Państwowe Pedagogjum w Krakowie 1919-1936 : Organizacja i program nauki

PAŃSTWOWE PEDAGOGJUM W KRAKOWIE

/

1919-1936

ORGANIZACJA 1 PROGRAM NAUKI

m .

K R A K Ó W 1 9 3 6

NAKŁADEM DYREKCJI PAŃSTW. PEDAGOGJUM W KRAKOWIE ORAZ BRATNIEJ POMOCY STUDENTÓW PAŃSTW. PEDAGOGJUM

PAŃSTWOWE PEDAGOGJUM W KRAKOWIE

1919-1936

ORGANIZACJA I PROGRAM NAUKI

Pahs^oviego W ' cAch

, J Ł &

\ J

K R A K Ó W 1 9 3 6

. DYREKCJI PAŃSTW. PEDAGOGJUM W KRAKOWIE NIEJ POMOCY STUDENTÓW PAŃSTW. PEDAGOGJUM

j 80.9 g

KRAKÓW - DRUK W . L . ANCZYCA I SPÓŁKI

S Ä S Ä ii

Str.

I. Z a ło ż e n ie In sty tu tu k s z ta łc e n ia n a u c z y c ie li n o w e g o ty p u w K r a k o w ie i z a r y s je g o r o z w o j u ... 5 II. S ta tu t p a ń s t w o w y c h p e d a g o g j ó w ... 13 III. W aru n k i p r z y ję c ia d o p e d a g o g j ó w ... 17 IV. O rg a n iza cja s tu d jó w o ra z p lan w y k ła d ó w i ć w ic z e ń . . . . 23 V. S z c z e g ó ło w y p ro g r a m n au k i i m e to d a p r a c y w p e d a g o g ju m 30 VI. E g z a m in y d y p lo m o w e i u p r a w n ie n ia a b s o lw e n t ó w p e d a g o g ju m 92 VII. R eg u la n iin R a d y P e d a g o g ic z n e j ... 96 VIII. G ron o p r o fe s o r s k ie P a ń s tw o w e g o P ed a g o g ju m w ro k u s z k o l­

n y m 1935/36 ' ... 99 IX. M em o rja ły D y r e k c ji d o w ła d z s z k o ln y c h w s p r a w ie :

a ) b u d y n k u ' ‘ ...104 b ) n ad an ia p e d a g o g jo m p r a w s z k ó ł w y ż s z y c h ... 106 c ) r o z s z e r z e n ia o k r e s u s t u d j ó w ... 108 X. O rg a n iza cje m ło d z ie ż y i K o ło A b s o lw e n tó w P a ń s tw o w e g o

P ed a g o g ju m ...112 XI. A b s o lw e n c i (tk i) P a ń s tw o w y c h K u r s ó w N a u c z y c ie ls k ic h

i P e d a g o g j u m ... 125 X II. S łu c h a c z e (k i) P ed a g o g ju m w ro k u sz k o ln y m 1935/36 . . . . 142

ZAŁOŻENIE INSTYTUTU KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI W KRAKOWIE I JEGO ROZWÓJ

Pow stanie zakładu kształcenia nauczycieli nowego typu w K rakow ie, k tó ry dał początek obecnem u pedagogjum , przy­

p ad a n a ro k 1919. W styczniu tego roku rozpoczęto p racę około organizacji zakładu kształcenia nauczycieli w K rakow ie pod nazw ą « K u r s y P e d a g o g i c z n e » . P o ukończeniu p rac w stępnych, związanych z uzyskaniem lokalu i zorgani­

zow aniem grona profesorskiego, przedłożono M inisterstwu W . R. i O. P. w W arszaw ie m em orjał, w którym p odano za­

sady organizacji zakładu, p ro je k t p ro g ram u naukow ego, ze­

spół grona profesorskiego, o raz plan budżetu. M em orjał ten w im. Związku Pol. Naucz. Szkół Powsz. w ręczono wiz. Stan.

D obrow olskiem u i dzięki jego staraniom ogłoszono wpisy n a koedukacyjne K ursy Pedagogiczne 16 stycznia 1919 roku. Na m ocy zarządzenia M inisterstw a W . R. i 0 . P. z dnia 3 lutego 1919 r. Nr. 892, przesłanego n a ręce delegata M inisterstw a W . R. i 0 . P. P rof. D ra F ryd. Zolla, nastąpiło otw arcie zakładu kształcenia nauczycieli w dniu 13 lutego 1919 roku. M inister­

stwo W . R. i 0 . P. pokryw ało wr zupełności koszty utrzym ania zakładu, t. j. w ydatki n a pobory grona o raz n a stypendja dla młodzieży, Z arząd zaś m iasta K rakow a przeznaczył bezintere­

sow nie sale naukow e i k ancelarję dla d y rek to ra w bu dynku szkoły pow szechnej im. św. Scholastyki przy ul. św. M arka 34.

Ćwiczenia z p rak ty k i pedagogicznej odbyw ały się w czterech szkołach pow szechnych: im. św. Ja n a Kantego, im. Zygm unta Krasińskiego, im. K lem entyny T ańskiej i im. króla W ładysław a Jagiełły. Istotne motywy, jakie się złożyły n a pow stanie no­

wego typu zakładu kształcenia nauczycieli w K rakow ie, to:

I.

1) dotkliw y w ow ym czasie b ra k nauczycieli w szkołach Rzplitej Polskiej b. zaboru rosyjskiego i pruskiego,

2) pow ażny stosunkow o p ro cen t osób pracujących w szkołach pow szechnych bez odpow iedniej kw alifikacji za­

wodowej,

3) zam iar przygotow ania w k rótkim stosunkow o okresie w iększej ilości odpow iednio przygotow anych do zawodu kan­

dydatów nauczycielskich.

W yjątkow e okoliczności w owym czasie złożyły się n a to, że n a ro k 1919 zaprojektow ano kurs półroczny studjów , celem przygotow ania do zaw odu nauczycielskiego dość licz­

nego zastępu zgłaszającej się do zakładu młodzieży. O prócz tego «Kursu m aturycznego», o tw arto rów nocześnie w dniu 19 lutego 1919 roku, na m ocy zarządzenia M inisterstw a W . R.

i O. P., «Kurs w stępny dwuletni», tak że w r. 1919 zakład skła­

dał się z dwu kursów , z jednego w stępnego i jednego m atu­

rycznego. Na kurs wstępny, dwuletni, przyjęcie uzyskać mogli kandydaci po skończeniu 17 r. ż. i conajm niej z ukończoną Y-tą klasą gim nazjalną, względnie dwu kursów sem inarjum nauczycielskiego; n a k u rs m atu raln y zaś po skończeniu 18 r. ż.

i conajm niej 6 klas gim nazjum lub trzech kursów sem ina­

rju m nauczycielskiego. Pierw szeństw o w przyjęciu mieli kan­

dydaci, którzy mogli się w ykazać ukończoną szkołą średnią i św iadectw em dojrzałości. W śró d przyjętych kandydatów było kilkunastu inw alidów w ojennych, którzy w czasie w ojny św iatow ej przerw ali swe studja i po odzyskaniu zdrow ia m o­

gli się przygotow ać n a k u rsach pedagogicznych do zawodu nauczycielskiego.

K urs m aturyczny m iał c h a ra k te r zaw odow o-praktyczny, k u rs zaś w stępny m iał na celu uzupełnienie i pogłębienie wy­

kształcenia ogólnego, jak o podstaw y studjów zaw odow ych.

K urs w stępny ukończyło w ro k u 1919 osób 38, kurs m atu ­ ryczny 60. T ak więc w pierw szym roku istnienia zakładu uzy­

skało dyplom n a nauczycieli szkół pow szechnych 60 osób, w tern 22 mężczyzn i 38 kobiet, którzy z początkiem roku szkol­

nego 1919/20 jak o kw alifikow ani nauczyciele objęli obowiązki w szkołach pow szechnych. Pierw szy egzamin dyplom ow y od­

był się od 3 do 10 lipca 1919 r. pod przew odnictw em delegata

M inisterstw a W . R. i O. P. w izytatora M ichała Siwaka. Był to

wogóle n a terenie b. zab o ru austrjackiego pierw szy egzamin

najwyższej polskiej w ładzy szkolnej w odbudow anej Rzpltej.

