Marian Pastuszko
Szafarz Eucharystii
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 30/3-4, 29-48
1987
30 (1987). nr 3—4 P ra w o K an on iczn e
K S. M A R IA N P A S T U S Z K O
SZAFARZ EUCHARYSTII
T r e ś ć : W stęp. — I. P ra w o d aw n e. — II. K od ek s P ra w a K a n o n icz- nrgo z 1917 r. — III. Sobór W a ty k a ń sk i II i p rzep isy posob orow e. — IV. K od ek s iPraw a K an on iczn ego z 1983 r. — Z akończenie.
Wstęp
W K ościele ro z ró ż n ia się s p ra w u ją c y c h N a jśw ię tsz ą O fiarę i u d z ie la ją cy c h K o m u n ii św ię tej. S p ra w o w a ć N a jśw ię tsz ą O fiarę, czy li ce le b ro w a ć ją, m ogą je d y n ie b isk u p i i p re z b ite rz y . N a to m ia st u d z ielać K o m u n ii św ię te j m o g ą n ie ty lk o b isk u p i i p re z b ite rzy . K to m oże u d z ie la ć K o m u n ii św ię te j — to p y ta n ie , n a k tó re d a m y odpow iedź, m a ją c n a u w a d ze p ra w o d a w n e , K o d ek s P ra w a K an o n icz n eg o z 1917 r., n a u k ę S o b o ru W a ty k a ń sk ie g o II i p rz e p isy poso b o ro w e o ra z K o d ek s P ra w a K an o n iczn eg o obecnie obo w iązu ją cy .
K ie d y ro z p ra w ia m y o sz a fa rz u E u c h a ry stii, chodzi n a m ty lk o o godziw e J e j u d z ie la n ie . W ażnie b o w iem u d z ie la K o m u n ii św ię te j k to k o lw ie k , je śli ty lk o u ż y w a w a ż n ie k o n se k ro w a n y c h postaci H ostii.
I. Praw o daw ne
W czasie O s ta tn ie j W ieczerzy C h ry s tu s P a n w ła sn y m i rę k a m i ła m a ł i p o d aw ał A postołom c h le b p rz e m ie n io n y w Je g o C iało o ra z k ie lic h z w in e m p rz e m ie n io n y m w J e g o K re w (M t 26, 26; Ł k 22, 29; 1 K o r 11, 24). P o w n ie b o w stą p ie n iu C h ry stu sa P a n a A postoło w ie tr w a li w e w spólnocie, w Ł a m a n iu C h le b a i m o d litw ie (Dz, 2, 42). U sta n a w ia li te ż b isk u p ó w i sta rsz y c h (p re z b ite ró w ; Dz 10, 17: T it 1, 5), k tó rz y u rz ą d z a li e u c h a ry sty c z n ą u c ztę i ro z d z ie la li K o m u n ię św iętą. U sta n o w ie n i p rz e z A p o sto łó w d ia k o n i w p ie rw o t n ej gm in ie c h rz e śc ijań s k iej sp e łn ia ją fu n k c je społeczne i litu rg ic z n e (Dz 6, 26).
P rz y n a jm n ie j od II w ie k u d ia k o n i ro z d z ie la ją u c zestn iczący m w Ł a m a n iu C h leb a w łaśn ie k o n se k ro w a n y c h leb , a le ta k ż e k o n se k ro w a n e w in o o ra z w odę, zaś n ie o b e c n y m zanoszą E u c h a ry stię do dom ów . W y ra ź n ie o ty m w sp o m in a św . J u s ty n (ok. 111/110— 164/167, m ęc z e n n ik pocho d zący z P a le s ty n y ) 1. P r a k ty k a t a
1 Apolog. I, 66: „diacotni p an em , w inem e t a c g u a m dn ąu ib u s g ra tia e a c ta e suint u/nicuique p ra a sen tiu m particdpanda d istrib u n t e t a d ab sen tes
30 Ks. M. P astu szk o 12]
k a is tn ia ła d ługo, bo w e d łu g K o n s ty tu c ji A p o sto lsk ic h (8, 28, 2 z k o ń c a IV w.) d ia k o n n ie u d z ie la c h r z tu a n i n ie bło g o sław i, a le p rz y jm u je b ło g o sław ień stw o od b isk u p a lu b p re z b ite ra . N ie s k ła d a te ż o fia ry , ale g d y b isk u p lu b p r e z b ite r to czy n ią, o n ro zd ziela J ą ob ecn y m w ie rn y m , p rz e c ie ż je d n a k n ie ja k o k a p ła n , a le jak o p o słu g u ją c y k a p ła n o m 2, a w ięc w zależności od b isk u p a lu b p re z b ite ra . P o d a ją c d o p ic ia z K ie lic h a z K rw ią P rz e n a jśw ię tsz ą d ia k o n m ów i: K re w C h ry s tu s a — k ie lic h życia 3.
Dość w cześnie zaczęli sp e łn ia ć fu n k c ję sz a fa rz y E u c h a ry stii ta k ż e su b d ia k o n i i akolici, a n a w e t w ierna św ieccy, je d n a k ty lk o p rz y u d z ie la n iu K o m u n ii św ię te j w d om u. T e r tu lia n (ok. 155 — ok. 220) w y m ie n ia ja k o sz afa rza E u c h a ry s tii p rzew o d n icząceg o zg ro m a d zen ia e u c h a ry s ty c z n e g o 4, zaś K o n s ty tu c je A p o sto lsk ie (V III, 13) — b isk u p a , k tó r y u d z ie la ją c K o m u n ii św iętej m ów i: „C iało C h ry s tu s a ” 5. J e d n a k g d y n ie b y ło k a p ła n a lu b d ia k o n a — szczegól n ie c h o ry m i w ięźn io m — m o g li zanosić K o m u n ię św ię tą ak o lici czy w ie rn i św ieccy. Z n a n y je s t fra g m e n t L is tu F ag iu sz a o św. T a rsy c ju sz u , k tó re g o ja k o c h ło p ca p o sła ł p o E u c h a ry stię jego d z ia d e k S erap io n . T e n b o w iem w czasie p rz e śla d o w a ń z a p a rł się C h ry stu sa , za co w yklu czo n o go ze społeczności w ie rn y c h i n ie d o p u sz czono d o u d z ia łu w „Ł a m a n iu C h le b a ” . K ie d y ciężko zachorow ał, z a p ra g n ą ł p rz y ją ć W iaty k . K a p ła n a k u r a t sam c h o ro w a ł i n ie m ógł u d a ć się d o chorego. D lateg o d a ł E u c h a ry s tię T a rsy cju szo w i, żeby zan ió sł J ą S e ra p io n o w i 6.
W ie rn i św ieccy zanosili K o m u n ię ś w ię tą in n y m d o dom u, ale te ż sa m i sobie m ogli u d zielać C iała C h ry stu sa . W spom ina o ty m n ie k to in n y , ja k sa m p ap ie ż G rzeg o rz W ielk i (590— 604). W ed łu g teg o p a p ieża św. B e n e d y k t, p rz e c z u w ają c zb liżającą się d o ń śm ierć, u d a ł się d o k ap licy , gdzie p o silił się E u c h a ry s tią 7.
Do V III w ie k u n ie w y d a je się z a rz ą d z e ń sy n o d a ln y c h z a k a z u ją cy ch w ie rn y m św ieck im u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej. P o d ty m w z g lęd em sy tu a c ja zm ienia się w IX w iek u . P rz y jm u je się, że od tego czasu zw y czajn y m sz afarzem E u c h a ry s tii s ta je się sam k a p ła n , z w y k lu c z e n ie m in n y c h d u c h o w n y c h 8.
p erferu n t”, M. M i c h a l s k i , Antologia literatury patrystycznej, t. I, W arszaw a 1975, s. 97.
2 M. R o u e t d e J o u r n e l , Enchiridion Patristicum , B arcinone 1959, n. 1236, p. 471.
3 M. M i c h a l s k i , dz. cyt., t. II, W arszaw a 1982, s. 354.
4 De Corona, III: E u ch aristiae sacram en tu m ... n ec de alioru m m an u q u am p ra esid en tiu m su m in u s: P L II 79.
5 M. M i c h a l s k i , dz. cyt., t. II, s. 354.
6 E u s e b i u s , H isto ria e E cclesia stica e lib r i d e c e m , V I, 246; P G X X , 7 D i a l o g II, 37: PL 76, 202.
8 L. A . S z a f r a ń s k i , T eologia litu r g ii e u c h a r y s ty c z n e j, Lubdin 1978, s. 167.
[3] S zafarz E u ch a ry stii 31 S y n o d P a r y s k i z 829 tr. w k a n . 45 z a k a z u je k o b ie to m u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j 9, a le n ie z a b ra n ia teg o czy n ić m ężczyznom .
K an . 2 S y n o d u w R eim s (R em ense) z 895 r . id z ie d a le j, bo z a b ra n ia ta k k o b ie to m ja k i m ężczyznom n o szen ia ze sobą K o m u n ii św ię tej i u d z ie la n ia J e j c h o ry m . Do ta k ic h s y tu a c ji dochodziło, k ie d y n ie k tó rz y p re z b ite rz y ch c ieli się w y rę czy ć w tru d z ie zan ie sie n ia K o m u n ii św ię te j c h o ry m w ła śn ie w ie rn y m i św ieckim i. S y nod z a rz u c ił ta k im p re z b ite ro m , że n ie d o c e n ia ją oni n ależy cie B oskich ta je m n ic , co ju ż je s t m aganne. J e ś li zaś p re z b ite rz y p o s łu g u ją się w ie rn y m i św ieck im i w zan o szen iu K o m u n ii św iętej ch o ry m , to ich p o stę p o w a n ie je s t b ard zo n iesto so w n e, godne p o tę p ie n ia i p rz e stę p c y w in n i b y ć u k a r a n i d ep o zy cją. P re z b ite r b o w iem m a o b o w iąze k osobiście izanosić c h o re m u E u c h a ry stię 10.
