ d o w a i n a s z s a m o d z ie ln y b y t p a ń s tw o w y b y łb y ty lk o u łu d ą , b y lib y ś m y w s w o je m p a ń s tw ie n ie ­ w o ln ik a m i o b c y c h . N ie s te ty d o tą d w w ie lk ie j m ie r z e z a le ż n i je s te ś m y o d o b c y c h , b o p r z e m y s ł w ię k s z y i w ie lk i, ja k o te ż h a n d e l w w ie lk ie j m ie ­ r z e je s t w o b c e m r ę k u , b o w r ę k u ż y d ó w i N ie m ­ c ó w . W b y ły c h z a b o ra c h a u s tr ja c k im i r o s y j­

s k im n a w e t ś r e d n i i m n ie js z y h a n d e l i p r z e ­ m y s ł je s t p r z e w a ż n ie w ż y d o w s k ie m r ę k u . T a ż s m u tn a o k o lic z n o ś ć w w ie lk ie j m ie rz e je s t p r z y ­ c z y n ą , ż e z b ie d y w y d ź w ig n ą ć s ię n ie m o ż e m y , g d y ż p a s o ż y ty s s a ją z n a r o d u n a jw ię k s z e z y s k i.

D o p ó k i n ie w y tw o r z y m y s w o js k ie g o p r z e ­ m y s łu i h a n d lu , d o p ó ty b ę d z ie m y s ła b y m i. W y ­ tw o r z e n ie z a ś w ła s n e g o p r z e m y s łu i h a n d lu z a - le ż n e m je s t o d ,n a s z e g o p o p a r c ia , d la c z e g o k o n ie ­ c z n o ś c ią je s t n ie o d r a c z a ln ą s to s o w a n ie h a s ła : s w ó j o d s w e g ó , s w ó j d o s w e g o , s w ó j p rz e z s w e ­ g o , s w ó j d la s w e g o !

N ie s te ty to h a s ło m a ło , z b y t m a ło , b o d a j c o ra z m n ie j u n a s z n a jd u je z a s to s o w a n ia . J e ż e ­ li c z y ta s z n a s z e p is m a , je ż e li m ó w is z z n a s z y m i k u p c a m i i p r z e m y s ło w c a m i, u s ły s z y s z c z ę s to s k a r g i i ż a le , ż e P o la c y k u p u ją u o b c y c h , s p r z e ­ d a ją o b c y m , d a ją z a m ó w ie n ia i p r a c ę o b c y m , p o s łu g u ją s ię p o ś r e d n ic tw e m o b c y c h . J a k a ż m o ­ ż e b y ć p r z y c z y n a te g o s m u tn e g o o b ja w u ? P r z e ­ c ie ż p r z e d w o jn ą s z e r o k ie w a r s tw y lu d u i in te ­ lig e n c ja w b . z a b o r z e p r . d o ś ć g o r liw ie s to s o ­ w a ły te s w o js k ie h a s ła , d z ię k i c z e m u r o z w ija ł s ię s to p n io w o n a s z h a n d e l i p rz e m y s ł.

W C z a s ie d e w a lu a c ji p o w s ta w a ły z b y t lic z n e p r z e d s ię b io r s tw a h a n d lo w e i p rz e m y s ło w e , o b li­

c z o n e n a p r z e jś c io w y w y z y s k lu d n o ś c i i s z y b k ie b o g a c e n ie s ię o d n . p r z e d s ię b io r c ó w . L u d tr a c ił z a u fa n ie i w re sz c ie w m ó w ił s o b ie , ż e w s z y s c y

» s w o i" g o w y z y s k u ją . N ie s te ty p o s z ły te ż n ie ­ je d n e s ta r s z e f ir m y w ś la d y o n y c h n o w y c h , a n a w e t c z ę ś c io w o d o n ic h d o s to s o w y w a ć s ię m u s ia ły , a b y n ie p o d u p a ś ć ,

O tw a r c ie g r a n ic y w s c h o d n ie j p o u n if ik a c ji s p r o w a d z iło n a m r ó ż n e n ie f a c h o w e f ig u r y w h a n d e l i p r z e m y s ł, k tó r y c h m a n ip u la c je n ie z g a ­

d z a ły s ię z z a s a d a m i r z e te ln e g o p r z e d s ię b io rs tw a . Ż y d o w s c y k u p c y w y s y ła li g r o m a d y d o m o ­ k r ą ż n y c h h a n d la r z y , k tó r z y d a w a li to w a r ta n i, le c z lic h y c h o ć p o z o rn ie z d a w a ł s ię p o d o b n y m d o to w a r ó w w n a s z y c h s k ła d a c h ta k , ż e lu d n ie p o z n a w a ł s ię n a r ó ż n y c h o s z u k a ń c z y c h s z tu ­ c z k a c h , — a o d s tr ę c z e ł s ię o d s w o ic h .

N ie s te ty n ie b e z w in y s ą te ż n ie je d n i n a s i k u p c y i p rz e m y s ło w c y . W ie lu p r z y z w y c z a iw s z y s ię w c z a s ie d e w a lu a c ji d o w y s o k ic h c e n z a p o ­ m n ie li o je d y n ie z d r o w e j z a s a d z ie : „ m a ły z y s k , le c z w ie lk i o b r ó t/ R ó ż n i r o z u m n ir o d a c y tw ie r­

d z ą , ż e n ie m a je d n o lito ś c i c e n , ż e w d u ż y c h m ia s ta c h , w w ie lk ic h in te r e s a c h z n a c z n ie ta n ie j s ię k u p u je , n iż w m n ie js z y c h m ia s ta c h , c h o ć p rz e c ie ż k o s z ta u tr z y m a n ia i p r o w a d z e n ia in te ­ r e s u w w ię k s z y c h m ia s ta c h s ą z n a c z n ie w ię k s z e , n iż w m n ie js z y c h . S k a r ż ą s ię k u p c y , ż e w ie lu r o d a k ó w n ie ty lk o r o b o tn ik ó w , le c z te ż u r z ę d n i­

k ó w i in te lig e n tó w je ź d z i p o z a k u p y d o ż y d o w ­ s k ic h in te r e s ó w d o m ia s t i m ia s te c z e k b . K o n ­ g r e s ó w k i.

W ie m y , ż e . ta m je s t d u ż o s z w in d lu . Z n a - n e m n a m je s t ju ż z p r z e d w o je n n y c h c z a s ó w , ż e ż y d z i s p r o w a d z a li f a b ry k a ty , k tó r e p o z o rn ie w y ­ g lą d a ły ja k d o b re , le c z b y ły w y k o n a n e z m a ło - w a r to ś c io w e g o s u r o w c a , a z a te m n ie tr w a łe . P e w n ik ie m je s t, ż e „ ta n ie “ to w a ry w o n y c h ż y ­ d o w s k ic h „ b u d a c h * s ą m a lo w a r to ś ć io w e , le c z lu ­ d z ie w tr u d n y c h w a r u n k a c h g o s p o d a r c z y c h n ie p y ta ją s ię ty le o ja k o ś ć , ja k r a c z e j ó c e n ę , a b y m o g li n a jp o tr z e b n ie js z e k u p ić i o k r y ć ja k o ta k o r o d z in ę .

Z n a n e m je s t z p r z e d w o je n n y c h ju ż c z a s ó w , ż e ż y d z i z b io r o w o z a m a w ia li w p r o s t w f a b r y c e d u ż ą ilo ś ć ty c h i o w y c h to w a r ó w w p e w n y c h g a tu n k a c h , k tó r e m ię d z y s ie b ie d z ie lili. Z a m a ­ w ia ją c w ie lk ą ilo ś ć u z y s k iw a li n iż s z e c e n y , w ię c m o g li ta n ie j s p r z e d a w a ć .

B e z w ą tp ie n ia ż y d z i d z iś ty c h s a m y c h u ż y ­ w a ją s p o s o b ó w .

N a s i k u p c y p o w in n i w ła s n ą s tw o r z y ć h u r ­ to w n ię , — a lb o p r z y n a jm n ie j k u p c y n a s z y c h m ia s te c z e k p o w in n i ta k ż e z b io ro w o z a m a w ia ć w p r o s t w f a b r y c e to w a r y , k tó r e ta n ie j o tr z y ­ m a w s z y s p r z e d a w a ć b y m o g li p o n iż s z y c h c e n a c h . —

B ió r ą c w z g lą d n a c ię ż k ie p o ło ż e n ie g o s p o ­ d a r c z e p o w in n i k u p c y m ie ć ta k ż e ta n ie to w a ­ r y , le c z p o w in n i z w r a c a ć k u p u ją c y m u w a g ę , ż e to w a r p o c e n a c h ż y d o w s k ic h n ie je s t w a rto ś c io ­ w y , le c z ty lk o p o z o r n ie p ię k n y .