• W skład grona profesorskiego w pierw szym ro k u istnie­

nia nowego typu zakładu kształcenia nauczycieli w chodzili:

D r H. Row id (dy rek to r, uczył przedm iotów pedagogicznych 1 kierow ał p rak ty k ą pedagogiczną 19 godz. tygod.), ks. kano­

nik M. Ślepicki (m etodyka religji 4 godz. tygod.), P rof. P. Ja­

w o rek (język polski 4 godz. tygod.), P ro f. B. P o chm arsk i (li­

te ra tu ra polska 3 godz. tygod.), P rof. D r M. Szyszko (literatu ra polska 3 godz.), P rof. U. J. D r L. Sawicki (geografja 6 godz.), P rof. J. Śnieżek (m etodyka przyrodoznaw stw a 2 godz.), P rof.

A. D ziurzyński (nauki przyrodnicze 4 godz.), P rof. H. W it­

kow ska (histo rja i nau k a o Polsce współczesnej 6 godz.), Wiz.

J. D reziński (m etodyka rachunków 2 godz.), W ł. MachaLski (m atem atyka 3 godz.), Insp. T. O rszulski (m etodyka fizyki 2 godz.), D r St. P oźniak (higjena 3 godz.), A. Ameisen (m e­

todyka śpiewu 3 godz.), St. W ójcik (ry sun ki 6 godz.), FI. Tu- łasiewicz (roboty kobiece 2 godz.), St. M ichalski (gry i zabawy 2 godz.). Zespół grona nauczycielskiego opracow ał program n auki i plan godzin, k tó ry przesłano M inisterstwu W . R. i 0 . P.

do zatw ierdzenia. W następnym roku 1919/20 w skład grona weszli nadto: D r W itold W ilkosz, prof. U. który objął m a­

tem atykę, i D r Kazimiei'z Piech, prof. U. J., który uczył geo- grafji, oraz Wiz. Zygm unt W yrobek, k tó ry prow adził naukę gim nastyki oraz gry i zabawy.

W roku szkolnym 1919/20 rozpoczęła się n o rm aln a p raca we w rześniu 1919 r. n a mocy telegraficznego zarządzenia Mi­

nisterstw a W. R. i 0 . P. z 18 w rześnia 1919 roku i w myśl re­

skryptu delegata M inisterstw a z 25 w rześnia 1919 r. L. 278'pr.

W tym roku istniały w zakładzie trzy oddzkitli,

1. Oddział dw uletni dla młodzież}' z w ykształceniem 6 klas gim nazjalnych, jeden oddział dla absolw entów k ursu w stępnego i roczny dla absolw entów gim nazjum . W aru n k i p racy były w tedy szczególnie niepom yślne w obec b ra k u od­

powiedniego budynku. Uczniowie w raz z gronem nauczyciel- skiem «wiedli żywot iście koczowniczy», jak czytam y w spra­

w ozdaniu D yrekcji za ro k szkolny 1919/20. Co kilka tygodni trzeba się było przenosić z jednego lokalu do drugiego, tak że w ciągu roku nauka odbyw ała się aż w pięciu pokolei budyn­

kach szkolnych: w szkole pow szechnej przy ul. Słonecznej,

^ 8 —

w gim nazjum przy ul. Studenckiej, w szkole pow szechnej przy ul. Studenckiej, w gim nazjum realnem po raz drugi i w resz­

cie w szkole w ydziałowej im. św\ Scholastyki przy ul. św.

M arka. W ędrów ki te odbywały się bądź spowodu zajęcia b u ­ dynków szkolnych na cele wojskowe, bądź też spowodu b ra k u opału i św iatła w m iesiącach zimowych. Skoro w jednym bu­

dynku szkolnym zabrakło opału, przenosił się zakład do in­

nego. T ylko w ten sposób n au k a mogła się odbyw ać bez prze­

rwy i ani n a jeden dzień nie zaprzestano pracy, podczas gdy przew ażna liczba szkół krakow skich m iała wówczas «wakacje węglowe», trw ające 8—10 tygodni. N auka odbyw ała się w go­

dzinach popołudniow ych. D opiero od 16 lutego 1920 r. zakład znalazł trw alsze pom ieszczenie w budynku szkoły im. św. Scho­

lastyki, gdzie m ożna było zorganizow ać no rm aln ą p racę w go­

dzinach przedpołudniow ych.

P ro g ram n au ki w pierw szych dwu latach istnienia za­

kładu obejm ow ał n a I ro k u studjum dw uletniego przedm ioty ogólnokształcące, n a II-gim roku przedm ioty zawodowe, nadto godziny literatu ry polskiej. N a studjum rocznem dla m atu­

rzystów gim nazjalnych w zakres pro g ram u studjów w chodziły w yłącznie przedm ioty zaw odow e w raz z p rald y k ą pedago­

giczną.

P R O G R A M

(dwuletni).

1. R e lig ja ... . 2 g o d z . 2. J ę z y k p o ls k i i lite r a ­

tu r a . . . 5 3. H isto r ja . . . 3 4. G eografja ...2 5. N a u k i p r z y r o d n ic z e . 5 6. P s y c lio lo g j a i lo g ik a . 3 7. M a t e m a t y k a ...3 8. R y s u n k i ... 2 9. R o b o ty r ę c z n e . . . . 2 10. Ś p ie w . ... 2 11. Ć w ic z e n ia c ie le s n e . 2 12. J ę z y k fr a n c u sk i . . . 3

R a zem

2 g o d z.

3 „

. 34 g o d z.

NAUKI.

II-gi kurs studjum dwuletniego i kurs maturyczny *).

1. N a u k a o P o ls c e w s p ó ł­

c z e s n e j i n au k a o b y ­ w a t e ls t w a ...

2. P s y c h o lo g j a i lo g ik a . 3. P e d a g o g ik a o g ó ln a . . 4. H isto rja w y c h o w a n ia ,

o r g a n iz a c ja ' s z k o ln ic ­ tw a i u s t a w o d a w s tw o s z k o l n e ... ....

5. D y d a k ty k a i m e to d y k a n a u c z a n ia e le m e n ta r ­ n e g o w r a z z ć w ic z 6. H ig je n a sz k o ln a . 7. R y su n k i . . . . . 8. R o b o ty r ę c z n e . . 9. Ś p i e w ...

10. Ć w ic z e n ia c ie le s n e R a zem .

11 2 2 2 2 2 . 30 g o d z . ') U w aga! P rogram d ru g ieg o roku k u rsu d w u le tn ie g o o b ejm u je n ad to lite r a ­ tury p o lsk ą 3 g o d zin y i n ie o b o w ią z k o w o ję z y k fr a n c u sk i 2 g o d z in y , razem 35 g o d zin .

1) Od stycznia 1919 r. do w rześnia 1920 r. zakład miał c h a ra k te r uczelni pryw atnej, subw encjonow anej w całości przez M inisterstwo W . R. i O. P . W tym okresie w ładzą b ez­

pośrednią. zakładu było M inisterstwo W. R. i O. P.

2) W e w rześniu 1920 r. nastąpiło upaństw ow ienie zakładu n a m ocy resk ry p tu M inistra W . R. i O. P , z dnia 23 w rześnia 1920 r. L. 15643/1. pod nazw ą « P a ń s t w o w e K u r s y N a u ­ c z y c i e l s k i e » i w tedy też zakład przeszedł pod bezpo­

śred n i zarząd R ady Szkolnej K rajow ej we Lwowie. M inister­

stw o w ydało osobny Statut Państw ow ych K ursów N auczyciel­

skich (D zien n ik U rzędowy M inisterstw a W . R. i O. P. Rzpltej Polskiej Nr. 23 z dnia 25 g ru d n ia 1920 roku. W tym ch ara k ­ terze istniał zakład do końca czerw ca 1928 roku.