O b ie k ty w n e znaczenie k a n . 2 S y n o d u w R eim s by ło n ie w ielk ie, p o n iew aż k a n o n te n re g u lo w a ł u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej je d y n ie p rze z, p re z b ite ró w w te j diecezji, w k tó re j o d b y w a ł się synod. P r z y ję c ie ' n o rm y u s ta lo n e j n a ty m sy n o d zie w in n y c h d ie c e z jac h zależało ju ż od są sie d n ic h bisk u p ó w . N ie m n ie j sam a n o rm a zo stała sfo rm u ło w a n a, czy li w ied zian o , ja k a w in n a b y ć p ra k ty k a .
U ch w ała S y n o d u w R eim s zo stała p rz y ję ta d o D e k r e tu (V, 20) B u rc h a rd a z W o rm a c ji (f 1025), z b io ru z n an eg o ja k o C ollatio D u-
o d ecim P a rtiu m (P. V, 192, p o w stałeg o m ięd zy 1020 a 1050 r.), do D e k re tu (II, 39) i P a n o rm ii (I, 153) Iw o n a z C h a rtre s (t 1116), a
w reszcie d o D e k r e tu (c. 29 D. II d e cons.) G ra c ja n a - (ok. 1157), co św iadczy n a jle p ie j o jego a k tu a ln o śc i w c ią g u k ilk u w iek ó w . A w ra z z D e k r e te m G ra c ja n a p rz e trw a ł on ja k o część C orpus Iu ris
C anonici do K o d e k s u P raw a K a n o n iczn eg o z 1917 r., ale c iąg le jako
p ry w a tn y i m a ją c y zak re s p ra w a p a rty k u la rn e g o , p o n iew aż żaden z w y m ien io n y ch tu z b io ró w n ie zo stał za tw ie rd z o n y p rz e z Stolicę A postolską ja k o zb ió r u rz ę d o w y p ra w a pow szechnego.
W późnym śre d n io w ieczu dochodzi do d alszeg o o g ran iczen ia u p ra w n ie n ia co do u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej. S zafarzem z w y czaj n y m K o m u n ii św ięte j je st n a d a l k a p ła n , a le m oże on godziw ie udzielać E u c h a ry stii, je śli sp e łn ia fu n k c ję proboszcza, szczególnie g d y chodzi o K o m u n ię św ię tą w ie lk a n o c n ą u . D iak o n i ja k o sz a fa rze n a d z w y c z ajn i inie m ogą u d zielać K o m u n ii św ię te j k a p ła n o m 12 an i n a w e t w obecności k a p ła n ó w 13, chy b a że n a ich zlecenie albo
9 M a n s i X IV 565.
10 C. 29 D. II d e oons. K a n o n t e n w z ię ty jest tz. fcan. 12 C ons. R otom ag- z r. 65».
11 C. 12 X V 3S.
12 Can. 18 C onc. N iceanum : c. 14 D. 93.
18 Can. 5 Cons. A rela t. II (443—452): H. Th. B r u n s , C anones A p o -
sto lo ru m e t C o n c ilio ru m v e te r u m sa e c u lo ru m IV —V II, 2 v o l., B ero lin i
32 Ks. M. P astu szk o
№
g d y zach o d zi ta k a k o n ie c z n o ść 14. Z a k o n n ic y u d z ie la ją c y K o m u n ii św ię te j d u c h o w n y m lu b w ie rn y m św ieck im b e z sp e cja ln eg o z e z w o le n ia pro b o szcza m ocą sam ego f a k tu p o p a d a ją w e k sk o m u n ik ę zastrz e żo n ą S to licy A p o s to ls k ie jls. N a to m ia st w ie rn y m św ieck im od X IV i X V w ie k u nie p o zw ala się n a w e t d o ty k a ć E u c h a ry stii, a to ze w z g lęd u n a szacu n ek d la k o n se k ro w a n y c h P o staci, połączo n y z o b a w ą p rz e d zb eszczeszcz en iem 16.So b ó r T ry d e n c k i (1545— 1563) p o tw ie rd z ił to , co w cześniej u s ta lono w K ościele i n ie d o k o n a ł re fo rm y p rzep isó w doty czący ch sz a fa rz a K o m u n ii św ię te j. S tw ie rd z ił, że C h ry s tu s P a n u s ta n o w ił w id z ia ln e k a p ła ń stw o , a A p o sto ło m o ra z ic h n a stę p c o m p rz e k a z ał w ład zę s k ła d a n ia o fia ry , d o k o n y w a n ia je j k o n se k ra c ji, a ta k ż e u d z ie la n ia C iała i K rw i P a ń s k i e j 17. O św iadczył te ż S obór T r y d en ck i, że w K ościele B ożym zaw sze .istniał ta k i obyczaj, że w ie r n i św ieccy p rz y jm u ją K o m u n ię św ię tą o d k a p ła n ó w , k tó rz y s p r a w u ją c Mszę św ię tą z w ła sn y c h r ą k p r z y jm u ją E u c h a ry stię . Z w y czaj te n S o b ó r T ry d e n c k i u z n a je za w y w o d zący się z tra d y c ji a p o sto lsk ie j i zaleca u trz y m a n ie go w m o c y 18. R ów nocześnie S o b ó r T ry d e n c k i zag ro ził w y k lu c z e n ie m z K ościoła ty m w szy stk im , k tó rz y u trz y m u ją , że k a p ła n o w i s p ra w u ją c e m u M szę św ię tą nie w olno s ie b ie sam e g o k o m u n ik o w a ć 19.
P o S o b o rze T ry d e n c k im p rz e p is y d o ty czą ce sz a farza E u c h a ry stii n a d a l n ie u le g a ły 'zm ianie, bo i n ie b y ło ta k ie j p o trzeb y . W ty m o k re sie h is to rii K ościoła częstotliw ość p rz y jm o w a n ia K o m u n ii św ię te j n ieco zm n iejszy ła się ze w z g lę d u n a n ie k tó re b łę d y teo lo giczne (kw ietyzm ) d n ie dość d o k ła d n e zro zu m ien ie n a u k i K ościoła o d y sp o z y cja ch w y m a g a n y c h d o p rz y ję c ia K o m u n ii św iętej. P r z y s tę p u ją c y m do S to łu P a ń sk ie g o s ta w ia n o b o w iem ta k w ie lk ie w y m a g a n ia , że rz a d k o k to m ó g ł się n a n ie zdobyć 20.
N iem n iej teo lo g o w ie z a sta n a w ia li się, czy i je śli ta k , to w ja k ic h okolicznościach m oże u d zielić K o m u n ii św ię te j d u c h o w n y n iższych św ięceń lu b w ie rn y św iecki. C hodziło p rz e d e w szy stk im o m o ż li w ość u d z ie le n ia p rz e z la ik a W ia ty k u , p o n ie w a ż p rz y ję c ie Go w n ie b ez p iec zeń stw ie śm ierc i je st n a k a z a n e p ra w e m B ożym . J e ś li pod n ieobecność k a p ła n a w ie rn y św ieck i n ie m ó g łb y u d zielić W ia ty k u za g ro ż o n e m u śm iercią, to n a s tę p o w a ło b y to z trz e c h ra c ji:
14 Can. 18 D. 93: c. 13 D. 93.
15 C. 1 C iem . de privilégias. E k sk o m u n ik a ta z o sta ła zn iesio n a dopiero p rzez p a p ieża P iu sa I X (1846—ilt878).
16 R. B e r a u d y, L e c u lte d e l ’E u c h a ristie en d e h o rs de la M esse, w : A. G. M artim ont, L’E glise e n priere, P a ris 1961, s. 44.
17 S e ssio X X II I, cap VIII: C o n c ilio ru m O e cu m en ico ru m D é c ré ta , B a - sile a e 1962, p. 718 (O dtąd b ęd ę cy to w a ł: COD).
13 S a ssio X III, cap. V III: COD p. 673. « S e ssio X III, can . 10: COD p. 674.
20 S ytu acja, o k tó rej tu m ó w im y , u le g ła k o rzy stn ej zm ian ie za p o n ty fik a tu św . P iu sa X (1903—1914).
15] S zafa rz E u ch a ry stii 33 1. d lateg o , że w ie m y św iecki n ie m oże d o ty k a ć E u c h a ry stii, 2. ze w zg lęd u n a uży cie (usus) s a k ra m e n tu E u c h a ry stii, 3. w reszc ie d la te g o , że is tn ie je ta k i zak a z z p ra w a Bożego. R a c ja p ie rw sz a n ie m oże m ieć d e c y d u ją c eg o zn aczen ia, p o n ie w aż w ie rn i p rz y jm o w a li K o m u n ię św ię tą d o r ą k w przeszłości, d o p ó k i n ie zo stało to zakazane. — J e ś li chodzi o d ru g ą ra c ję , to oczyw iście n a le ż y założyć istn ie n ie o d p o w ie d n ie j d y sp o zy cji u p rz y j m u ją ceg o E u c h a ry s tię o ra z ja k n a jw ię k sz y sz a c u n e k d la p rz y n ie sio n ej i p o d a n e j K o m u n ii św ięte j ze s tro n y sz a fa rz a-la ik a . — W reszcie trz e c ia ra c ja n ie m oże b y ć p rzesz k o d ą d o u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej p rzez w ie rn e g o św ieckiego, p o n ie w a ż ta k ie p raw o B oże n ie je st zn an e, a n a w e t w iadom o, iż do X w ie k u w ie rn i św iec cy n ie k ie d y u d z ie la li K o m u n ii ś w i ę t e j 21.
Z pow yższego w o ln o w y ciąg n ąć w n io sek o s ta ły m is tn ie n iu w K ościele o p in ii, że w s k ra jn y c h okolicznościach n a w e t w ie rn y św iec k i m oże u d z ie lić K o m u n ii św ię te j i to ta k ż e sobie sam em u. W te j s p ra w ie w y p o w ied z iała się K o n g re g a c ja R o z k rzew ian ia W iary . R o z p a try w a ła p rz y p a d e k , k ie d y k a p ła n m ógł s e k re tn ie d o n ieść H o stię w ięźniow i, ale u d z ie la ją c m u K o m u n ii św ię te j n a ra z iłb y się n a n iebezpieczeństw o. W ty c h okolicznościach w ie rn y o c zek u jący n a w y k o n a n ie n a n im w y ro k u śm ie rci m ia ł p rz e d sobą d w ie m ożli wości: p o w strz y m a ć się od p rz y ję c ia K o m u n ii św iętej ja k o W ia ty k u alb o p rz y ją ć J ą z w ła sn y c h rą k . D n ia 21 cze rw ca 1841 r. w sp o m n ia n a K o n g re g a c ja o p o w ied ziała się za d ru g ą m ożliw ością z ty m z astrzeżen iem , żeby w y k lu czy ć ja k ie k o lw ie k le k c e w a że n ie czy b r a k u sz a n o w a n ia d la N ajśw iętszeg o S a k r a m e n tu 22.