N ie b e z p e w n e j s łu s z n o ś c i z w r a c a ją te ż n ie je ­ d n i n a to u w a g ę , ż e ż y d z i w m a ły c h m ia ­ s te c z k a c h m o g ą ta n ie j s p r z e d a w a ć , b o m a ją m a ­ ły w y b ó r , s z c z u p łe s k ła d y i n ie u tr z y m u ją p e r ­ s o n e lu , g d y n a s z k u p ie c n ie ż y je s a m z r o d z in ą z in te r e s u , le c z d a je te ż -’n n y m z ir o b e k .

N ie g o d z i s ię te ż z a p o m in a ć , ż e u ż y d ó w p ła c ą c i, k tó r z y m n ie j s ię h a n d lu ją d ro ż e j ta k , ż e o s ta te c z n ie ż y d o s ią g a d o b r y z a ro b e k . A ja ­ k ie p ła c ą ż y d z i p o d a tk i, ile p ła c ą p o d a tk u o b r o ­ to w e g o , — ile p ła c ą z a p a te n ty ? W ie m y , ż e u c h y la ją s ię o d p ła c e n ia r ó ż n e m i s z tu c z k a m i.

C h o ć m o ż e ic h o b r o ty s ą z n a c z n e , a z y s k i w ię k ­ s z e , n iż n ie je d n e g o p o ls k ie g o k u p c a , u m ie ją z a ­ m a s k o w a ć o b r o ty i z y s k i z e s z k o d ą p a ń s tw a i k o m u n .

B ą d ź ja k b ą d ź , n a s i k u p c y p o w in n i le p ie j s ię z o r g a n iz o w a ć , d o s to s o w y w a ć s ię d o s to s u n k ó w i w a r u n k ó w , b y m o g li c e n y o d p o w ie d n io o b n i­

ż y ć i n ie ty lk o p r z e tr z y m a ć ż y d o w s k ą k o n k u r e n ­ c ję , le c z ją te ż z w a lc z y ć i p rz e z w y c ię ż y ć . —

C z a s e m s k a r ż ą s ię r o d a c y , ż e tu i ó w d z ie k u p c y le k c e w a ż ą s o b ie m a łe z a k u p y i ż e z r a ż a ­ ją s o b ie m a ły c h o d b io rc ó w . J e ż e lib y ta k b y ło , n a le ż a ło b y p rz y p o m n ie ć p r z y s ło w ie : „ z ia rn k o d o z ia r n k a , a z b ie r z e s ię m ia r k a /

N a s i s a m o d z ie ln i r z e m ie ś ln ic y i p r z e m y s łó w c y n ie r a z n ie d o r o ś li z a d a n iu .

J e d n y m z n a jc z ę s ts z y c h b łę d ó w je s t o p u - ź n ia n ie w y k o n a n ia lu b d o s ta w y , p r z e z c o z r a ż a ­ ją s o b ie i o d s tr ę c z a ją k lije n te lę . C z ę s to te ż z a ­ c h o d z i w a d liw e lu b n ie d b a łe w y k o n a n ie i k ie p ­ s k i m a te r ja ł, — a c e n y w y g ó r o w a n e . M a ło m ie j­

s c y r z e m ie ś ln ic y n ie ra z m a ją z a m a ło fa c h o w y c h 1 w ia d o m o ś c i i z a w o d o w e j r u ty n y , b o p r a k ty k o w a ­ li z a k r ó tk o , — a lb o w c a le n ie p r a c o w a li w w ię ­ k s z y c h p r z e d s ię b io r s tw a c h a n i k r a jo w y c h , a te m m n ie j z a g r a n ic z n y c h . B r a k fa c h o w y c h w ia d o ­ m o ś c i i z n a jo m o ś c i te c h n ic z y c h p o s tę p ó w , s p r a ­ w ia w a d liw o ś c i w y k o n a n ia , p r z e d r a ź a n ie p o m ie r­

n ie w y k o n a n ie .

Z d a r z a s ię c z a s e m , ż e r z e m ie ś ln ic y i p r z e d ­ s ię b io rc y ta k ż e le k c e w a ż ą s o b ie m a łe z a m ó w ie ­ n ia , a d r o b n e z a m ó w ie n ia i m n ie js z e n a p r a w y o d r a c z a ją i p o lic z a ją o s ta te c z n ie z b y t d r o g o ; z d a r z a s ię n a w e t, ż e d r o b n y c h n a p r a w lu b z a ­ m ó w ie ń n ie c h c ą p r z y ją ć lu b n ie c h ę tn ie p r z y j­

m u ją . Z r a ż o n y k lije n t d r u g i r a z n ie p ó jd z ie d o ta k ie g o p r z e d s ię b io r s tw a , a n i z m a łą , a n i z w ię ­ k s z ą rz e c z ą . O b c y — z w ł. ż y d z i n ie le k c e w a ż ą s o b ie ż a d n e j d ro b n o s tk i a n i w h a n d lu a n i w p r z e m y ś le , b o s łu s z n ie ta k r o z u m u ją : k lije n t z a ­ d o w o lo n y w m a łe m , p r z y jd z ie te ż , g d y w ię k s z ą rz e c z b ę d z ie p o tr z e b o w a ł.

N a s i k u p c y , rz e m ie śln ic y i p r z e m y s ło w c y w in n i d o ło ż y ć w s z y s tk ic h s ta r a ń , b y k lije n te lę z a w s z e z a d o w o lić . O b s łu g iw a ć w in n i z r ó ­ w n ą g rz e c z n o ś c ią m a ły c h i d u ż y c h o d b io rc ó w ; o b s łu g a p o w in n a b y ć s k o r a i p u n k tu a ln a . T o ­ w a r lu b w y k o n a n ie w in n y ś c iśle o d p o w ia d a ć u m o w ie , a c e n y p o w in n y b y ć p r z y s tę p n e i r z e ­ te ln e . P r z e s tr z e g a ją c ta k ic h z a s a d n a s i k u p c y i p r z e m y s ło w c y o d n . rz e m ie ś ln ic y w y r o b ią s o b ie z a u f a n ie i p o p a r c ie .

Z a u w a ż o n o ju ż p r z e d w o jn ą , ż e n ie je d n i n a ­ s i k u p c y i r z e m ie ś ln ic y z b y t p r ę d k o c h c ą s ię z b o - g a c a ć i ż e d o s z e d łsz y d o w z g lę d n e g o d o b r o b y tu i p o w o d z e n ia z a c z y n a ją c h o r o w a ć n a w ie lk o - p a ń s k o ś ć , a z a n ie d b y w a ć in te r e s lu b le k c e w a ż y ć m a ły c h o d b io rc ó w z a p o m in a ją c , ż e z ia r n k o d o z ia r n k a , a z b ie rz e s ię m ia r k a " .

J e ż e li h a s ło „ s w ó j o d s w e g o — s w ó j d o s w e g o " m a s ię p r z e p r o w a d z ić , k o n ie c z n o ś c ią je s t, b y n a s z e k u p ie c tw o , rz e m io s ło i p r z e m y s ł d o ­ r o s ły s w e m u z a d a n iu , b y u m ia ły w s z e c h s tr o n n ie z a d a w a la ć s w o ic h o d b io rc o w , a z a d a w a la ć s ię n ie w y g ó r o w a n y m , u c z c iw y m z y s k ie m . U p r z e j­

m o ś ć d la w s z y s tk ie j k iije n te li b e z w z g lę d u n a to , c z y m a ło lu b d u ż o k u p u je lu b z a m a w ia , r z e te l­

n y to w a r i c e n y g o d z iw e — to s ą w a r u n k i p o ­ w o d z e n ia i r o z w o ju p r z e d s ię b io rs tw a .

O c z y w iś c ie s p o łe c z e ń s tw o p o p ie r a ją c s w o ic h m a p e łn e p r a w , b y c i „ s w o i" z n ó w te ż „ s w o ic h * p o p ie ra li, b y c z y n n y te ż b r a li u d z ia ł w ż y c iu s p o le c z n e m i n a r o d o w e m .