3) Od w rześnia 1928 r. nastąpiła zasadnicza reorganiza­

cja zakładu. Na mocy rozporządzenia M inisterstwa W . R.

i O. P. z dnia 4 lipca 1928 r. L. I. 9874/4 P. M inister przekształ­

cił o d 1 w rześnia 1928 ro k u roczne «Państwowe K ursy Nau­

czycielskie» n a dw uletnie « P a ń s t w o w e P e d a g o g j u m», k tó re opierą się n a osobnym Statucie, ogłoszonym w D zien­

n ik u U rzędow ym M inisterstw a W . R. i O. P . z dnia 28 lipca 1928 r. Nr. 8. W tym ro k u z dniem 1 w rześnia o tw arta też zo­

stała 4 kl. szkoła ćwiczeń (koedukacyjna) państw ow ego peda- gogjum, k tó ra istniała tylko przez dw a lata w ro k u 1928/29 i 1929/30. Spow odu przeniesienia zakładu do bu dynku szkoły pow szechnej dnia 15 stycznia 1930 r. przy ul. L oretańskiej 20, szkoła ćwiczeń Państw ow ego Pedagogjum nie m iała pom ie­

szczenia i dzieci przeszły do szkoły pow szechnej im . św. Ja­

dwigi, k tó ra służyła jako zastępcza szkoła ćwiczeń. D opiero o d 1 w rześnia 1935 r. Państw ow e Pedagogjum uzyskało w łasną 6-klasow ą szkołę ćwiczeń. W związku z likw idacją semina- rjów nauczycielskich byłą szkołę ćwiczeń państw ow ego semi- n arju m nauczycielskiego męskiego w K rakow ie n a m ocy za­

rządzenia M inisterstwa W . R. i O. P. z dnia 5 kw ietnia 1935 r.

N r. II. 8759 przydzielono Państw . Pedagogjum .

S taran ia D yrekcji Państw ow ych K ursów Nauczycielskich

o otw arcie zakładu kształcenia nauczycieli n a poziom ie szkoły

wyższej rozpoczęły się jeszcze w 1920 roku, kiedy do w ładz

szkolnych D yrekcja przesłała m em o rjał (z dnia 10 m arca

1920 ro k u ), w k tó ry m dom agała się zorganizow ania w K rako­

— 1 0 -

wie studjum dw uletniego dla ab iturjentów szkół średnich i proponow ała nazw ę dla tego zakładu « A k a d e m j a p e ­ d a g o g i c z n a » , albo « S t u d j u m p e d a g o g i c z n e » , lub

« I n s t y t u t p e d a g o g i c z n y » , w reszcie « P e d a g o ­ g i u m » . P o ośm ioletnich staraniach nastąpiła realizacja po­

stulatu, jakkolw iek dotąd po dalszych 8 latach zakład czeka jeszcze n a przyznanie m u upraw nień, w ynikających z fak­

tycznego stanu rzeczy. Zakład rozw ijał się z rok u n a role, za­

rów no pod względem ilościowym, jak i pod względem po­

ziomu naukow ego. Rozwój ilościowy przedstaw ia załączona tabelka. Zob. str. 11 i 12.

Z dołączonej tabeli w ynika, że w latach od r. 1919 do 1935 otrzym ało p o skończeniu Państw ow ych K ursów Nauczy­

cielskich 1034 osób, a po skończeniu Państw . Pedagogjum 498 osób dyplom y na nauczycieli szkół pow szechnych. W ciągu 17-letniego swego istnienia w ykształcił zakład ogółem 1532 kw alifikow anych nauczycieli(lek), którzy p racu ją obecnie w szkołach polskich w różnych w ojew ództw ach Rzpltej. W b. r.

1936 znowu po nad 80 absolw entów uzyska n ajp raw d o p od o b ­ niej dyplom y. Z powyższych danych w ynika, że corocznie zakład przygotow uje do zaw odu średnio 90 nauczycieli kw ali­

fikow anych. P rzy pełnej rozbudow ie pedagogjum , t. zn. przy

istnieniu czterech działów studjów specjalnych może zakład

w edług dotychczasow ych danych w ykształcić średnio 100 do

120 nauczycieli, któ ry ch kw alifikacje o b ejm ują pełną szkołę

średn ią ogólnokształcącą i dw uletnie studjum zawodowe.

TAB . I. R o z w ó j za k ła d u p od w zg lę d em il o ś c io w y m .

col'- 66 CMO rH

05 CO

CM Tf<_tH COCO

ji — CM * cj CMT—1 T“< CO

CM 45 65 72 97 114 CO

oT—<

CM CO

23 CM 37 05 r—< 26 30 57 O i>

lO 1

10

CO 70 co

05 28 22 CO

| a 00

co 36 39

CO CS CM co -?ł<

CO 37

50 1 34 67 74 CM00 84 98 48

32 CM 34 57 69 68 73 34

coT—< co

23

•*— i

44 70 74 87 | 86 94 42 i

27 45 59 CO 69 70 30 l

T-( ¡3 lO rH

rH 24 CMrH 1

[~ 1920/21 CM

CM■ł—<

CMC5 T-*

ss

a05iH 1923/24 j 1924/25 1925/26 | 1926/27 1927/28

i. PaństwowePedagogjum.

— 1 2 —

Dyplomyotrzymało absolwentów(tek) Razem ¿*©■o

* *

.aj- CO

YH

98 106 108 70 43 Y—!

00

OY—< ^Y-H »O i—l

CD O

tH T—<

a

TÍ< O

co 05

cm O

IIROKSTUDJÓW Razem

a

CO T o

r c o

CD 34+73 107 49+63 112 28+39 67 T—4 + 8TT<

CM 40+41 81 44+41 85

grupa matema­ tycznaj

. i

a

przyrod­ nicza i

a

14+16 30 21+61

histo­ ryczna _¿¿

. l

a

1 1 1 1

poloni­ styczna +

. I

a

CD

+ 300 7+17 24 6+22 28 6+19 25 15+11 26 11+17 28 00 T—<

+ £ co 1—1

I ROKSTUDJÓW Razem m. k. 46+47 93 34+79 113 a?

f y o + 1 M

l O 36+37 73 25+13 38 43+44 87 47+42 89 66+47 113

grupa materna-, tyczna m. k. 12+0 18 5+14 19 13+17 30 17+7 24 11+3 14 17+9 26

COT H 1 O*

1 c a

CDY H

co CM

przyrod­ nicza m. k. 14+11 25

00

18+14 31 13+13 26

1

14+17 31

CM + £CO

Y-« 17+13 30

histo­ ryczna m. k. 12+12 24 14+18 32 14+20 34

1 1 1 1

i

f +¡3

1 -

poloni­ styczna m. k. 8+18 26 8+9 27 8+23 31 6+17 23 14+10 24 12+18 30 13+17 30 15+15 30

Rok i szkolny II 1928/29 ;

...

II.

STATUT PAŃSTWOWYCH PEDAGOGJÓW

(Dziennik Urzędowy

1. Cel i organizacja państw ow ych pedagogjów.

§ 1. Celem państw ow ych pedagogjów jest kształcenie za­

w odow e kandydatów n a nauczycieli szkół pow szechnych.

§ 2. N auka w pedagogjach trw a dw a lata.

§ 3. Pedagogja m ogą być zakładam i koedukacyjnem u

§ 4. P rzy pedagogjach m ogą być organizow ane k u rs y dokształcające dla nauczycieli.

§ 5. P rzy pedagogjach istnieje szkoła pow szechna jako szkoła ćwiczeń. N adto pedagogja korzystają w m iarę potrzeb ze szkół pow szechnych, w yznaczonych przez władze szkolne, jak o z teren u praktycznych ćwiczeń kandydatów n a nauczy­

cieli.

§ 6. Liczba uczniów w poszczególnych oddziałach szkoły ćwiczeń nie m oże przek raczać 30.

§ 7. K ierow nictw o pedagogjum spraw uje d y rek to r p rzy w spółudziale R ady Pedagogicznej.

§ 8. D yrek tora i nauczycieli pedagogjów m ianuje Mini­

sterstw o W . R. i O. P. n a w niosek K u rato rju m Okręgu Szkol­

nego. W nioski w spraw ie nom inacji nauczycieli K u rato rja Okręgów Szkolnych staw iają po w ysłuchaniu opinji dyrek­

to ra pedagogjum . 2. Uczniowie.