W a ru n e k p o sta w io n y p rzez K o n g re g a c ję R o z k rz e w ia n ia W iary w ty c h o k olicznościach je s t n a jz u p e łn ie j z ro zu m iały . N ależało b y go p rz e strz e g ać n a w e t w ów czas, g d y b y K o n g re g a c ja n ie w y p o w ie d z ia ła się w te j s p ra w ie . W iadom o bow iem , że E u c h a ry s tii n ale ż y się ja k n a jw ię k sz a cześć ta k ze s tro n y sz a fa rz a , ja k ze s tro n y p r z y j m ującego. J e d n a k p a m ię ta ją c o o d d a w a n iu n a jw y ż sz e j czci C h ry stusow i o b e c n e m u w N a jśw ię tsz y m S a k ra m e n c ie n ie w o ln o zapo m inać, że p ra g n ie O n u m a cn ia ć n a s W iaty k iem . W a rto t u p rz y to czyć zn an e po w ied zen ie: S a cra m e n ta s u n t p ro p te r hom ines.
II. K odeks Praw a K anonicznego z 1917 r.
K P K z 1917 r. je s t k o le jn y m e ta p e m e w o lu c ji p rzep isó w o sza fa rz u E u c h a ry stii. P ra w o d a w n e zostało w n im o k re śla n e d o k ła d n ie j, a p rz e d e w sz y stk im zach o w an o od w iek ó w ju ż znane 21 A. L e h m k u l , T h eo lo g ia m o ra lis, vol. II, F riburgi Brisgovie 1887, n. 136, p. 99: Cl. M a r c , In s titu tio n e s m o r a le s A lp h o n sia n a e, t. II, R o - mae 1891, n. 1535, p. 87: P. G a s p a r r i , T r a c ta tu s can on icu s d e S a n c- tis s im a E u ch a ristia , vol. II, Parisdis-L/ugduni 1897, n. 1080, p. 326.
22 P. G a s p a r r i , CJC F o n tes, t. V II, n. 4789, p. 310, ad 3.
34 Ks. M. P astu szk o '[6]
ro z ró ż n ie n ie zw yczajnego i n a d z w y c z ajn e g o sz a fa rz a K o m u n ii św ię te j.
1. Z w y c z a j n y s z a f a r z E u c h a r y s t i i — k a p ła n
Z godnie iz k a n . 845 § 1 z w y czajn y m s z a fa rz e m u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej je s t sa m k a p ła n . P rz e z p o jęcie k a p ła n a ro zu m ie się ta k p o sia d a ją c y c h w yższy sto p ie ń k a p ła ń stw a , czyli b isk u p stw o , ja k n iższy jego sto p ie ń — (prezbiterat. P o d k re śle n ie w k a n o n ie, że s a m i k a p ła n i są zw y c z a jn y m i sz a fa rz a m i E u c h a ry stii, n ie po z o staw ia ło w ątp liw o ści, iż a n i d ia k o n a n i k to k o lw ie k p o sia d a ją c y św ięcen ia niższe n ie m oże b y ć zaliczony do z w y c zajn y ch sz a fa rz y K o m u n ii św iętej.
J e d n a k zw y c zajn y sz a fa rz E u c h a ry stii n ie m ógł godziw ie u d z ie lać K o m u n ii św ięte j gdzie i k o m u 'zechciał. Do tego, b y m ógł w ie rn y m u d z ie lić K o m u n ii św iętej, m u s ia ł m ieć n a d nim i w ład zę p a s te rs k ą . Z K P K z 1917 r. ta k ą w ła d z ę m ieli:
1. m ie jsc o w i o rd y n a riu sz e , a w ięc n ie ty lk o b isk u p re z y d e n c ja l- ny, ale ta k ż e a d m in is tra to r ap ostolski, w ik a riu sz k a p itu ln y , o p a t i p r a ła t u d z ie ln y , w ik ariu sz i p re fe k t apo sto lsk i o ra z ich w ik a riu sz e g e n e ra ln i (kan. 198);
2. p rzeło żen i w y żsi w z ak o n ach k le ry c k ic h w sto su n k u do w ła sn y ch (podw ładnych (k a n . 845 § 1 i k a n . 514 § 1);
3. z a k o n n i p rzeło żen i lo k a ln i w s to s u n k u d o zak o n n ik ó w po ślu b ach , n o w ic ju szy o ra z p rz e b y w a ją c y c h d n ie m i nocą w d om u z a k o n n y m (kan. 514 § 1);
4. proboszcz w sto su n k u d o z am iesz k ały ch w p a ra fii n a sta łe lu b czasow o o raz a k tu a ln ie p rz e b y w a ją c y c h w g ra n ic a c h p a ra fii (kan. 451);
5. r e k to r s e m in a riu m w sto su n k u d o p rz e b y w a ją cy c h w s e m in a riu m (k a n . 1368);
6. re k to r ko ścio ła w p rz y d z ie lo n y m m u kościele (kan. 482); 7. ąu asi-p ro b o szczo w ie w sw o ich ą u a s i-p a ra fia c h m isy jn y c h (kan. 216 § 3; k a n . 451 § 2 n. 1);
8. w ik ariu sz o w ie: a k tu a ln y (kan. 471), ek o n o m (kan. 472), su b s ty t u t (kan. 474), a d iu to r (kan. 475);
9. z w y c z a jn y sp o w ie d n ik zakonnic o ra z jego zastępca (kan. 514 § 2 );
10. k a p e la n w sp ó ln o ty za k o n n e j czy in n e j w sto su n k u do tych, d la k tó ry c h u sta n o w io n y zo stał k a p e la n e m (k an . 464 § 2 i k an. 673).
In n i k a p ła n i n iż w y m ien ien i w yżej m ogli u d zielać K o m u n ii św ię te j z a zezw oleniem . Z ależało ono od teg o , czy k a p ła n m a r o z d a w a ć K o m u n ię św iętą iw czasie M szy św iętej czy też poza Mszą św iętą.
F I S zafarz E u ch ary stii 35 św iętej c e le b ra n s m oże u d zie lać K o m u n ii św ię te j, a je śli c e le b ru je on p ry w a tn ie — ta k ż e b ezp o śred n io p rze d lu b po. P ry w a tn y m sp ra w o w a n ie m E u c h a ry s tii n az y w an o Mszę św iętą c z y ta n ą i n ie k o n w e n tu a ln ą . C e le b ru ją c y ta k ą Mszę św iętą, a w ięc i u b ra n y w s tró j litu rg ic z n y , m ógł n ie ty lk o w czasie M szy św ię te j, ale ta k ż e p rz e d lu b po ;złożeniu N ajśw ię tsz e j O fia ry u d z ie lić K o m u n ii św ię tej.
K an . 846 § 2 u p o w a ż n ia ł k a p ła n a obcego w d a n y m kościele, b y poza s p ra w o w a n ie m p rz e z n ieg o M szy św iętej ud zielił K o m u n ii św iętej za d o m n ie m a n ą zgodą re k to ra m iejsco w ej św iąty n i. Is tn ie n ie ta k ie j d o m n ie m a n e j zgody m ożna b y ło za k ła d a ć, ilek ro ć zacho d ziła p o trz e b a u d z ie le n ia K o m u n ii św iętej w ie rn e m u , g d y ty m czasem m iejsco w eg o d u sz p a ste rz a a k u r a t n ie tbyło i n ie m ógł tego uczynić.
R e k to r kościoła m ógł zezw olić k a p ła n o w i n a u d z ie le n ie K o m u n ii św iętej albo w sposób w y ra ź n y (e x p lic ite v e l im p licite ), albo w sposób m ilczący. W su m ie k a p ła n o trz y m y w a ł u p ra w n ie n ie do u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej alb o z m o cy sa m eg o p ra w a pow szech nego, a lb o n a s k u te k zezw olenia ze s tro n y tego, k to m ógł je dać.
2. N a d z w y c z a jn y sza fa rz E u c h a ry stii — dia ko n
Z godnie z k a n . 845 § 2, je d y n y m n a d z w y c z a jn y m s.zafarizem E u ch a ry stii je s t d u c h o w n y p o sia d a ją c y św ięce n ia d ia k o n a tu . J a k o n a d z w y c z ajn y sz a fa rz d ia k o n m ó g ł u d zielić K o m u n ii św ię te j ty lk o za zezw oleniem o rd y n a riu sz a d an eg o m ie jsca albo proboszcza czy in n eg o kaipłana p o siad ająceg o p ra w a i o b o w iązk i proboszczow skie.
O rd y n a riu sz m iejsca lu b proboszcz m ogli w y d ać ta k ie zezw o lenie, jeśli zach o d ziła pow ażn a ra c ja , żeby to n ie z w y czajn y sza farz E u c h a ry stii, ty lk o d ia k o n u d z ie lił K o m u n ii święitej w k o n k re tn y m p rz y p a d k u . W p ra k ty c e dość szero k o ro zu m ian o pojęcie p rzy c zy n y w y m a g a n e j k a n . 845 § 2, b y o rd y n a riu sz lu b proboszcz m ogli zezw olić d ia k o n o w i n a u d z ie le n ie K o m u n ii św iętej. P rz y j m ow ano, że p rzy c z y n a ta k a zachodzi, g d y k a p ła n m ógłby u d z ie lić K o m u n ii św iętej, ale m u sia łb y w te d y p o m in ąć in n e zajęcia d u sz p a ste rsk ie albo> p rzy sz ło z b y t w ie lu w ie rn y c h , ab y sam c e le b ra n s czy te ż ra z e m :z o b ecn y m k a p ła n e m m ógł ich w y k o m u n ik o - w ać bez z b y tn ieg o p rz e d łu ż a n ia M szy św iętej. W p rz y p a d k u n ie obecności o rd y n a riu s z a lu b proboszcza d ia k o n m ógł d o m n iem y w ać, że zezw alają m u c n i n a u d z ie le n ie K o m u n ii św iętej w iern em u , k tó ry chce p rz y ją ć d o se rc a C h ry stu sa z pobożności.