K u p c y , p r z e m y s ło w c y i r z e m ie ś ln ic y ż ą d a ­ ją c s łu s z n ie p o p a r c ia o d s w o ic h , w in n i s w o je z a ­ d a n ie ró w n ie ż s p e łn ia ć p r z y k ła d n ie . W in n i w ię c r ó w n ie ż p o p ie r a ć s w o ic h , w s z y s tk ie z a m ó ­ w ie n ia k ie r o w a ć d o s w o ic h , d a w a ć z a r o b e k i z y s k s w o im , a b r a ć c z y n n y u d z ia ł w ż y c iu s p o łe c z n e m i n a r o d o w e m . D la n ic h ta k s a m o o b o w ią z u ją - c e m je s t h a s ło „ s w ó j" d o s w e g o , s w ó j o d s w e g o . D la n ic h h a s ło to r o z s z e rz a s ię je s z c z e , g d y ż z a ­ lic z a ją s ię d o w a r s tw y in te lig e n tn ie js z e j, k tó r a m a w ię k s z e o b o w ią z k i i s z e rs z e z a d a n ia . K u p ­ c y i p rz e m y s ło w c y w in n i w ię c n ie ty lk o p r z e ­ s tr z e g a ć ró w n ie ż h a s ła „ s w ó j o d s w e g o , s w ó j d o s w e g o " , le c z d o d a ć je s z c z e „ s w ó j p rz e z s w o ic h i

s w ó j d la s w o ic h " .

O ile p o tr z e b n e i k o n ie c z n e s ą p o ś r e d n ic tw a , w in n i je z le c a ć ty lk o s w o im , p rz e z s w o ic h za­

ła tw ia ć w s z e lk ie in te r e s a , p r z y k tó ry c h p o ś r e ­

d n ic tw o lu b w s p ó łp ra c a in n y c h je s t p o tr z e b n a .

Ż ą d a ją c p o p a r c ia d la s ie b ie , w in n i te ż p o p a r c ie

d a w a ć ty lk o „ s w o im " . J a k o in te lig e n tn ie js i c z ło n ­

k o w ie s p o łe c z e ń s tw a p o w in n i „ d la s w o ic h " p r a ­

c o w a ć n a n iw ie s p o łe c z n e j, g o s p o d a r c z e j i n a r o H

d o w ej, ab y b y li ży w y m i i czy n n y m i czło n k am i n aro d u .

Jeżeli u zasad n io n ą jest sk arg a, że P o lacy zb y t d u żo p o p ierają o b cy ch , w in n i k u p cy i p rze­

m y sło w cy n asi zastan o w ić się, czy też p o ich stro n ie n ie jest w ty m lu b o w y m w zg lędzie w in a?

N a P o m o rze w eisk ają się n ieb ezp ieczn i k o n ­ k u ren ci n iem ieccy i ży d o w scy .

N asi k u p cy , p rzem y słow cy i rzem ieśln icy w in n i su m ien n ie i g ru n to w n ie zb ad ać p rzy czy­

n y , d la k tó ry ch p o lsk a k lijen tela p rzech o d zi zb y t liczn ie d o o b cy ch , ab y p o tem p rzep ro w ad zić p o trzeb n e refo rm y w sw o ich p rzed sięb io rstw ach .

N ie m o żna b rać zb y tn io za złe lu d zio m , że d ziś w ciężk ich czasach liczy ć się m u szą z k aż­

d y m g ro szem , że id ą k u p o w ać lu b zam aw iać tam , g d zie tan iej ich o b słu żą.

N ie m o żn a zb y tn io się d ziw ić, jeżeli w d zi­

siejszy ch tru d ny ch w aru n k ach sp rzed aje się w y ­ tw o ry o b cy m , g d y ci p łaeą lep szą cen ę lu b d ają zaraz zap łatę.

N asz h an d el i p rzem y sł w w łasn y m , d o b rze zro zu m ian y m in teresie p o w in ien p od k ażd y m w zg lęd em sp ro stać o b cy m , b a o b cy ch p rzew y ższy ć sk o rą i rzeteln ą o b słu g ą, u m iark o w an em i cen a­

m i i o d p . d o b ry m to w arem . S k o ro n asi p rzek o­

nają się, że u sw o ich o b słu żen i zo stan ą ta k sa-

m o d o b rze lu b lep iej, n iż u o b cy ch , p o p ierać [ Turcy święcić będą odtąd niedzielę,

b ęd ą sw o ich — , n ie p ó jd ą d o o b cy ch . K onstantynopol. W szereg u refo rm zap ro w a- m oi n*?2? praco J aó z !?ardz<? d zo n y ch od n ied aw n a w T u rcji (o k ap elu szach już m ały m zy sk iem , b y leb y zd o b y ć so b ie zau fan ie i I p jsan śm y ) znajduje się tak że u reg u lo w an ie tygodnio- P 0P Z r k u p cy i p rzem y sło w cy w czasach p rzed - S ’S T b e d a ^ e J f e l ^ t a k '^

w o jen n y ch ty lk o p rzez d o b rą obsługę, rzeteln y ^ y s tH e inne n arod v k u ltu raln e ? * 1 * to w ar i p rzy stęp n e cen y zd o b y w ali sobie p o p arcie w szystK ie lnne n arM y k u ltu raln e.

i p rzetrzy m ali niem iecki bojkot i konkurencję, czę-1 Następca Frunzego.

sto n ieu czciw ą. handin' i nr7P m vęln innoi M o sk w a. K o m isarzem lu d o w ym w ojny i m a­

dron nie m a n aszeg o h an d Iu p rz e m y słu innej ry n ark i n a m iejsce F ru nzego m ian o w an y zo stał do- D la w szy stk ich pow inno b y ć zasadą. w ó d ca £ arn izo n u ło te w sk ie g o W o ro sziló w . sw ofch ^ -ze d a w a /lT o ta sie kuP °W aĆ od 7 ro c z n ic* wskrzeszenia Polski obchodzili

2) d aw ać p racę i zarob ek sw oim , rolacy w Wiedniu.

3) obcych u w zg lęd n iać ty lk o w ty ch razach , W ied eń . Z ra c ji sió d m ej ro czn icy w sk rzesze- g d y b y u sw o ich pożądanego arty ku łu n ab y ć nie n ia p ań stw a p o lsk iego o d b y ło się w k o ściele p o l- m ożna lub g d y b y sw oi k u p ić nie chcieli lub nie sk im n a K en n w eg u u ro czy ste n ab o żeń stw o, n a m ogli, albo g d y b y p rzy ró w n y ch w aru n k ach sw oi k tó rem o b ecn y b y ł p o seł p o lsk i w W ied niu p . zb y t dużo żądali, — albo zb y t m ało ofiarow ali, boć W ieru sz-K o w alsk i w raz z p erso n elem p o selstw a nie m ożna żąd ać, ab y ktoś ponosił p o w ażn ą szko- o raz cala k o lo n ja p o lsk a. P o p o łu d n iu staran iem d ę lub stratę dlatego, b y inni zdobyli w ięk sze zy sk i, zw iązk u to w arzy stw p o lsk ich w e W ied niu o d b y -

C hodzi n am o rozw ój n aszeg o k u p iectw a i ła się u ro czy sta ak ad em ja.

p rzem y słu odn. rzem iosła. N asi k u p cy , p rzem y -

sło w cy i rzem ieśln icy niech p rzy jm ą p o w y ższe u- Katastrofa lotnicza.

w agi ku ro zw ażen iu od szczerze im ży czliw eg o P ary ż. P rasa donosi z K onstantynopola, że W ąb rzesk ieg o . | d w a sam olo ty , zd ążające z A n g o ry do S m y rn y ,

Dokoła spisku na Mussoliniego.

Dalsze aresztowania uczestników spisku. — Wśród aresztowanych są dziennikarze.

R zy m . D zienniki donoszą, że w zw iązk u z w y k ryciem spisku na ży cie M ussoliniego areszto ­ w an o G iovaniejo A nsaldo, naczelnego red ak to ra g en ew sk ieg o dziennika „L avora*, U lissesa D uccie- go, k iero w n ik a sto w arzy szen ia „P issoule Italia L ibera* o raz b rata g en erała C apello. B iu ra dzien ­

nika wL av o ra* zo stały zajęte p rzez policję.

Armja wyraża Mussoliniemu wyrazy oddania się.