§ 9. Od kandydatów , w stępujących do pedagogjów, wy­

m aga się zdolności fizycznej do zaw odu nauczycielskiego, stw ierdzonej przez lekarza szkolnego, oraz świadectwa doj­

rzałości państw ow ej lub posiadającej p raw a szkół państw o­

wych szkoły średniej ogólnokształcącej, lub św iadectw a ukoń­

czenia takiej szkoły zawodowej, k tó rą M inister W . R. i O. P.

uzna za rów now artościow ą do tego celu. W razie dłuższej,

niż półroczna przerw a pom iędzy chwilą opuszczenia szkoły

średniej a chw ilą złożenia podania do pedagogjum , wymaga

się o d k and yd ata przedstaw ienia świadectwa m oralności, wy­

danego przez państw ow e w ładze adm inistracji ogólnej I in­

stancji.

§ 10. Uczniowie pedagogjum o p łacają taksy szkolne w wysokości, oznaczonej przez M inistra W . R. i O. P.

§ 11. Uczniowie pedagogjum są zobow iązani do reg u lar­

nego uczęszczania na zajęcia szkolne i bez zezwolenia Mini­

sterstw a W . R. i O. P. nie mogą studjow ać rów nocześnie w in­

nych uczelniach.

§ 12. Uczniowie pedagogjów, otrzym ujący stypendja z funduszów państw ow ych, obow iązani są bezpośrednio po uzyskaniu dyplom u do dw uletniej p racy nauczycielskiej w szkole, w yznaczonej przez w ładze szkolne. Uczniowie, któ­

rzy tego w aru n k u nie dopełnią, w inni zw rócić n a rzecz S karbu P aństw a w całości kwotę, p o b ran ą tytułem stypendjum .

3. Program i organizacja nauki.

§ 13. P ro g ram pedagogjów obejm uje:

a) niezbędne przygotow anie do studjów pedagogicznych z dziedziny psychologji, filozofji i n au k społecznych;

b ) przedm ioty pedagogiczne;

c) prak ty k ę zawodową;

d) przedm ioty artystyczno-techniozne;

e) p ew ną liczbę przedm iotów naukow ych, m ających za­

stosow anie w prog ram ie szkoły pow szechnej, spośród których kaiżdy uczeń w ybiera jeden przedm iot;

f) przedm ioty pom ocnicze.

§ 14. W szkole ćwiczeń obow iązuje prog ram publicz­

nych szkół pow szechnych. Zm iany w tym program ie mogą być robione n a w niosek R ady Pedagogicznej za zezwoleniem Mi­

nisterstw a W . R. i O. P.

§ 15. P rzy nauczaniu w pedagogjach stosuje się zarów no w ykłady jak i prace uczniów w sem inarjach, pracow niach i w szkole ćwiczeń. W ykłady mogą być organizow ane dla w szystkich uczniów danego kursu, na sem in arja zaś i zajęcia praktyczne dzieli się uczniów n a grupy stosownie do potrzeb.

4. Egzam iny, dyp lo m y i uprawnienia.

§ 16. Uczniowie pedagogjum częściowo w czasie stu­

djów, częściowo po ukończeniu k u rsu nauk, zdają egzamin

— 1 4 ' —

z przedm iotów , objętych przez program , obow iązujący w da- nem pedagogjum i otrzym ują dyplom n a nauczycieli szkół pow szechnych. W przedm iotach, w k tórych głównym śro d ­ kiem nauczania jest p raca w sem inarjach, w szkole ćwiczeń lub w pracow niach, egzamin może być zastąpiony przez ocenę p racy ucznia. P rzepisy w spraw ie zakresu i przebiegu egzami­

nów oraz w zór dyplom u określi osobne zarządzenie M inistra W. R. i O. ? .

§ 17. Dyplomy, w ydaw ane przez państw ow e pedagogja, oprócz kw alifikacyj zawrodowych d o nauczania (§ 16) dają, po uzyskaniu kw alifikacyj zaw odow ych do ustalenia w pu­

blicznych szkołach pow szechnych, upraw nienia, zw iązane n a mocy obow iązujących przepisów z posiadaniem kwalifikacyj dodatkow ych, przew idzianych w art. 15. rozporządzenia P re ­ zydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 m a rc a 1928 r. o kw alifika­

cjach zaw odow ych nauczycieli szkół pow szechnych (Dz. U.

/ R . P . Nr. 28, poz. 258 i Nr. 53, poz. 512).

§ 18. Przepisy w spraw ie organizacji p racy w pedago­

gjum, regulam in obow iązujący uczniów, regulam in R ady P e­

dagogicznej i program y ustanaw ia M inister W . R. i 0 . P. na w niosek Rady Pedagogicznej danego pedagogjum , zaopinjo- w any przez K u ratorjum Okręgu Szkolnego.

§ 19. Statut niniejszy w chodzi w życie od dnia 1 wrze- śnia 1928 r. W arszaw a, dnia 19 czerw ca 1928 r. (N r. I. 8935/28).

W Ustawie o ustroju szkolnictw a z dnia 11 m arca 1932 r.

(D ziennik U rzędow y M inisterstw a W . R. i 0 . P. Nr. 4. z 30 czerw ca 1932 r.), pośw ięcone są arty ku ły 36, tudzież 40—44, spraw ie kształcenia nauczycieli. Art. 36 określa cel kształce­

n ia kandydatów n a nauczycieli szkół w szystkich stopni i ro ­ dzajów, artykuły zaś 40—44 dotyczą specjalnie kształcenia kandydatów n a nauczycieli szkół pow szechnych. W edług art.

36 U staw y «kształcenie kandydatów na nauczycieli m a n a celu przygotow anie pracow ników ' posiadających potrzebną do peł­

nienia zaw odu nauczycielskiego wiedzę o raz przygotow anie

pedagogiczne i społeczno-obywatelskie». Z tego ujęcia celu

kształcenia kandydatów nauczycielskich w ynika, że przyszły

nauczyciel w inien zdobyć odpow iedni poziom k u ltu ry ogólnej,

następnie k u ltu rę pedagogiczną i w reszcie k u ltu rę społeczną,

oraz w yrobienie obywatelskie. R ealizow anie tego celu w sto­

sunku do nauczycieli szkół pow szechnych dokonyw a się w myśl Ustawy w liceach pedagogicznych i pedagogjach. S pra­

w ie tej pośw ięcone są arty k u ły 40—44 Ustawy, według których

«kształcenie kandydatów n a nauczycieli szkół pow szechnych odbyw a się: a) w 3-letnich liceach pedagogicznych, b) w 2-let- nich pedagogjach. Na pierw szy ro k nauczania liceum pedago­

gicznego p rzy jm u je się kandydatów , którzy ukończyli conaj- m niej lat 16, n a pierw szy ro k pedagogjum kandydatów , którzy ukończyli conajm niej 18 lat. G órną granicę w ieku kandydatów określa M inister W . R. i O. P. (art. 40).

«Program liceum pedagogicznego o p iera się n a p ro g ra­

m ie gim nazjum , pro g ram pedagogjum n a pro g ram ie liceum ogólnokształcącego. P ro g ram liceum pedagogicznego i peda­

gogjum obejm uje w ykształcenie ogólne, przygotow anie spo- łeczno-obyw atelskie, w ykształcenie pedagogiczne oraz p ra k ­ tykę pedagogiczną. P ro g ram pedagogjum uwzględnia ponadto specjalizację w zakresie obranych grup przedm iotów » (art. 41).

«Minister W . R. i O. P. o k reśla czas trw an ia i organizację p rak ty k i pedagogicznej uczniów tych zakładów , p rak ty k a od­

byw a się w szkołach pow szechnych, istniejących z reguły przy tych zakładach (szkoły ćwiczeń) i w innych publicznych szko­

łach pow szechnych, lub też posiadających p raw o publiczno­

ści» (art. 42).