W n a d z w y c z a jn y c h okolicznościach n ie zaw sze by ło m ożliw e stosow anie się do n o rm o sza fa rz u E u c h a ry s tii z a w a rty c h w K P K z 1917 r. J u ż w 1927 r. K o n g reg a cja S o b o ru u p o w ażn iła o r d y n a riu szy M eksyku d o zezw a lan ia w ie rn y m św ieckim , toy w o k resie p rz e
36 Ks. M. P astu szk o
ślad o w ań re lig ijn y c h zanosili W ia ty k u m ie r a ją c y m 23. W E u ro p ie podczas d ru g ie j w o jn y św ia to w ej, m a ją c n a u w a d z e zu p ełn ie n ie z w y k łą sy tu a c ję p a n u ją c ą w obozach k o n c e n tra c y jn y c h , k a p ła n i n ie k ie d y d a w a li E u c h a ry stię w ie rn y m św ieckim , ta k ż e ko b ieto m , b y zan o sili J ą u w ięzio n y m d u c h o w n y m i laik o m , a szczególnie sk a z a n y m n a śm ierć. T a k d ziało się te ż w n a szy m k ra ju . W iem y o ty m z p rz e ró ż n y c h źródeł i d la te g o n ie m a co do tego żad n y ch w ątp liw o ści.
III. Sobór W atykański II i przepisy posoborowe
1. Z w y c z a j n y s z a f a r z E u c h a r y s t ii — b is k u p , p r e z b i t e r i d ia k o n S o b ó r W a ty k a ń s k i II (1963— 1965) zo stał zw o łan y n ie w celu zajęcia się p ra w e m d o ty czą cy m sz a fa rz a E u c h a ry stii, ale w y p o w ied ział się n a te m a t b isk u p ó w , p re z b ite ró w i d iak o n ó w , a ta k ż e n a te m a t, *co m ogą o n i czynić w s to s u n k u do s a k ra m e n tu E u c h a ry stii. — B isk u p je s t sz a fa rz em ła sk i n ajw y ższeg o k a p ła ń stw a , szczególnie co d o E u c h a ry stii, k tó rą sa m o fia ru je albo tro szczy się o J e j o fia ro w a n ie (KK 26). — W sp ó łp raco w n ik am i b isk u p ó w są p re z b ite rz y , k tó rz y u c zestn iczą n a sw o im sto p n iu św ięceń w u rzęd zie jed y n eg o P o śre d n ik a C h ry s tu s a (H b r 5. 1— 10: 7, 24: 9, 11—28) i s p ra w u ją N a jśw ię tsz ą O fiarę, d z ia ła ją c w n iej w z a s tę p s tw ie (in p e r s o n a ) C h ry stu sa (K K 28). N a d iak o n ó w n a k ła d a się rę c e n ie d la k a p ła ń stw a , lecz po słu g i. D lateg o z a d an iem d ia k o n a je s t u ro c z y ste u d z ie la n ie c h rz tu o ra z p rz e c h o w y w an ie i ro zd zie la n ie E u c h a ry s tii stosow nie do zlecen ia k o m p e te n tn e j w ła d z y (K K 29).
U m ieszczając zaraz n a d ru g im m iejscu , a p rz e d w ie lu in n y m i z a d a n ia m i, w ła śn ie fu n k c ję p rz e c h o w y w an ia i rozd zielan ia E u c h a ry s tii, K o n s ty tu c ja d o g m aty czn a o K ościele d a ła ja sn o do zro zu m ien ia, że ta p o słu g a je st d la d ia k o n a w a ż n a i w łaściw a.
W ślad za p o sta n o w ie n ia m i so b o ro w y m i w y szły ro zp o rz ąd ze n ia w yk o n aw cze, a w śró d n ic h M o tu proprk> S a c r u m d ia c o n a tu s o r d i - n e m z 18 c z erw ca 1967 r. p a p ie ż a P a w ła V I 24, u sta n a w ia ją c e s ta ły d ia k o n a t. W ed łu g n r 3 te g o M o tu p ro p rio d o d ia k o n a n ależy p rz e ch o w y w an ie E u c h a ry stii, u d z ie la n ie J e j sobie o ra z in n y m , zan o szenie W ia ty k u c h o re m u , u d z ie la n ie lu d o w i b ło g o sła w ień stw a p u sz k ą z N a jśw ię tsz y m S a k ra m e n te m .
Zw ażyw szy, że w soborow ej k o n s ty tu c ji d o g m aty czn ej o K o ś ciele i w M otu p ro p rio S a c r u m d ia c o n a tu s o r d i n e m u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej je s t w id zian e ja k o z a d a n ie w ła sn e d ia k o n a , a sam 23 M. C o n t e a, C o r o n a t a , I n te r p r e ta tio a u th e n tic a C odicis Iu ris C a n o n ici e t circa ip s u m S a n cta e iu r is p r u d e n tia , 1916—11947, ed. 2, T au- rdni 1948, p. 136 (645, 2).
(9] S zafarz E u ch a ry stii 37 d ia k o n n ie je s t n a z y w a n y n a d z w y c z a jn y m sz a fa rz em E u c h a ry stii, m ożna b y ło p rzy p u szczać, że p ra w o o d ia k o n ie , o ile u d zie la o n K o m u n ii św iętej, p rzech o d zi p ew n ą ew o lu cję 25.
M otu p ro p rio S a c ru m diaconatus o rd in e m je s t b a rd z o w aż n y m d o k u m e n te m , bo z a w ie ra n o w e p ra w o o d ia k o n a c ie sta ły m . N ato m ia st w ażn y d o k u m e n t d o ty czący E u c h a ry s tii to I n s tr u k c ja K o n g re g a c ji O b rzęd ó w z 25 m a ja 1967 r. In s tru k c ja t a stw ie rd z a , że rozd zielan ie K o m u n ii św iętej n a le ż y w p ie rw sz y m rzęd zie do ce le b ra n sa O fia ry E u c h a ry sty c z n e j, k tó re m u w ra z ie p o trz e b y m ogą pom óc in n i k a p ła n i lu b d i a k o n i 26. To p o sta n o w ie n ie , s ta w ia ją c e n a je d n e j p łaszczy źn ie k a p ła n ó w i d ia k o n ó w ja k o szafa rz y K o m u n ii św ięte j, je s t znaczące i w sk a z u je n a p rz y g o to w y w a n ą zm ianę w p rzep isach o d ia k o n ie ja k o u d z ie la ją cy m E u c h a r y s tii27
P e w ie n k ro k w te j d zied zin ie zo stał d o k o n a n y w n o w y m R y tu a le R zym skim , a d o k ła d n ie j w jego części O K om unij. św iętej i k u lcie T a je m n ic y E u c h a ry sty c z n ej poza M szą św ię tą z 1973 ir .28. R y tu a ł te n d w u k ro tn ie w y m ie n ia d ia k o n a ja k o p e łn ią c e g o p e w n ą fu n k c ję w czy n n o ściach litu rg ic z n y c h . W e w stę p ie d o o b rz ę d ó w u d z ie la n ia E u c h a ry stii poza M szą św ię tą (n r 17) stw ie rd z a ogólnie, że p o d a w a n ie K o m u n ii św ię te j w ie rn y m , k tó rz y o n ią p ro szą, n a le ż y p rz ed e w sz y stk im d o k a p ła n a i d ia k o n a . N a to m ia st w p rz e p isa c h w stę p n ych re g u lu ją c y c h 'w y staw ien ie N ajśw iętszeg o S a k ra m e n tu p o d k re śla ja sn o i w y ra ź n ie , że z w y cz ajn y m c e le b ra n se m n a b o ż e ń stw a w y sta w ie n ia N ajśw ię tszeg o S a k ra m e n tu je st k a p ła n lu b d ia k o n , k tó ry pod koniec a d o ra c ji, a p rzed sc h o w a n ie m N ajśw iętszeg o S a k ra m e n tu , b ło g o sła w i p u sz k ą lu b m o n stra n c ją (n r 91 i 92).
W w y n ik u u s ta le n ia teg o p rz e p isu litu rg ic z n e g o d ia k o n został zw y czan y m c e le b ra n se m w y s ta w ie n ia N ajśw iętszeg o S a k ra m e n tu . D laczego d ia k o n a o k reślo n o n a jp ie rw z w y cza jn y m ce le b ra n se m w y sta w ie n ia , a n ie z w y czajn y m sz a fa rz em u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j i to m im o, iż d ia k o n i o w ie le częściej u d z ie la ją K o m u n ii św ię 25 P. H e m p e i e k , R e fo rm a św ię c e ń n iż s z y c h i s u b d ia k o n a tu , P raw o K a n o n iczn e 16 <1973) nr 3—4, s. 221 i W. G ó r a l s k i , C h a ra k te r p a
s to r a ln y in s tr u k c ji K o n g re g a c ji S a k r a m e n tó w ś w ię ty c h Im m e n sa e c a - r ita tis z d n ia 29 s ty c z n ia 1973 r., P ra w o K a n o n iczn e 17 (1974) nr 1—2,
s. 104 są (zdania, iż od M otu proprio S a c ru m d ia co n a tu s o r d in e m d ia k ona m ożna u w a ża ć za zw y cza jn eg o szafarza E u ch arystii. Jed n ak in n e d o k u m en ty S to lic y A p o sto lsk iej w y d a n e w ty m sa m y m cza sie lu b n ie co p óźniej jeszcze n ie o k reśla ją ta k diakona.
26 Instr. E u c h a ristic u m M y s te r iu m , in. 31: A A S 59 (1967) 558.
27 N o w y M szał R zym sk i o p u b lik o w a n y w 1!969 r. w y lic z a różne Czyn ności, k tóre d iak on m oże .w y k o n y w a ć w c z a sie Siprawowania M szy św ię te j (zob. np. nr '137 i 138), a le n ie rozstrzyga k w e stii, czy d iakon jest zw y cza jn y m czy n a d zw y cza jn y m szafarzem K om u n ii św iętej.