R zy m . S zef sztab u g en erąln eg o gen. B ado- glio p rzesiał M ussoliniem u pism o w g o rący ch sło w ach w y rażające oddanie arm ji d la szefa rzą­

du, a zarazem p ro testu jące w im ieniu arm ji p rze­

ciw k o tem u , że Z aniboni w czasie, g d y p rzy g o to­

w y w ał zam ach na M ussoliniego, b ęd ąc zb ro dn ia­

rzem ró w n ież p rzeciw k o ojczyźnie ośm ielił się nosić w ło sk i uniform w o jsk o w y , k alając go p rzez to. D o p rem iera w d alszy m ciąg u n ap ły w ają de­

p esze g ratu lacy jn e.

Spiskowiec Zaniboni — a jego rodzina.

R zy m . „P opolo di R o m a" donosi, że rodzina Z aniboniego b y ła od d aw n a zaniepokojona jego działalnością. S io stra Z aniboniego p ragn ęła n a­

w et w y d alen ia p rzez rząd Z aniboniego z W łoch, celem uniknięcia p rzez niego popełnienia jakiegoś g łu p stw a lub n aw et zbrodni, g d y ż Z aniboni nie

Z procesu o zamach na Prezydenta Rzplitej.

Podinspektor policji stwierdza, że w Mało- polsce istniała ukraińska organizacja wojskowa. — Aresztowanie świadka Marji

Kalausek.

L w ó w . N a ro zp raw ie w dniu 7. bm . p rzeciw k o G eig ero w i ukończono p rzesłu ch an ie p o d in sp ek to ra S aw ick ieg o , św iad ek zeznał, że w y n u rzen ia S tei­

g era o u cisk u ży d ó w , w y p o w ied zian e w jego obe­

cności i obecności Ł ukom skiego, u czy n iły na św iąd - ku inne w rażen ie, aniżeli na Ł u k om sk im . Ś w iad ek nie zau w aży ł niczego coby w sk azy w ało n a p o g ląd y k o m u n isty czn e S teig era i stw ierd za w d alszy m ciągu, że w p ro to k o le śled czym zm ieniono w y ra­

żenie „kom unizujące*, jak ieg o u ży ł m ó w iąc o p o g lą­

d ach S teig era na „kom unistyczne". W końcu na zap y tan ie obrony, św iad ek n a p o d staw ie b ro szu r i pism u k raiń sk ich , sk reślił działalność u k raiń sk ich o rg n izacy j w y w ro to w y ch w M ałopolsce, stw ier­

d zając, że w M ałopolsce istn iała u k raiń sk a o rg a­

n izacja w o jsko w a.

P o p rzesłu ch an iu św . S aw ick ieg o p ro k u rato r p o staw ił n astęp u jący w niosek: O o d czytan ie ra­

p o rtu św iad k a z dn. 15 w rześn ia ub. r. w k tó ry m

W przededniu zmian djecezji chełmińskiej.

P rzed k ilk u d n iam i d o n o siliśm y , że k s. b i­

sk u p su frag an d r. Jak ó b K lu n d er ro zp o rząd ze­

n iem O jca św ięteg o p rzech o d zi w _stan sp o czy n ­ k u . O b ecn ie n ad eszło p o tw ierd zen ie tej w iad o­

m ość!.

K s. b isk up -sufragan d r. K lu n d er o trzy m ał zw o ln ien ie ze stan o w isk a su frag an a i n o m in ację

n a asy sten ta tro n u p ap iesk ieg o .

K s. b isk u p o w i d -ro w i A u g u styn o w i R o sen - tretero w i w o b ec p o d eszłeg o w iek u p rzy d zielo n y zo stan ie do p o m o cy k o ad ju to r.

O b aj d o sto jn icy k o ścieln i o trzy m ali ju ż o- d n o śn e p ism a z R zy m u za p o śred n ictw em n u n ­ cjatu ry ap o sto lskiej w W arszaw ie.

K s. b isk u p d r. R o sentreter liczy lat 81, a ks. b isku p -su frag an d r. K lu n d er 76.

W ed łu g k o n k o rd atu zaw arteg o p rzed n ied a­

w n y m czasem m ięd zy rząd em p o lsk im o S to licą A p o sto lsk ą, n o m in acja b isk u pó w n ależy do O jca św ., k tó ry k an d y d ata n a b isk u p a p rzed staw ia

sp adły , p rzy czem obaj piloci zo stali zabici.

u k ry w ał w cale sw o ich zb ro dn iczy ch zam iaró w . O utrudnienie rozwodów.

Zaniboni pozbawiony prawa obywatelstwa W arszaw a. K ard y n ał R ak o w sk i p rzy jął dele-

w Mantui- g ację rab inatu W arszaw sk ieg o w osobie trzech ra- ., M an tu a. R ad a M iejsk a p o stan o w iła p o zb a- I binów , k tó rzy p rzed ło ży li konieczność u reg u lo w a- w ic Z aniboniego p raw a o b y w atelstw a. I nia sp raw y rozw odow ej. C zęsto bow iem zd arza

Gen. Capella ołównym spiskowcem. się’ że ży d zam iast ro zw ieść się z żo n ą p rzech o dzi

PniTzn.łr. n a k at°licy zm 1 żeiW się p o raź d ru g i uniem ożliw ia

na•P181™- żonie p o w tó rn e m ałżeń stw o . T ak ich ro zw ó d ek ży - m ii 1 * * * * e * * fU e iT reie d ?F ?S1 z d o w sk ich jest w sam ej W arszaw ie 7 000. R ab in at lp n W f^np iu °LyC j1Cfaso w y ck w y n ik ó w siedź- p ro sy 0 w p ły n ięcie n a duchow ieństw o, ażeb y żąd ał

rhu .inic3atorein zanla~ od ży d ó w p rzech o d zący ch na k ato licy zm u reg ulo -

Ł t ? J°1? g ż e n ie zarzu ca m u m e- w an ia sto su n k ó w ro d zinn y ch p rzed p rzy jęciem ty lk o usiłow anie m o rderstw a, lecz ró w n ież ch ęc ch rztu

dokonania p rzew ro tu w p ań stw ie. W k o lach ofi­

cjaln y ch sły chać, że nici sp isk u p ro w ad zą z k ó ł 11 11 '

w o ln o m u larsk ich do F ran cji, gdzie w śró d zam ie- fj • a w i J i •

szk ały ch tam W ło ch ó w b y ła su b sk ry b o w an a t I 3WI6I0 flUOuZlCZV*

z w . p o ży czk a w olnościow a n a cele zam ach u .

Zawieszenie pism opozycyjnych. . Z bliża się d o sto jna — jed y n a w ro k u u ro czy-

n i j . sta ch w ila d la M łodzieży całej P o lsk i, całej p ara-

^ag e^!a t. donosi z fji, zw łaszcza w S to w arzy szen iach M łodzieży, uro- pollcyjnP czy sto ść św . S tan isław a K o stk i. W dniu ty m sk u - n ry ecia^ e? zaw ieszem a p ism o p o zy cy jn y ch na p ja sję w szy stk a m łodzież pod sztan d arem S to w a-

p szy szen ia, ab y u czcić tego, k tó ry jest p atro n em

We Włoszech panuje na ogol spokoj. n aszej o rg an izacji. W ty m ro k u b ęd ą S to w arzy -

< nn ^ on?EIJlk at u rzsd ow y donosi, ze spokoj rzenia obchodziły u ro czy ście dzień św ięta M łodzie- 1 P o rząd ek w e W ło szech zo stały u trzy m an e^ ty lko źy , a{jy d ru hóW zach ęcić do u k o ch an ia B o g a i w B rescu i T rjescie w y d arzy ły się ubolew ania go- j O jczy zn y, do w iernego służenia sp raw ie K ościo-

an e w ypaaK i. ja j N arodu. W obecnej ch w ili ogólnego zm aterja-

" lizow ania i zaniku ideow ego, trzeb a p rzy p o m inać M łodzieży sło w a św . S tan isław a: ,d o w y ższy ch S aw ick i w y raża p rzek o n an ie o w inie S teig era, o rzeczy jestem urodzony," trzeb a p rzy p o m in ać spo- skonfiskow anie św iad k a S aw ick ieg o ze św iad k iem leczeństw u, szczególnie rodzicom i p raco d aw co m P astern ak ó w n ą w celu stw ierd zenia w jak i sposób konieczność religijnego i o b y w atelsk ieg o w y ch o w a- o d b y w ało się jej p rzesłu ch iw an ie p rzez św iad k a n i ^a m łodzieży, doniosłość zd ro w ia i siły m o raln ej S aw ick ieg o o raz o skonfiskow anie św iad k a S a- w n aszej m łodzieży. W ro k u b ieżący m dzień św ię- w ickiego ze św iad k iem Ł u k o m sk im dla w y k aza- *a M łodzieży p rzy p ad a na niedzielę, dnia 15 li­

nia różnie w in terpretacji w y n u rzeń S teigera. sto p ad a.