«Dla um ożliw ienia młodzieży zam iejscowej uczenia się w liceach pedagogicznych i pedagogjach b ędą przy tych zakła­

dach z reguły organizow ane internaty» (art. 43).

«Przygotow anie nauczycieli szkół pow szechnych do n au ­ czania w szkołach specjalnych odbyw a się w zakładach i na ku rsach rocznych lub dwuletnich» (art. 44).

- 1 6 -

III.

WARUNKI PRZYJĘCIA DO PEDAGOGJUM.

Zgodnie ze Statutem wpisy odbyw ają się z początkiem każdego ro k u szkolnego. K andydaci (tki), chcący uzyskać przy­

jęcie na I-szy ro k studjum , w inni przesłać do D yrekcji P ań­

stwowego Pedagogjum podanie i dołączyć:

a) świadectwo dojrzałości z 8-letniego gim nazjum (ew en­

tualnie liceum ogólno-kształcącego);

b) świadectwo urodzenia;

iadectw o lekarskie, stw ierdzające zdatność fizyczną d) świadectwo m oralności (w razie dłuższej niż pół­

roczna przerw a w studjach);

e) oświadczenie w spraw ie w yboru działu studjów spe­

cjalnych;

f) w łasnoręcznie napisany życiorys.

D yrekcja p rzyjm uje podania od 1 czerw ca do końca sier­

pnia każdego roku. W razie pozytywnego załatw ienia prośby o przyjęcie, kandydaci (tki) zostają dopuszczeni do egzaminu konkursow ego, któ ry odbyw a się po ferjach w pierw szych dniach w rześnia. Egzam in ten obejm uje przedm ioty z zakresu w ybranego działu studjów specjalnych, oraz elem entarne w ia­

domości z logiki i psychologji. P rzy egzaminie odbywa się też p ró b a słuchu m uzykalnego kandydatów (tek). W yniki egza­

m inu decydują o przyjęciu. P rzy w pisach;i|iszczają kandydaci (tki) taksę adm inistracyjną w kwocie zł 8(1 rocznie (płatnych w dwu rów nych ratach, pierw sza z początkiem ro k u szkol­

nego i druga dnia 1 lutego), oraz składkę na B ratnią Pom oc Studentów Państw ow ego Pedagogjum , k tó rej w ysokość ozna­

cza się z początkiem każdego roku szkolnego.

W ym agania przy egzam inie w stęp nym .

1. Z zakresu prop ed eu tyki filo zofji (logiki i psychologji).

Egzamin ten obow iązuje w szystkich kandydatów .

Z l o g i k i . 0 term inach, znaczeniach, o współoznacza- niu i oznaczaniu, o zakresie i treści term inów , ich wieloznacz­

ności. 0 definicji. O klasyfikacji (podziale logicznym). Sto-

O rganizacja i program n a u k i. 2

nauczycielskiego;

— 1 8 —

sunki między klasam i. Stosunki m iędzy zdaniam i. O dw racanie zdań i w nioskow anie bezpośrednie. Sylogizm i jego praw idła.

Logiczna w artość sylogizmu.

W odpow iedziach n a pytania, zgrupow ane w powyższe zbiory, chodzi nie o recytow anie w yuczonych definicyj, lecz o jasne, zrozum iałe zdanie spraw y z sensu pytania, ilustro­

w ane najlepiej przykładam i, k tó re zawczasu, przygotow ując się do egzaminu, należałoby wymyśleć. Z w ym ienionej lektury należy przeczytać tylko to, co trak tu je o podanych zagad­

nieniach.

Zalecona lektura:

Z p s y c h o l o g j i . B udow a i czynności system u n e r­

wowego i zmysłów. — Ja k postrzegam y świat? — Co i kiedy, pa­

m iętam y najlepiej? — Czem się różni tw oja w łasna pam ięć od pam ięci którejś ze znajom ych osób? — Opisać sposób uczenia się różnych przedm iotów w klasie i w dom u w czasie przygo­

tow yw ania się do lekcyj. — Uczenie się gry n a instrum encie, gier sportow ych. — Opis doznanego przeżycia w czasie czy­

tania interesującego rozdziału książki W ym ienić kilka prze­

żyć uczuciow ych i zdać spraw ę z zachow ania się osoby d ru ­ giej, doznającej któregoś z tych uczuć. Analiza psychologiczna am bicji.

Lektura:

r y s p s y c h o lo g ji» (o d n o ś n e ro zd zia ł}’), lu b E . B. T i t c h e n e r : « P s y e h o - lo g ja » (o d n o śn e r o z d z ia ły ) o r a z w ła sn a o b s e r w a c ja . — W ł. W i t w i e k i :

«A naliza p s y c h o lo g ic z n a a m b icji» (B ib ljo te k a F ilo z o fic z n a ).

2. Na dział polonistyczny:

A) Z j ę z y k a p o l s k i e g o :

F onetyka: Pojęcie głoski, narządy mowne, podział gło­

sek n a podstaw ie fizjologicznej, upodobnienie spółgłosek, pojęcie przem iany fonetycznej i w ym iany funkcjonalnej.

Fleksja: Pojęcie tem atu, końców ek, przypadków i oso­

by, p o p ularn y pedział na deklinacje i konjugacje i jego pod­

staw a, zm ienność tem atu w szeregu fleksyjnym .

Słowotwórstwro: P ojęcie rdzeni i narostków , w yrazu pro­

stego i złożonego, rodzaje w yrazów złożonych.

Składnia: Pojęcie zdania, dwuczłonowosć zdania po­

jedynczego, części zdania ze względu n a form ę i znaczenie, pojęcie zdania złażonego, rodzaje zdań pobocznych ze względu n a znaczenie i form ę. — Znajom ość powyższych szczegółów w ykazuje kand yd at w biegłej in terp retacji zjaw isk językowych oraz w spraw nem przytaczaniu odpow iednich przykładów .

Podręczniki:

ty k a ję z y k a p olskiego.» lu b S t. S z o b e r : « P o d r ę c z n ik d o n au k i ję z y k a p o ls k ie g o w sem in a rja ch » .

B) Z l i t e r a t u r y p o l s k i e j .

Znajom ość literatury polskiej w zakresie m aterjału, prze­

rabianego w dotychczasow em ośm ioletniem gim nazjum , z podkreśleniem indyw idualnych upodobań (ulubiony au tor) i ew entualnie odbytych, obszerniejszych nieco studjów w tym kierunku. Zw rócenie baczniejszej uwagi na pisarzy, uwzględ­

niających problem y w ychow awcze i postaci dziecięce. Znajo­

mość jednego podręcznika stylistyki (w dow olnym w yborze).

Należyte orjentow anie się w najw ażniejszym m aterjale z ca­

łych dziejów Polski do czasów współczesnych, przy głębszem nieco w niknięciu w okresy, ściślej związane z prąd am i kułtu- ralnem i i literackiem i.

Podręczniki:

3. Na dział germ anistyczny.

A) Z g r a m a t y k i .

M orfologja: odm iana czasowników, rzeczowników, ro ­ dzą jników , przym iotników , liczebników i zaimków, stopnio­

w anie przymiotników'. Składnia: zdanie proste, złożone, zda­

nie poboczne. Zasady interpunkcji.

Podręcznik:

B) Z z a k r e s u l i t e r a t u r y n i e m i e c k i e j . P o praw n e w ysław ianie się literackim językiem niem iec­

kim . Treściw e spraw ozdanie z przeczytanych lek tu r (now ela lub artykuł treści naukow ej). Znajom ość jednego lub dw u dzieł w ybranego autora. W ypracow anie pisem ne na podany temat.

2 '

— 2 0 —

A) Z z a k r e s u g e o g r a f j i .

I. Geograf ja ogólna. 0 kształcie i ru ch u ziemi. Ziemia w system ie słonecznym. Rzeźba pow ierzchni ziemi. Klimat, w łaściw ości atm osfery. Izoterm y, izobary, m apki synoptyczne.

P rą d y m orskie i ich znaczenie. Typow e k rain y biogeograficzne świata. Człowiek, rasy i szczepy, ich rozmieszczenie n a kuli ziemskiej.