28 R itu a ls R om auum e x deereto S a cro sa n cti O ecu m en ici C o n cilii V a tican* II in s ta u r a tu m a u c to r ita te P a u li P P . V I p ro m u lg a tu m , D e sacra
C om m u n ion e e t de c u ltu M y s te r ii E u c h a ristic i e x tr a M issa m , e d itio
38 Ks. M. P astuszko '[10]
te j niż w y s ta w ia ją N ajśw iętsz y S a k ra m e n t, tr u d n o powiedzieć!'. B yć m oże chodziło tu o d o k o n an ie je d y n ie n ie w ie lk ie j ew o lu cji w p rz e p isa c h d o ty czący ch u p ra w n ie ń d iak o n a.
N a n a z w a n ie d ia k o n a zw y czajn y m sz a fa rz em u d z ie la n ia K o m u n ii św ięte j trz e b a b y ło czek ać do sty czn ia 1976 r., k ie d y to K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w i K u ltu Bożego, w y ja ś n ia ją c p rzedłożone jej w ą tp liw o śc i co d o p o słu g i d ia k o n a w e w spólnocie p re z b ite ró w , o św iad czy ła w y ra ź n ie , że d ia k o n je s t z w y c z a jn y m sz a farzem Słow a Bożego, s a k ra m e n tu C h rz tu o ra z K o m u n ii św ię te j 29. S tało się to m ożliw e, p o n ie w a ż ju ż w cześn iej, b o w 1975 r. P a p ie sk a K o m isja d la R ew izji K o d ek su P ra w a K an o n iczn eg o w y d a ła p rz y g o to w a n y S c h e m a t P ra w a O S a k ra m e n ta c h św ię ty c h 30, w k tó ry m stw ie rd z a ja sn o i w y ra źn ie , że -zw yczajnym sz a fa rz em K o m u n ii św iętej je s t k a p ła n i d i a k o n 31. O tóż p rz e w id u ją c w y d a n ie w przyszłości ta k ie j n o rm y k a n o n ic z n e j K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w i K u ltu Bożego n ie w a h a ła się z u sta n o w ie n ie m p rz e p isu litu rg iczn eg o , k tó ry a n ty c y p o w ał to, co m ia ło się znaleźć w K o d e k sie P ra w a K anonicznego.
W te n sposób doszliśm y do k re s u p o szu k iw ań . Z au w ażm y ty lk o , że to u z n a n ie d ia k o n a zw y cz ajn y m sz a fa rz em u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej n ie d a w a ło m u n o w eg o u p ra w n ie n ia co do tego S a k r a m en tu . D iak o n b o w iem u d z ie la K o m u n ii św iętej ta k ja k to czy n ił d a w n ie j, a le d o p ie ro te ra z t a czynność d ia k o n a je s t jego w ła sn ą ja k o 'zw yczajnego sz a fa rz a E u c h a ry stii, czyli m a n ow ą ra n g ę .
2. S z a fa r z n a d z w y c z a jn y — a k o lita , w ie r n y św ie c k i
P o S o b o rze W a ty k a ń sk im II zm ian a p rz e p isó w d o ty czący ch sza fa rz a K o m u n ii św iętej szła, rzec m o żn a, w d w óch k ie ru n k a c h : 1. w zm o cn ien ia fu n k c ji d ia k o n a ja k o sz afarza E u c h a ry stii, u z n a ją c go zw y c z a jn y m szafarzem teg o S a k ra m e n tu , o czym p isaliśm y d o tą d o ra z 2. p o szerzenia k rę g u n a d z w y c z ajn y c h szafarzy K o m u n ii św ię te j, c zy li zezw olenia n a u d z ie la n ie J e j p rzez te osoby, k tó re w cześn ie j, p rz y n a jm n ie j w n o w szy ch czasach, n ie m ia ły p ra w a ro z d a w a n ia K o m u n ii św ięte j, o czym ch cem y tra k to w a ć te ra z .
W n ie k tó ry c h re g io n a c h K ościoła w o k re sie p o so b o ro w y m w ie r n i m ie li tru d n o ś c i z p rz y jm o w a n ie m K o m u n ii z (tego w zględu, że b ra k o w a ło k a p ła n ó w czy d ia k o n ó w ja k o sz a fa rz y E u c h a ry stii. P a
29 X . O c h o a, L eg es E cclesiae p o s t C o d ic e m iu r is can on ici e d ita e , R am a l!974, v o l. IV , n . 4429, ool. 7150. Zob. K . H o ł a, D ia k o n ja k o sz a
f a r z K o m u n ii ś w ię te j, R uch B ib lijn y i L itu rg iczn y 30 (1977) nr 202—205;
L. B a l t e t r , N a d z w y c z a jn y sz a fa r z E u c h a ry stii, R uch b ib lijn y i litu r g ic z n y 31 (1978) nr 4, s. 207— 214.
30 P o n tific ia C o m m isio C o d ic i Iu ris C a n o n ici R eco g n o scen d o , S ch em a
D o c u m e n ti P o n tific i quo d is c ip lin a can on ica D e S a c ra m e n ts rec o g n o s- c itu r, T y p is PoLiglottis V aticanis 1975.
31 Can. 70 (CIC 845). § 1. M in ister Ordinarius isacrae C om m unionis est sacerd os e t diaoonus.
[11] S zafarz E u ch a ry stii 39 pież P a w e ł VI (1963— 1978) u z n a ł te okoliczności za o d p o w ied n ią ra c ję do d e ro g a c ji k a n . 845 K P K z 1917 r. w ty m m ian o w icie zn aczen iu , żeb y K o m u n ii św ięte j m ó g ł u d zielać k to ś, k o m u k a n o n te n n ie zezrwalał n a ta k ą czynność litu rg ic z n ą . J e d n a k n a jp ie rw n ależało się z o rien to w ać w p o trz e b a c h p a r ty k u la r n y c h K ościołów . W ty m celu K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w o p u b lik o w ała 30 k w ie tn ia 1969 r. I n s tru k c ję F id e i c u s to s , w k tó re j zw ró ciła się do b isk u p ó w d iecezjaln y ch , ‘b isk u p ó w k o a d iu to ró w z p e łn y m i p ra w a m i i obo w ią z k a m i, o p a tó w p o sia d a ją c y c h w ład zę rz ą d z e n ia, p ra ła tó w , o ile są o rd y n a riu sz a m i m iejsco w y m i, w ikariusizów k a p itu ln y c h , w ik a - riu szó w i p re fe k tó w ap o sto lsk ich , ab y p rz e d s ta w ia li o n i p ro śb y S to licy A p o sto lsk iej, je śli n a ich te re n ie n ie m a d o statecz n ej ilości sz a fa rz y K o m u n ii św iętej w zg lę d n ie m a ją o n i tru d n o śc i z u d z ie la n ie m E u c h a ry s tii w ie rn y m teg o p ra g n ą c y m . W ta k ic h okolicz n o ściach S to lica A p o sto lsk a b y ła gotow a u p o w ażn ić w yżej w y m ien io n y ch o rd y n a riu sz ó w , b y w y zn aczy li o n i d o u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej su b d ia k o n a , to n s u ra ta , z a k o n n ik a, zakonnicę, k a te - ch istę czy w ie rn e g o św ieck ieg o — m ężczyznę lu b k o b ie tę 32. I n s tr u k c ja ta n ie d a w a ła u p ra w n ie ń o rd y n a riu sz o m m iejsca, lecz w sk a zy w ała , ja k w ie lk ie K ościół m a re z e rw y do w y k o rz y sta n ia p rz y u d z ie la n iu K o m u n ii św iętej o ra z zach ęcała do s ta ra ń o te u p ra w n ie n ia , co z o rie n tu je Stolicę A p o sto lsk ą w p o trz e b ie u s ta n o w ien ia n o w y c h sz a fa rz y K o m u n ii św iętej.
P o trz e b ie te j z a ra d z ił p a p ież P a w e ł V I w Mostu p ro p rio M in i- s t e r i a ą u a e d a m z 15 s ie rp n ia 1972 r. 33, po św ięco n y m zm ian o m w p ra w ie o św ięcen iach . W d o k u m en cie ty m z niesiono d a w n e św ię cen ia niższe oraz s u b d ia k o n a t, rów nocześnie u s ta n a w ia ją c p o słu g i le k to ra i a k o l i t y 34.
N ow o u sta n o w io n y a k o lita m ia ł w sp o m ag ać d ia k o n a i u słu g i w ać k a p ła n o w i w w y p e łn ia n iu czynności litu rg ic z n y c h , zw łaszcza podczas sp ra w o w a n ia M szy św ię tej. Do n ieg o te ż należało, ja k o do n a d z w y c z ajn e g o szafarz a, u d z ie le n ie K o m u n ii św ię te j, ilek ro ć szafa rze z k a n . 845 K P K z 1917 r . są n ieo b ecn i lu b n ie m o g ą s p e ł n ia ć te j f u n k c ji alb o te ż do S to łu P a ń sk ie g o p rz y stę p u je dużo
w ie rn y c h 35.
D alszej zm ian y p rzep isó w o sz a fa rz u K o m u n ii św iętej d o k o n ała K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w w I n s tru k c ji o u ła tw ie n iu k o m u n ik o w a n ia w n ie k tó ry c h okolicznościach I m m e n s a c a r i t a t i s z 29 sty cz n ia 1973 r. 36. W I n s tru k c ji te j S to lic a A p o sto lsk a w ychodzi z z a 32 S. C. pro Sacram em tis, In str. De m in is tr is e x tr a o r d in a r iis S acrae
C o m m u n io n is E u ch a ristica e a d m in istra n d a e : X . O c h o a, dz. cyt., n. 3746, cal. 5535.
33 A A S 64 (1972) 529—‘534.
34 W ięcej n a te n tem a t zob. P. H e m p e r e k , dz. cyt., s. 209—228. 35 M. pr. M in iste ria ą u a e d a m , n. V I: A A S 64 (l!97!2) 532.
