1. Królowie Ziemi – w zgodzie z naturą.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości1. Życie, twórczość, działalność św. Franciszka z Asyżu.
2. Poznanie słów; dekalog, ekologia.
3. Działania człowieka wyniszczające przyrodę i sposoby zapobiegania temu.
4. Skutki niszczenia przyrody, konieczność działania na rzecz jej ochrony.
b) Umiejętności
1. Umiejętność działania na rzecz ochrony przyrody w codziennym życiu (np. zbiórka surowców wtórnych, niezaśmiecanie środowiska, nieniszczenie roślin itd.).
2. Notatka na podstawie wykładu – prezentacji.
3. Notatka w tabeli (kolumna lewa i prawa na dużym kartonie).
c) Postawy
1. Wrażliwość na problemy ekologiczne.
2. Szacunek i przyjazne uczucia dla wszystkiego, co żyje.
3. Dostrzeganie piękna i doskonałości w całej przyrodzie.
4. Działania na rzecz ochrony przyrody w miarę własnych możliwości.
1. Metoda i forma pracy
Głośne czytanie ze zrozumieniem, praca w grupach, wykład, prezentacja multimedialna, notatka, portret sławnego człowieka z atrybutami i symbolami jego działalności, drama, rysunek symbolizujący przesłanie wiersza (przekład intersemiotyczny), pisemne formułowanie wniosków.
3. Środki dydaktyczne
1. Dekalog św. Franciszka z Asyżu.
2. Jan Lechoń, Fioretti.
3. Życiorys św. Franciszka.
4. Komputer z programem Power Point.
5. Prezentacja multimedialna – obrazy ze św. Franciszkiem.
6. Rzutnik, ekran.
7. Duże kartony (np. 100x70), flamastry.
8. Bloki, farby, naczynia na wodę, pędzle.
9. Kredki.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Powitanie. Zapisanie tematu lekcji na tablicy i w zeszytach. 2 min.
b) Faza realizacyjna
1. Uczniowie wywoływani przez nauczyciela czytają kolejno przykazania Dekalogu św.
Franciszka z Asyżu. Adekwatnie do potrzeb dzieci przykazania są wyjaśniane i komentowane przez nauczyciela; wyjaśnione zostaje także znaczenie i pochodzenie słowa „dekalog”. 5 min.
2. Uczniowie zostają podzieleni losowo na grupy ok. 5-osobowe. Każda grupa dostaje duży karton i komplet flamastrów. Uczniowie dzielą karton pionową kreską na pół. Na lewej połowie wpisują niszczycielskie działania ludzi wobec przyrody (tytułem tej części pracy może być:
„Zabijanie przyrody”), a na prawej połowie – metody zapobiegania wyniszczaniu przyrody (przykładowy tytuł: „Zapobieganie śmierci”). Obie połówki kartonu oraz każdą wypowiedź można ozdabiać małymi ilustracjami, spełniającymi funkcję ikon, np. uśmieszkami, łezkami, buziami z różnymi minami, słoneczkami, chmurkami, kwiatkami, gwiazdkami, sopelkami itp.
Skończone prace zostają wywieszone na tablicy dekoracyjnej klasy lub korytarza szkolnego.
15 min.
3. Dzieci odpowiadają na pytanie nauczyciela: jak sądzicie, kiedy św. Franciszek mógł napisać Dekalog? Nauczyciel wyświetla na ekranie lub głośno czyta życiorys świętego, podkreślając daty jego narodzin i śmierci (już w XI-XII w. święty ostrzegał ludzkość przed wyniszczeniem przyrody), a także akcentując fragmenty, które najsilniej świadczą o postawie i poglądach świętego wobec przyrody. Można tu przytoczyć kilka ciekawostek z życia św. Franciszka, ilustrujących jego miłość i szacunek do każdej żywej istoty i dla całej przyrody. Jako ilustracje do życiorysu można wykorzystać niektóre obrazy z Galerii portalu Koliber (link w źródłach), pokazując je i komentując w formie prezentacji multimedialnej. W jej trakcie konieczne są krótkie pogadanki z uczniami wg schematu: co widzimy na obrazie (warstwa dosłowna), czy obraz jest realistyczny, co symbolizuje ta scena (jaką metaforę zawiera obraz). 15 min.