II. Geografja szczegółowa. C harakterystyczne odrębno­

ści najw ażniejszych państw św iata i rozm ieszczenie głównych ośrodków p ro d u k cji surow ców i głów nych dróg handlow ych i kolonij. Rozmieszczenie ras i szczepów ludzkich w Europie, różnice narodow e i wyznaniow e. Główne cechy ważniejszych państw Europy, o raz ich stosunki gospodarcze z Polską.

»

III. Geografja Polski. O bszar i położenie Polski. S tru k ­ tu ra fizyczna Polski. L udność Polski. O rjentacja w rozm ie­

szczeniu głównych p roduktów rolnych, m ineralnych i o śro d ­ ków przem ysłow ych Polski. — Znaczenie Gdyni i G dańska.

G ospodarcze stanow isko Polski w świecie.

B) Z z a k r e s u p r z y r o d y m a r t w e j .

E lem entarn e w iadom ości o węglu, nafcie, soli kam ien­

nej i ru dach. Pow stanie, rodzaje i znaczenie gospodarcze wy­

m ienionych bogactw m ineralnych. W ystępow anie ich na obsza­

rze Polski. Granit, pochodzenie, skład m ineralogiczny, w ystę­

pow anie w Polsce. W apień, geneza, wpływ n a k rajo b ra z (zja­

w iska krasow e). K rzem i ich tlenki, kw arzec, am etyst, chalce­

don i opal.

Podręczniki:

grafja E u r o p y » . L w ó w 1934. — P a w ł o w s k i S t .: «G eografja P o lsk i»

L w ó w 1917. — D y a k o w s k i B o h d a n : « H isto rja n atu raln a». C z ę ść III P r z y r o d a n ie o ż y w io n a (M in era lo g ja ). W y d . III. W a r sz a w a 1916. — W i ś n i e w s k i T a d . : « W ia d o m o śc i z m in e r a lo g ji» . L w ó w 1903.

C) Z b o t a n i k i .

Znajom ość części składow ych rośliny. Przeczytać jeden z rozdziałów książki S z y m k i e w i c z a «Ekologja roślin» lub

h. N a dział p r z y r o d n i c z o - g e o g r a f ic z n y .

G o d l e w s k i e g o (sen.) «Myśli przew odnie fizjologji ro ­ ślin».

D) Z z o o 1 o g j i.

P rzero b ienie podręcznika M. T o ł w i ń s k i e j : «W iado­

m ości z anatom ji i fizjologji». Lwów 1930, i jednej z podanych poniżej lektur. J. D e m b o w s k i : «W poszukiw aniu istoty życia». Mathesis Polska 1934. W . B u d d e n b r o c k : «Świat zmysłów». B ibljoteka W iedzy. K. F r i s c h : «Życie pszczół».

B ibljoteka W iedzy.

5. Na dział m atem atyczno-fizyczny.

A) Z z a k r e s u m a t e m a t y k i .

Za no rm ę wym agań przyjęto zakres m atem atyki objęty p rogram em gim nazjum typu hum anistycznego. Egzamin w stę­

p n y z m atem atyki jest zasadniczo pisem ny. K andydaci w inni posiadać dostateczną biegłość w rozw iązywaniu zadań z alge­

b ry (rów nania stopnia pierwszego i drugiego z jedną niewia­

dom ą, oraz dyskusja tychże, postępy: arytm etyczne i geome­

tryczne, nierów ności stopnia pierwszego i drugiego), geome- trji z trygonom etrją (zastosow anie trygonom etrji do zadań planim etrycznych i stereom etrycznych, zastosow anie rach u n ­ ku logarytm icznego do obliczania num erycznego w artości wy­

rażeń, zbudow anych z funkcyj trygonom etrycznych) oraz zna­

jom ość dowodów najprostszych tw ierdzeń geom etrycznych (planim etrycznych) i um iejętność w ykonania elem entarnych konstrukcyj geom etrycznych (kreślenie prostej prostopadłej do zadanej prostej, rów noległej do zadanej prostej, stycznej do koła z pu n k tu zew nątrz kola leżącego). Zadanie pisem ne trw a dwie godziny, tem at egzaminu składa się z trzech zadań:

dw a są z w ym ienionych wyżej działów (algebra, geom etrja z trygonom etrją), jedno jest tw ierdzeniem do udow odnienia.

Podręczniki:

— 2 2 —

B) Z z a k r e s u f i z y k i i c h e m j i.

Z najom ość głównie opisow a zjaw isk i przyrządów o zna­

czeniu technicznem i naukow em , z któ rem i kandydat m iał sposobność zapoznać się w życiu codziennem i w szkole śred ­ niej. Jak o przykład w ym ienia się: m aszyny proste, zegar, cen­

tryfuga, zasada turbiny, zjaw isko rezonansu, term om etr, ka- lorym etr, soczewki, lupa, luneta, a p a ra t projekcyjny, zjaw i­

ska p rąd u elektrycznego, ja k np. term iczne (oświetlenie elek­

tryczne), elektroliza, działanie m agnetyczne prąd u, telefon, te­

legraf, dynam om aszyna, m o to r term iczny, m otor elektryczny, działanie detekto ra i t. p. Znajom ość zasadniczych praw , jak zasady N ewtona, praw o O hm a i t. p. o raz pojęć, jak m asa, gę­

stość, tem p eratura, potencjał i t. p. U m iejętność rozw iązyw ania prostych zagadnień rachunkow ych głównie z m echaniki i cie­

pła. Znajom ość substancyj chem icznych, spotykanych codzien­

nie, jak np. węgiel, koks, ro p a naftow a, gaz świetlny, tłuszcze jadalne i t. p.

Podręczniki:

IV.

ORGANIZACJA STUDJÓW ORAZ PLAN WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ.

O rganizacja studjów w pedagogjum zgodnie z podanym poprzednio Statutem uwzględnia zarów no stan i rozw ój nauki w poszczególnych działach, jak i potrzeby szkoły pow szech­

nej. K onstrukcja program u n auki pedagogjum opiera się na pro gram ie szkoły średniej ogólnokształcącej (8-klasowej), w przyszłości n a program ie liceum ogólnokształcącego i obej­

m uje te wszystkie działy, któ re stanow ią podstaw ę i treść przy­

gotow ania zawodowego przyszłego nauczyciela. Na pierwszy plan w ysuw a się zatem kształcenie pedagogiczne, zarów no teoretyczne, jak i praktyczne. N adto program obejm uje przy­

gotow anie społeczno-obywatelskie, a więc te dziedziny wiedzy i zajęć p ra k t3'cznych, które ułatw ią przyszłemu nauczycielowi działalność oświatowo-społeczną i popularyzatorską. Oczywi­

sta, najbardziej istotne zadanie program u n au k i ćwiczeń po­

lega n a możliwie dobrem przygotow aniu kandydatów na nau­

czycieli do pełnienia obowiązków w zakresie w ychow ania i kształcenia dzieci i młodzieży, albowiem tern sam em speł­

niać też będą mogli swoją główną funkcję społeczno-obywa- telską. P ro g ram naukow 7 pedagogjum w prow adzi młodzież w m etodę możliwie dokładnego poznania dziecka i w zrozu­

m ienie jego rozw oju fizycznego i duchowego w poszczególnych fazach życia. Celowi tem u służy b i o l o g j a w y c h o w a w ­ c z a , h i g j e n a i p s y c h o l o g j a o g ó l n a oraz p e d a ­ g o g i c z n a . Nauczyciel, zaznajom iw szy się w czasie swych studjów z pojęciam i psychologicznem i, z przejaw am i życia psychicznego na podstaw ie obserw acji postępow ania i zacho­

w ania się dzieci w różnych sytuacjach, p o trafi kierow ać ich rozw ojem i uśw iadom ić sobie ich właściwości psychiczne, ich potrzeby, zainteresow ania i uzdolnienia.