O b ro ń ca d r. L an d au zażąd ał ponadto skonfi- Z w iązek S to w arzy szeń K atolickiej M łodzieży sk o w an ia św iad k a S aw ick ieg o z p o d k o m isarzem P o lsk iej n a P o m o rzu proponuje p ro g ram ta k i: w S u ch en k ą, F ran co zo w ą i k o m en d antem W iczy ń - w igilię spow iedź św . w sam e św ięto M sza św . i sk im o raz p rzesłu ch an ie ponadto szefa k an celarii w spólna K om unja; św . w ieczo rem , lub po południu, u- cy w iln ej P rezy d en ta R zeczypospolitej p. L en ca. ro czy ste zeb ran ie m ło d zieży i gości z p rzem o w ą, P o p rzesłu ch an iu św iad k a O stro w sk ieg o , k tó ry śpiew em , d ek lam acjam i, ew tl. sztu k ą teatraln ą, do zezn ań p o p rzedn ich nie dodał nic now ego, ro z- N a zeb ran ie zap ro si Z arząd rodziców m łodzieży

p raw ę odroczono do w to rk u . i p raco d aw có w . Z aleca się, ab y m łodzież nie n a-

L w o w . W czasie onegdajszej ro zp raw y w leżąca do S to w arzy szen ia w zięła udział w u ro czy- p ro cesie S teig era po ukończeniu p rzesłu ch an ia stości kościelnej i zebraniu u ro czy stem .

św iad k a M arji K alausek, p ro k u rato r z pow odu po- • i u • • n ;. j t -». ,

d ejrzen ia, że św iad ek ten zezn aje fałszy w ie, pole- , N niprzew ielebniejsza W ład za B isk u p ia m iano- cił w d ro ży ć dochodzenie w k ieru n k u zbrodni oszu- + i-n}Z-ej- jP1.sa.neKO i p.e!}erałny m S ek retarzem stw a p rzez fałszy w e zezn an ia i zbrodnie o szczer- ^ ło b ck ie j M łodzieży P olskiej na d jecezję chełm iń- stw a. N a polecenie p ro k u ratora M arię K alausek 5- 1 zarzad zlJa kolektę w e w szy stk ich kościołach areszto w an o i osadzono w w ięzieniu śled czem djecezji w niedzielę po sw . S tan isław ie, w dniu 15

p rzy ul. B ato reg o .: | ł^ o p ad a.

A ż d rży m y z niepokoju o los tej sk ład k i.

W szy scy bow iem w iem y , że nie m ając sk ąd inąd

j • r» i-4 • i i żad n ego stałego dochodu — w tej sk ład ce w id zim y

P an u P rezy d en to w i R zeczy p o sp o litej celem w y - jed y n ą d esk ę ratu n k u! Jest to nie d ek lam acja, a-

razem a sw ej z g o d y ., le p raw d a, u jęta z ołów kiem w ręk u .

N a razie n iem a jeszcze p ew n y ch d an y ch a- I ...

n i co d o o so by k o ad ju to ra an i co d o o so b y k s. D latego zw racam y się do całego sp o łeczeń stw a

b isk u p a su frag ana. katolickiego z g o rącą p ro śb ą, b y nam nie odm ów i-

W k o łach d o b rze p o in fo rm o w an y ch m ów ią, 3o ^eg0, jednego g ro sza na rzecz Z w iązk u S to w a- że n astęp cą k s. b isk u p a su frag an a d r. K lu n d e- rzy szeń K atolickiej M łodzieży P o lsk iej na P o ­ ra zo stan ie ks. b isk u p L au b itz z G n iezn a, zaś n a m o rzu-

stan o w isk o k o ad ju to ra w y m ien iają k s. p ro b o szcza Jeśli P o lsk a m a b y ć silną, m usi b y ć zjedno- K u p czyń sk ieg o z D u żeg o G arca, p atro n a Z w ią czona już w m ło d zieży . U rabianie w sobie je- zk u T o w arzy stw L u d o w y ch , m ian o w an eg o p rzed dności m a cech o w ać n asze S to w arzy szen ie,

p ó l ro k iem p ro b o szczem tczew sk im , k s. sen ato ra • .i •

B o lta, k s. p ro b o szcza D em b k a z G ru d ziąd za S S O dradza SiX W

i ks. d ziek an a d ra. C zap lę ze S u b k ó w .

n x x j , łA , . sa a „ do sp o łeczeń stw i n arod o w ch rześcijań sk ich .

O czy w iście są to ty ik o d o m y sły , k tó re tra- „W szy stk o odnow ić w C h ry stu sie !“ M łodzież sta- k to w ac n ależy z w szelk ą rezerw ą, g d y ż n ie w y- je pod sztand ar C h ry stu sa, jak to w y k azał tego- k lu czo n e są i in n e k o m b in acje. , ro czn y zlot w C zęsto ch o w ie — i m y n a P o m o rzu

B ąd ź co b ąd ź w n iezadlu g im czasie docze- n ie ch cem y pozostać w tyle, ch cem y iść naprzód, k am y się n o w y ch rząd ó w w d jecezji ch ełm iń sk iej, a naszej p racy i w y siłk o m błogosław ić będzie z

' Jasn ej — G ó ry - -M ary a, K rólow ej P o lsk i.

Z w ią z e k b ę d z ie s ię b a rd z o c ie s z y ł, je ż e li o d T a ż d e g o S to w a rz y s z e n ia o trz y m a s p ra w o z d a n ie o p rz e b ie g li ś w ię ta M ło d z ie ż y .

K s . F ra n c is z e k Z y n d a . G e n e ra ln y S e k re ta rz

Z w ią z k u S to w . K a to lic k ie j M ło d z ie ż y P o ls k ie j n a P o m o rz u .

Wiadomości potoczne.

W ą b rz e ź n o d n ia 1 1 lis to p a d a 1 9 2 5 r.

Kalendasyk, środa 11 listopada Marcina b.

czwartek 12 listopada 5 Braci męcz, piątek 13 listopada Stanisława Kostki

— W ostatniej chwili przypomina się Szan.

Publiczności o przedstawieniu G. K. W. „Vam- bresia". N a le ż y p rz y p u sz c z a ć , ż e S z a n . P u b lic z - i o ś ć d o p is z e . b io rą c p o d u w a g ę to , ż e k o m e d ja ,W ą s y i p e ru k a * je st je d n e ra z n a jw ię k sz y c h a r c y ­ d z ie ł n a s z e g o k o m e d io p iś m ie n n ic tw a . S p ie sz m y w ię c w s z y s c y n a to p rz e d s ta w ie n ie , g d y ż je s t to o s ta tn ia o k a z ja d o p o p a rc ia m ie js o w e j m ło d z ie ż y w io ś la rs k ie j.

— Kurt Liicker, ja k ju ż d o n o s iliśm y u s iło w a ł p o p e łn ić s a m o b ó js tw o i w ty m c e lu w y s k o c z y ł z p o c ią g u , p rz e w ie z io n y d o tu te js z e g o s z p ita la z m a rł w c z o ra j o g o d z . 1 1 p rz e d p o ł.

W te n s p o s ó b je g o ż y c z e n io m p o z o s ta n ia n a p o ls k ie j z ie m i s ta ło s ię z a d o ś ć .

— Sąd Ławniczy w Wąbrzeźnie n a p o ­ s ie d z e n iu w d n iu 5 . X I . 2 5 . p r z y u d z ia le p rz e ­ w o d n ic z ą c e g o n a o z . s ą d u R e d ło w s k ie g o ła w n i­

k ó w Ś lą s k ie g o i Z u o k e rm a n n a , s e k r e ta r z a r e j.

W a rs z e w s k ie g o sk a za ł.*

K a r o la L ó ffe lb e in a z K u r k o c in a , z a z n ie ­ w a g ę c z y n n ą n a 2 d n i w ię z ie n ia .

J a k ó b a E io h b e rg e ra z W ą b rz e ź n a z a n ie b e z ­ p ie c z n e p o g ró ż k i n a 1 d z ie ń a r e s z tu .