40 Ks. M. P astu szk o [12]
łożenia, że p rz y ję c ie K o m u n ii św ię te j n ie p o w in n o sta w ać się n ie m o żliw e lu b zb y t tr u d n e z p o w o d u b r a k u od p o w ied n ich sz a fa rz y E u c h a ry stii. I d la te g o u p o w a ż n ia m ie jsc o w y c h o rd y n a riu sz y , b y oso b iście lu b p rz e z d e leg o w an eg o d o teg o b isk u p a pom ocniczego albo d e le g a ta b isk u p ie g o zezw a lali n a u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej w p o je d y n c z y m p rz y p a d k u czy n a p e w ie n czas w zg lęd n ie na s ta le , ale n a sta le ty lk o w te d y , gdy p rz y n a g la konieczność. T ak ie zezw ole n ie b is k u p i m ogli d a w ać o d p o w ied n iej osobie, o k re ślo n e j im ien iem i n a zw isk iem . O soba t a będzie u d z ielać K o m u n ii św iętej ja k o n a d zw y cz ajn y J e j s z a f a r z 37.
W sp o m n ian e t u d o k u m e n ty d o ty czące ta k zw y czajn eg o ja k n a d zw y cz ajn eg o sz a fa rz a K o m u n ii św ię te j p o słu ży ły ja k o źró d ła p rz y re d a g o w a n iu no w eg o k a n o n u n a te n te m a t.
IV. K odeks Praw a K anonicznego z 1983 r.
S ob o ro w a i posoborow a n a u k a K ościoła o szafa rz u E u c h a ry stii zo sta ła u ję ta w n o rm ę p ra w n ą k a n . 910 K o d e k su P ra w a K an o nicznego J a n a P a w ła II z 1983 r. K a n o n te n , p o d o b n ie ja k to czyni się od d a w n a , o d ró ż n ia w § 1 zw y czajnego, a w § 2 n a d z w y c z a jn e go sz afarza K o m u n ii św iętej. P a r a g r a f y te p o k ró tc e tu p rz e d s ta w im y.
1. Z w y c z a jn y sza fa rz E u c h a r y s tii — b isk u p ,
p re zb ite r, d ia k o n
W ed łu g § 1 k a n . 910 zw y c z a jn y m s z a fa rz e m K o m u n ii św ię te j je s t b isk u p , p re z b ite r i d iak o n . B isk u p i p r e z b ite r m a ją w ła d z ę s p ra w o w a n ia M szy św iętej, a to je s t coś w ięcej n iż u d z ie la n ie K o m u n ii św ięte j. J e ś li w ięc m ogą czynić w ięcej, co w y ra ź n ie stw ie rd z a k a n . 910, m o g ą te ż czy n ić m n ie j, czyli u d zielać E u c h a ry stii.
J e d n a k m ieć p ra w o u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j to n ie znaczy m óc godziw ie u d zielić te g o S a k ra m e n tu t u i te ra z . K an. 561 w y ra ź n ie p o sta n a w ia , że bez zgody r e k to r a kościoła lu b in n eg o p r a w nego p rzełożonego n ik o m u n ie w olno w k ościele sp raw o w ać M szy św ięte j, u d z ie la ć sa k ra m e n tó w lu b ce le b ro w a ć linnych fu n k c ji l i t u r gicznych. O czyw iście re k to r kościo ła m oże n ie ty lk o zezw olić n a u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej w jego kościele, ale te ż sa m J e j u d z ie lić. M ając to n a u w ad ze, za u p ra w n io n y c h do ro z d a w a n ia K o m u n ii św ię tej u z n a je się ta k ie osoby:
ą u ib u s d a m in a d iu n c tis fa c ilio re re d d e n d a , Im m e n sa e c a rita tis: A A S 65
(1973) 264—271.
37 A A S 65 (1973) 264. In stru k cja I m m e n sa e c a r ita tis zaw ierała u p ra w n ie n ia d la m ie jsc o w y c h ord yn ariu szy, a n ie ty lk o o b ietn ice przyznania ta k ich u p ra w n ień , jak In stru k cja F id e i c u sto s ,z 30 k w ietn ia 1&69 r.
[13] S zafarz E u ch a ry stii 41
1. m iejsco w y o rd y n a riu sz , a w ięc n ie ty lk o b is k u p re z y d e n c ja l- ny, ale ta k ż e a d m in is tra to r ap ostolski, a d m in is tra to r diecezji, b i s k u p p ołow y m ia n o w a n y zgodnie z k o n st. ap o st. S p ir itu a li m ilitu m
curae z 21 k w ie tn ia 1968 r. J a n a P a w ła II, o p a t i p r a ła t te r y to
ria ln y , w ik a riu s z i p r e f e k t ap o sto lsk i o raz ic h w ik a riu s z e g e n e ra l n i (kan. 134 § 1);
2. w yżsi p rz e ło ż e n i w zak o n ach k le ry c k ic h w sto su n k u d o o k r e ślonych osób {kan. 134 § 1);
3. z a k o n n i p rz e ło ż e n i lo k a ln i o ra z p rzeło żen i in s ty tu tó w życia apostolskiego w s to s u n k u d o /ich d o m ow ników , czyli p rz e b y w a ją cy ch d n ie m i n o cą w k la sz to rz e (k an . 911 § 1);
4. proboszcz w s to s u n k u d o z am ie sz k a ły ch w p a ra fii n a sta łe lu b czasow o, a ta k ż e a k tu a ln ie p rz e b y w a ją c y c h w p a ra fii (kan. 518, 528 § 2);
5. z a stę p u ją c y proboszcza, to jest:
a) w ik a riu s z p a r a fia ln y p rz e d u sta n o w ie n ie m a d m in is tra to ra p a ra fia ln e g o (kain. 541 § 1);
b) a d m in is tra to r p a ra fia ln y u sta n o w io n y p rz e z b isk u p a , gdy proboszcz m a p rzeszk o d ę w w y k o n y w a n iu je g o fu n k c ji (kan. 540);
c) m ia n o w a n i p ro b o sz cze m in so lid u m (k an . 542);
6. r e k to r s e m in a riu m w sto su n k u do p rz e b y w a ją c y c h w se m i n a riu m (kan. 262);
7. re k to r kościo ła w sw oim k ościele (kan. 566);
8. ąu asi-p ro b o szcz, k tó r y zarzą d za q u a s i-p a ra fią , czy li jed n o stk ą a d m in is tra c y jn ą nie e ry g o w a n ą jeszcze ja k o p a ra fia (kan. 516 § 1);
9. w ik a riu s z p a ra fia ln y , je śli je s t m ia n o w a n y d o pom ocy w p ro w ad z en iu całeg o d u s z p a s te rs tw a (kan. 545 § 2 i 548 § 2);
10. z w y c z a jn y s p o w ie d n ik z a k o n n ic (k an . 630 § 3);
11. k a p e la n w sp ó ln o ty zak o n n ej ozy in n e j w s to s u n k u do w ie r n y ch p o w ierz o n y ch jego tro sc e d u sz p a ste rsk ie j (kan. 566 § 1).
P o za w y m ie n io n y m i w y żej K o m u n ię św ię tą m oże ro zd zielać k a ż d y cele b ra n s N a jśw ię tsz e j O fiary. K ie d y ś sp e c ja ln ie to p o d k re ślano. Dziiś n ie m a ta k ie j .potrzeby, b o i ta k w szyscy o ty m w ie dzą. S tw ie rd z a się ty lk o w y ra ź n ie , że c e le b ra n s „sam z a ra z u d z ie la w ie rn y m K o m u n ii ś w ię te j” 38.
P o sta w ę k a p ła n ó w , k tó rz y — choć o b ecn i p rz y c e le b ro w a n iu M szy św iętej — w s trz y m u ją się od u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j, p o zo staw iając te n o b o w iązek św ieckim , I n s tr u k c ja In a e stim a b ile
don ram , n . 10, z 3 k w ie tn ia 1980 r . u z n a je z a n a g a n n ą , p o n iew aż d o ty k a n ie św ięty ch p o staci, p o d e jm o w a n ie ic h w ła sn y m i rę k a m i
je s t p rz y w ile je m ty c h , k tó rz y m a ją św ięcenia 39.
38 In stru c tio G e n e ra lis M issa lis R o m an i, n. 201 a. Zob. ta k że Instr.
E u c h a ristic u m M y s te r iu m , n. 31: A A S 59 (1967) 558.
39 L ist Ojca św ięteg o J an a P a w ła II d o w sz y stk ic h b isk u p ów K ościoła o ta jem n icy i k u lc ie E u ch a ry stii z 24 lu tego 1980 r., n. 11, s. 42.
42 Ks. M. P astu szk o
D iak o n ja k o zw yczajny sz a fa rz K o m u n ii św ię te j m oże udzielać K o m u n ii św iętej za zezw oleniem r e k to r a m iejscow ego kościoła i m oże to czy n ić b ez w zględu n a obecność k a p ła n ó w i m ożliw ość u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j w ła śn ie p rz e z mich. O becnie w y sta rc z y ro z u m n a ra c ja , b y to nie sa m k a p ła n , ty lk o d ia k o n u d z ie lił K o m u n ii św iętej w d a n y c h okolicznościach. J a k się zda;e, -nie są ju ż a k tu a ln e d a w n e w a ru n k i u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej p rzez d ia k o n a, k tó r y m ia łb y to czynić: 1. w z a stę p stw ie b is k u p a lu b k a p ła n a ; 2. p o d jego nieobecność i 3. w n a d z w y c z ajn y c h okolicznościach, czyli w ra z ie n a g łe j p o trz e b y lu b konieczności.
Je d y n ie c e le b ra n s O fiary E u c h a ry sty c z n ej nie m oże całk o w icie w y ręczy ć się d ia k o n e m p rz y u d z ie la n iu K o m u n ii św iętej, bo m a o b o w iązek sam to czynić, ja k k o lw ie k m oże p o p ro sić o pom oc w ła śn ie d ia k o n a .
■2. N a d z w y c z a jn y sza fa rz E u c h a ry stii — a ko lita i w ie r n y św ie c k i
W m y śl § 2 k a n . 910 n a d z w y c z ajn y m sz a fa rz em K o m u n ii św ię te j je s t a k o lita i w ie rn y św iecki w y zn aczo n y d o p e łn ie n ia te j fu n k c ji zgodnie z k a n . 230 § 3.