4. Po zakończeniu prezentacji uczniowie zapisują w punktach na tablicy i w zeszytach
najważniejsze informacje o św. Franciszku. 8 min.
Przerwa międzylekcyjna 5. Uczniowie malują farbami na kartkach z bloku własny portret św. Franciszka w taki sposób,
żeby nie trzeba było podpisywać portretu – żeby było widać, iż jest to właśnie ten święty, a nie kto inny. Zakończone i wyschnięte portrety zostają wywieszone między kartonami ze
sposobami niszczenia przyrody i ratowania jej. 20 min.
6. Nauczyciel czyta głośno wiersz Jana Lechonia pt. Fioretti. Dzieci mają wiersz przed oczami
i czytają go po cichu. 2 min.
7. Nauczyciel wybiera dwóch uczniów, którzy odegrają św. Franciszka oraz koguta z wiersza.
Pozostałe dzieci odgrywają kury w kurniku na grzędach; mogą w tym celu usiąść na ławkach (na stolikach) w takich pozycjach, żeby przypominać kury, np. w kucki, po turecku z rozpięty- mi „skrzydłami” itp. Wśród nich dostojnie przechadza się kogut, który pieje na widok wchodzącego do kurnika człowieka. Św. Franciszek wykonuje wszystkie czynności, opisane w wierszu, ale zawartą w nim kwestię może wypowiedzieć własnymi słowami, byle zachować jej sens. (Przed odegraniem scenki trzeba udzielić „aktorom” w/w instrukcji). 10 min.
8. Uczeń, który grał koguta, mówi, co czuł, kiedy został pochwalony przez świętego. Pozostali
uczniowie pomagają mu nazwać wszystkie uczucia. Następnie uczeń wcielający się w św.
Franciszka wyjaśnia, co czuł i myślał, dając tak wysoką pochwałę kogutowi. Inni uczniowie także jemu pomagają określić wszystkie uczucia i refleksje. (Zasada jest taka, że najpierw wypowiada się aktor, a pozostali uczniowie później mogą dodawać uzupełnienia jego
wypowiedzi). 5 min.
9. Uczniowie rysują w zeszytach dwie połączone szale, jedną wyżej, a drugą niżej; nauczyciel pyta, na której szali św. Franciszek umieściłby koguta, a na której zegarek – co więcej waży, co jest ważniejsze w przyrodzie? Po udzieleniu odpowiedzi dzieci rysują koguta i zegarek na
odpowiednich szalach. 4 min.
c) Faza podsumowująca
Pod kierunkiem nauczyciela uczniowie formułują i zapisują ostateczne wnioski z lekcji (że św.
Franciszek stawiał Boskie „wynalazki” ponad ludzkimi, uważał naturę za doskonalszy twór niż to, co tworzą ludzie; kochał wszystko, co Bóg stworzył, czuł się równy zwierzętom i roślinom wobec Boga, ostrzegał ludzkość przed wyniszczaniem przyrody). Wnioski można zapisać w punktach na tablicy i w zeszycie. (Można polecić uczniom książkę pt. Brat wilk i siostrzyczka cykada). 4 min.
5. Bibliografia
1. Mazgaj Stanisław, Święty Franciszek z Asyżu, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1995.
2. Moore Armando, przeł. z wł. Durbajło Barbara, il. Curti Anna, Brat wilk i siostrzyczka cykada, Pax, Warszawa 1988.
3. Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, Universitas, Kraków 2004.
4. Rosłon Józef Wiesław L., Rozważania o świętych zakonu franciszkańskiego: na podstawie Mszału Serafickiego, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1981.
5. Słotwiński Tadeusz, Damian Maksymilian, Święci franciszkańscy na każdy dzień, Wydaw. Św [iętego] Antoniego, Wrocław 2003.
6. Zięba Stanisław, Historia myśli ekologicznej, Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Wydaw. KUL, Lublin 2004.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia brak
b) Zadanie domowe brak
7. Czas trwania lekcji
90 minut
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz przewiduje 2 jednostki lekcyjne.