E k a n e is z k ę C z a jk o w ą z C z a p e l z a z n ie w a ­

gę n a ś z ł. g r z y w n y , a w ra z ie je j n ie ś c ią g a ln o ­ ś c i n a 1 d z ie ń w ię z ie n ia .

Ł e o k a d ję Ś m ia łk o w ą z C z a p e l z a z n ie w a g ą n a 2 0 z ł. g r z y w n y , a w r a z ie je j n ie ś c ią g a ln o ś c i z a k a ż d e 5 z ł. 1 d z ie ń w ię z ie n ia .

« Ia n a N a d o ln e g o z W ą b rz e ź n a z a z n ie w a g ę c z y n n ą n a 2 5 z ł. g r z y w n y , a w r a z ie je j n ie ­ ś c ią g a ln o ś c i z a k a ż d e 5 z ł. 1 d z ie ń w ię z ie n ia .

— Chełmno. (Z a c z a d z e n ie .) W O s n o w ie

pod C h e łm n e m z a c z a d z ił s ię g a z e m w ę g la n y m n a js ta r s z y s y n p a ń s tw a K o ń c z e w sk ic h , B ro n i­

s ła w . W y p a d e k s p o s trz e ż o n o z b y t p ó ź n o ta k , ź e p o m o c le k a r s k a o k a z a ła s ię d a re m n ą . Z a c z a d z e ­ n ie n a s tą p iło , ja k s ię z d a je , s k u tk ie m w a d liw e g o p ie c a . N ie b o sz c z y k lic z y ł 2 8 la t. P o g r z e b o d b y ł s ię 3 b . m . w C h e łm n ie .

— Chełmża. (Z a s łu ż o n a k a ra .) P r z e d k il­

k u ty g o d n ia m i w z m ia n k o w a liś m y o te le g ra m ie n a d e s ła n y m z G d a ń s k a n a rę c e je d n e g o z c z ło n ­

ków R a d y M ie js k ie j, k tó re g o tre ś ć b y ła o h y d n ą p o tw a r z ą rz u e o n ą n a b u r m is tr z a m ia s ta C h e łm ż y . J a k o a u to r te le g r a m u z o s ta ł w y k r y ty d a w n ie js z y m ie s z k a n ie c n a s z e g o m ia s ta , B la se r s z w a jc a rs k i p o d d a n y , k tó r y w s k u te k b e z c z e ln e g o z a c h o w a ­ n ia s ię i b e z u s ta n n e g o p ro w o k o w a n ia w ła d z p o l­

s k ic h , z o s ta ł w y d a lo n y . D y s z ą c z e m stą , w y b ra ł s o b ie o fia rę w o s o b ie b u r m is tr z a p . K u rz ę tk o w - s k ie g o . — J a k d o n o s i „ D a n z . L a n d e s z e itu n g " , to c z y ła s ię w o s ta tn ic h d n ia c h p rz e d s ą d e m w G d a ń s k u r o z p r a w a , w k tó re j B la s e r z a c ię ż k ą o - b ra z ę , p o łą c z o n ą z o s z c z e rs tw e m i s fa łs z o w a n ie p o d p is u p o d te le g r a m e m z o s ta ł z k a z a n y n a 3 m ie s ią c e w ię z ie n ia . S łu s z n a ta k a r a n ie c h b ę - d z ię p o w a ż n ą p r z e s tr o g ą d la w s z y s tk ic h ty c h , k tó r z y s ą s k o rz y d o b a w ie n ia s ię w p lo tk i i r z u ­ c a n ie o s z c z e rs tw .

— Brodnica. N ie s z c z ę ś c iu u le g ł a u to b u s , k tó r y je c h a ł w n ie d z ie lę , 1 b . m ., w ie c z o re m o g o d z . 7 z B ro d n ic y d o R y p in a , w b lis k o ś c i O s ie - ka. P r z y m ija n iu p o w ó z k i s to c z y ł s ię z d o ś ć w y s o k ie g o n a s y p u d o ro w u s z o so w e g o , p rz y c z e m s ię p rz e w ró c ił i d o ś ć p o w a ż n ie u s z k o d z ił. Z p ię tn a s tu p a s a ż e ró w , u le g ło k ilk a O só b o k a le c z e ­ n iu , a m ia n o w ic ie c z te ry o s o b y d o ś ć c ię ż k o , in ­ n e z a ś p o n io s ły le k k ie o k a le c z e n ia s z k łe m p o tłu ­ c z o n y c h s z y b . A u to b u s b y ł w ła s n o śc ią p . N u s s - b a u m a z R y p in a .

— Pakość, p o w . in o w ro c ła w s k i. Z a c z a d z e ­ n ie w c u k ro w n i. W n o c y n a p ią te k , 3 0 .1 0 b r.

z a s z e d ł w c u k r o w n i p a k o s k ie j b a rd z o s m u tn y w y p a d e k . O tó ż ro b o to ic y , o b s łu g u ją c y p ie c w a ­ p ie n n y , k o r z y s ta ją c z w o ln e g o c z a s u , w e s z li d o g ó ry n a p ie c , a ż e b y s ię p rz e s p a ć , c o je s t n ie d o - z w o lo n e m i p rz e z z a rz ą d c u k ro w n i s u ro w o z a - k a z a n e m . N ie trw a ło d łu g o , a g a z y u c h o d z ą c e z p ie c a ta k o d u rz y ły ś p ią c y c h , ż e n ie m o g li p r z y jś ć d o p rz y to m n o śc i. G d y ic h n ie c o p ó ź n ie j o d n a le z io n o , w s z e lk ie ś ro d k i r a tu n k o w e b y ły n ie ­ s te ty ju ż b e z s k u te o z n e . D w ó c h z n ic h , i to 1 7 - le tn i J ó z e f F lin ik z P a k o ś c i i 2 0 1 e tn i B ro n . J a ­ s k u ls k i z R y b itw , ju ż b y li b e z ż y c ia , n a to m ia s t J a n a F ilip ia k a z W ie rz e je w ic o d w ie z io n o d o s z p ita la w In o w ro c ła w iu i je s t n a d z ie ja u tr z y ­ m a n iu g o p r z y ż y c iu .

— Gniezno. (A re s z to w a n ie b a n d y ty .) N ie ­ b e z p ie c z n y b a n d y ta K o s m a la , k tó r y p rz e d k ilk u ty g o d n ia m i z b ie g ł z w ię z ie n ia w G n ie ź n ie i g r a ­ s o w a ł w o k o lic y W rz e ś n i, z o s ta ł w p o n ie d z ia łe k ,

2 b . m ., u ję ty p rz e z p o lic ję w S a m a rz e w ie , k o lo S trz e lc ó w . D r u g i b a n d y ta K a c z m a re k , k tó r y z o ­ s ta ł w s w o im c z a s ie s k a z a n y n a ś m ie rć , i k tó r y ró w n o c z e ś n ie z K o s m a lą , z b ie g ł z w ię z ie n ia , u - k r y w a s ię d o ty c h c z a s .

— Ł ó d ź . (N a ty m p a d o le p ła c z u C i..., k tó r z y d o m u n ie m a ją . P a la c z c e g ie ln i d y r e k to ­ r e m p ro w iz o ry c z n e g o p r z y tu łk u ) . Ż y c ie lu d z k ie s k ła d a s ię — ja k s ię to o te rn p o w s z e c h n ie m ó w i — n ie ty lk o z s a m y c h p rz y je m n o ś c i, le c z ta k ż e i z te g o , c o s ię w k a ż d e j p o e ty c z n e j p ro z ie i p ro z a ic z n e j p o e z ji n a z y w a k o lc a m i, c ie rn ia m i, p a d o łe m p ła ­ c z u itp . Z w y k le b y w a ta k , ż e ty c h c ie rn i je s t w ię c e j n a ś w ie c ie , a n iż e li t. z w . ró ż i in n y c h r a js k ic h ro z k o s z y . I ta k z r e s z tą b y w a ło z a w s z e i p ra w d o p o d o b n ie b ę d z ie d o k o ń c a n a ­ s z e g o m iłe g o g lo b u , p o m im o b ie d z e n ia s ię n a d tą k w e s t ją ro z m a ity c h m n ie j lu b b a rd z ie j m ą ­ d r y c h g łó w .