A. A k o l i t a
A k o lita je s t m ężczyzną, k tó r y o trz y m u je posługę a k o lita tu od sw ego b isk u p a lu b w yższego p rzeło żo n eg o zakonnego. P o słu g i te j u d z ie la zgodnie z o d p o w ied n im o b r z ę d e m 40 w sz y stk im ty m , k tó rz y z m ie rz a ją do p rz y ję c ia k a p ła ń s tw a o ra z ty m w ie rn y m , św iec k im , k tó ry c h słu ż b a je s t K ościołow i p o trz e b n a .
Do a k o lity n a le ży (w ykonyw anie s z e re g u fu n k c ji: 1. p o słu g iw an ie p rz y s p ra w o w a n iu M szy św iętej o ra z in n y c h czynnościach l i t u r gicznych; 2. w y sta w ie n ie i sch o w an ie N ajśw iętszeg o S a k ra m e n tu ; 3. u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej so b ie o ra z in n y m . T y lk o ta o sta tn ia fu n k c ja a k o lity in te re s u je n a s tu ta j.
A k o lita — ja k o n a d z w y c z a jn y sz a fa rz K o m u n ii św ięte j — m oże u d z ie la ć te g o S a k ra m e n tu w n a s tę p u ją c y c h okolicznościach:
1. zw y c z a jn y sz a fa rz E u c h a ry stii, a w ięc b isk u p , p re z b ite r lu b d ia k o n je s t nieobecny;
2. z w y czajn y sz a farz E u c h a ry s tii je s t o b ecny, a le n ie m oże u d z ie lić K o m u n ii św ię te j ze w z g lęd u n a s ta n zd ro w ia, p odeszły w iek lu b in n e p ra c e d u sz p a ste rsk ie ;
3. n a d z w y c z ajn y szafarz E u c h a ry s tii je s t obecny i n a w e t u d z ie la
40 P o n tific a le R o m a n u m e x d e c r e to S a c ro sa n c ti O ecu m en ici C o n cilii V a tic a n i II in s ta u r a tu m a u c to r ita te P a u li P P . V I prcrniulgatum . D e in s titu tio n e le c to r u m e t a c o ly th o ru m . D e a d m issio n e in te r c a n d id a to s a d d ia c o n a tu m e t p r e s b y te r a tu m . D e saero c a e lib a tu a m p le c te n d o , ed itio
[15] S zafarz E u ch a ry stii 43
K o m u n ii ś w ię te j, a le d o S to łu P a ń sk ie g o p rz y s tę p u je ta k dużo w ie rn y c h , że b ez pom ocy a k o lity o b rzęd sp ra w o w a n ia M szy św ię te j znacznie b y się p rz e d łu ż y ł 41.
N ie w szy stk ie te w a r u n k i m uszą zachodzić rów nocześnie, żeby a k o lita w p oszczególnym p rz y p a d k u został p o p ro szo n y o u d z ie le n ie K o m u n ii św ięte j. W ystarczy, że z a istn ie je p rz y n a jm n ie j je d e n z n ich . C zy w d a n e j s y tu a c ji (istnieją w a ru n k i, b y a k o lita m ógł spełnić sw o ją p o słu g ę ja k o n a d z w y c z a jn y sz a fa rz E u c h a ry stii, osą d za w ła śc iw y d u sz p a ste rz m iejscow y, nie z a ś a k o lita .
W k ró tk im czasie po o p u b lik o w a n iu M otu p ro p rio M in isteria
ą u a ed a m z a sta n a w ia n o się, czy a k o lita m oże zanieść K o m u n ię
św iętą c h o ry m lu b W ia ty k u m ie ra ją c y m . R a c ja p o w ą tp ie w a n ia w te j m a te rii tk w iła w b r a k u w zm ia n k i w e w sp o m n ia n y m d o k u m encie, że a k o lita m oże to czynić, co k o n tra s to w a ło z ta k ą ż n o ta tk ą zam ieszczoną w M otu p ro p rio S a c ru m d iaconatus o rdinem , n. 22, 3, a d o ty czącą d ia k o n a 42.
W y d aje się je d n a k , że p rz y ro z p a try w a n iu te j k w e stii należało m ieć n a u w ad ze, oczyw iście oprócz p rzesz k o d y ze s tro n y zw y cza j nego sz a fa rz a E u c h a ry stii, p rze d e w sz y stk im konieczność p r z y ję cia W ia ty k u p rz e z w iern eg o . O tóż ta k o n ieczność w y n ik a z p ra w a Bożego i je s t w ła śc iw ie w iększa od ja k ie jk o lw ie k in n e j, n p . k ie d y chodzi o p rz y ję c ie K o m u n ii św ięte j w o k re sie W ielk an o cy czy p rz e d za w a rc iem zw ią zk u m ałżeń sk ieg o . J e ś li w ięc S to lica A po sto lsk a k o g o k o lw iek w y p o saża w u p ra w n ie n ie k o m u n ik o w a n ia , to chodzi je j g łó w n ie o to, b y o b d a ro w a n y k o rz y sta ł z te g o u p r a w n ie n ia n a k o rz y ść ciężko ch o ry ch , p o d a ją c im W iaty k . T a k w ięc z fa k tu p rz y z n a n ia a k o licie p ra w a u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej m o żna by ło i n a le ż a ło w n io sk o w ać, że m oże o n k o m u n ik o w a ć nie ty lk o zd ro w y ch i d o b rz e się m a jąc y ch , ale p rz e d e ’w szy stk im ch o ry c h czy u m ie ra ją c y ch .
J a k ie k o lw ie k w ą tp liw o śc i w te j m a te rii m u s ia ły zn ik n ą ć po o p u b lik o w a n iu części R y tu a łu R zym skiego z o b rz ę d a m i u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej i k u ltu E u c h a ry stii poza M szą św iętą, gdzie z n a j d u je m y sp e c ja ln y o b rzęd do sto so w an ia p rz e z n a d z w y czajn eg o sz a fa rz a K o m u n ii św ię te j 43. J e s t b o w iem s p e c ja ln y o b rzęd , z k tó re g o m a k o rz y sta ć n a d z w y c z a jn y sz a fa rz p rz y u d z ie la n iu p rzezeń K o m u n ii św iętej ch o ry m , zaś ciężej c h o ry m — W ia ty k u i d otyczy
41 Zob. M otu proprio M in iste ria q u a e d a m , n. VI: A A S 64 (1972) 532.
42 P. H e m p e i r e k , d z. c y t., s. 22.
43 R itu a le R o m a n u m e x D ecreto S a c ro sa n c ti O e cu m en ici C o n cilii V a -
tic a n i II in s ta u r a tu m a u c to r ita te P a u li P P . V I p ro m u lg a tu m , D e sacra C o m m u n io n e e t d e c u ltu M y s te r ii E u c h a ristic i e x tr a M issa m , ed itio t y -
44 Ks. M. P astu szk o [16]
to ta k n a d z w y c z ajn e g o sz a fa rza K o m u n ii św ię te j, k tó ry m je s t a k o lita , ja k i n ad zw y cz ajn eg o sza fa rz a, k tó r y n ie je s t a k o litą 44.
A lu m n , k tó r y po p rz y ję c iu p o słu g i akolitaitu opuszcza se m in a riu m d u c h o w n e , n ie m oże sp e łn ia ć f u n k c ji p rz y słu g u ją c y c h a k o li cie, c h y b a że jego o rd y n a riu s z p o sta n o w i in aczej.
B. W i e r n y ś w i e c k i
W ie rn y c h n a zy w am y św ieck im i, je śli nie są d u c h o w n y m i d ie c e z ja ln y m i lu b za k o n n ik a m i d są w c ie len i p rzez c h rz e st w C h ry stu sa i u sta n o w ie n i ja k o lu d Boży. O ni to s ta ją się — n a sw ój sposób — u c z e stn ik a m i k ap łań sk ieg o , pro ro czeg o i k ró lew sk ieg o u rz ę d u C h ry stu so w eg o , b y ze sw ej s tro n y sp raw o w ać w łaściw e c a łe m u lu d o w i c h rz e śc ijań sk iem u p o sła n n ic tw o w K ościele (K K 31 z k a n . 204 § 1).
W ed łu g § 2 k a n . 910 n a d z w y c z a jn y m sza fa rz em K o m u n ii św ię te j je s t a k o lita o ra z in n y w ie m y , k tó r y zo stan ie d o teg o w y z n a czony zg o d n ie z k a n . 230 § 3. W m y śl tego o statn ieg o k a n o n u ta m , gdzie to d o ra d z a konieczność m iejsco w eg o K ościoła z p o w o d u 'b rak u szafa rz y K o m u n ii św ię te j, w ie rn i św ieccy, ja k k o lw ie k n ie są a k o litam i, m ogą ro zdzielać K o m u n ię św iętą , b y le zaw sze zgodnie z p rz e p isa m i p ra w a .
W ie rn i św ieccy, k tó rz y są z d a tn i d o s p e łn ia n ia p e w n e j f unkc j i w K ościele, n ie sam i w ła sn ą p o w a g ą p o d e jm u ją się je j w y k o n y
w an ia, a le p o w o ły w a n i są d o te g o p rzez sw y c h p a s te rz y (kan. 228 § 1: k a n . 910 § 2). Do u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej u p o w ażn ia m ie j scow y o rd y n a riu s z osobiście lu b p rz e z w yznaczonego do te g o k a p ła n a . J e g o fu n k c ja polega ma d w ó ch z ad a n ia ch . N a jp ie rw u sta la , czy w d a n y c h okolicznościach m ożna d o p u śc ić do p e łn ie n ia f u n k cji p rz e z n ad zw y czajn e g o sz afarza K o m u n ii św iętej, czyli zezw o lić n a u d z ie la n ie K o m u n ii św ię te j k o m u ś, k to z b r a k u św ięceń
czy p o słu g i a k o lita tu n ie m a p ra w a te g o czynić. N a stę p n ie — i to je s t d ru g ie z a d an ie — zezw ala k o n k re tn e j osobie, b y u d z ie liła K o m u n ii św iętej so b ie lu b in n y m w ie rn y m , w zg lęd n ie zaniosła K o m u n ię św ię tą c h o ry m p rz e b y w a ją c y m w d om u, zaś ciężej cho ry m — W iaty k .