S tudent pedagogjum zdobyć też pow inien um iejętność obserw ow ania życia i rozw oju dziecka n a tle środow iska so­

cjalnego, w inien zrozum ieć, że w ychow anie jest funkcją kul­

turalno-społeczną i dzięki niem u dziecko, w rastając stopniowo

w społeczeństwo, staje się sczasem jego pełnow artościow ym

członkiem. W ten sposób dojdzie student do zrozum ienia celu

— 2 4 —

w ychow ania. Dlatego też podstaw ą n auki o w ychow aniu jest s o c j o l o g j a . Ale cele, ideały i n orm y pedagogiczne w yni­

kają nietylko ze stosunków społecznych, lecz pozostają też w związku z rozw ojem m yśli filozoficznej. Stąd też p rogram pedagogjum obejm ow ać pow inien oprócz socjologji w raz z n au k ą o państw ie, także w s t ę p d o f i l o z o f j i z uwzglę­

dnieniem t e o r j i w a r t o ś c i i głównych z a g a d n i e ń e t y k i . N auki te stanow ią podstaw ę teorji w ychow ania i n au ­ czania czyli p e d a g o g i k i o g ó l n e j i d y d a k t y k i . Głęb­

sze zrozum ienie w spółczesnych p rądów w w ychow aniu i n au ­ czaniu, zrozum ienie obecnego stanu pedagogiki, jako n auki względnie autonom icznej uzależnione jest od możliwie dokład­

nego poznania rozw oju myśli pedagogicznej w poszczególnych epokach kulturalnych. Słuchacz pedagogjum poznać pow inien naczelne idee i problem y w ychowawcze n a tle stosunków spo­

łeczno-kulturalnych epoki, jak społeczeństw a idee te przy po­

m ocy w ybitnych indyw idualności realizowały, jak rozwiązy­

wały owe problem y n a terenie różnych instytucyj w ychow aw ­ czych w danej erze. Stąd też konieczne jest gruntow niejsze poznanie d z i e j ó w w y c h o w a n i a . Znajom ość historii w ychow ania um ożliwi zrozum ienie ciągłości w rozw oju myśli pedagogicznej, uzdolni do rozum nej podstaw y krytycznej wo­

bec wielu «nowości» w zakresie program ów i metod, do wiąza­

nia now ych dążeń i refo rm w obecnej dobie, z wysiłkiem ubiegłych epok — słowem, ułatw i studentow i przysw ojenie sobie głębszej ku ltu ry pedagogicznej.

S tudja teoretyczne pozostają w ścisłym związku z p r a k - t y k ą p e d a g o g i c z n ą. To też głównym ośrodkiem pracy w pedagogjum jest szkoła ćwiczeń, gdzie studenci m ają moż­

ność zastosow ania zdobytych w iadom ości na terenie p rak ­ tycznym. Tu starają się rozw iązać różne zagadnienia w zakre­

sie w ychow ania i nauczania, tu nasuw ają się im nowe zagad- nieni pod w pływem zachow ania się i postępow ania dzieci w różnych sytuacjach, jakie stw arza życie szkolne. N a u k a m e t o d y k i p r z e d m i o t ó w i z a j ę ć w t s z k o l e p o w s z e c h n e j opiera się n a hospitacjach, lekcjach próbnych, n a konferencjach, na analizie obow iązujących program ów nauki w tej szkole, n a zwiedzaniu innych szkół w danej m iej­

scowości oraz w bliższej okolicy, zwłaszcza szkół niższego

stopnia organizacyjnego, aniżeli szkoła ćwiczeń.

Szkoła pow szechna zm ierza do tego, by dziecko zdobyło um iejętność i spraw ność w popraw nem w yrażaniu swych m y­

śli i uczuć, swych dążeń i zam iarów — słowem, swych prze­

żyć duchow ych — nietylko zapom ocą słowa w m ow ie i pi­

śmie, ale także zapom ocą rysunku, ulepianki, w ycinanki, wy­

robów z drzewa, tektury, zapom ocą tonu, ruchu, m im iki i in­

nych środków technicznych. B iorąc pod uwagę te zada­

n ia szkoły pow szechnej, p rogram studjów uwzględnia też przedm ioty a r t y s t y c z n o - t e c h n i c z n e , ja k rysunki, ro ­ boty ręczne, roboty kobiece, zajęcia praktyczne, śpiew i gim­

nastykę w raz z m etodyką tych przedm iotów .

Niezawodnie każdy student pedagogjum jeszcze w o k re­

sie swej nauki w szkole ogólnokształcącej uśw iadom ił sobie, do jakiego przedm iotu m a szczególniejsze zam iłow anie i uzdol­

nienie, jakiem u przedm iotow i pośw ięca chętnie więcej czasu i trudu, by go gruntow niej opanow ać. P rogram pedago­

gjum jest tak skontruow any, że um ożliw ia studentow i konty­

nuow anie i zdobycie um iejętnej m etody p racy w obranym kierunku oraz pogłębienie studjów w zakresie przedm iotu, w ybranego zgodnie z w łasnem i zainteresow aniam i. Łączy się to rów nież z potrzebam i szkoły pow szechnej, z jej program em nauki. P ro g ram pedagogjum w myśl § 13 Statutu i art. 41 Ustawy o ustroju szkolnictwa uwzględnia też specjalizację w zakresie obranych grup przedm iotów . Od r. szkol. 1935/36 istnieją w pedagogjum c z te ry działy studjów specjalnych, z których każde obejm uje d w a p r z e d m i o t y , a m iano­

wicie jeden g ł ó w n y i jeden d o d a t k o w y :

I. D z i a ł p o l o n i s t y c z n y obejm uje: a) język i li­

te ra tu rę polską, jako przedm iot główny i b) historję, jak o do­

datkowy.

II. D z i a ł g e r m a n i s t y o z n y : a) język i lite ra tu rę niem iecką (przedm iot główny), b) dzieje k u ltu ry polskiej (do­

datkowy.

III. D z i a ł p r z y r o d n i c z y : a) m ineralogję i biolo- gję, botanikę i zoologję (główny), b) geografje (dodatkow y).

IV. D z i a ł m a t e m a t y c z n y : a) m atem atykę (głó­

w ny), b) fizykę (dodatkow y).

P lan studjów w pedagogjum na I i II ro k u w poszcze­

gólnych grupach obrazują podane tabele:

GRUPA POLONISTYCZNA Rok I-szy.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. W stęp do filozofji i s o c j o l o g j i ... 4 godz. tygod.

2. Psychologja p e d a g o g ic z n a ... 3 „ 3. H istorja w y c h o w a n i a ...2 „ „ 4. Biologja w ychow aw cza . . 1 „ „ 5. H igjena s z k o ln a ...2 „ „ 6. M etodyka nauczania elem entarnego w raz

z m etodyką religji oraz p rak ty k a pedag. . 6 „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. Język p o l s k i . 2 „ „

2. L iteratu ra p o l s k a ...4 „

3. H istorja 2 „ „

C. Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i ... 2 „ „

2. R oboty r ę c z n e 2 „ „

3. Ś p i e w ...2 „ 4. W ychow anie f i z y c z n e ... .... . ■ 2 „ „

Razem . . 34 godż. tygod.

Rok Il-gi.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. P sychologja p e d a g o g ic z n a ... 2 godz. tygod.

2. Pedagogika ogólna 4 „ „

3. H istorja w y c h o w a n i a ... 2 „ „ 4. P rak ty k a pedagogiczna w raz z m etodyką

r e l i g j i ...6

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. Język p o l s k i ... 2 „ „ 2. L iteratu ra p o l s k a ... 4 „ 3. H i s t o r j a ... 2 „ „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i 2 „ „

2. R oboty ręczne . . . . 2 „ „

3. Śpiew 2 „ „

4. W ychow anie f i z y c z n e ... ... 2

Razem . . 30 godz. tygod.

— 2 6 -

c-i eo ^

GRUPA GERMANISTYCZNA Rok I-szy.

\ A) Przedmioty pedagogiczne.

1. W stęp do ijlozofji i s o c j o l o g j i ...4 godz. tygod.

2. Psychologja p e d a g o g ic z n a ... ... 3 „ „

3. H istorja w ychow ania 2 „ „

4. B iologja w y c h o w a w c z a ...1 „ „ 5. H igjena sz k o ln a '... 2 „ „ 6. M etodyka nauczania elem entarnego w raz

z m etodyką religji oraz p rak ty k ą pedag. . 6 „ „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. Język niemiecki i literatu ra niem iecka . . 6

2. Dzieje kultury p o l s k i e j ...3 „ „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. Rysunki 2 „

2. R oboty r ę c z n e 2 „

3. Ś p i e w ... . 2 4. W ychow anie fizyczne . . . . ■ 2

Razem . . 35 godz. tygod.