D la c z e g o , d a jm y n a to , w d z is ie js z y c h c z a ­ s a c h p e w n a z n a c z n a c z ę ś ć n a s z y c h b liź n ic h n ie m a g d z ie m ie s z k a ć i n ie m a n a w e t g d z ie s ię p rz e ­ s p a ć . N ie z n a c z y to z u p e łn ie , ż e c i b liź n i m u s z ą s ię g n ie ź d z ić k ą te m u d ru g ic h , lu b m ie s z k a ją g d z ie ś p o r u d e r a c h , p o w a lą c y c h s ię d o m a c h , n a ła s k a w y m c h le b ie u in n y c h itd . C i b o w ie m w k a ż d y m ra z ie m ie s z k a ją , m n ie js z a z te rn w ja ­ k i s p o s ó b , a le m ie sz k a ją . T o s ą m ie sz k a ń c y .

D o p ie ro w w ię z ie n iu .

S ą „ o b y w a te le * n a s z e j Ł o d z i, k tó r z y m u s z ą s ię w o b y w a ć " b e z d a c h u , k tó r z y n a n a z w ę m ie ­ s z k a ń c ó w n ie z a s łu g u ją z u p e łn ie , g d y ż n i­

e g d z ie n ie m ie s z k a ją . L ite r a ln ie d o s ło w n ie n i­

g d z ie . K r z y w d y n ik o m u ż a d n e j n ie z ro b ili i p r a ­ w d o p o d o b n ie d la te g o w d z ie ń „ m ie s z k a ją * p o d g o łe m n ie b e m , a w n o c y ś p ią ta m g d z ie b y n a ­ w e t tu b y le c z U g a n d y c z y z ń a d A m a z o n k i p o - p r o s tu s ię w s ty d z ił s w ą n ie o ś w ie c o n ą g ło w ę z ło ż y ć d o s p o c z y n k u .

Lecz jego społeczny brat, bezdomny biały nędzarz z nad Łodzi tego się nią wstydzi, gdyż wie, że gdzieindziej nocować nją może- Musi spać gdzie Bóg dhb stając się powoli uosobie ­ niem występku, grzechu i „zbrodaf

Wtedy dopiero dostaje wygodne mieszkanie...

w w ię z ie n iu ...

W te d y d o p ie ro ...

N a d n ie ż y c ia .

W ie lk a Ł ó d ź m o ż e s ię p o s z c z y c ić n a jw ię k s z ą lic z b ą n ie b e z p ie c z n y c h k ą tó w , ta k ic h , k tó re k a ż d y Ł o d z ia n in z tr w o g ą o m ija , a p o lic ja z w ie d z a ty lk o w s iln y c h p a tro la c h . Z b ie r a ją s ię ta m w p o rz e n o c n e j s z u m o w in y m ie js k ie , b y w y p o c z ą ć a lb o te ż p rz y c h o d z ą n a n a r a d y . H e rs z c i ró ż n y c h w y ­ p r a w z ło d z ie js k ic h i b a n d y c k ic h s z u k a ją tu ta j s w o ic h p o m o c n ik ó w . W o g ó le w s z y s c y c i, k tó r z y d o m u n ie m a ją , a z a z n a jo m ili s ię z w ię z ie n ie m , p o o p u s z c z e n iu m u ró w w ię z ie n n y c h s z u k a ją s w o ­ ic h „ k o m p a n ó w * .

C e g ie ln ie w o k o lic a c h Ł o d z i.

W ś ró d w y r z u tk ó w z p o d c ie m n e j g w ia z d y b łą k a s ię m ię d z y n im i m o c lu d z i d o tą d je s z c z e u c z c iw y c h . S ą to p rz y m u s o w i b e z d o m n i.

N a jw ię c e j b e z d o m n y c h z n a le ź ć m o ż n a w c e ­ g ie ln ia c h b lis k o Ł o d z i. C e g ie ln ie s łu ż ą o b e c n ie ja k o p r z y tu łe k d la b e z d o m n y c h w c a le m te g o s ło ­ w a z n a c z e n iu . G łó w n y m d y re k to re m ty c h n ie ­ z n a n y c h p r z y tu łk ó w je s t z a z w y c z a j p a la c z w c e ­ g ie ln i, a je g o p o m o c n ik a m i s tró ż e .

P r a c a ty c h o p ie k u n ó w p o le g a n a u tr z y m a ­ n iu p o rz ą d k u w ś ró d ty c h n a w p ó ł d z ik ic h lu d z i, a r a n o n a b u d z e n iu ic h i u s u w a n iu .

N a w e t o s tro n ę m o r a ln ą d b a ją c i o p ie k u ­ n o w ie , a m ia n o w ic ie d la b e z d o m n y c h k o b ie t w y ­ z n a c z a ją o s o b n y p r z y tu łe k z d a ła o d m ę ż c z y z n .

T a k k o c h a n i Ł o d z ia n ie , c z y te ra z w ie c ie c o to je s t n o c je s ie n n a s p ę d z o n a b e z d a c h u ! C h y b a ty lk o w y , ż o łn ie rz e ... N ik t o b e z d o m n y c h n ie p o m y ś li. N ę d z a n a z a c h o d z ie m a p r z y tu łk i n o ­ c le g o w e .

U n a s o n ie b n ie s ły c h a ć .

— - Piotrków. P o ż a r p rz e z n ie o s tró ź o ść s z o f e r a . P r z e d je d n ą z a p te k w P io tr k o w ie z a tr z y ­ m a ł s ię s a m o c h ó d . S z o fe r w s z e d ł d o a p te k i c e ­ le m k u p ie n ia b e n z y n y . W p e w n e j c h w ili b a ń k a z b ę z y n ą u p a d ła z r ą k s z o fe ra n a p ie c y k . P o ­ ż a r w y b u c h n ą ł w je d n e j c h w ili. Z n a jd n ją ć e s ię w s k le p ie 4 o s o b y u le g ły s tr a s z n y m p o p a rz e n io m i w s ta n ie c ię ż k im z o s ta ły o d w ie z io n e d o s z p ita la .

— Lwów. W s tr z ą s a ją c y d r a m a t ro z e g ra ł s ię n a c m e ta rz u m ie js c o w y m . N a d o ś w ie tlo n y m la m p k a m i g ro b e m z m a rłe j p rz e d c z te re m a la ty ś p . A n n y M o s s a k o w s k ie j R o m u a ld M o s s a k o w s k i, h a n d la r z m ię se m , z a b ił 7 -le tn ie g o s y n a Z d z is ła ­ w a o ra z o d e b ra ł s e b ie ż y c ie .

Z e w s tę p n y c h d o c h o d z e ń w y n ik a , ż e M o s sa ­ k o w s k i p o s tr a c ie s w e j ż o n y p o p a d ł w m e la n b h o - Iję i to s k ło n iło g o d o ta k tra g ic z n e g o k ro k u . O d e b r a ł ż y c ic s y n k o w i s w e m u , n ie c h c ą c g o p o ­ z o s ta w ić ja k o s ie ro tę .

— Sopot. S a m o b ó jc a w y rz u c o n y p rz e z m o ­ rz e . W c z w a rte k , d n . 2 9 . 1 0 ., p o p o łu d n iu z a u ­ w a ż y ły d z ie c i, b a w ią c e s ię p rz y k ą p ie la ć h p ó łn o ­ c n y c h tr u p a , p o d rz u c o n e g o p rz e z fa le . T r u p a w y ło w io n o p r z y p o m o c y ry b a k ó w . P o lic ja s tw ie rd z iła , ź e je s t to n ie ja k iś J ó z e f N o w a k o w s k i z P o ls k i, m a ją c y la t 2 5 . G ło w a je g o b y ła p rz e ­ s tr z e lo n a k u lą re w o lw e ro w ą , p rz y p u s z c z a ln ie z a ­

c h o d z i tu w ię c s a m o b ó js tw o p o p e łn io n e nad b rz e g ie m m o rz a .

M ó w ią te ż , ż e w id z ia n o g o w k a s y n ie g r y i ź e ta m s ię z g r a ł z u p e łn ie , a s k u tk ie m te g o po­

p e łn ił s a m o b ó js tw o .

ROZMAITOŚCI.

Przy ceremonjach ślubnych ludzie tracą głowy.

Wesołe epizody.

W je d n e m z a n g ie lsk ic h c z a s o p is m o p o w ia d a u rz ę d n ik s ta n u c y w iln e g o w e so łe e p iz o d y z e s w e ­ g o ż y c ia u rz ę d o w e g o .