Z ezw o len ie ta k ie m oże b y ć u d zielo n e: 1. w poszczególnym p rz y p a d k u ; 2. n a p e w ie n o k res; 3. n a sta łe , je śli p rz y n a g la konieczność w o k re ślo n y m kościele. K onieczność zaś zachodzi, jeśli:
1. n ie m a b isk u p a , p re z b ite ra , d ia k o n a lu b a k o lity ;
2. b isk u p , p re z b ite r, d ia k o n lu b a k o lita w p ra w d z ie są, a le n ie m ogą u d z ielać K o m u n ii św ię te j z pow odu:
44 R itu a le R o m a n u m . D e sacra C o m m u n io n e e t d e C u ltu M y s te r ii
E u c h a ristic i e x tr a M issa m , n. 54, p. 26: „Q uando au tem Ss. ma E u ch a-
r istia in fir m is defertu r ab acolyth o, v e l a m inisitro sacrae C om m unionis ad norm am iu r is d ep u tato, servam tur ritu s q u i sequuntur.
{17] S zafa rz E u ch a ry stii 45
a) w y k o n y w a n ia in n e j p o słu g i d u sz p a ste rsk ie j; b) b r a k u z d ro w ia lu b staro ści;
3. rzesza w ie rn y c h p rz y stę p u ją c y c h d o K o m u n ii św iętej je st ta k w ielk a, że sp ra w o w a n ie M szy św iętej lu b ro z d z ie la n ie K o m u n ii św iętej poza Msizą św ię tą zb y tn io b y się p rz e c ią g n ęło b ez p o m ocy d o d a tk o w e g o sz a fa rz a K o m u n ii św ięte j 45.
W aru n k i, od k tó ry c h zależy m ożliw ość zezw olenia w ie rn e m u św ieck iem u n a u d z ie la n ie K o m u n ii św iętej, ró ż n ią się w je d n y m p u n k cie w s to s u n k u do ty ch , od ja k ic h za le ż y m ożliw ość u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j p rz e z a k o litę. T e n je d e n p u n k t to w ła ś n ie obecność a k o lity . J e ś li b o w ie m a k o lita je s t i sp e łn ie n ie p rz e z niego fu n k c ji w y sta rc z a d o z a ra d z en ia tru d n o śc io m , ja k ie z a is tn ia ły z u d z ie le n ie m K o m u n ii św ię te j, w ie m y św iec k i n ie u zy sk a u p o w ażn ien ia d o u d z ie la n ia K o m u n ii św ię tej. O czyw iście to sam o n a leży pow iedzieć, je śli a k o lity n ie m a, a le je s t d ia k o n lu b k ap ła n . W ta k im p rz y p a d k u n ie zach o d zi p o trz e b a u s ta n a w ia n ia n a d z w y czajn eg o sz a fa rz a E u c h a r y s tii46.
K ogo m iejsco w y o rd y n a riu s z m oże u p o w ażn ić d o u d z ie la n ia K o m u n ii św iętej? W I n s tr u k c ji Im m e n sa e c a rita tis p o d a n a je s t ta k a k olejność osób, k tó re m o żn a w yznaczyć d o ro z d z ie la n ia E u c h a ry stii:
1. m ężczyzna, k tó r y p rz y ją ł posługę le k to ra tu , 2. a lu m n s e m in a riu m d u chow nego,
3. zak o n n ik , a le je śli chodzi o u d z ie la n ie K o m u n ii św ię tej w je go w sp ó ln o cie za k o n n e j, to p rzeło żo n y lu b jeg o zastępca,
4. zakonnica, a le je śli będzie ud zielać K o m u n ii św ię tej w jej w spólnocie, to p rz e ło żo n a lu b jej zastępczyni,
5. k a te c h ista ,
6. m ężczyzna ochrzczony, 7. k o b ie ta ochrzczona.
M iejscow y o rd y n a riu s z m oże tę k o le jn o ść zm ienić, a le w in ie n u n ik a ć ta k ie g o w y b o ru , k tó ry w y w o ła zdziw ienie.
A n alogicznie d o s a k ry , ja k ą m a ją b isk u p i, d o św ięceń p re z b i te ró w i d ia k o n ó w o raz d o p o słu g i a k o lity , w ie rn y św iecki, k tó ry m a by ć n a d z w y c z a jn y m sz a fa rz em E u c h a ry stii, o trz y m u je to zle cenie w e d łu g o d p o w ied n ieg o o b rzęd u , jeśli ty lk o czas n a to ze zw ala 47.
45 In st. I m m e n sa e c a r ita tis : A A S 65 (1973) 266. I, I. 46 Zob. In st. In a e s tim a b ile d o n u m , n . 10, p. 7.
47 In stru c tio d e C o m m u n io n e sa c r a m e n ta li ą u ib u s d a m in a d iu n ctis
fa c ilio re r e d d e n d a , T yp is P o ly g lo ttis V a tica n is 1973, p. 11— 13: R itu s a p p a r a ti a S a c ra C o n g reg a tio n e p ro C u ltu d iv in o . S k ła d a ją się one z
czterech rozd ziałów : I. R itu s a d d e p u ta n d u m m in is tr u m e x tr a o r d in a -
riu m S a cra e C o m m u n io n is d is trib u e n d a e : A. R itu s in tra M issam : B. R itu s e x tr a M issa m , II. R itu s ad d e p u ta n d u m m in is tr u m S a cra e C o m - m u n io n is a d a c tu m d istrib u e n d a e : III. D e r itu se r v a n d o a m in is tro in ritu e x tr a M issa m a d h ib e n d i. Obrzęd te n p rzezn aczon y jest do p rzeka
46 Ks. M. P astu szk o [18] W iern i św ieccy, je śli n a w e t ty lk o n a p e w ie n czas p o w ie rz a im się sp e c ja ln ą służbę w K ościele, są zo b o w iązan i do osiąg n ięcia o d p o w ied n iej fo rm a c ji k o n ieczn ej do n a le ż y te g o w y k o n y w a n ia siwe go zad an ia. K a ż d y b o w iem .n ad zw yczajny sz a fa rz K o m u n ii św ię tej w in ie n w y ró ż n ia ć się żyw ą w ia r ą i d o b ry m i o b y czajam i o ra z św ie cić o d p o w ie d n im p rz y k ła d e m n a b o ż e ń stw a do N ajśw iętszeg o S a k ra m e n tu . P oza ty m n a d z w y c z a jn i sz a fa rz e K o m u n ii św ię tej m a ją sp ełn iać sw o ją fu n k c ję św iadom ie,
2
c a ły m o d d a n ie m i p iln ie (kan. 231 § 1).W ie rn y św ie ck i w yzinaczony do u d z ie la n ia K o m u n ii św ię te j p rz e z m iejscow ego o rd y n a riu s z a p rz y s tę p u je do w y k o n y w a n ia te j czynności w k o n k re tn y m p rz y p a d k u , je śli zleci m u ją o rd y n a riu s z lu b proboszcz czy re k to r m ie jsco w ej św iąty n i. Może m u je d n a k je j n ie zlecić, gdyż n a p rz y k ła d zjaw ił się w kościele k a p ła n — gość czy diaikon alb o ak o lita , k tó ry m oże i chce u d z ielić K o m u n ii św ię te j 48.
Z atem , b y w ie m y św iecki ja k o s z a fa rz n a d z w y c z ajn y m ó g ł u d z ie lić K o m u n ii św iętej w k o n k re tn y c h okolicznościach, m u si by ć n ie ty lk o w y znaczony do teg o p rz e z m iejsco w eg o o rd y n a riu sz a , ale te ż m a b y ć p o p ro szo n y o sp e łn ie n ie te j fu n k c ji w d a n y m p rz y p a d k u p rz e z proboszcza czy r e k to r a kościoła. O czyw iście proboszcz r e k to r czy e w e n tu a ln ie sam c e le b ra n s p ro si o pom oc w u d z ie le n iu K o m u n ii św iętej ty lk o kogoś, k to zo stał do te g o u p o w aż n io n y p rze z m iejsco w eg o o rd y n a riu sz a .
Zakończenie
W P olsce p rz e p isy d o tyczące sz a fa rz a K o m u n ii św iętej u le g a ją p e w n y m zm ian o m , iktóre je d n a k nie są ta k ie sam e, ja k w p r a w ie -pow szechnym .
P o o p u b lik o w a n iu M otu p ro p rio M in iste ria qua.ed.am p ap ieża P a w ła V I z 15 s ie rp n ia 1972 r. i zezrwoleniu w ty m d o k u m en cie ak o lito m n a u d z ie la n ie K o m u n ii św ię te j b isk u p i polscy z e b ra n i n a 134 K o n fe re n c ji P le n a rn e j w W arązaw ie p o stan o w ili, że >z u w a g i n a c h a r a k te r n a szeg o d u sz p a ste rstw a n ie z e zw alają a k o lito m n a
w y k o n y w a n ie pow yższych u p r a w n ie ń d o ty czą cy ch E u c h a ry stii 49. M ogły istn ie ć dwiie ra c je zajęcia p rz e z E p isk o p a t P o lsk i ta k ie g o sta n o w isk a : 1. n ie zachodzą u n as p rz y p a d k i konieczności, w j a k ic h n a d z w y c z ajn i sz a farze m ogą u d z ie la ć K o m u n ii św iętej, gdyż zy w a n ia sza fars tw a E u ch a ry stii m ężczyzn om , a le ła tw o m oże b y ć do sto so w a n y do p rzypadku, gdy n a d zw y cza jn y m szafarzem K om u n ii ś w ię tej m a zostać k ob ieta.
48 Instr. In a e s tim a b ile d o n u m , n. 10, p. 7.
49 Z arząd zen ie to zn alazło sw ó j w y r a z ta k że w In stru k cji w sp ra w ie p osłu g oraz św ię c e ń u d zielan ych w S em in ariach D u ch ow n ych w y d a n ej d n ia 25 sty czn ia 1973 r. przez S tefa n a K ard. W yszyńskiego, P rzew o d n i czą ceg o K o n feren cji E piskopatu Polsiki.