Rok II-gi.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. P sychologja pedagogiczna . . . 2 godz. tygod.

. Pedagogika o g ó l n a ... ... 4 „ „ . H istorja w y c h o w a n i a ... . 2 „ „ . P rak ty k a pedagogiczna w raz z m etodyką

r e l i g j i ... ... 6 » „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. Język niem iecki 2 „ „

2. L iteratu ra niem iecka ... 4 „ „ 3. Dzieje ku ltu ry polskiej ... 3 „ „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R ysunki ... 2 „ „ 2. R oboty ręczne ... 2 „ 3. Ś p i e w ... ... 2 „ 4. W ychow anie f iz y c z n e ... ... 2

R azem . . 31 godz. tygod.

GRUPA PRZYRODNICZA R ok I-szy.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. W stęp do filozofji i s o c j o l o g j i ... 4 godz. tygod.

2. P sychologja p e d a g o g ic z n a ...3 „ „ • 3. H isto rja w y c h o w a n i a ...2 „ „ 4. Dzieje kultury p o l s k i e j ... 2 „ „ 5. H igjena s z k o ln a ... 2 „ „ 6. M etodyka nauczania elem entarnego, praktyka

pedagogiczna w raz z m etodyką religji . . 6 „ „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. M ineralogja i g e o lo g ja ... 2 „ „

2. B o t a n i k a 2 „ „

3. Z o o l o g j a ... 2 „ 4. Geograf)a g o s p o d a rc z a ... 2 „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i ... 2 „ „ 2. R oboty r ę c z n e ...2 ,. „ 3. Ś p i e w ... 2 „ „ 4. Wychowranie f i z y c z n e ... 2 „ „

Razem . . 35 godz. tygod.

Rok II-gi.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. Psychologja p e d a g o g ic z n a ...2 godz. tygod.

2. Pedagogika ogólna 4 „ „

3. H istorja w y c h o w a n i a ... ... . 2 ,. „ 4. P rak ty k a pedagogiczna w raz z m etodyką

r e l i g j i 6 „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. M ineralogja i g e o lo g ja ... 2 „ 2. B o t a n i k a ... 2 „ „ 3. Z o o l o g j a ...2 „ 4. G e o g r a f ja ... 2 „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i ... 2 „ „ 2. R oboty r ę c z n e ...2 „ „ 3. Ś p i e w ... 2 „ „ 4. W ychow anie f i z y c z n e ... .... 2 „ „

Razem . . 30 godz. tygod.

— 2 8 -

GRUPA MATEMATYCZNA R ok 1-szy.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. W stęp do filozofji i socjologji 4 godz. tygod.

2. Psychologja p e d a g o g ic z n a 3 „ „

3. H istorja w ychow ania 2 „ „

4. Biologja w y c h o w a w c z a 1 „ „

5. H igjena s z k o ln a . 2 „ „

6. D zieje ku ltu ry p o l s k i e j ... 2 „ „ 7. M etodyka nauczania elem entarnego, prakty ka

pedagogiczna w raz z m etodyką religji . . (i „ „

B) Przedmioty studjów specjalnych.

1. M a te m a ty k a ...6 „ „ 2. F i z y k a ... 2 „ ,.

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i ... 2

2. R oboty r ę c z n e ...2 „ „

3. Śpiew . 2 „ „

4. W ychow anie f i z y c z n e 2 „ Razem . . 36 godz. tygod.

Rok 11-gi.

A) Przedmioty pedagogiczne.

1. Psychologja p e d a g o g ic z n a 2 godz. tygod.

2. Pedagogika o g ó l n a ... 4 „ „ 3. H istorja w y c h o w a n i a ... 2 „ „ 4. P rak ty ka pedagogiczna w raz z m etodyką

r e l i g j i ...6 „ „

B) Przedmioty studjów specjalnych (wybrane).

1. M atem atyka 6 „ „

2. F i z y k a ... 2 „ „

C) Przedmioty techniczno-artystyczne.

1. R y s u n k i ...2 „ „ 2. R oboty r ę c z n e ...2

3. Ś p i e w ...2 „ „ 4. W ychow anie f i z y c z n e ... • 2

Razem . . 30 godz. tygod.

- 3 0 —

V.

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUKI I METODA PRACY W PEDAGOGJUM.

W r a m a c h p o w y ż s z e g o p la n u s t u d j ó w o b o w i ą z u j e w z a ­ k ł a d z i e s z c z e g ó ł o w y p r o g r a m , o p r a c o w a n y p r z e z c z ł o n k ó w tu ­ t e j s z e g o g r o n a p r o f e s o r s k i e g o , s p e c j a l i s t ó w w z a k r e s i e p o ­ s z c z e g ó ln y c h p r z e d m i o t ó w n a u k i. P r o g r a m n a u k i, o p a r t y n a k i l k u l e t n i e m d o ś w i a d c z e n iu , j e s t w t e n s p o s ó b s k o n s t r u o w a n y , ż e w m ia r ę r o z w o j u d a n e j g a łę z i w i e d z y u m o ż l i w i a d o k o n y ­ w a n i e o d p o w ie d n ic h z m ia n i u z u p e łn i e ń , o r a z u z g o d n i e n i e g o z n o w e m i p r o g r a m a m i s z k o ł y p o w s z e c h n e j z e w z g lę d u n a p r a k t y c z n e p r z y g o t o w a n i e s t u d e n t ó w . P r o g r a m t e n p r z e d s t a ­ w i a s ię n a s t ę p u j ą c o .

1. Filozofja i socjologja.

(N a I ro k u w 4 g o d z. łijg.)

C e l e m w s t ę p u p r o p e d e u t y c z n e g o d o f il o z o f j i i s o c j o - lo g j i j e s t , p o z a p o d n i e s i e n i e m f o r m a l n e j k u lt u r y u m y s ł o w e j s łu c h a c z y : a ) u k a z a n ie im n i e k t ó r y c h p y t a ń f i l o z o f i c z n y c h ( s o c j o l o g i c z n y c h ) i s p o s o b ó w ic h r o z w ią z a n ia o r a z o p r a c o w a ­ n i e e l e m e n t a r n y c h p o j ę ć , b e z k t ó r y c h a n i p e w n e z a g a d n ie n ia p s y c h o ł o g j i , a n i n i e k t ó r e p r ą d y h is t o r j i w y c h o w a n i a , a n i z w ła ­ s z c z a p o d s t a w o w e p r o b l e m a t y p e d a g o g ik i n ie b y ł y b y z r o z u ­ m ia łe ; b ) z a p r a w ie n i e d o s a m o d z i e l n e g o i. k r y t y c z n e g o c z y t a ­ n ia t e k s t ó w n a u k o w y c h , a p r z e z t o c ) p r z y g o t o w a n i e d o n a j ­ w a ż n ie j s z e j p r a c y — d a ls z e g o k s z t a ł c e n i a s i ę p o o p u s z c z e n iu Z a k ła d u .

M e t o d a p r o w a d z e n i a t e g o k u r s u p o le g a : 1 ) n a w y k ł a ­ d a c h , p o ł ą c z o n y c h z a w s z e z 2 ) p o g a d a n k a m i, k t ó r e s t a n o w ią z a r a z e m i r e p e t it o r j u m i n a j c z ę ś c ie j s t o s o w a n ą f o r m ę n a u ­ c z a n ia , 3 ) n a c z y t a n iu i d y s k u t o w a n iu w y j ą t k ó w z d z ie ł b a ­ d a c z y ( « W y p i s y f i l o z o f i c z n e » A j d u k i e w i c z a , « W y p is y s o c j o lo g i c z n e » P a r k a - B u r g e s s, « W p r o w a d z e n ie d o s o c j o - lo g j i R . M a u n i e r ’a ) .