„ S ą d z ę * , ta k p is z e te n u rz ę d n ik , ź e n ic ta k c z ło w ie k a n ie c z y n i ro z ta rg n io n y m , ja k c e re m o n ia ś lu b n a . N ie d a w n o d a łe m ś lu b p e w n e j p a rz e , w rę ­ c z y łe m p a p ie ry p a n u m ło d e m u i p o w ie d z ia łe m m u , ile m a z a p ła c ić , /c z e rw ie n ia ł, ja k b u ra k , z a c z ą ł s z u k a ć ro z p a c z liw ie p o w s z y stk ic h k ie s z e n ia c h , w k o ń c u , n ie p o w ie d z ia w s z y a n i s ło w a , w y b ie g ł ja k b u rz a z p o k o ju . P a n n a m ło d a , k tó ra n ie m o g ła s o b ie w y tłu m a c z y ć , c o s ię w ła ś c iw ie s ta ło , c z e k a ­ ła w n a jw ię k sz e m n a p rę ż e n iu d o b ry k w a d ra n s , a ż w re s z c ie p a n m ło d y , z la n y s tru m ie n ie m p o tu , w p a d ł z ^ p o w ro te m i o d e tc h n ą w s z y c ię ż k o , p o ło ż y ł p ie ­ n ią d z e n a s to le . I c o s ię o k a z a ło : w z d e n e rw o ­ w a n iu z o s ta w ił b ie d a k p o rtfe l z p ie n ią d z m i w d o ­ m u , p o b ie g ł d o s k ła d u z a s ta w n ic z e g o , g d z ie , d la z d o b y c ia p ie n ię d z y p o trz e b n y c h n a z a p ła c e n ie ś lu ­ b u , z a sta w ił z ło ty z e g a re k .

In n y w y p a d e k . J u ż m ia łe m ro z p o c z ą ć w y m a ­ w ia ć fo rm u łę ś lu b n ą , k ie d y d o b iu ra w p a d ł n a g le ja k iś m ło d y c z ło w ie k , w o ła ją c : „ Z a b ra n ia m p a n u d a w a ć te m u c z ło w ie k o w i ś lu b : to z ło d z ie j; m a n a s o b ie m o je s p o d n ie i p o w in ie n iś ć d o w ię z ie n ia * . O k rz y k te n p o d z ia ła ł ja k b o m b a i k o s z to w a ło m ię to w ie le tru d u , z a n im u d a ło m i s ię w y g ła d z ić m o ­ c n o w z b u rz o n e fa le n a p rę ż o n e j s y tu a c ji, J a k s ie d o w ie d z ia łe m , to n a rz e c z o n y i te n d ru g i b y li ro ­ d z o n y m i b ra ć m i i o b y d w a j s ta ra li s ię o w z g lę d y je d n e j i te j s a m e j p a n n y , a k ie d y ta d a ła p ie rw ­ s z e ń stw o o b e c n e m u p a n u , b ra t s tra s z n ie s ię ro z z ło ­ ś c ił i ju ż s ło w a d o n ic h n ie p rz e m ó w ił. O b a j b ra ­ c ia m ie s z k a li je d n a k d a le j u s w o ic h ro d z ic ó w , a p a n m ło d y , id ą c d o ś lu b u w d z ia ł p rz y p a d k o w o z a ­ m ia s t s w o ic h , s p e c ja ln ie n a tę u ro c z y s to ś ć z a m ó ­ w io n y c h s p o d n i, s p o d n ie b ra ta .

Z ro z m a ite m i p ro ś b a m i z w ra c a n o s ię d o m n ie , a le n a jc ie k a w sz ą b y ła p rz e c ie ż p ro ś b a p e w n e g o z n a n e g o p o w ie ś c io p is a rz a . P o p ro s ił m ię b o w ie m o p o z w o le n ie , b y m ó g ł c o d z ie n n ie p rz e z c a ły ty ­ d z ie ń p rz y c h o d z ić d o m e g o b iu ra i p rz y g lą d a ć s ię , ja k lu d z ie ś lu b b io rą , a k ie d y s p y ta łe m o p o w ó d te j d z iw a c z n e j p ro ś b y , o d p a rł: „ I ja m a m w n a j­

b liż s z y m c z a s ie s ię o ż e n ić , w ię c p rz e d te m c h c ia - łe m d o k ła d n ie p o z n a ć n a s tró j te g o m ie js c a w e w s z y s tk ic h je g o s z c z e g ó ła c h * . O b s e rw a c je p rz y ­ d a ły m u s ię , b o w ty m w a ż n y m d la s ie b ie m o m e n ­ c ie z a c h o w a ł s ię w z o ro w o .

Cukier z powietrza.

Z n a k o m ity c h e m ik f r a n c u s k i B e rth e lo t z n a ­ n y z w ie lu o d k ry ć n a u k o w y c h , p o s ta w ił te z ę , iż n a jb liż s z y m p o d a rk ie m , ja k i z ło ż y n a u k a lu d z k o ­ ś c i b ę d z ie c u k ie r c z e rp a n y z p o w ie trz a . P r o f . B e r th e lo t p r a c u je o d s z e re g u la t n a d b io lo g ją ro ś lin . W ia d o m ą je s t rz e c z ą , iż ro ś lin y c z e rp ią z p o w ie trz a d w u tle n e k w ę g la i p rz e m ie n ia ją g o n a s k ro b ie . T a p r a w d a n a tc h n ę ła p ro f. B e rth e - lo ta d o o b s e rw a c ji ż y c ia ro ś lin n e g o i p o d p a try ­ w a n ia ta je m n ic p rz e m ia n y p o w ie trz a w o d ż y w ­ c z ą m a te r ję . O b s e rw a c je te d o p ro w a d z iły u c z o ­ n e g o d o s tw ie rd z e n ia , iż d w u tle n e k w ę g la z m ie ­ n ia s ię p o d w p ły w e m p ro m ie n i u ltr a fio le to w y c h w s k ro b ie , z te j z a ś m o ż n a w y p ro d u k o w a ć c u ­ k ie r. D o ś w ia d c z e n ia p r o f . B e r th e lo ta p o s tą p iły ju ż ta k d a le k o , iż z a p o w ia d a o n w y tw o rz e n ie c u k r u z p o w ie tr z a w la b o r a to r iu m c h e m ic z n e m .

Szalone tempo Nowego Świata pozbawia Europejczyka życia.

D ro b n y e p iz o d w y ję ty z k r o n ik c h ic a g o s k ic łi d z ie n n ik ó w , a le ja k ż e c h a r a k te r y s ty c z n y d la ta m ­ te js z y c h s to su n k ó w .

B a w ią c y w A m e ry c e z a le d w ie 3 ty g o d n ie e m ig r a n t H e r m a n G e rg e n p o s tra d a ł ż y c ie d la te ­ g o ty lk o , ż e n ie w ie d z ia ł, z ja k im p o ś p ie c h e m i p u n k tu a ln o ś c ią a m e ry k a ń s c y ro b o tn ic y o p u s z c z a ją z a ję c ie , g d y ro z le g n ie s ię g w iz d s y r e n y o 6 g o d z . w ie c z o re m .

B ie d a k d o s ta ł s ię m ię d z y tłu m , w y c h o d z ą c y z f a b r y k i i g w a łto w n ie p c h a ją c y s ię d o tr a m ­ w a ju . M o m e n ta ln ie p rz e w ró c o n o g o i p c h n ię to p o d k o ła tr a m w a ju , k tó re o d c ię ły m u o b ie n o g i.

Ż y c ie m o k u p ił s w ą e u ro p e js k ą g a p io w a to ś ć i n ie d o s to s o w a n ie s ię d o s z a lo n e g o te m p a N o w e g o Ś w ia ta .

Clemenceau o sobie.

„ T y g ry s '* p rz e ż u w a w s w e m u s tr o n iu b re tó ń - s k ie m w s p o m n ie n ia p rz e sz ło śc i, z a p r a w ia ją c je s p o r ą d o z ą z ja d liw e g o s c e p ty z m u .

J e d n e m u z e s w y c h n ie lic z n y c h g o ś c i, k tó r y s k a r ż y ł s ię n a n ie w d z ię c z n o ś ć s p o łe c z e ń s tw a , rz e k i C le m e n c e a u :

„ C z e m je s t w d z ię c z n o ś ć d o w ie d z ia łe m s ię p o d ­

c z a s m e g o o s ta tn ie g o p o b y tu w P a r y ż u . B y łe m